४५

भगवन्निदमाख्यातं पुरस्तात् परमेश्वर ।
अध्यात्मविद्याविद्या च परविद्या स्वरूपतः ॥ ४५-१ ॥

भगवन्निदमाख्यातं पुरस्तात् परमेश्वर ।
अध्यात्मविद्याविद्या च परविद्या स्वरूपतः ॥ ४५-१ ॥

ताभिः किं साध्यते देव ताभिः किं वा निवर्त्यते ।
त्वमेवैतद्विजानासि तन्ममाचक्ष्व विस्तरात् ॥ ४५-२ ॥

ताभिः किं साध्यते देव ताभिः किं वा निवर्त्यते ।
त्वमेवैतद्विजानासि तन्ममाचक्ष्व विस्तरात् ॥ ४५-२ ॥

परमं गुह्यमेतत् ते कथयामि यथा शृणु ।
अविद्यया परं रूपं जीवात्मपरमात्मनोः ॥ ४५-३ ॥

परमं गुह्यमेतत् ते कथयामि यथा शृणु ।
अविद्यया परं रूपं जीवात्मपरमात्मनोः ॥ ४५-३ ॥

साध्यते परमा मुक्तिः सदानन्दफलानघ ।
अनादिकालसिद्धानि प्राक्तनान्यमुना मुने ॥ ४५-६ ॥

साध्यते परमा मुक्तिः सदानन्दफलानघ ।
अनादिकालसिद्धानि प्राक्तनान्यमुना मुने ॥ ४५-६ ॥

आसीत् कुशध्वजो नाम जनकेषु महीपतिः ।
ब्रह्मवित् परमोदारः प्रजापालनतत्परः ॥ ४५-१० ॥

आसीत् कुशध्वजो नाम जनकेषु महीपतिः ।
ब्रह्मवित् परमोदारः प्रजापालनतत्परः ॥ ४५-१० ॥

तस्य भूमण्डलं सर्वं शासतः पृथिवीपतेः ।
एकदा तु महामोहः प्रादुरासाङ्गतापनः ॥ ४५-११ ॥

तस्य भूमण्डलं सर्वं शासतः पृथिवीपतेः ।
एकदा तु महामोहः प्रादुरासाङ्गतापनः ॥ ४५-११ ॥

कल्पान्तरं भृशं तेन पीडितोऽपि महीपतिः ।
यास्यतीति स्वयं नैनं व्यजीगणदमित्रहा ॥ ४५-१२ ॥

कल्पान्तरं भृशं तेन पीडितोऽपि महीपतिः ।
यास्यतीति स्वयं नैनं व्यजीगणदमित्रहा ॥ ४५-१२ ॥

मुहुरध्यात्मनिरतं बाधते मामनाथवत् ।
न शाम्यति स्वयं केन कारणेनैतदागतम् ॥ ४५-१४ ॥

मुहुरध्यात्मनिरतं बाधते मामनाथवत् ।
न शाम्यति स्वयं केन कारणेनैतदागतम् ॥ ४५-१४ ॥

इति चिन्तापरो राजा जगाम गुरुमन्दिरम् ।
ब्रह्मघोषयुतं पुण्यं हविर्धूमाधिवासितम् ॥ ४५-१५ ॥

इति चिन्तापरो राजा जगाम गुरुमन्दिरम् ।
ब्रह्मघोषयुतं पुण्यं हविर्धूमाधिवासितम् ॥ ४५-१५ ॥

प्रविश्यान्तः समासीनमग्न्यगारे तपोनिधिम् ।
ब्रह्मविद्भिः परिवृतं विवस्वन्तमिवापरम् ॥ ४५-१६ ॥

प्रविश्यान्तः समासीनमग्न्यगारे तपोनिधिम् ।
ब्रह्मविद्भिः परिवृतं विवस्वन्तमिवापरम् ॥ ४५-१६ ॥

त्वत्त एव मया विद्या परा प्राप्ता तथापरा ।
परविद्यानलेनैव दग्धं कर्माखिलं मम ॥ ४५-१८ ॥

