२१ रेणुक-शिव-लिङ्गैक्य-प्रसङ्गः

अथ रेवणसिद्धेश्वरेण कुम्भसम्भवाय
पिण्डादिवृत्तिज्ञानशून्यान्तोपदिष्टं वीरशैवसङ्ग्रहं
शिवयोगिसञ्ज्ञकाचार्यः स्वशिष्यप्रशिष्येषु प्रख्यातं कृत्वा अनन्तरं
रेणुकविभीषणसंवादं रेवणसिद्धेश्वरैक्यं च
पञ्चपञ्चाशत्सूत्रैः सङ्गृह्याह-

स्पष्टम् ॥ १ ॥

यः पुरुषो वीरशैवमतमङ्गलिङ्गषट्स्थलरूपं सद्
वीरशैवधर्मनिर्णयसम्मतं परं सर्वोत्कृष्टम् इदं शिवसिद्धान्तं
श्रुतिसम्मतमेतच्छिवसिद्धान्तं शुद्धमनसा निर्मलचित्तेन शृणोति स
परमां गतिं परमुक्तिं यातीत्यर्थः ॥ २ ॥

अथान्तर्हितो रेणुको लङ्कां प्रविष्टवानित्याह-

महाभागः श्रेष्ठः सर्वागमविशारदः
कामिकादिवातुलान्तदिव्यागमकुशल इत्यर्थः । शिष्टं स्पष्टम् ॥ ४ ॥

स विभीषणः पूजाप्रसन्नेन श्रीरेणुकेनाज्ञापितः सन् तत्समीपे
स्वकीयासनान्तरमाश्रितवान् सन् निषसाद उपविष्टवानित्यर्थः ॥ ६ ॥

विभीषणो मानुषाकृतिं साक्षादपरं शिवमिव स्थितमिति शेषः ।
तं गणेन्द्रं रेणुकं कृताञ्जलि कृतमञ्जलिपुटं यस्मिन् कर्मणि यथा
भवति तथा आबभाषे विज्ञापनवचनं प्रयुक्तवानित्यर्थः ॥ ७ ॥

भो शिवज्ञानपरायण गणाधीश श्रीरेणुक त्वामेनां महीं
भूलोकं प्रत्यवतीर्णं सन्तं मया सम्यग् इति लोकवार्तया श्रुतमित्यर्थः
॥ ८ ॥

स्पष्टम् ॥ ९ ॥

भो रेणुक भूलोकगतप्रत्यक्षमहेश्वरो भवान् स्वयमेव यस्य मे
राजालयं प्राप्तोऽसि ततो भाग्यातिशयत्त्वेन लोकेषु मत्समः कोऽपि
नास्तीत्यर्थः ॥ १० ॥

अथ न तावन्मात्रमित्यत्राह-

भो रेणुक त्वं यस्य मे दृष्टिगोचरः तस्मात् मे ममैषा लङ्कापुरी
कृतार्थेत्यादि ॥ ११ ॥

सस्मितः मन्दस्मितेन युक्तः सन्नित्यर्थः । विश्वोल्लासकरीं
सर्वेषामानन्दकरीमित्यर्थः । शिष्टं स्पष्टम् ॥ १२ ॥

स्पष्टम् ॥ १३ ॥

भो विभीषण त्वां समस्तनिगमादिशास्त्रसारज्ञं
सकलशिवधर्मेषु परायणं तत्परमित्यर्थः ।
शिवाद्वैतज्ञानयोगरूपाध्यात्मविद्यानिरतं सन्तनम् आहुरित्यर्थः ॥ १४ ॥

कैलासमचलं व्रजन्नहं त्वदीयशिवधर्मसम्पत्तिं
श्रुत्वाऽश्चर्ययुक्तचित्तः सन् त्वत्समीपमागतोऽस्मीत्यर्थः ॥ १५ ॥

स्पष्टम् ॥ १६ ॥

अथ तत्प्रकारं षड्भिः सूत्रैः प्रदर्श्य स्वस्य
रावणोक्ताभिप्रायमष्टभिः सूत्रैः सुचयति-

भो गणेश्वर शिवयोगिनो भवत आगमनरूपानुग्रहादेव
सर्वजनदुर्लभाः सम्पदः समपद्यन्त प्राप्ता इत्यर्थः ॥ १८ ॥

अदृष्टशत्रुसम्बाधं यथा भवति तथा जगत्त्रयं हि प्रसिद्धं सत्
शशास पालयामासेत्यर्थः ॥ २० ॥

स्पष्टम् ॥ २१ ॥

स्पष्टम् ॥ २२ ॥

स रावणो रामबाणेन क्षतं लब्धवान् सन् कण्ठगतप्राणः सन्
अवशिष्टं राक्षसेषु हतशिष्टं मां दृष्ट्वात्यन्तदुःखितः सन्
प्रत्यवददित्यर्थः ॥ २३ ॥

