IFP_39691

विस्तारः (द्रष्टुं नोद्यम्)

IFP manuscript 39691 yogajāgama There are 160 folios in this bundle and 7 or 8 lines per folio. The size of the folio is 17x2 inches. This bundle deals with yogajāgama , which is one of the mulāgamas of 28 siddhantha śaivāgama. It is only 2nd āgama grouped under śivabhda. The śrotā means, the receivers of this āgama are Sudhākhya, Vibhu, Bhasma from Lord Paraśiva. As per Kāmikāgama, the total number of ślokas in this āgama is around one lakh. Yogajatantram is the synonym of Yogjaāgama. There are five Upāgamas, namely Tāram, Vināśikhottara, ātmayogam, Santam and Santati. This bundle is not a complete text of Yogajāgma, only few paṭalas has been mentioned like parivārasthāpanavidhi, ācāryasthāpanam, vighneśasthāpanam, liṅgasthāpanam, ratnaliṅgasthāpanam, pratimālakṣaṇam, tālasaṅkhyai, śūlalakṣaṇam, pavitrārohaṇam, maṇḍalavidhānam, phalapākavidhiḥ, pañcākṣaram, vibhavaniścayam, naivedyavidhiḥ, agnikāryam, kuṇḍalakṣaṇam, śāntihomam, dīkṣālakṣaṇam and liṅgalakṣaṇam|

रे - ३९६९१
श्रीसुन्दरगणपतये नमः
॥ योगजागमः॥
श्रीअमृताम्बा समेत श्रीसोमनाथेश्वराय नमः। योगजत्तिल्
(पर्त् १) परिवारस्थापनम्। आचार्यलक्षणम्। विघ्नेशस्थापनम्। लिङ्गस्थापनम्। रत्नलिङ्गस्थापनम्। प्रतिमालक्षणम्। तालसज्ञ्ख्यै। शिललक्षणम्।
(पर्त् २) ध्वजारोहणम्। मण्डलविधानम्। फलपाकविधिम्। पञ्चाक्षरम्। विभवनिश्चयम्। नैवेद्यविधि। अग्निकार्यम्। कुण्डलक्षणम्। शान्तिहोमम्।
(पर्त् ३) दीक्षालक्षणम्। प्रासादलक्षणम्। लिङ्गलक्षणम्।
……………………………………………………………………………………………
(फ़्।१अ) पारिवारस्थाप …वक्ष्ये यथा वित्तानुसारतः।
अन्तर्मण्डलके कुर्यात् परिवाराणिचाष्टसु॥
अथ वान्यप्रकारेण अन्त…रेथ वा पुनः।
अन्तर्मण्डलके स्थाप्यवृषभं पूर्वतोन्यसेत्॥
एकद्वित्रिचतुर्दण्ड पञ्च अष्टनवदण्डकम्।
दशद्वादशमण्डान्तं वृषभं पिङ्कं स्थितम्॥
पीठात्रेदण्डका नीत्वा महोक्षं स्थाप्यखद्यति।
प्रासादार्द्धेन वा कुर्यात् प्रासादसममेव वा॥
अन्तर्मण्डलकं कुर्यात् सत्रिहस्तसमन्वितम्।
भित्यन्तरप्रमाणेन परिवाराष्टौ प्रकीर्तिताः॥
ऋविभं पूर्वतस्थाप्य दुग्ध्वामानेयकेन्यसेत्।
सप्तमात्रगणान्विरः दक्षिणे स्थापयेत्तत॥
नैऋत्यां गणनाथन्तु गजप्रष्ठालयिकुरू।
वारूणे सङ्कुमारम्स्यात् जेष्ठायां वायुदेशके॥
सौम्ये विष्ण्वनं तथा स्थाप्यचण्डेशमीशतोन्यसेत्।
अन्तर्मण्डलकस्थाप्य तथा तत्रैवकल्पयेत्॥
अधाष्टपरिवाराणा महिहारे कृतं यथा।
यीशेयिन्द्रस्य मध्येतु क्षेत्रपालयशान्नयेत्॥
अन्तर्मण्डलमैशान्ये चण्डश्वर…यङ्कुरु।
मर्यादाभिक्तिके कुर्यात् परिवाराणिषोडश ॥
इन्द्राणिलोकपालाश्च कल्पयेत् स्वस्वदेशतः।
अश्वमि…(फ़्।१ब्)मात्रश्च वागीशं कमलोर्म…वम्॥
ज्येष्ठाञ्चैवोरगेन्द्रञ्च क्षेत्रपालं रविं क्रमात्।
ऐन्द्रग्नेवाहदिक्ष्वन्त मन्तराले…स्थाप…॥
द्वारान्थायत् प्रतियेदं समपारं विनाशनम्।
त्म(आ)लगर्भप्रमाणेन परिवारालयं कुरु॥
मन्दिरार्धसमं वापि तत्गर्भार्धसमं तु वा।
विस्तारद्वि…णोत् सेथमालयानां विधियतेणणणणणण॥
विभवेद्दशधातारं रसांशं गर्भविस्तरम्।
मण्डपन्तु चतुर्द्वारं वृषभालयमिष्यते॥
स्वस्तिदुर्गा च धामन्तु शालाकारन्तु मात्रणाम्।
हस्थिप्रष्ठगणेशस्य गुहालयकुटुम्भवेत॥
जेष्ठायामद्रहाकारविष्णुक्रन्तं हरिङ्कुरू।
नन्द्यावर्तमधोशान्यां चण्डेशं भास्करं तु वा॥
पश्चिमद्वारहर्म्येतुस्थापयेत् पश्चिमे वृषम्।
कुमारं पूर्वदेशे तु विन्यसेत्तु विशेषतः॥