त्वत्त एव मया विद्या परा प्राप्ता तथापरा ।
परविद्यानलेनैव दग्धं कर्माखिलं मम ॥ ४५-१८ ॥

पूर्वापरं विना कर्म प्रारब्धमिति च श्रुतम् ।
राज्यलाभः फलं प्राप्तं प्रारब्धस्य तु कर्मणः ॥ ४५-१९ ॥

पूर्वापरं विना कर्म प्रारब्धमिति च श्रुतम् ।
राज्यलाभः फलं प्राप्तं प्रारब्धस्य तु कर्मणः ॥ ४५-१९ ॥

इति मे वर्तमानस्य दुःसहः स्मृतिभञ्जनः ।
प्रावर्तत महामोहो मद्गात्रपरितापनः ॥ ४५-२० ॥

इति मे वर्तमानस्य दुःसहः स्मृतिभञ्जनः ।
प्रावर्तत महामोहो मद्गात्रपरितापनः ॥ ४५-२० ॥

तत् तवापि शरीरेण भोक्तव्यं कर्मणः फलम् ।
क्रियन्ते यानि कर्माणि शरीरेण तवापि तु ॥ ४५-२३ ॥

तत् तवापि शरीरेण भोक्तव्यं कर्मणः फलम् ।
क्रियन्ते यानि कर्माणि शरीरेण तवापि तु ॥ ४५-२३ ॥

शृणु येनागतो मोहस्तत्त्वतः कथयाम्यहम् ।
उन्मादश्च महोन्मादश्चित्ताक्षेपश्च मूर्छना ॥ ४५-२५ ॥

शृणु येनागतो मोहस्तत्त्वतः कथयाम्यहम् ।
उन्मादश्च महोन्मादश्चित्ताक्षेपश्च मूर्छना ॥ ४५-२५ ॥

सञ्ज्ञान्तकारी विक्षोभः प्रलापी स्मृतिभञ्जकः ।
अष्टौ दोषा महापापैर्जायन्ते प्राणिहिंसकाः ॥ ४५-२६ ॥

सञ्ज्ञान्तकारी विक्षोभः प्रलापी स्मृतिभञ्जकः ।
अष्टौ दोषा महापापैर्जायन्ते प्राणिहिंसकाः ॥ ४५-२६ ॥

ब्रह्मघ्नादण्डनविधेरसत्ये सत्यतामतेः ।
स्वाराध्यदेवताबिम्बोपेक्षणान्नृपतेर्वधात् ॥ ४५-२७ ॥

ब्रह्मघ्नादण्डनविधेरसत्ये सत्यतामतेः ।
स्वाराध्यदेवताबिम्बोपेक्षणान्नृपतेर्वधात् ॥ ४५-२७ ॥

ब्रह्मदेयापहारेण ब्राह्मणातङ्कनिर्मितेः ।
मर्यादाभङ्गकरणादगम्यागमनादपि ॥ ४५-२८ ॥

ब्रह्मदेयापहारेण ब्राह्मणातङ्कनिर्मितेः ।
मर्यादाभङ्गकरणादगम्यागमनादपि ॥ ४५-२८ ॥

एतद्देहोपभोग्येन पापेनानेन भूपते ।
प्राप्तेयं मूर्छना पापा भवन्तं भयदायिनी ॥ ४५-३० ॥

एतद्देहोपभोग्येन पापेनानेन भूपते ।
प्राप्तेयं मूर्छना पापा भवन्तं भयदायिनी ॥ ४५-३० ॥

सौदर्शनप्रभावेण दोषाश्चाष्टविधा अमी ।
विनश्यन्ति न सन्देहस्तेन तच्च प्रणश्यति ॥ ४५-३१ ॥

सौदर्शनप्रभावेण दोषाश्चाष्टविधा अमी ।
विनश्यन्ति न सन्देहस्तेन तच्च प्रणश्यति ॥ ४५-३१ ॥

बहुस्तम्भसमाकीर्णं तुङ्गतोरणमण्डितम् ।
शुक्लक्षौमवितानाढ्यं किङ्किणीजालभूषितम् ॥ ४५-३३ ॥

