अथ द्वादशोऽध्यायः
श्रीभगवान् -
बिम्बमानमथो वक्ष्ये शृणु गुह्यं महामुने ।
आसनं शयनं वापि यानारूढं स्थितन्तु वा ॥ १ ॥
वासुदेवादिकṁ वापि केशवादीनथापि वा ।
मत्स्यादीन् वा विशेषेण यजमानो गुरुस्तथा ॥ २ ॥
यजमानोदयाद्वापि भर्गद्वारवशात्तु वा ।
पाताधिष्ठानमानं वा हस्तमानमथापि वा ॥ ३ ॥
तालमानमथो वापि यद्वाऽङ्गुलवशात्तु वा ।
अङ्गुलन्त्रितयं प्रोक्तं मात्रं मध्यं च मुष्टिकम् ॥ ४ ॥
प्। ६१)
मानप्रमाणमुन्मानपरिमाणोपमानकम् ।
लम्बमानं षडेतानि मानानि कथयाम्यहम् ॥ ५ ॥
उत्तुङ्गं मानमित्युक्तमुन्मानं विस्तृतं भवेत् ।
नाभिमानं प्रमाणं स्यादन्तरञ्चोपमानकं ? ॥ ६ ॥
सूत्रं च लम्बमानं स्यादेतैर्मानैस्समायुतम् ।
षण्मानं च तथैवोक्तमन्यथा दोषकृद्भवेत् ॥ ७ ॥
चित्रं वाप्यर्धचित्रं वा चित्राभासमथापि वा ।
चित्रं सर्वाङ्गदृष्टं स्यादर्धचित्रन्तु सार्धकम् ॥ ८ ॥
आभासं पटभित्तिस्थं त्रिविधं परिकीर्तितम् ।
रत्नं लोहञ्च पाषाणं दारु वा मृन्मयन्तु वा ॥ ९ ॥
एकबेरं बहुबेरं स्वतन्त्रं परतन्त्रकम् ।
आश्रितं योगकञ्चैव भोगं योगं तथापरम् ॥ १० ॥
ब्रह्मस्थाने स्थितं बेरमेकबेरमुदाहृतम् ।
दिव्यभागे स्थितं बेरं बहुबेरमिति स्मृतम् ॥ ११ ॥
स्वतन्त्रं ग्रामतःपूर्वं परतन्त्रं तु पश्चिमम् ।
आलये भित्तिपार्श्वे तु स्थापितं चाश्रितं भवेत् ॥ १२ ॥
श्रीभूमिसहितं वापि रहितं योगकं स्मृतम् ? ।
श्रीकरं भोगमित्युक्तं योगं वश्यकरं भवेत् ॥ १३ ॥
प्। ६२)
अयादिभिस्स्समोपेतं दशतालेन कारयेत् ।
तालं शताङ्गुलीकृत्य चतुर्विंशोत्तरं भवेत् ॥ १४ ॥
नवतालप्रमाणेन देवीकर्मार्चनादिकम् ।
षट्कौतुकसमोपेतं बहुवेरमुदाहृतम् ॥ १५ ॥
एवबेरं तथा प्रोक्तं शिलार्चेति द्वयं विना ।
कर्मार्चास्नपनञ्चैव स्थापने कर्मकौतुकम् ॥ १६ ॥
आत्मार्थं च परार्थं च द्विविधं स्थापनं भवेत् ।
गृहेषु स्थापितं पूर्वमालये चापरं भवेत् ॥ १७ ॥
आत्मार्थं गृहरक्षंस्यादालयं ग्रामरक्षकम् ।
मुख्यस्थाने स्थितो देवो राजराष्ट्रस्य रक्षकः ॥ १८ ॥
अन्योन्यसङ्गतौस्यात्तु राष्ट्रक्षोभो यथारुचि ।
कर्मार्चाचोत्सवार्चा च बल्यर्चा च तथैव च ॥ १९ ॥
स्नानतीर्थोभयार्चा च स्वापोत्थानार्चया सह ।
प्रतिमा षड्विधा प्रोक्ता उत्तमा समुदाहृता ॥ २० ॥
त्रिभिश्च मध्यमा प्रोक्ता एका च चरमा भवेत् ।
कृष्णराघवसंयुक्तं सिंहवाराहकेन च ॥ २१ ॥
सौदर्शन समायुक्तं लक्ष्मीबेरसमन्वितं ।
प्। ६३)
यद्वाष्टभुजकं वापि यथारुचि समाचरेत् ।
शयने द्विभुजं मुख्यं कृष्णो रामो भवेत्तदा ॥ २३ ॥
वाराहवामनौ चैव तथा त्रैविक्रमो भवेत् ।
लक्ष्मीनृसिंहं वाराहं लक्ष्मीनारायणं तु वा ॥ २४ ॥
श्रीकरं विजयं प्रोक्तं नगरग्रामपत्तने ।
एवं बिम्बगणान्कुर्यात् प्रतिष्ठां सम्यगाचरेत् ॥ २५ ॥
इति श्रीपाञ्चरात्रे महोपनिषदि अनिरुद्धसंहितायां बेरलक्षणन्नाम
द्वादशोऽध्यायः ॥