सूत्रस्थं वापदस्थं वापरिवारालयं भवेत्।
सर्वेषां परिवाराणां मण्डपाकृतिरेववा॥
सभाकृति विमानं वा नद्यावत्यक्मतिर्भवेत् ।
त्मनालयाकृतिः कम्वाक्षेत्राणामीशगोचरेत्॥
अन्तहारातिभित्यन्तम् ईशानां क्षेत्रविन्यसेत्।
प्रासादाभिमुखं कुर्यात् परिवारान् प्रशस्यते॥
सर्वेषाम्परिवाराणां पूजाभागसमन्तु वा।
प्रतिमालक्षणेनकारयेत् परिवारकं॥
बिम्बोदयन्तु पक्षांशं व्योमांशुपिण्डिका भवेत् ।
प्रतिमाणामभावेतु (फ़्।२अ) पीठं वा तत्रकल्पयेत्॥
विमानेनयुतम्वापि विनावास्थापयेत्।
सन्धिपक्षतालयुतम्वापि एकतालमधापिवा॥
विस्ताराद्धेनमत्सेधम्ं विस्तारसममेववा।
द्विमेखलथतम्वापि एकमेखलमेववा॥
चतुरङ्गुलषट्चैव मेखला पद्मसम्युतम्।
अन्यङ्गुलप्रमाणेन कर्णिकायां प्रकल्पयेत्॥
वृत्तवाचतुरश्रं वा एवं पिठं प्रकल्पयेत्।
प्रतिमाप्रतिष्ठयत् कार्यं तत् कार्यं प्रतिमा भवेत्॥
॥ इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे परिवारस्थापनविधि पटलः॥
अत्र ताम्बाधै नमः
आचार्यस्थापनं -
अथ वक्ष्ये विशेषेण आचार्यस्थापनं श्रुणु।
शैवं पाशुपदञ्चैव सोमम्वाकुलमुच्यते॥
एतेषु शैवभेदेषु यदायेनैव दीक्षिताः।
तन्त्रेणैकेन कर्तव्यं स्थापनादिक्रियां तथा॥
एकेन दीक्षितस्त्वेषु सर्वे वैस्थानान्वितान्।
एकान्यनेकथा भेदं कामि…दर्भेषु विंशति॥
मन्त्रमेकं समाव्यातं पाशुपतमन्यतन्त्रकम्।
पाशुपतादि तन्त्राणां तन्त्रसम्स्कारमुच्यते॥
यत्तन्त्रेणतु प्रारब्धतत्तन्त्रेणा वसानकम्।
अनुत्तमन्यतन्त्रैस्मतन्त्रकं समाचरेत्॥
प्रधमं कृतमान्याया तावत्तदवसानके।
अन्येनयकृतं कार्यमाचार्य सङ्करं भवेत्॥
यत्कर्ममन्तरे विघ्नमाचार्यवै गुणेयदि।
तस्यपुत्रेण शिष्येण तदनुज्ञा च कारयेत्॥
अन्यधा वाकृतं यत्तुराजराष्ट्रविनश्यति।
कत्रुनाशनमेतद्धि…(फ़्।२ब्)कृत समाचरेत्॥
पञ्चशैलासमाख्याता शैवसिद्धान्त शैवका।
कौशिकः काश्यपश्चैव भारद्वाजाथ गौतमः॥
अगस्त्यश्चैव पञ्चैते पञ्चवक्त्रेषु दीक्षितः।
काश्यपस्त्विशमूर्तिस्कदीक्षिते शिवगोचरः॥
भारद्वाजे ऋषिश्चैव रुद्रमूर्तिस्तदीक्षिताः।
जोतिर्गोचरमेवम्हि यथा क्रममितिस्तृतम्॥
गौतमो विष्णुमूर्तिस्तव्योमगोचरमुच्यते।
ब्रह्ममूर्तिरगस्त्यश्च सावित्रिगोचरस्त्रतः॥
आदिशैवागमे प्रोक्ता गोचरं कुखमुच्यते।
कुलेष्वेते षुसज्ञातास्थापना कृययोग्यकः॥
आदिशैव इति प्रोक्ता स शिवब्रह्मणोगुरुः।
शिवेनदीक्षितश्चैव शिवब्रह्मणमुच्यते॥
आदिशैवेनदीक्षायां महाशैवादि शैवकः।
विप्रत्वित्रयविट्च्शृद्र दीक्षिताश्च सपूजकाः॥
आत्मार्थं यजनं कुर्यात् न कुर्यातुपरार्थकम्।
आदिशैवेन कर्तव्य आत्मार्थञ्च परार्थकम्॥
महाशैवस्त…प्राणां दीपाणामनुशैवकम्।
वैश्यानां भागदश्चै व इतशैवस्तु शृद्रकम्॥
आदिशैवादि शैवानां महाशैवो गुरुस्तृतः।
स्नात्वापनमजनु…ञ्चव आदिशैवाहकं भवेत्॥
अन्यथाकृतयत्कर्म आभिचारमितिस्मृतम्।
हिमवान् कन्यतिर्धान्तभूमिकृष्णमिदोत् भवम्॥
जातास्तत्रादिशैवानाम् आचार्यवर॥त्रतः।(फ़्।३अ)
शैवसिद्धान्त तत्वज्ञो देवानिश्चरूभक्तकः ॥
गृहस्थसात्विकश्चैव सुश्शिलं प्रियदर्शनः।
शिखिवाविद्धके शिवात्मश्रमादिवर्जितम्॥
आदिशैवकुलेजातो मूर्तिपास्थिति कीर्तिता।
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे आचार्यलक्षण विधिपटलः।
श्री अमृताम्बासमेत श्रीसोमनाथेश्वरय नमः॥
विघ्नेशस्थापनं -
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि विघ्नेशस्थापनं परम्।
विक्तिमुक्ति प्रदणाना पुत्रपौत्रविवर्द्धरात्॥
ग्रामव्रीधिकं पुण्यं सर्वविघ्ननिवारणम्।
ग्रामे चनगरे चैव पत्तने खेटकेऽपि च॥
पूरणे कुब्जकेवापि विशेषाद्राजधानिके।
एतेषु कल्पयेद्धीमान् विवेशाह्यालयङ्क्रमात्॥