बहुस्तम्भसमाकीर्णं तुङ्गतोरणमण्डितम् ।
शुक्लक्षौमवितानाढ्यं किङ्किणीजालभूषितम् ॥ ४५-३३ ॥

बहुध्वजसमाकीर्णं पताकाभिरलङ्कृतम् ।
मुक्तादामसमाकीर्णं बहुमाल्यपरिष्कृतम् ॥ ४५-३४ ॥

बहुध्वजसमाकीर्णं पताकाभिरलङ्कृतम् ।
मुक्तादामसमाकीर्णं बहुमाल्यपरिष्कृतम् ॥ ४५-३४ ॥

क्षौमाभिवेष्टितस्तम्भं दीपिकासमलङ्कृतम् ।
षट्त्रिंशत्पदविस्तारं चतुःपञ्चाशता पदैः ॥ ४५-३५ ॥

क्षौमाभिवेष्टितस्तम्भं दीपिकासमलङ्कृतम् ।
षट्त्रिंशत्पदविस्तारं चतुःपञ्चाशता पदैः ॥ ४५-३५ ॥

आयामैः सम्मितं रम्यं मङ्गलाष्टकसंयुतम् ।
चन्दनागरुधूपेन वासितं विश्वतः शिवम् ॥ ४५-३६ ॥

आयामैः सम्मितं रम्यं मङ्गलाष्टकसंयुतम् ।
चन्दनागरुधूपेन वासितं विश्वतः शिवम् ॥ ४५-३६ ॥

एवमेव सरस्वत्यास्तटे शुद्धे पुराद् बहिः ।
शीघ्रं कारय कल्याण मा भैषीर्मा विचारणा ॥ ४५-३७ ॥

एवमेव सरस्वत्यास्तटे शुद्धे पुराद् बहिः ।
शीघ्रं कारय कल्याण मा भैषीर्मा विचारणा ॥ ४५-३७ ॥

ततः स परमप्रीतः समाहूय च किङ्करान् ।
यथोक्तलक्षणं तत्र मण्डपं समकारयत् ॥ ४५-३९ ॥

ततः स परमप्रीतः समाहूय च किङ्करान् ।
यथोक्तलक्षणं तत्र मण्डपं समकारयत् ॥ ४५-३९ ॥

स्वप्रभावेण तद्दोषं शक्तः शमयितुं मुनिः ।
तथापि राजधर्मोऽयमिति बुद्ध्या विचिन्त्य सः ॥ ४५-४० ॥

स्वप्रभावेण तद्दोषं शक्तः शमयितुं मुनिः ।
तथापि राजधर्मोऽयमिति बुद्ध्या विचिन्त्य सः ॥ ४५-४० ॥

विमानलक्षणोपेतवेदिकास्थलमूर्धसु ।
चक्राकृतीनि कुण्डानि कल्पयामास सादरम् ॥ ४५-४३ ॥

विमानलक्षणोपेतवेदिकास्थलमूर्धसु ।
चक्राकृतीनि कुण्डानि कल्पयामास सादरम् ॥ ४५-४३ ॥

तादृशं कुण्डयुग्मं तु मध्ये कृत्वा ततो बहिः ।
अष्टासु दिक्षु कुण्डानि तथैव समकारयत् ॥ ४५-४४ ॥

तादृशं कुण्डयुग्मं तु मध्ये कृत्वा ततो बहिः ।
अष्टासु दिक्षु कुण्डानि तथैव समकारयत् ॥ ४५-४४ ॥

प्रतिकुण्डं परिस्तीर्य कलमान् भारसम्मितान् ।
स्थापयामास कुण्डानां पूर्वपार्श्वेषु सर्वतः ॥ ४५-४५ ॥

प्रतिकुण्डं परिस्तीर्य कलमान् भारसम्मितान् ।
स्थापयामास कुण्डानां पूर्वपार्श्वेषु सर्वतः ॥ ४५-४५ ॥

कुम्भानि राजतान्यष्टौ सौवर्णे मध्यमे उभे ।
गन्धतोयेन पूर्णानि नवरत्नयुतानि च ॥ ४५-४६ ॥