स्पष्टम् ॥ २४ ॥

वयमज्ञानसम्पन्नाः सन्तो महत्सु महतां विषये द्रोहकारिण इति
ईदृशी गतिं प्राप्ताः । तथाहि विधिस्थितिः दैवाधीनवृत्तिः दुस्तरा हि
लङ्घितुमशक्या खल्वित्यर्थः ॥ २५ ॥

इह स्थले अस्मिन् लङ्कापत्तनस्थले नवकोटिलिङ्गं प्रतिष्ठाप्यमिति मया
पूर्वं सङ्कल्पितम् तत्र किञ्चिदवशिष्टमस्तीत्यर्थः ॥ २६ ॥

कियदवशिष्टमित्यत्राह-

स्पष्टम् ॥ २८ ॥

स्पष्टम् ॥ २९ ॥

इह लङ्कायामित्यर्थः । युगपल्लिङ्गत्रिकोटिस्थापनविषये
मुख्यमाचार्यमलब्धवान् सन्नेवं स्थितोऽस्मीत्यर्थः ॥ ३० ॥

शिवशास्त्रविशेषज्ञ भो रेवणसिद्ध भवान् शिवज्ञानस्य
निधिर्निक्षेपस्थानभूतः अत आचार्यभावमासाद्य
युगपत्कोटित्रयाचार्यभावं प्राप्य ममाभीष्टं पूरयेत्यर्थः ॥ ३१ ॥

अथ श्रीरेणुकस्तस्याभीष्टं पूरयित्वाऽन्तर्हित इति श्लोकपञ्चकेन
प्रतिपादयति-

स्पष्टम् ॥ ३४ ॥

स्पष्टम् ॥ ३५ ॥

स्पष्टम् ॥ ३६ ॥

अथाष्टदिक्षु प्रसिद्धस्य रेवणसिद्धेश्वरस्य महत्त्वं
सङ्कोचेनाष्टभिः सूत्रैः प्रकाशयति-

प्रच्छन्नश्च सप्तशतवर्षपर्यन्तमिति शेषः । तथा प्रकटितः सन्
कांश्चिज्जनान् करुणारसपूरितकटाक्षेण कृतार्थयन् अपरान्
शिवाद्वैतप्रकाशकोपदेशेन कृतार्थयन् अन्यान् निर्मलसहवासेन
कृतार्थयन् अवशिष्टसर्वजनान् कृतिनः सकलकलाकुशलान् पक्वकर्मिणः
परिपक्वमलमायापाशवन्तः सन्तश्च कृतार्थयन् सन् शिवदर्शनलालसः
शिवसमयलम्पटः श्रीरेवणसिद्धो निजाधिक्यम् अनेकचित्रविचित्रनिजमहत्त्वं
दर्शयित्वा भिन्नदर्शनान् वैष्णवाद्यन्यसमयनिष्ठान् पाषण्डान्
शङ्खचक्राद्यन्यलाञ्छनयुक्तान् दुराचारान् खण्डयित्वा
यन्त्रमन्त्रादिचतुःषष्टिकलासिद्धियुक्तान्
कापालिकादिपरमतसिद्धमण्डलान् गोरक्षादिनवकोटिसिद्धान् स्वसामर्थ्येन
विजित्य कामिकादिशिवसिद्धान्तान् स्थापयित्वा निजावासं कोल्लिपाक्यभिधं
पुरमाजगाम आससादेत्यर्थः ॥ ३७-४१ ॥

भावैर्निर्मलगुणैरित्यर्थः । विस्मयमाश्चर्यं तन्वानो
विस्तारयन्नित्यर्थः ॥ ४३ ॥

अत्र जगच्छब्देन भुवनान्युच्यन्ते ।
तत्कारणीभूतबिन्दुमायादीनामपि कारणीभूत! इत्यर्थः ॥ ४४ ॥

आकाशशरीरं ब्रह्म [तै० उ० १।६।२] इति श्रुतेश्चिदाकाशस्वरूप
इत्यर्थः । शिष्टं स्पष्टम् ॥ ४६ ॥

ज्वाललिङ्गाय नमः [म० ना० उ० १४।९] इति श्रुतेर्ज्योतिलिङ्गस्वरूपेण
जृम्भमाण इत्यर्थः । स्थिरेभिरङ्गैः पुरुरूप उग्रः [द्ध० सं० २।३३।९] इति
श्रुतेः सकलनिष्कलसदाशिवप्रभृतिदिव्यमूर्तिकलाधर इत्यर्थः । अत्र - स एको
रुद्रः स ईशानः स भगवान् स महेश्वरः स महादेवः [अ० शि० उ० ३] इति
श्रुतिः ॥ ४७ ॥