त्रिहस्तादिसमारभ्य नवहस्तान्तकं क्रमात्।
कर्तव्यं कर्तव्यं पनन्तस्यतदूर्ध्वन्तु कारयेत्॥
अष्टदिक्षुप्रकर्तव्यं हस्तप्रष्ठविमानकम्।
तलेखकल्पये द्वारम्प्रान्मुखं वाप्युदन्दुकखम्॥
दण्डमानेन कर्तव्यं प्राकारादिनि पूर्ववत्।
वीध्यग्रे विधिमध्ये वाचैत्य प्रक्षादिकेथवा॥
कुर्याद्विघ्नेशरूपन्तु सर्वसम्पत् सुखप्रदम्।
ऐन्द्रायां सुखदम्प्रोक्तम् आग्नेयान्धनदंविदुः॥
याम्यायां भवनादत्यनैऋत्यां बुद्धिवद्धुनम्।
वारुणिरसस्य सम्पक्ति वायव्यां पुत्रवर्धनम्॥
सौम्यायां धनराशिस्यात् ऐशान्यां सर्वकामदम्।
विश्यग्रे (फ़्३।ब्) शान्तिकप्रोक्तं मध्ये सुखप्रदाय वै॥
चैत्यवृक्षादिके चैव गवां वृद्धिकरं परम्।
एवमेवं यथास्थाने तास्तव्यन्तु गणाधिपे॥
स्वयप्रधानसङ्गञ्च द्विधियं स्थापनं स्त्रतम्।
परिवारेणसमायुक्तं साङ्गेनमतिकीर्तितम्॥
प्रधानं परिवारेण विनास्थापनमारभेत्।
अम्माघमासञ्च कन्याञ्च मार्गशीर्षमासके॥
कुलीरेमीनमासे तु विशेषेण विवर्जयेत्।
प्रतिमाङ्कारयेद्धीमान् पूर्वोक्तलक्षणैः सह॥
उत्तरायणकालेतु शुक्लपक्षे शुभेदिने।
सूर्यवारादिनेयुक्तस्थापनन्तु समारभेत्॥
अङ्कुरानर्पयेद्धीमा पूर्वोक्त विधिनासह।
मण्टपे स्थण्डिलं कृत्वा शालिभिर्विमलैश्शुभैः॥
तस्योध्वेन्यसेत् पीठतन्मध्येरन्ध्रवत्कुरु।
हृदयेनैवहोमञ्च म…टेषुन्यसेत् क्रमात्॥
आ…खुं हैमेनकृत्वातु विन्यसेमध्यमेवटे।
विन्यसेत् प्रतिमातत्रसुस्निग्धं सुदृधं कुरू॥
मृण्मयस्यर्धचित्मस्य आभासार्डपटस्य च।
रत्नानाञ्चैव विन्यासं तथा नयनमोक्षणम्॥
जलाधिवासमं ज्ञानं शयनं स्थापनं विना।
नृर्तमूर्तिप्रतिष्ठोत्तं मार्गेणैव समाचरेत्॥
ततोक्षिमोक्षिणं कुर्यान्नेत्रयुग्मयुते दिने।
स्थण्डलं तु प्रकर्तथंशालिभि…मलैशुभैः॥(फ़्।४अ)
आर्वाभिमुखबिम्बस्य स्थापये स्थण्डिलोपरि।
हेमसुचिप्रहाराभ्यां पर्क्षरेखां समालिखेत्॥
आसीनमण्डलं लिख्य दृष्टिमण्डलमालिखेत्।
ज्योतिर्मण्डलमालिख्येत् कुर्यच्छिल्पि विसर्जनः॥
तदग्रे स्थण्डिलं कृत्वा बिम्बं तत्रोपरिन्यसेत्।
तर्जन्यनामिकामध्ये रविचन्द्रनस्थाथिपै॥
सुवर्णे नखसम्युक्ताम् अङ्गुलिश्च क्रमेण तु।
मध्वाज्य सूक्तमुच्चार्य दर्शयेत्तु क्रमात् सुधिम्॥
येनुगान्धनुहर्येति ब्रह्मसूक्तेन भूसुरान्।
वृश्चन्नपटमावर्ज्ये जनसम्यान् प्रदर्शयेत्॥
मूचार्यं विजयेत्तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकै।
स्नपयेत्पञ्चगव्यैश्च प्रष्टत्रत् सलि…रपि॥
वस्त्रैराभरणैः माल्यैः भूषणै भूषणार्हकैः।
सर्वां वाद्यसमायुक्तं सर्वालङ्कारसम्युतम्॥
ग्रामप्रदक्षिणं कृत्वा सम्प्रविश्य जलायशः।
तत्तिरे स्थण्डिलं कृत्वा प्रतिमां तत्र विन्यसेत्॥
नववस्त्रेण सम्वेष्ट्यलयकृच्च समन्वितम्।
जलमध्ये प्रपां कृत्वा चतुर्गात्रस…तम्॥
वितानध्वजसम्युक्तं दर्शमाला समन्वितम्।
शाधयित्वा गलघ्ने तु जलेत्फलकोपरि॥
एकराकरात्रं द्विवरा त्रम्वाक्रिरात्रं वाजलोषितम्।
भवस्यागृतं कुर्यामण्डपजयुगा श्रकम्॥
धर्मरन्ध्रष्टहस्तं वाकलास्तम्भ समन्वितम्।
मण्टपन्तु त्रियाभज्य मध्यभागेतु वेदिका॥
रत्निमात्र समुत्सेध…(फ़्।४ब्) दर्पणोदरसन्निभम्।
कुण्डानिकल्पयेत् पश्चात् मानुषेत्पदेहतम्॥
नवाग्निधायतनं वा विपञ्चाग्न्या यतनं तु वा।
दिशास्त्वं बुजकुण्डानि विदिशाश्वक्य पत्रवत्॥
प्राक्कुण्डलवेदिका मध्येवृत्तं प्रधानकं कुरु।
पञ्चाग्न्या यतमं वेत्तु योन्याकाराणि वर्जयेत्॥
मण्डपस्योत्तरे भागे स्नुन…श्वभ्रं प्रकल्पयेत्।
उद्वास्य शिल्पिनं पञ्चाद्गोमयेनोपलेपयेत्॥
मण्टपं भूषयित्वा तु भूसुरान् भोजयेत्ततः।
उश्छिष्टं तु ततो…स्य गोमये नोपलेपयेत्॥
वास्तुहोमं ततः कृत्वा पर्यग्निकरणं कुरु।
