२११ १२०
अशेषोपदेष्टुरपि तदुपदेशेनैव भगवतः परम उत्कर्ष उच्यते, यथा (भा० १।१६।४०) -
(१२०) “जितमजित तदा भगवन्, यदाह भागवतं धर्ममनवद्यम् "
जितमित्यत्र भवतेति ज्ञेयम्, आहेत्यत्र तु भवानिति । चित्रकेतुः श्रीसङ्कर्षणम् ॥ १२१ । तदेवं भक्तेरेवाभिधेयत्वं स्थितम् । तत्र यद्बहुत्र कर्मादिमिश्रत्वेन तद्ध मं उपदिश्यते, तत्तु तत्तन्मार्ग निष्ठान् भक्ति-सम्बन्धेन कृतार्थयितुं तानेव कांश्चिद्भक्तयास्वादनेन शुद्धायामेव भक्तौ, प्रवर्त्तयितुं चेति ज्ञेयम् । पुनश्च सर्व्वत्र तस्था एवाभिधेयत्वं वक्तु
।
DET
टीका-असम्पत्तौ हेतु स्वयमेवाशङ्कते कि वेति । प्रायेन भूयस्त्वेन । हि यस्मात्, त एव धर्म्माः– अच्युतस्य प्रियाः ॥
अथवा मैंने भागवत धर्म का वर्णन बहुल रूप से नहीं किया, तज्जन्य हो क्या मैं चित्त में प्रसन्नता प्राप्त करने में अक्षम हूँ ? कारण, परमहंस आत्माराम वृन्द का एवं श्रीभगवान् का वह भागवत धर्म ही एकान्त प्रिय है ।
सुस्पष्ट वक्ता श्रीव्यास हैं ॥ ११६ ॥
२१२ १२०
अशेष कर्त्तव्य उपदेश कर्त्ता श्रीभगवान् का परमोत्कर्ष श्रीभागवत धर्म उपदेश के द्वारा हुआ है। उस का विवरण - भा० ६।१६।४० में है-
(१२०) “जितमजित तदा भवता, यदाह भागवतं धर्ममनवद्यम् ।
निष्कञ्चना ये मुनय, आत्मारामा यमुपासते ऽपवर्गाय ॥”
s
टीका - फल कामनयापित्वदाराधनं यदा मोक्ष हेतु तदा किं वक्तव्यं भागवत धर्ममाहान्म्यमिति वक्तुं तत् सम्प्रदाय प्रवर्त्तकत्वेनैव भगवन्तं स्तौति जितमिति । यदा भवान् भागवतं धर्ममाह तदा हे भगवन् त्वया जितं सर्वोत्कर्षेण स्थितम् । तत्र हेतुः ये निष्किञ्चनाः सनत् कुमारादयः मुनयः ते यं भगवन्तम् । अपवर्गाय सेवन्ते तेन भवता जितम् । यं धर्ममिति वा ।
श्रीचित्र केतु महाराज, निज प्रभु श्रीसङ्कर्षण देव को कहे थे - हे अजित ! हे भगवन् ! जब आप इस जगत् में आकर विशुद्ध धर्म उपदेश किये हैं, तब ही निष्काम भक्तिप्रिय भक्त गण को जय किये हैं। इस प्रकार उक्ति से, भागवत धर्म उपदेश के द्वारा ही श्रीभगवान् का उत्कर्ष प्रदर्शित हुआ है । “जितं " शब्द से समझना होगा कि- आपने ही भक्त वृन्द को जिता है । “आह- शब्द के द्वारा जानना होगा कि - अपने हो भागवत धर्म का वर्णन किया है।
चित्र केतु - श्रीसङ्कर्षण को कहे थे ॥१२०॥