आगमे शैवे विश्वासटिप्पन्यः

चिद्विलासस्तवः
अमृतानन्दयोगिविरचितः

[^१]स्वप्रकाश-शिव-मूर्तिर् एकिका
तद्-विमर्श-तनुर् एकिका तयोः ।[^२]
सामरस्य-वपुर् इष्यते परा
पादुका परशिवात्मनो गुरोः ॥ १ ॥

[^३] चित्र-भानु–शशि–भानु-पूर्वक-
त्रित्रिभेद-नियतेषु वस्तुषु । [^६]
विमर्शनं तत् समष्टिगुरुपादुकाजपः ।। २ ।। तत्तदात्मकतया ७ ८ तीर्थमद्वयसुधारसोदधेर्वारितं निजविमर्शवेलया | आणवादिमलमोचनोचितं स्नानमत्र विधिना निमज्जनम् ॥ ३ ॥ १० ११ " सा निशा सकललोकमोहनी वासरः स खलु सर्वबोधकः । १२ १३ सामरस्यमिह सन्धिरेतयोः श्रीपरैव ननु सान्ध्यदेवता ॥ ४ ॥ १४ १५ " स्वप्रकाशशिव एव भास्करस्तद्विमर्शविभवा मरीचयः । ६ यैः स भासयति वेद्यमण्डलं तस्य पूजनमहन्तया मतिः ॥ ५ ॥ १७ चिद्विलासमयभित्तिभावितं ज्ञानदीपविगलत्तमोगुणम् । १८ १६ २० २१ आत्मतत्त्वमिह यागमण्टपं तस्य पूजनविधानमर्चनम् ॥ ६ ॥ · • १. तनु - क. घ. । २. गुणः - च । ३. कं-ध । ४. त्रित्रिकेण छ । ५. निचितेषु - घ । ६. ङ्कितः - ङ । ७. दधिः- घ ङ. ज. । ८. वारिदं च । ९. मन्त्र - ग. । १०. या - ग. । ११. मोहिनी - छ. । १२. खलु - ङ. च । १३. साध्य - घ । १४. रः स छ । १५. विभवो - दी. । १६. यैः सहादधति वेद्य - ङ. च., यैस्तथा स यदि वेदि - छ. । स्वप्रकाशमयभित्तिभावित - ग., त्वक्पलास्थिमय छ । १८. योग - च २०. तत्र - ग. । २१ मण्डल -ङ, मण्डप - च । १७. त्वत्कला स्थिमय - ख. ज., । १९. मण्डपं - ख. घ. छ. ।

योगिनी हृदयदीपिकायां १८५, १९५, ३३७ पृष्ठेषूद्धत एष श्लोकः । 2. चिल्ल्यां ३५ पृष्ठे उद्धृत एष श्लोकार्थः ।
योगिनी हृदयदीपिकाया २४९ पृष्ठे उद्भूतः श्लोक एषः । 1 अमृतानन्दयोगिविरचितः ‘भेदलक्षणविपक्षसंकटात् २ तारणं परमिहात्मरक्षणम् । ३२३ संविदात्मकतया विमर्शनं बन्धनं भवति सर्वतो दिशाम् ।। ७ ।। 05 वेदिका हृदयपद्मकणिका चिन्मयी वसति तत्र देवता । S ६ यो हि तद्यजनकर्मकर्मठस्तस्य पाशभिदुरः स भैरवः ॥ ८ ॥ विश्वभेदविभवा विकल्पधीलक्षणा भवति विघ्नसन्ततिः । ११ निर्विकल्पनिजधामविश्रमस्तन्निराकरणमत्र १३ १५ १२ कीर्तितम् ।। ९ ।। १६ " यत्र निर्विषयबोधलक्षणः स्वात्मशम्भुरवतिष्ठतेऽनिशम् । १७ १८ तत्त्वजालकमिदं शिवावधि क्ष्मामुखं सकलमासनं मतम् ॥ १० ॥ * आत्मतत्त्वगतयोरशुद्धयोरत्र कर्मकरणात्मनोर्द्वयोः । शुद्धतत्त्वलयभावनामयी शुद्धिरात्मकरयोः परा मता ॥ ११ ॥ २० २१ २२ २३ वेद्यसंविद इदंस्फुरात्मनो वेतृसंविदि विलापनामयी । २४ वृत्तिरद्वयविमर्शंविग्रहा २५ प्राणसंयतिरुदीरितोत्तमा ।। १२ ।। २६ आसनानि नवचक्रसंविदामुद्भवस्थितिलयास्त्रिशस्त्रिशः । २७ अङ्गषट्करचना षडध्वनामंशतावगतिरात्मसंविदः ।। १३ ।। १. टोद्धारणं-ग, टोत्तारणं - दी । २. विचिन्तनं - ग. । ३. सर्वतो भवति बन्धनम् - ग. । सोऽपि - घ., योऽपि - ङ. च । ६. ठः सर्व-ग. | । ९. र्लक्षणो - क., लक्षणो - ख. घ. छ ज., १२. कीर्तनम् - क. ग. । १३. नित्य-ग. । ४. अम्बिका - ग. । ५. कोऽपि - ग., ७. चित्त-ग॰ । ८. भवो - क. ख. घ. ङ. च. छ. ज. लक्षणं-ग.च. । १०.धाम्नि - ग. । ११. विश्रमात् ग १४. णम् - ङ. दी. । १८. माननं-ङ.। १९. मय - ग., गत - ख. दी. । २०. दमिदं - ग. । २१. परात्मन: - ग., स्फुटात्तनो- स्फुरन्मनो छ । २२. वैद्य - ग. । २३. मयि - क., नं मयि - ग. । २४. लक्षणा - ङ. च । २५. त्तरा - छ.। २६. स्त्रयः क्रमात् घ । २७. विदि-ग, विदा - घ ङ . च . । । १५. साम्ब - ख. ज. । १६. भृशम् ङ. च. I १७. क्ष्मात्मकं - ग. । ङ., स्फुटात्मनो-च.,
योगिनीहृदयदीपिकायां ९१ पृष्ठे, चिद्वल्ल्यां च ६ पृष्ठे उद्धृत एष श्लोकार्धः । क. ख. ध. छ. ज. मातृकासु तु न दृश्यते एष श्लोकः ।
योगिनीहृदयदीपिकायां ( पू. १८८ ) दृश्यते श्लोकार्ध एषः ।
योगिनीहृदयदी पिकायां ९१, २८० पृष्ठयोरुद्धृत एष श्लोकः । क. ख. घ. छ. ज. मातृकासु तु न दृश्यते ।३२४ चिद्विलासस्तवः काम ऊर्ध्वगतबिन्दुराननं भानुरेष तदधोगतौ स्तनौ । १ २ ३ चित्रभानुशशिनावुभौ कला योनिरत्र सपरार्धकुण्डली ।। १४ ।। एवमात्मनि चतुष्कलामये सर्वतत्त्वसमवायलक्षणे । न्यासमाहुरिहु वैखरीतिवाग्वृत्तितः समविशेषभावनम् ।। १५ ।। ५ ६ TF १० पुरुषत्वसमवाप्तिहेतुपुर्यष्टकाख्यनिजसूक्ष्मवर्ष्मणः ११ चित्पदे १४ १५. × ૨ १३ लयविधानमष्टवाग्देवतान्यसनमिष्टमुत्तमम् ।। १६ ॥ १६ अन्तरङ्गकरणान्युपाधयः स्वप्रकाशनभसोऽत्र संक्रमात् । १७ १८ १६ पीठभावमुपयान्ति तानि तन्न्यासकर्म परधम्नि हृल्लयः ।। १७ ।। २० २१ २२ तत्त्वधामयुगमातृकात्मकत्रित्रिभेदनियतेषु वस्तुषु । २१ २४ पानपात्रपरमामृतत्रयं २५ तुर्यविश्रमणमर्घ्यशोधनम् ॥ १८ ॥ २६ ‘मेदिनीप्रमुखमाशिवं मतं तत्त्वचक्रमिह चक्रमुत्तमम् । २७ २८ स्वस्वभावसमवायभासिनी देवता भवति सांविदी कला ।। १९ ॥ ३० ३१ ‘आन्तरस्य निजसंविदात्मनो मातुरक्षकरणाध्वना बहिः । ३२ मेयसंविदि समर्पणं तदावाहनं समरसत्वलक्षणम् ॥ २० ॥ १. वुभे - ग. । २. स हरा-क. ५. रादि-क. ख. ग. ङ. च. छ. ज. । ६. वृत्तिता च सविशेषभासनम् - घ, ८. पौरुषत्व - ग. । ९. वाय ग । चित्तता १२. भ्यसन - क. I १३. जुष्ट - छ. १० • । ख. छ. ज. । ३. ख्य- च । ४. येन चा-ग. | वृत्तिता - क. ख. ज., कीर्तिरासनमशेषभासनम् - ग., समवशेषभावनम् - ङ च । · वर्ष्मणा - ग., वर्त्मनाम् -ङ च । १४. आन्त - घ च । • • ७. भावनाम्–छ. । ११. चित्पथे - च । १५. णप्रभावतः ―छ । १६. नवसूत्र- छ., नभसाऽत्र - ङ. 1 १७. याति भावितं न्यास - ग. । १८. घाम केवलम् - घ. । । 1 २१. के - छ. पाद - क. ख. ङ । २२. तस्तु च छ ज ., २६. मिति - ङ. च । २७. स्वरूप- १९. तल्लयः-क. ङ. च., तल्लयात् - ग. । २०. त्मनः - ग. लक्षण:- ग., तस्वलक्षणम् - घ. च., मस्वलक्षणम् - ङ. । २३. अर्ध्या-घ. । २४. त्रय - क., त्रया - ङ. । २५० वण - क. ख. ज. । ङ. च. । २८. मयभावनामयी - ग., समवायभासिनी - चि । २९. सादिनी - छ. । ३०. रत्र - दी. | ३१. त्मनो-घ., त्मना - ङ. च. दी. । ३२. सदावा- ग घ ङ. च. ।
चिद्वल्ल्यां (पृ. १४ ) समुद्धृत एष श्लोकः ।
योगिनी हृदय दीपिकायां (पृ. ९३ ) समवलोक्यते श्लोक एषः । 2 अमृतानन्दयोगिबिरचितः पञ्चधैव यदिदं प्रपञ्चितं पञ्चधाऽनुभवशाश्वतोदयम् । २ 35 ३२५ तत्सुमहरणमौपचारिकं कर्म निर्मलनिजात्मसंविदि ।। २१ ॥ La Ε 61 ८ यस्तु पञ्चदशधा प्रकल्प्यते काल एष शशिभानुसंक्रमात् । तस्य शाश्वतपदे १३ बाह्यचक्रमुपगा १६ तत्समर्चनमतीव यच्चतुर्विधमिदं २० १० ११ १२ लयक्रिया नित्यवासरकलार्चनं मतम् ॥ २२ ॥ १४ १५ मरीचयस्तत्त्वजाललसदात्मसंविदः । १७ १८ चिन्मयानाख्यधाम्नि विलयक्रमक्रिया ॥ २३ ॥ विभासते तत्त्वरूपममृतान्तराकृति | २३ संमतं बलिचतुष्टयं तथा ॥ २४ ॥ २१ २२ तस्य पञ्चमपदे लयक्रिया संमतं २४ २५ २६ २७ पञ्चधा प्रसरतश्चिदात्मनो ह्यान्तरस्य बहिरिन्द्रियाध्वना । सामरस्यमिह संविदात्मनारा (त्रि?र्ति) कं परमिदं समोरितम् ।। २५ ।। २८ २६ वाक् सहैव मनसा निवर्ततेऽप्राप्य निष्कलनिरञ्जनाद् यतः । ३० ३१ तत्र निर्मनसि शब्दवर्जिते धाम्नि विश्रमणमुत्तमो जपः ।। २६ ।। ३२ बिम्बितं स्फुरति यत्र संविदो रूपमान्तरमिदन्तया बहिः । विश्वमेतदखिलं चराचरं दर्पणं १४ छादयन्निखिलमात्मसंविदा ३७ ३५ ३८ ३३ हृदयदर्पणं परम् ॥ २७ ॥ ।। १६ त्रायते त्रिविधतापसंकटात् । यच्चिदम्बरगतं शिवात्मकं छत्रमत्र कमलं १. पञ्चता - क. ख. ङ. ज., ३. संस्म - घ । ४. मिहा - ग. । ७. एव-घ. ङ. च । ८. शिव-घ, विश - ङ । ३६ सुधामलम् ।। २८ ॥ वञ्चिता - घ च २. तत्त्व - ग, तस्य - ङ. च. । ५. यत्तु - ग. । ६. प्रकीर्त्यते - ग घ ङ च । • । ९. विश्रुत- घ । १०. क्रमाद् - ङ. । ११. सन- घ. । १२. च निर्मितम् - घ । १३. पथगा - ग. । १४. जालक - ग । १५. संविदि - ङ. । · १६. मतीत - क. ख. छ. ज., मिदन्तया मया - ग. । १७. भिख्य - घ । १८. क्रिया- ग. । । २०. •" १९. कृषत्–घ., घकृत् - ङ. च. २२. सन्मतं - क. छ. चिन्तितं - ग । २३ मतम् - ग • २६ बहिरध्वना ततः - ङ च । २७. त्मनः - ग, त्मना - घ । २८. व्याप्य - ग. २९. नोद्यतः - ग. । ३०. तत्त्व-ग, अत्र - घ । ३१. मोत्तमम् - ग. ङ. । ३२. O संविदा - ग. छ. । ३३. मतम् - ङ. च । ३४. त्यखिल - ग, न्नखिल - ङ. । ३५. दस्त्रा - ग. । ३६. निखिल - क. ख. छ., विविध - ज. । ३७. सच्चि - घ । ३८. चिदा-ङ च । ३९. मयम् - ग. ङ. च. । शाश्वत - ग., पश्चिम - च । २१. समर्पणं - ङ. च । । २४, त्मनश्चा-चः । २५. बाह्यतश्च - ग. । प्राप्य - घ ङ च । ३२६ चिद्विलासस्तवः पञ्चधा स्फुरणमेव संविदश्यामरं विविधचारुचङ्क्रमम् । ६ ८ । विश्वदृग्लयविचित्रनिर्मितः स्वेक्षणक्षणभवो भवस्तवः ।। २९ ॥ ‘एषणात्रयमयस्य १० वर्ष्मणस्तत्त्वसंचयमयस्य ११ १२ संविदि । धाम्नि तत्त्वसमतीतसत्त्वके स्वात्मनः खलु निवेदनं मतम् ॥ ३० ॥ ‘स्वप्रकाशवपुषा गुरुः शिवो यः प्रसीदति पदार्थमस्तके | १३ तत्प्रसादमिह तत्त्वशोधनं प्राप्य मोदमुपयाति भावुकः ।। ३१ ।। १४ १५ १६ १७ १८ " पाशजालकमिदं परं पशोर्नाशकारणमतो मतं हविः । २० तत्त्वतो निजगुरोर्निरीक्षणात् प्राप्यते तदमलं पवित्रितम् ।। ३२ ।। ‘वेद्यराशिदमनेन विश्वतो निर्विकल्पमयवासनो ल्बणम् । २१ २२ चित्तमेव दमनं शिवेऽमुकस्यार्पणं दमनकार्पणं परम् ।। ३३ ।। २५ " दीयते २६ २७ परशिवैक्यभावना क्षीयते सकलपापसंचयः । येन चिज्जलधिपारसेतुना । दीक्षणं गुरुकटाक्षवीक्षणम् ।। ३४ ।। ३. स्वात्मभावपरिचारसंक्रमः - ग. संविदो ख. घ. ज. । ५. चातुरक्रमम् - क. ख. घ. ७. ता-ग, तं - क. ख. घ ङ. च. ज. । १. स्फुरित-ग । २. चामरं - ङ. च । विघृतचामर क्रियम् - ङ. क्रमम्-च. । । ४. विधृत - क. छ. ज. । ६. दुर्लभ-क. ख. ग. घ. ङ. च. ज. । ८. स्वेक्षणक्षणभवस्तव स्तवः - क. ख. ज., मीक्षणक्षणभवस्तवस्ततः - ग, स्त्रिक्षणक्षणभवो-घ., स्वेक्षणं परमकम्पदं तपः - छ. । ९. ईषण - क., ईक्षण - ख. ज., ईषणा-ध, १०. सत्त्व-घ. । ११. सप्तगे - क. ख., तत्त्वगे - घ., सप्तके - ङ. च, सद्मगे - ज. । एषण - ङ. च । १२. सद्मनः - ङ. | परा वशनिशि- च । १५. व्याज - ग. । १३. यत्-क. ख. ज. । १४. परा वशं नाश - ङ०, १६. मतां - ङ. । १७. मनः परम्-ग. । १८. पविः - च । १९. भिद्यते - ग., तत्रता - ङ, तत्त्रितो - च । २०. विचि - ग. । २१. धम - छ. । २२. निजवासनो - ङ. च । २३. मेतदमलं-ध. । २४. वे • मुख - छ., वे मुखं स्वा-. । २५. विद्यते - ङ. । २६. क्षिप्यते - ङ. च. । २७. पाश - घ. ।
गपुस्तके नास्त्येष श्लोकः ।
योगिनीहृदयदीपिकायां १७५, १८१, १९५ पृष्ठेषतः श्लोक एषः ।
घमातृकायां नास्त्येष श्लोकः ।
गपुस्तके नास्त्येष श्लोकः ।
चिद्वल्ल्यां (पृ. ७३ ) समुद्धृतः श्लोकार्ध एषः । २ अमृतानन्दयोगिविरचितः ३ अन्तरङ्गकरणात्मनां चतुस्स्रोतसां विविधदेवताजुषाम् । 8 ३२७ पूजनं परमिहोन्मनीशिखामध्यवर्तिपरमात्मयोजनम् ।। ३५ ।। ‘पञ्चबोधकरणानि मानसं दर्शनानि विषयप्रदर्शनात् । ५ दर्शनानि षडमूनि तानि तत्पूजनं भवति तल्लयश्चिति ।। ३६ ।। १० ११ । जाग्रदादिसमयाश्चतुर्विधाश्चान्तरात्मपरमात्मविग्रहाः १२ १३ पञ्चमेऽत्र तदतीतचिद्घने धाम्नि तल्लयमतिस्तदर्चनम् ।। ३७ ।। १४ १५ १६ १७ ‘खे निरस्तनिखिलक्रियाक्रमे या चितिश्चरति शाश्वतोदया ।

द २० २१ सा शिवत्वसमवाप्तिकारिणी खेचरी निखिलखेदहारिणी ।। ३८ ॥ २२ २३. २४ " यत्स्वरूपमहिमा विकल्पितं शक्तिचक्रमिह रज्जुसर्पवत् । तत्स्वरूपपरमार्थबोधतस्तत्र तस्य विलयो विसर्जनम् ॥ ३९ ॥ २५ २६ २७ २८ या क्रियासमभिहारतस्त्रिधा दर्शिताऽत्र गुरुभावनादिका । ३० ३१ सा विभेदलयभावनादिकाऽभ्यस्यतां परशिवैक्यसिद्धये ॥ ४० ॥ ३२ इति चिद्विलासस्तवः समाप्तः ॥ १. आन्त—क. ख. ग. ङ. च. छ. ज. । २. त्मना -ध । ३. जुषः - ग. । ४. शिवमंत्र - ग., शिवमात्र - क. ख. घ. च. ज., हि शिवात्म - छ. । ५. पाद - ङ. । ७. मानसे - क. ज. । ८. च्छिदिन्छ । ९. यश्चतुविधः - ग., यांश्चतुविधां - ङ. । ६. विषयाणि - घ । १०. ह्यन्त - छ. । ११. विग्रह - ग, विग्रहे - ङ. । १२. पञ्चमो - ग., पञ्चमन्त्र - घ. । १३. धोतिचित्पथे- ग. | १४. सकल - दी. । । १६. कालकर्तरी - ङ. च । २०. भवति - ङ. च. छ., १५. लागमक्रियैर्या च निश्च-छ । १७. दधौ - दी. । १८. वाय - ग. । १९. दायिनी - ङ. च. । सफल - दी. । २१. भेद - ग. । २२. यः - क. ततः क्रिया - ग. । २६. तः क्रिया- घ ङ च वीक्षिताऽत्र - घ । २८. धिका - ग. छ. । परशिवैक्यभावना - ग. । ३१. लभ्यतां - छ. । योगीन्द्रविरचितश्चिद्विलासः सम्पूर्ण: - घ., इति चिद्विलासः समाप्तः -ङ, च । ख. । २३. ल्पतः - छ. । २४. मिति - क. । २५. मधिका

गपुस्तके नास्त्येष श्लोकः । • २७. दीक्षिताऽस्य क. ख. छ. ज., वीक्षिता त्रि-ग., २९. विबोध - ग. । ३०. वासनाधिका तस्य ते ३२. इति चिद्विलास - क., इति श्रीपुण्यानन्दपरभ-
योगिनीहृदयदीपिकायां (पृ. ७८) दृश्यते श्लोक एषः । 3. ङ. च. मातृकयोर्नास्त्येष श्लोकः । ३२८ चिद्विलासस्तवः [ प्रक्षिप्ता अधिका वा श्लोकाः ५ १ ‘यत् त्वगादिनिजधातुसप्तकं तत्समष्टिरिह चाष्टकं तनौ । तत्तदङ्गविलयक्रियोदितं त्वष्टकाष्टकसमर्पणं परम् ॥ ४१ ॥ २ ७ G “दृक्क्रियात्मशशिभानुमध्यगं खे चरत्यनलयष्टिधाम यत् । १० ११ यत्तदूर्ध्वशिखरं परं नभस्तत्र दर्शय शिवं त्वमम्बिके ।। ४२ । “आत्मसंविदनले शिवात्मनि वासनेन्धनविवृद्धतेजसि । वृत्तिपञ्चकहविस्समर्पणं होममत्र कथितं मनीषिभिः ॥ ४३ ॥ * या शिवैक्यविषया मनः क्रिया प्रत्यगुन्मुखतया शिवस्त्रिया । पूजनादिविविधक्रियालयः स्वात्मसंविदिति हि क्षमापणम् ॥ ४४ ॥ ‘आत्मचक्रमनुदेवतात्मनामासनं । शिवमयत्वभासनम् ।। ४५ ॥ H २. क्रमक्रिया - ङ. १. तनोः - ग. । च। ५. मतम् - ङ. च । ६. यत् - दी, हृत् - सौ. । ७. मध्यतः - ग, मध्यगे - दो, ८. यष्टि घाम यः - ग., त्यनिलवत् सुधामयः - चि., दृष्टिवाम्नि यः - दी, दृष्टिधाम यः - सौ. ९. तत् - ग. । १०. यति वक्त्रमम्बिके - ग. । ११. शिवत्व - दी । ३. चाष्ट - ङ च । ४. चंनं -ङ च ।
1 मध्यगः - सौ. । ।
गपुस्तके ४० संख्याक, घ ङ. मातृकयोश्च ३९ संख्याकः श्लोकः ।
गपुस्तके ३० संख्याक एष श्लोको दृश्यते । वस्तुतस्तु चिद्गगनचन्द्रिकायाः ३२ संख्याक एष श्लोकोऽनवधानेनात्र स्थापितः ।
गपुस्तके ३१ संख्याकः श्लोकः ।
गपुस्तके ३५ संख्याकः श्लोकः ।
योगिनीहृदयदीपिकायां ( पृ. ९२ ) समुपलभ्यते श्लोकार्ध एषः । अत्रोद्धृता अन्ये श्लोका- चिद्विलासे समुपलब्धाः, एष श्लोकार्धस्तु तत्र न दृश्यते । प्रकरणानुरोघाच्चानुमीयते श्लोक एष तत्रत्य एव स्यादिति । अत एवामत्र संनिवेशितः । रामचन्द्रसहायेन व्रजवल्लभशर्मणा । ग्रन्थियादोभिराकीर्णस्तीर्णः षोडशिकार्णवः ॥