पुण्याहं वाचयित्वा तु स्वस्तिसूक्तसमन्वितम्॥
सव्यातोद्यसम…युक्तं सर्वालङ्कारसम्युतम्।
जलादुत्तीर्य देवं तु स्नानश्वभुं तु विन्यसेत्॥
वस्त्रादिनिव्यपोह्याथ गवैरेवाभिषेचयेत्।
गन्धतो…नसं स्नाप्य…पदीपं समर्पयेत्॥
ईशानेन समभ्यर्च्य पितवस्त्रेण वेष्टयेत्।
कौतुकम्बद्धये धीमान् पूर्वोक्तविधिनासह॥
वेद्यूध्वे स्थण्डिलं कुर्यात् अष्टद्रोणेनशलिभाः।
तण्डुलैस्तिलदर्भैश्च परिस्थीर्य विशेषतः॥
शयनं कल्पयेन्मध्ये चर्मवाद्यै रनुक्रमात्।
प्रोक्षयेत् पूरुषेणैव आपोहिष्ठेति मन्त्रतः॥
आचार्यशिष्यसम्युक्तं प्रागुत्तलक्षणान्वितम्।
नववस्त्रधरोष्णिषो हेमाङ्गुलियशोभितम्॥(फ़्।५अ)
स्नानवेद्यांसमिध्रित्य सर्वालङ्कारसम्युतम्।
शन्नोदेवीति मन्त्रेण विघ्नेशं शयनेश्वरि॥
शाययित्वा ततोमन्त्रि प्राक्श्चिरश्चोध्व वक्तृतः।
अर्चयेत्वा कृदापश्चात् रक्तवस्त्रेण वेष्टयेत्॥
पद्ममुद्रां प्रदश्याथ अंशुकाख्यं प्रदर्शयेत्।
सर्वलक्षणसम्युक्तं कु॥तन्त्र प्रकल्पयेत्॥
सकूर्चासापिधानाञ्च सवस्त्रं वारिहृरितम्।
विघ्नेशस्यधिरोभागे स्थापयेद्देशिकोक्तमम्॥
तत्रैव पञ्चरत्नानि निक्षिपेधृदयेनतु।
विन्यस्येत् कुम्भमध्येतु विघ्नेशम्मूलमन्त्रतः॥
खान्तं यान्तसमायुक्तं यान्तं मायासमन्वितम्।
त्रयोदशान्त सम्युक्तं षष्ठिस्वरसमन्वितम्॥
मूलमन्त्रमिदम्प्रोक्तं विघ्नेशस्य विजायते।
खान्तेनैवसमायुक्तं ब्रह्माङ्गानि प्रकल्पयेत्॥
गणेशं पूरुषाकारं गजकर्णगजाननम्।
महोदरब्रहत्कायं एतदन्तं त्रिलोचनम्॥
रौद्रनेत्रजलम्बोष्ठं नागयज्ञोपवितिनम्।
करण्डमकुटोपेतं सर्वाभरणशोभितम्॥
चतुर्दोर्दण्डसम्युक्तं दक्षिणं कुशदण्डयुक्।
पाशञ्च लड्डुकञ्चैव वामभागेतु धारिणम्॥
करस्थलस्थवेनैव गजहस्तागृसम्युतम्।
एतत् गणेशरूपन्तु ध्यात्वा रूपञ्च विन्यसेत्॥
पूजयित्वात् गन्धाद्यैः पञ्चतन्त्र प्रदर्शयेत्।
द्रोणार्धतोयसम्पूर्णान् सूत्रादिभि समन्वितम्॥
हेमपाशाङ्कुशोपेतान्(फ़्।५ब्) गन्धोदकेन पूरितान्।
अभीतस्कघ्टातष्टौ स्थापयेदष्टदिक्षु च॥
वरदं पूर्वकुम्भेत् विरमाग्नेय कुम्भके।
विघ्नेशं दक्षिणे कुम्भे नैऋत्यान्तु गजाननम्॥
भक्ष्यप्रियन्तु वारुण्यां गजकर्णनं तथा निले।
विनायकन्तु सौम्यायां लम्बोष्ठन्त्विशगोचरेत्॥
विघ्नेशरूपवत्सर्वं विशेषमधुनोच्यते।
पाशाङ्कुशधरं देवमभयं वरदान्वितं॥
द्विनेत्राश्च द्विहस्ताश्च ध्यात्वा तान् स्वस्वबिजकैः।
विन्यसेत् कुम्भमध्ये तु गन्धपुष्पादिभिर्यजेत् ॥
गुलान्नं दापयेत्येषां ताम्बूलन्दापयेत् प्रधक्॥
परिवारघडानष्टौ उपवेद्युपरिन्यसेत्।
शुक्लकृष्णं हरितारं श्यामं रक्तन्तु शथ्वलम्॥
कश्मीरं धीमवर्णं तु सुप्रभातदि वर्णकम्।
खट्गखेटकहस्तांश्च भिमरूपान् स दम्ष्ट्रकान्॥
सर्वाभरण सम्युक्ता रूध्वकेशा लकान्विताम्।
द्विनेत्रान् कालवदनान् स्वनामाद्यक्षरान्वितान्॥
पूजयेत्तु विशेषेण गन्धपुष्पादिभि क्रमात्।
द्वाररक्षायतौधेत् उपवेद्यैन्द कन्यसेत्॥
सकृच्चान् सा पिधानौ च सवस्त्रौ वारि पूरितौ।
पितञ्च सर्वभागे तु वामभागेतु रक्तकम्॥
द्विभुजौ च द्विनेत्रौ च दाधरौ वामसव्यम्।
द्वधोभागे स्वनाद्यैर्नमविन्यसेत् वीजयित्वा॥
ह्रिदामन्त्रि गन्धपुष्पादिभिः क्रमात्।
दिशास्वध्ययनं कुर्यात् प्रागादिक क्रमेणत्॥
अग्न्याध(फ़्।६अ)॥। … सर्वम् अग्निकार्योक्त मार्गतः।
गणेशाग्निं प्रकल्प्या कुण्डं प्रतिविशेषितः॥
समिथाज्य चरुलाजान् कृर्च्चान् साविधानकान्॥
प्रथमं गोदुवञ्चैव प्रथुकं पनसं तथा।
शमिखादिरमायूरौदुम्बरन्त दिक्षु च॥
बिल्वञ्चाक्षं तथा प्लक्षिं न्यग्रोथं विदिशासु च।
पलाशन्तु प्रधानस्य समिधा सम्प्रकीर्तिता॥
समिधाज्यादि दृव्याणां तत्तन्मन्त्रै क्रमेणतु।