कुम्भानि राजतान्यष्टौ सौवर्णे मध्यमे उभे ।
गन्धतोयेन पूर्णानि नवरत्नयुतानि च ॥ ४५-४६ ॥

ततः स्वयं मुनिः सार्धं शतानन्देन धीमता ।
क्षौमैस्तन्तुभिरावेष्ट्य गन्धपुष्पैस्तथाक्षतैः ॥ ४५-४७ ॥

ततः स्वयं मुनिः सार्धं शतानन्देन धीमता ।
क्षौमैस्तन्तुभिरावेष्ट्य गन्धपुष्पैस्तथाक्षतैः ॥ ४५-४७ ॥

अलङ्कृत्य च कुम्भेषु देवमावाह्य सादरम् ।
अर्चयामास मन्त्रेण धूपदीपप्रसूनकैः ॥ ४५-४८ ॥

अलङ्कृत्य च कुम्भेषु देवमावाह्य सादरम् ।
अर्चयामास मन्त्रेण धूपदीपप्रसूनकैः ॥ ४५-४८ ॥

महायन्त्रं प्रतिष्ठाप्य मध्येकुम्भद्वयं गुरुः ।
देवं विना महायन्त्रं सर्वमन्त्रसमन्वितम् ॥ ४५-४९ ॥

महायन्त्रं प्रतिष्ठाप्य मध्येकुम्भद्वयं गुरुः ।
देवं विना महायन्त्रं सर्वमन्त्रसमन्वितम् ॥ ४५-४९ ॥

पटे विलिख्य पूर्वोक्तं सर्वदिव्यास्त्रसंयुतम् ।
राजासने विकीर्यैतत् ततस्तत् सोत्तरच्छदम् ॥ ४५-५० ॥

पटे विलिख्य पूर्वोक्तं सर्वदिव्यास्त्रसंयुतम् ।
राजासने विकीर्यैतत् ततस्तत् सोत्तरच्छदम् ॥ ४५-५० ॥

आरोपयामास तदा राजानममितौजसम् ।
स यन्त्रपटसंयुक्तं वितानं तस्य चाकरोत् ॥ ४५-५१ ॥

आरोपयामास तदा राजानममितौजसम् ।
स यन्त्रपटसंयुक्तं वितानं तस्य चाकरोत् ॥ ४५-५१ ॥

निर्माय च सुवर्णेन मणिजालपरिष्कृतम् ।
यथोक्तलक्षणं यन्त्रं दर्पणे च न्यवेशयत् ॥ ४५-५२ ॥

निर्माय च सुवर्णेन मणिजालपरिष्कृतम् ।
यथोक्तलक्षणं यन्त्रं दर्पणे च न्यवेशयत् ॥ ४५-५२ ॥

तथैव गोरोचनया भूर्जपत्रे सुसंस्कृते ।
सुवर्णसूच्या संलिख्य यन्त्रं दिव्यास्त्रवर्जितम् ॥ ४५-५३ ॥

तथैव गोरोचनया भूर्जपत्रे सुसंस्कृते ।
सुवर्णसूच्या संलिख्य यन्त्रं दिव्यास्त्रवर्जितम् ॥ ४५-५३ ॥

शिरस्यधारयद्राज्ञो यन्त्रमेतत् सुमन्त्रितम् ।
सौदर्शनेन तिलकं भस्मना चाप्यकारयत् ॥ ४५-५४ ॥

शिरस्यधारयद्राज्ञो यन्त्रमेतत् सुमन्त्रितम् ।
सौदर्शनेन तिलकं भस्मना चाप्यकारयत् ॥ ४५-५४ ॥

ततश्चाष्टौ समाहूय ऋत्विजो मन्त्रनिष्ठितान् ।
संयतान् वैष्णवान् विप्रान् दिशाकुण्डेष्वयोजयत् ॥ ४५-५५ ॥

ततश्चाष्टौ समाहूय ऋत्विजो मन्त्रनिष्ठितान् ।
संयतान् वैष्णवान् विप्रान् दिशाकुण्डेष्वयोजयत् ॥ ४५-५५ ॥

