अथ त्रयोविंशोऽध्यायः
भगवान्-
तुलस्यारोपणे चैव दमनारोपणं भवेत् ।
चम्पकाराधने विप्र तथा कर्म समाचरेत् ॥ १ ॥
अङ्कुरार्पणं ततः कुर्यात् तथा वै कौतुकत्रयम् ।
निशि पूजाविधानञ्च अधिवासञ्च भूषणम् ॥ २ ॥
त्रिस्थानयजनं चैव होमकर्मविधिस्तथा ।
स्नपनं तु विशेषेण नालिकेरजलैर्भवेत् ॥ ३ ॥
केवलं गन्धतोये वा तदभावे विशेषतः ।
अधिवासविधौ ब्रह्मन् सद्यो द्रव्याधिवासनम् ॥ ४ ॥
यात्राकाले तु विप्रेन्द्र पुष्पदाम प्रशस्यते ।
विकिरेत् सर्वतो विप्र पुष्पैर्ग * * नैर्यथा ॥ ५ ॥
अन्यानि सर्वकर्माणि पूर्ववत्कारयेद्द्विज ।
चम्पकानामभावे तु पाटलं परिकीर्तितम् ॥ ६ ॥
वैशाखे तु विशेषेण सन्न्यासं सम्यगाचरेत् ।
ब्राह्मणादीनां वर्णानां तत्प्रसादं प्रदापयेत् ॥ ७ ॥
स्नपने तु विशेषेण केवलं पुष्पतोयकम् ।
गन्धोदकमथो वापि नालिकेररसन्तु वा ॥ ८ ॥
प्। १५०)
पत्रपुष्पोत्सवे विप्र भूषणैः परिभूषयेत् ।
फलोत्सवेषु सर्वेषु पूरणं सम्प्रकीर्तितम् ॥ ९ ॥
गन्धोत्सवेषु सर्वेषु लेपनं सम्यगाचरेत् ।
अनूराधे विशेषेण फलोत्सवमथाचरेत् ॥ १० ॥
फलोत्सवविधिं वक्ष्ये समासादवधारय ।
कदलीपनसञ्चाम्रं फलानां सम्प्रकीर्तितम् ॥ ११ ॥
त्वजार्क्षसंयुतं न्यूनं बीजपूरन्तु चाक्षतम् ।
पनसं विविधं प्रोक्तं पनसं क्षुद्रसञ्ज्ञकम् ॥ १२ ॥
क्षुद्रन्तु वर्जयेद्विप्र सर्वदा पूरकर्मणि ।
कदली त्रिविधं प्रोक्तं त्रिविधं योग्यमेव च ॥ १३ ॥
सहकारे तथाप्रोक्तं हारीतं रक्तपीतकम् ।
त्रिविधं पूरणे योग्यं क्रमुके चन्द्रपूरकम् ॥ १४ ॥
हारीतं पीतकं रक्तं पूरणे सर्वकम्? भवेत् ।
अङ्कुरावाहनञ्चैव चतुःस्थानार्चनं तथा ॥ १५ ॥
कौतुकन्तु यथा चैव प्रातःस्नपनमेव च ।
द्वारपूजाविधिश्चैव चतुःस्थानार्चनक्रिया ॥ १६ ॥
मूलबिम्बार्चनं चैव नैवेद्यं बलिरेव च ।
अधिवासदिने विप्र शिवमानेन पूरयेत् ॥ १७ ॥
प्। १५१)
तद्द्रव्येणबलिं कुर्याद्धोमकर्म तथाभवेत् ।
द्विगुणं त्रिगुणं चैव चातुर्गुण्यन्तदन्तिके ॥ १८ ॥
वासुदेवादिभिर्मन्त्रैश्चतुर्वेदाद्यकैस्तु वा ।
शाखाद्यत्रितयं वापि विष्णुसूक्ततृतीयकम् ॥ १९ ॥
अङ्गादीनां विशेषेण मुष्टिमानेन पूरयेत् ।
श्रियादीनां विशेषेण जानुमानेन पूरयेत् ॥ २० ॥
कर्मार्चादिबिम्बानं पादमानेन पूरयेत् ।
एकैकं होमकार्ये तु बलिकर्मणि मुष्टिकम् ॥ २१ ॥
उत्सवं कारयेदन्ते विकिरेत्फलपूरकैः ।
मण्डपे सन्निवेश्याथ ततस्सन्न्यासमाचरेत् ॥ २२ ॥
पूजापूर्वं ततः कुर्यात् पूर्ववत्परिवापयेत् ।
शुद्धस्नानं ततः कृत्वा गर्भगेहे निवेशयेत् ॥ २३ ॥
पनसानामभावे तु सहकारैः प्रपूरयेत् ।
सहकारफलाभावे मोचकैः परिपूरयेत् ॥ २४ ॥
त्रयं त्रिमाने वा विप्र मासमृक्षे समर्चयेत् ।
श्रावणे मासि विप्रेन्द्र बीजपूराष्टकैर्यजेत् ॥ २५ ॥
तदभावे तु विप्रेन्द्र आर्द्रपूगीफलैर्यजेत् ।
मासेचाश्वयुजे विप्र जलजैः परितो यजेत् ॥ २६ ॥
प्। १५४)
स्नपने तु विशेषेण रजनीनीरमुत्तमम् ।
चूर्णस्नानयुतं वापि उक्तद्रव्यघटैस्तु वा ॥ ४५ ॥
लेपनं पूर्ववत्कुर्यात् अङ्कुरादिक्रियां तथा ।
इति सङ्क्षेपतः प्रोक्तो मासोत्सवविशेषकः ॥ ४६ ॥
इति श्रीपाञ्चरात्रे महोपनिषदि अनिरुद्धसंहितायां मासोत्सवविधिर्नाम
त्रयोविंशोऽध्यायः ॥