शतमर्धं तदर्धं वा प्रत्येकं कुहुयात् क्रमात्॥
द्रव्यान्ते व्याहृतिं हृत्वा मप्रष्टात् प्रतिमां क्रमात्।
मूर्तिपान् स्वस्वदिक् भागेस्प्रष्ट्वा स्प्रष्ट्वात् होमयेत्॥
आचार्यो भूप्रदेशेत् स्प्रष्ट्वा स्प्रष्ट्वात् होमयेत्।
गणानाज्वेति मन्त्रेण मूलेनैव विशेषतः॥
प्रत्येकं जुहुयां मन्त्रि प्रत्येकन्तु शताहृतिः।
एवं ज्ञागरणौ रात्रौ वृभाते विमले तथा॥
आचार्यं पूजये तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः।
दक्षिणादापयेत् पश्चात् गोभूमिकाञ्च तैस्सह॥
पञ्चनिष्कायमाज्ञेयद्विगुणां मध्यमं भवेत्।
त्रिगुणाच्चोक्तमा प्रोक्तं देशिकस्यतु दक्षणा॥
अध्येत्रिमूर्तिधाराश्च पूजये द्विधि पूर्वकम्।
शयनत् बिम्बकं धृत्या वस्त्रादिनि व्यपोह्यति॥
पूजयेत् गन्धपूष्पाद्यै कुम्भान् सम्पूजयेत् ततः।
अग्निं सम्पूजयेत् पश्चात् कुण्डलं प्रति विशेषितः।
जयादिरभ्यधानञ्च राष्रभ्रश्च क्रमात् द्धुनेत्॥
पूर्णाहुतिञ्च (फ़्।६ब्) शिरसास्विष्टमग्नेति मन्त्रतः।
…त्वाग्निं तु विसृज्याथ स्थापनं तु समारभेत्॥
शयनात् गणेशमुधृत्य स्नानवेद्युपचारकैः।
स्थापयेत् परिवाराणि अन्तर्मण्डलमध्यमे॥
पुरतो बलिपीठं तु कृत्वास्मानु सुप्रभूतकम्।
विन्यसेत् तेनमन्त्रेण पूजयेत्तु क्रमात् बुधः॥
स्थापयेत् तु क्रमेणैव स्ववत्त्रादिन् प्रदक्षिणम्।
नित्यार्चनविधं वक्ष्ये सर्वसिद्धिकरं परम्॥
प्रायक्त विधिना स्नात्वा सकलीकरणं कुरू।
पूजाद्रव्याणि सङ्ग्राह्य प्रोक्षयेत् पुरुषेण तु॥
द्वारदेशं समानिय पूजयेद्वाररक्षकौ।
पतङ्गस्योर्धके लक्ष्मीमधस्तात् प्रिथिवीं ततः॥
पूजयित्वा यधान्यायः प्रविश्याद्यन्तरान्ततः।
स्नानशुद्धिं ततः कृत्वा मार्जनालेपनादिभिः॥
पात्रशुद्धिं ततः कृत्वा यथाद्रव्याणि शोधयेत्।
पूजा पर्युते सर्वं हृदयेन विसर्जयेत्॥
शैलजैर्लोहजैश्चैव त्रण्मयं तु विचित्रके।
आभासे च भटे कुर्यात् बिम्बशुद्धिं त…त्॥
शुद्धोदके तथा शुद्धिं कृत्वा शुद्धिविशेषतः।
आसनं कल्पयेत्पश्चादग्न्यादिविदिशासु च॥
धर्मज्ञानञ्च वैराग्य (फ़्।७अ) वैशम्यञ्च पादकाः।
अधर्मा गुलिका प्रोक्ता पूजादियुगदिक्षु च॥
गुणत्रयेण सञ्चाद्य तस्योध्वे आसनं न्यसेत्।
नवाक्षरमयं पद्मं पूर्वादि निप्रदक्षिणम्॥
अकाराद्यै क्षकारान्त दलेष्वष्टसु विन्यसेत्।
ॐ कारं कर्णिकायां तु पूजयेत् गन्धपुपकैः॥
सर्वोध्वे सद्यमन्त्रेणबहिश्चै तु गजाननम्।
ध्यात्वा वश्यन्तदारूपं मूलेन स्नानमाचरेत्॥
पाद्यमद्या तु सद्येन शिरसा च मनीयकम्।
अर्घ्यन्तु शिवया तत्र गन्धन्दामेन दापयेत्॥
दीपं तु कवचेनैव दापयेत्तु विशेषतः।
प्रतिद्रव्यं हृदामन्त्री दद्यादाचमनीयकः॥
वरदाद्यष्टमूर्तस्तु प्राक्दलादिष्ठ विन्यसेत्।
स्वनामाद्यक्षरेणैव गन्धपुष्पादिभिर्यजेत्॥
गौलं वापाय सुमुदुं मौत् गौत् गं शुद्धान्नं वा निवेदयेत्।
गुम्वाषं तु गलोपेतम् उपदंशसमन्वितम्। (फ़्।७ब्)
फलानि चैव पक्वानि दत्वा देवाय चैव हि॥
गणानां वेतिमन्त्रेण विघ्नेशाय निवेदयेत्।
परिवारञ्च बलिं दद्यात् स्वस्वमन्त्रेण बुद्धिमान्॥
[यौवनाग्नौ विशेषतः वृत्तं वा चतुरश्रं वा।
कुण्डलं तत्र कल्पयेत् ततो होमं प्रकुर्वीत वन्हि सम्स्कारम्]
आचमनं ततोदद्यात् नैवेद्यं तु व्यपोह्य च ॥
ताम्बूलं दापयेत्तस्मे वक्त्रेणैवतु देशिकः।
चतुष्कालं त्रिकालं वा नित्यं सम्पूजयेत् ततः॥
नित्याग्निं कल्पयेद्धिमान् यौवनाग्नौ विशेषतः।
वृत्तं वा चतुरश्रं वा कुण्डं तत्र प्रकल्पयेत्॥
ततोहोमं प्रकुर्वीता वन्हिसम्स्कारपूर्वकम्।
आज्यं वामेन जुहुयादन्नं सद्येन होमयेत॥
दशाहुतिस्यात् प्रत्येकं पञ्चब्रह्मषडंशकैः।
व्याहृतिञ्चैव द्रव्यान्ते यःकुर्यादेशिकोत्तमम्॥