ततो यवनिकां कृत्वा मण्डपस्य समन्ततः ।
अलङ्कृतेषु कुण्डेषु सौवर्णैश्च परिच्छदैः ॥ ४५-५६ ॥

ततो यवनिकां कृत्वा मण्डपस्य समन्ततः ।
अलङ्कृतेषु कुण्डेषु सौवर्णैश्च परिच्छदैः ॥ ४५-५६ ॥

विधाय विहितं पूर्वमृत्विग्भिः सहितो गुरुः ।
शतानन्देन सहितो जुहाव ज्वलितेषु सः ॥ ४५-५७ ॥

विधाय विहितं पूर्वमृत्विग्भिः सहितो गुरुः ।
शतानन्देन सहितो जुहाव ज्वलितेषु सः ॥ ४५-५७ ॥

नृत्तवादित्रसंयुक्तं ब्रह्मघोषसमायुतम् ।
पुण्याहं पूर्वमकरोद्धोमकर्म समाहितः ॥ ४५-५८ ॥

नृत्तवादित्रसंयुक्तं ब्रह्मघोषसमायुतम् ।
पुण्याहं पूर्वमकरोद्धोमकर्म समाहितः ॥ ४५-५८ ॥

प्रधानकर्मणो युक्तौ शतानन्दो गुरुस्तथा ।
दिशाहोमेषु संयुक्ता ऋत्विजः सर्व एव ते ॥ ४५-५९ ॥

प्रधानकर्मणो युक्तौ शतानन्दो गुरुस्तथा ।
दिशाहोमेषु संयुक्ता ऋत्विजः सर्व एव ते ॥ ४५-५९ ॥

आज्यैर्विशुद्धैर्नियुतं होमान् सङ्कल्प्य सादरम् ।
अकरोदयुतं नित्यमेवं दशदिनं कृतम् ॥ ४५-६० ॥

आज्यैर्विशुद्धैर्नियुतं होमान् सङ्कल्प्य सादरम् ।
अकरोदयुतं नित्यमेवं दशदिनं कृतम् ॥ ४५-६० ॥

गुरुणानुदिनं स्नातो मन्त्रितैः कुम्भवारिभिः ।
मुक्तग्रहो विशुद्धात्मा विज्वरः प्रीतमानसः ॥ ४५-६१ ॥

गुरुणानुदिनं स्नातो मन्त्रितैः कुम्भवारिभिः ।
मुक्तग्रहो विशुद्धात्मा विज्वरः प्रीतमानसः ॥ ४५-६१ ॥

पूर्णे दशदिने राजा रत्नैर्बहुसुवर्णकैः ।
आराधयामास गुरुं मण्डपं सपरिच्छदम् ॥ ४५-६२ ॥

पूर्णे दशदिने राजा रत्नैर्बहुसुवर्णकैः ।
आराधयामास गुरुं मण्डपं सपरिच्छदम् ॥ ४५-६२ ॥

निवेद्य गुरवे सर्वानृत्विजः समतर्पयत् ।
धनैश्च बहुभिर्धान्यैः प्रतिष्ठाभिः समाहितः ॥ ४५-६३ ॥

निवेद्य गुरवे सर्वानृत्विजः समतर्पयत् ।
धनैश्च बहुभिर्धान्यैः प्रतिष्ठाभिः समाहितः ॥ ४५-६३ ॥

प्रशशास महीमेनां दिवि देवेन्द्रवत् सुधीः ।
अन्येषामपि भूतानामयमेव विधिः स्मृतः ॥ ४५-६४ ॥

प्रशशास महीमेनां दिवि देवेन्द्रवत् सुधीः ।
अन्येषामपि भूतानामयमेव विधिः स्मृतः ॥ ४५-६४ ॥

कलौ च कोटिहोमेन विधिरेष महीक्षिताम् ।
प्रारब्धमेवं भोक्तव्यं कर्म ब्रह्मविदामपि ॥ ४५-६५ ॥

कलौ च कोटिहोमेन विधिरेष महीक्षिताम् ।
प्रारब्धमेवं भोक्तव्यं कर्म ब्रह्मविदामपि ॥ ४५-६५ ॥