सत्त्वरजस्तमोगुणस्थानातीत
आणवकार्मणमायिकाख्यमलत्रयोन्मूलनकर
स्वर्गमर्त्यपाताललक्षणजगत्त्रयसृष्ट्यादिपञ्चकृत्यक्रीडाविलासोन्मुख
ऋग्यजुःसमाख्यश्रुतित्रयविलोचन इत्यर्थः ॥ ४८ ॥

स्पष्टम् ॥ ४९ ॥

भो शङ्कर सुखकर तेन प्रसिद्ध सोमेश्वर अतः परम् इतः
परमित्यर्थः । अहं ते स्वरूपं लब्धुकामोऽस्मि मे मम अन्तरमवकाशं
देहि । अनुकम्पां कृपां विशेषतो देहि कुर्वित्यर्थः ॥ ५० ॥

अथ वृत्तत्रयेण शिवप्रसन्नतां रेवणसिद्धेश्वरस्य लिङ्गैक्य च
प्रतिपादयति-

गणनायकेन रेवणसिद्धेश्वरेण इत्युक्ते एवं विज्ञापिते सति सहसा
तत्क्षणेन शाङ्करात् ततो लिङ्गात् सोमेश्वरलिङ्गाद् भो महानुभाव
निगमागमेषु महानिश्चयबुद्धिमन् वत्स रेवणसिद्धाख्यकुमार
भवतस्तव भक्त्या नवविधभक्त्या अहं प्रसन्नोऽस्मि आगच्छ आयाहीति
वचः शिव उच्चैरगदद् आवादीत् । तदा तस्मिन् समये तनुभृतां
शरीरिणामाश्चर्यं कौतुकमासीत् गगने दिव्यो दुन्दभिः देवदुन्दुभिः
आननाद सर्वत्र ध्वनितवान् गणाः प्रमथगणा देवगणाश्च पुष्पं
कुसुमवृष्टिं ववर्षुरित्यर्थः ॥ ५१ ॥

अथो पुष्पवृष्ट्यनन्तरं संहृष्टात्मा सन्तुष्टचित्तो गणपतिः
शिवगणपतिः श्रीरेवणसिद्धो ज्योतिषा शिवप्रकाशेन दीप्यमानः
प्रकाशमानः सन् लिङ्गात् सोमेशलिङ्गाद् उदितम् उद्भूतं सानुकम्पं
कृपासहितं शाङ्करं वचनं शिवसम्बन्धिवचनं पूर्वोक्तवाक्यं
श्रुत्वा जातोत्कण्ठैर् उद्भूताश्चर्यवद्भिः अनुचरैः सहचरैः शिवयोगिभिः
परमधिकतया स्तूयमानः सन् तदानीं तस्मिन् समये परं सर्वोत्कृष्टं
निजप्रकाशरूपं ज्योतिर्लिङ्गं तस्य भासा सर्वमिदं विभाति [क० उ० ५।१५]
तमेव भान्तमनुभाति सर्वम् [क० उ० ५।१५] इति श्रुतिसिद्धचिल्लिङ्गमनुविशत्
स्वरूपहानिवृद्धिव्यतिरेकेण सामरस्येन प्रविष्टवानित्यर्थः ॥ ५२ ॥

दिव्याकारे मनोहरस्वरूपे रेणुके सिद्धनाथे रेवणसिद्धेश्वरे
स्वप्रकाशे शाङ्करे तस्मिन् लिङ्गे सोमेशलिङ्गे लीने सति ऐक्यं गते सति सर्वो
लोकः समस्तजनो विस्मित आश्चर्ययुक्त आसीत् । तदानीं तस्मिन् काले शैवी
भक्तिः शिवसम्बन्धिनी भक्तिः सप्रमाणा प्रमाणेन सह वर्तमाना
बभूव आसीदित्यर्थः ॥ ५३ ॥

श्रीवेदागमवीरशैवसरणिं
मङ्गलकरसकलसमयशास्त्रोत्तरवेदागमप्रतिपाद्यवीरशैवसरणिरेव
सरणिर्यस्येत्यर्थः श्रीषट्स्थलोद्यन्मणिं
मङ्गलात्मकैकोत्तरशतस्थलरूपाङ्गलिङ्गषट्स्थलमार्गप्रकाशन-
शाणोल्लीढरत्नम् श्रीजीवेश्वरयोगपद्मतरणिं
शोभमानजीवपरमैक्यलक्षणकमलविकसनार्कम् श्रीगोप्यचिन्तामणिं
मङ्गलकरशिवरहस्यार्थप्रकाशनचिन्तारत्नं तं
श्रीसिद्धान्तशिखामण्याख्यवीरशैवशास्त्रं यो लिखित्वा परान् लेखयिता
यः श्रुत्वा परान् श्रावयिता स विमलां भक्तिं परां मुक्तिं च याति
प्राप्नोतीत्यर्थः ॥ ५४ ॥