एककालं द्विकालं वा त्रिकालं होममाचरेत्।
तदन्ते चोत्सवं कुर्यात् विघ्नेशप्रतमायुतम्॥
रुद्राङ्गुल समायामम् उक्तं तु विधियते।
रन्ध्रङ्गुलसमायामं मध्यमञ्चेति कीर्तितम्॥
विघ्नेशरूपं कर्तव्यं प्रतिमालक्षणोक्तवत्।(फ़्।८अ)
एवं नित्योत्सवार्धं तु प्रतिष्ठां पूर्ववत् कुर॥
सर्वालङ्कार सम्युक्तं प्रतिष्ठां कारयेत् ततः।
परिचारकमाहुय सोष्णिषञ्चोक्तरियकम्॥
तस्यमूर्ध्नि प्रदेशे तु विघ्नेशं विन्यसेत् बुधः।
सर्वातोद्य समायुक्तं पिञ्चिचामर संयुतम्॥
नृत्तगेश्व समायुक्तं धूपदीपसमाकुलम्।
प्रतत्वीणत्रयं कुर्यात् प्रासादं प्रतिमायुतम्॥
द्विरदेशं समानीय पादप्रक्षालनं कुरु।
प्रविश्य गर्भगेहें तु स्थापयेत् पूर्वदेशके॥
प्रायश्चित्ते तु सम्प्राप्ते प्रायश्चित्तोक्तवत् कुरु।
मन्त्रभेदो भवेत्तत्र
एवं परात्धमाख्यातम् आत्मार्थं श्रुणुसुवृता।
प्रतिमे वा पटे वा पिस्वयं मां मनिवायजेत्॥
परिवारद्वारपूजाश्च गीत्वां सर्वाम्समाचरेत्।
एककालं द्विकालं वा त्रिकालं वा यजेत् बुधः॥
एवं यःकुरुते मर्त्य सर्वपापात् प्रमुच्यते।
निर्विघ्नं सर्वकार्येषु विधं सर्वनिनश्यति॥
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे विघ्नेश्वरस्थान विधि पटलः।
गणपतये नमः(फ़्।८ब्)
लिङ्गस्थापनं -
अथ वक्ष्ये विशेषेण लिङ्गस्य स्थापनं परम्।
प्रशस्त प्रक्षनक्षत्रे विमले सूर्यमण्डले॥
प्रतिष्ठं कारये धीमान् आचार्यवरबुद्धिमान्।
क्रमालयेत् कर्तव्यं लिङ्गलक्षणवत् कृतम्॥
शाणिभिकर्षये द्धीमान् सर्वलक्षणसम्युतम्।
कारयेद्धिमान् लक्षणोद्धारणं कुरु॥
पूर्वे अभितभागेतु मुपावर्तञ्च पृष्ठकम्।
तत्तत् भागेतु लक्षणो धारणं कुरु॥
निश्चित्य दिवसात् पूर्वे अङ्कुरार्पणमारभेत्।
पुण्याहं कारयेत् तत्रा ब्रह्मघोषसमायुतम्॥
तुर्यशब्दसमायुक्तं सुमङ्गलसुशोभिनम्।
नृक्तगेयसमायुक्तं सर्ववाद्य समायुतम्॥
अष्टद्वादशमात्रं स्यात् अङ्गुलियवमष्टधा।
यवं गात्रनिमग्नौ तु रेखाचैव प्रकीर्तिताः॥
षोडशां शम्भजेच्चैव हाटकद्वयस्त्यजेत्।
नवतालं तु मूध्वेतु मुकुलं भागमुच्यते॥
भागमेकं त्रियाभज्य द्विभागन्तरमुच्यते।
नालयार्मधस्तीर्यत् कृत्वा तत् पादयोद्वयोः॥
तस्माद्यामुकुला द्वायुं तेनसूत्रेण बद्धयेत्।
कर्तयोस्तु समं (फ़्।९अ) कार्यं यावत् प्रष्ठान्त गोचरम्॥
प्रधमं लक्षणं प्रोक्तं द्वितीयं लक्षणं श्रुणु।
शैवं रसं शकाभज्या ऊध्वे गुणांशमुच्यते॥
तलिङ्गं तु भवेत् तत्र अधमं शन्तु कल्पयेत्।
शेषन्नालमिति प्रोक्तम् ऊध्वे मुकुलमंशके॥
द्वितियं लक्षणं प्रोक्तं त्रितियं लक्षणं श्रृणु।
शिवशैवेन भागं तु ऊध्वभागं ध्यधं त्यजेत्॥
वकुलञ्चैक भागेन नालं पञ्चांश मुच्यते।
योभागमधकं नीत्वा द्विरेखां पूर्ववत् भवेत्॥
शैवं तु दशयाभज्या द्विभागमूध्वतस्य ते।
मुकुलम् एकभागं स्यात् षट्भागं नालमुच्यते॥
शेषभागमयज्यक्त्वा मणिरेखां तु मध्यमम्।
चतुर्थं लक्षणं प्रोक्तं द्विरेखात् प्रष्ठतत् समम्॥
स्थण्डिलं कारयेत् तत्र लाजदर्भैश्च सम्युतम्।
लिङ्गन्तु स्थापयेत् तत्र प्राक्श्चिरश्चोध्व वक्त्रकम्॥
वक्त्र वस्त्रेण सम्वेष्ट्य पूर्वेद्युरधिवासयेत्।
ततोहोमं प्रकुर्वीत अग्निकार्योक्तवत् भवेत्॥
प्रभाते विमले चैव लक्ष्णो धारणं कुरु।
पश्चालङ्गसमुधृत्य नयनमोक्षिणमाचरेत्॥
स्विष्टमग्नेति मन्त्रेण ततोहोमं समाचरत्।
नाभे सदाशिवं प्रोक्तं सर्वसूत्र जलाधिपम्॥
वैष्णवं वामसूत्रं स्यात् इत्येते सूत्र देवताः।
त्रियम्बकेन मन्त्रेण मध्यसूत्रं (फ़्।९ब्) प्रकल्पयेत्॥
ब्रह्मजज्ञन मन्त्रेण ब्रह्मसूत्रं प्रकल्पयेत्।
इदं विष्णोति मन्त्रेण विष्णुसूक्तं प्रकल्पयेत्॥
मधुवाता ऋतायमनसूक्तं प्रकल्पयेत्।
घृतमिक्ष्विति मन्त्रेण घृतं सम्यक् समर्चयेत्॥
पश्चाश्चिल्पं विसृज्याधपञ्चगव्याभिषेचयेत्।
अष्टमृत् सलिलेनैव पञ्चविशत् घटन्तरे॥
दन्धादिभि समभ्यर्च्य रजन्यास्नानमाचरेत्।
नालिकेरोदकै स्नाप्य भस्मना पात्रशोभिते॥
नववस्त्रेण सम्वेष्ट्य गन्धपुष्पादिनार्चयेत्।
जलाधिवासनं प्रोक्तं पञ्चसप्तत्रिरात्रकम्॥
प्रधां कृत्वा वितानं त्वत् रङ्गवेष्टितं दर्भमाला समायुक्तम्।
पुष्पमाल्यैरलङ्कृतं नृत्तगेय समायुक्तम्॥
स्तोत्रमङ्गलवाचकैः पिञ्छचामरसम्युक्तम्।
पतकैश्चित्रसम्युतं कालबृन्दसमायुक्तम्॥
हरशब्दसमायुक्तं जलमध्ये पलका।
स्थित्वा साधयेल्लिङ्गपीठकं दर्भैरावेष्ट्य॥
तल्लिङ्गं पीतं ब्रह्मशिलैर्युतं नव वस्त्रेण सम्वेष्ट्य।
ब्रह्मकूर्चमुमैर्युतः (फ़्।१०अ) तृसन्ध्या याहविन्दत्वा॥
ताम्बूलं दापयेत्ततः प्रतिष्ठादि न पूर्वेत्।
जलादुत्तीर्य यत्नतः लिङ्गपीठं ब्रह्मशिलम्॥
क्रर्ममेवसमायूतं जलादुत्तीर्य देवेश।
सर्वतीर्थं समावहेत् कुम्भोदके तथाभ्यर्च्य॥
पीठवद्धु निकां यजेत् गन्धपुष्पादिभिः।
पूज्यमूलमन्त्रेण संयुतम् अष्टमृत्सलिले नैव॥
बिल्वपत्रैश्व घर्षयेत् गन्धतोयं समभ्यर्च्य।
रजन्यामलकादिभिः हषन्निवेदयेत् पश्चात्॥
ताम्बूलं च निवेदयेत् वस्त्राभरणसम्वेष्ट्या।
सर्वालङ्कार सम्युतं रधांवाशिबिकायां वा॥
यानयेत् क्रमशः पुनः सर्वालङ्कार सम्युक्तम्।
कुर्यात् वास्तु प्रदक्षिणं सर्वातोद्यसमायुक्तम्॥
प्रवेशे दालयं पुनः यागमण्टपमलङ्कारम्।
वक्ष्यते विधिनायता आलयस्याग्रतः कुर्यात्॥
दक्षिणे चोत्तरेध वा प्रतिष्ठामण्टमं कुर्यात्।
नवाष्टसप्तहस्तकैः षोडशस्तम्भं संयुक्तः॥
द्वादशस्तम्भमेव वा वितानध्वजसंयुक्तम्।
वस्त्राङ्गै स्तम्भवेष्टितः ????
दर्भमालासमायुक्तं (फ़्।१०ब्) पुष्पमालैरलङ्कृतम्॥
चतुस्तोरणसम्युक्तम् अष्टमङ्गलशोभितम्।
क्रमुकैन्नालिकेरञ्च कदलीफलसम्युतम्।
चित्रवस्रेण संवेष्ट्यामुक्तादामैरलङ्कृतम्॥
चूतपल्लव सम्युक्तं पताकैध्वजसंयुतम्।
पूर्णकुम्भैरलङ्कृत्य नानादीपैस्समायुतम्॥
पूर्वाङ्कुर समायुक्तं फलपल्लवशोभितम्।
एवं मण्डपलङ्कारं सर्वद्रव्यं विचक्षणम्॥
कन्यसत्रयलिङ्गानां कन्यसम्मण्डपं भवेत्।
मध्यमं त्रयलिङ्गानां मध्यमं मण्टपं भवेत्॥
उत्तमत्रयलिङ्गनां मण्टपञ्चोत्तमं भवेत्।
कूटं वापि प्रपां वापि सर्वत्र परिकल्पयेत्॥
मण्टपलक्षणमार्गेण कुण्डं वेदिञ्च कल्पयेत्।
तस्य पश्चिमभागे तु उक्तरे वायुकल्पयेत्॥
स्नानश्वभ्रं प्रकर्तव्यं लिङ्गानु रूपकारयेत्।
दारूपीठं तु सङ्कल्प्य उत्तरे जलमार्गकम्॥
एवं मण्डपलङ्कारं वास्तुहोमं प्रकल्पयेत्।
तस्यपश्चिमभागेतु उत्तरे वायकल्पयेत्॥
स्नानश्वभ्रं प्रकर्तव्यं लिङ्गानुरूपकारयेत्।
दारुपीठं तु सङ्कल्प्य उत्तरे(फ़्।११अ) जलमार्गक॥
एवं मण्टपलङ्कारं वास्तुहोमविधातञ्च तन्मार्गे वासमाचयेत्।
पर्यग्निकरणं कुर्यात् पञ्चगव्यं च प्रोक्षणम्।
पुण्याहं वाचयेत् तत्र भूसुरान् भोजयेत् ततः॥
अधिवासनपूर्वे तु दिपकाले तु भोजनम्।
ब्राह्मणान् भोजयेत् तत्र उच्छिष्टञ्चैव वर्जयेत्॥
पुण्याहं वाचयेत् तत्र वास्तुहोमं प्रकल्पयेत्।
पर्यग्निकरणं कुर्यात् पुण्याहं वाचयेत् तत्रतः॥
वेदिकोपरिविन्यस्य अष्टद्रोणैश्च शालिभः।
तदर्धैस्थण्डुलै भूष्यतदर्धैश्च तिलैरपि॥
लाजपुष्पैश्च दर्भैश्च विकरेत्तु विशेषतः।
अण्डजं मुण्डजं चैव रोमजं वृलीतं तथा॥
दुकूलपट्टदेवाङ्गै कार्पासवस्त्रमेववा।
पञ्चलकर्णं प्रकल्प्याध श्वेतरक्तञ्च कृष्णकम्॥
निलं पीतनिभञ्चैव वर्णं वर्णं प्रकल्पयेत्।
पुण्याहं वाचयित्वा तु रक्षाबन्धं प्रकल्पयेत्॥
स्वर्णसूत्रं तु रावेष्ट्य त्रयम्बकेन मन्त्रतः।
लिङ्गपीठं समभ्यर्च्य ब्रह्मकूर्मशिलायुतम्॥
रक्षासूत्रं तु सङ्खेष्ट्य (फ़्।११ब्)मूलमन्त्रं समर्चयेत्।
ईशानेनतु मन्त्रेण शयनेशाययेत् बुधः॥
प्राक्श्चिरश्चोध्ववक्त्रं च शयनेशाययेधृदा।
मुकुलिपद्ममुद्रां तु सारभितालमुद्रकाः॥
लिङ्गमुद्राञ्च कर्तव्यं पञ्चवक्त्रञ्च दर्शयेत्।
रक्तवस्त्रेण सम्वेष्ट्या कूर्चपुष्पैर्युतेन च॥
गन्धपुष्पादिभि पूज्या सर्वातोद्य समायुतम्।
पीठञ्च नन्दिकावर्तं कूर्मशिलाश्च स्थापयेत्॥
वेद्यूध्वे लिङ्गमूलेतु स्थापयेत् कृमशस्तथा।
वेष्टयेत् पितवस्त्रेण गण्धपुष्पादिभिर्यजेत्॥
शक्तिबीजमनुस्त्रत्य गन्धपुष्पादिचार्चयेत्।
ब्रह्मबीजमनुस्त्रत्य ब्रह्मकूर्च शिलायजेत्॥
निष्कलिकान्न सुविराद्रोणतोयेन पूरितान्।
त्रिसूत्रवेष्टितान् कुम्भान् नववस्त्रैश्च शोभितान्॥
विधायचक्रपात्राणि सूत्रेणैव विचित्रयेत्।
स्वर्णपुष्पसमायुक्तं कूर्चगन्धसमायुतम्॥
शिवकुम्भं तु सम्पूज्य वर्धनीञ्चैव पूजयेत्।
नववस्त्रेण सम्वेष्ट्य युग्मवस्त्रयुते न च॥
देवस्यैवशिरोभागे कल्पयेदासनं तथा।
गन्धादिभि समभ्यर्च्य (फ़्।१२अ) शिवकुम्भञ्च विन्यसेत्॥
पञ्चरत्नसमायुक्तं ध्यानं सदाशिवस्य तु।
सद्यमन्त्रेणचावाह्य स्वागतं हृदयेन तु॥
स्थापयेद्विमदेवेन अघोरेण निरोधयेत्।
ईशानेन तुसान्निध्यं पुरुषेण तु समुखम्॥
पाद्यमाचमनं चार्घ्यं शिरोमन्त्रेणदापयेत्।
गन्धपुष्पञ्च नैवेद्यं धूपञ्च दिपमेव वा॥
दापयेधृदनैव ताम्बुलं दापयेत् ततः।
दर्शयेद्दाशमुद्रां च लिङ्गमुद्रां तधैव च॥
पञ्चवक्त्र प्रदर्श्य…रंशानेन विधान च।
अस्त्रेणैवतु मन्त्रेण दिक्बन्धं च ततः कुरु॥
तस्यैव वामभगे तु वर्धनीञ्चैव विन्यसेत्।
वर्धनिं मध्यमेन्यस्त्वा मनोन्मन्यां तु मन्त्रकम्॥
अब्जमुद्रां प्रदर्श्याथ सुरभी तालमुदिकाः।
स्वर्णवक्त्रसमायुक्तं चक्रमात्रं विधाय च॥
दिक्बन्धं तु ततः कुर्यात् अस्त्र मन्त्रेणदिक्षु च।
अभितस्तु घटानष्टौ स्थापयेदष्टदिक्षु च॥
इन्द्राद्यै शानपर्यन्तम् अष्टविद्येश्वरन्यसेत्।
सकूर्चानुसापिधानाञ्च सवस्त्रान्हेमसंयुताम्॥(फ़्।१२ब्)
अष्ठमङ्गलरुपाणि तत्तस्थानेषु विन्यसेत्।
यागाविद्येशरूपञ्च गन्धपुष्पादिनास्चयेत्॥
शिवकुम्भादिकुम्भानां वर्धन्याभिमुखञ्चरेत्।
विद्येश्वरस्य कुम्भानि अष्टविद्येशधारकान्॥
अष्टमङ्गलरुपाणि उपवेद्युपरिन्यसेत्।
पूर्वोक्तलक्षणैर्युक्तं पूर्वशैवं तु देशिकः॥
पञ्चाङ्गभूषणैर्भूष्य वस्त्रैराभरणैर्युतम्।
गन्धपुष्पैश्च धूपैश्च हेमयज्ञेपवीतिनम्॥
आचार्यमूर्तिपैस्सार्धं वस्त्रहेमाङ्गुलीयकम्।
कर्मारम्भस्य पूर्वेत् सृक्सृवञ्चेन्धनन्तुषम्॥
परिधि़ञ्चैवगर्भाश्च समिधाज्यचरुं तथा।
लाजश्च सर्ववाश्चैव होमद्रव्यश्च कल्पयेत्॥
गन्धपुष्पञ्च धूपञ्च दीपपात्राणि निक्षिपेत्।
रिमक्रममसुलञ्चैव वर्धनिदार्वसम्युतम्॥
आहूय होमसम्हारं कुण्डं प्रतिविशेषतः।
आहूयहोमवान् सर्वान् होमं कर्मसमारभेत्॥
वृत्तकुण्डं प्रधानस्य स्थापकोसम्यहोमयेत्।
अन्यकुण्डेषु मूर्तिस्तु मूर्तिपान् होमयेत् क्रमात्॥(फ़्।१३अ)
मूर्तिश्च मूर्तिधारश्च मूर्तिसत्भावसम्युतम्।
सदाशिवं प्रधाने तु यजेत् कुण्डं तु दक्षिणे॥
इन्द्रादिलोकपालाश्च तत्तत् बाह्ये विन्यसेत् क्रमात्।
तत्तदायुधकोपेतं तत्बाह्ये विन्यसेत् क्रमात्॥
वसून्प्रभाति विन्यस्य मारुतश्चैव विन्यसेत्।
सर्वेषां तु समायुक्तं त्यत्तमं होमकर्मणि॥
अस्त्रं च दिक्बालानाञ्च सम्युतं होममाचरेत्।
अग्न्याधानादिकं सर्वं मूज्यभागान्तरं ब्रपृधक्॥
होमं प्रतिविशेषेण अग्निकार्योक्तमाचरेत्।
ऋग्वेदार्यगुणं पूर्वे यजुर्वेदं तु याम्यके॥
पश्चिमे सामवेदं तु अधर्वेदं तु चोक्तरे।
विदिक्षुस्या र्धनुवेद देवताभिमुखं जपेत्॥
केणे मन्त्रं जपं कुर्यात् मूलमन्त्रं विशेषतः।
समिधाज्यचरुं लाजान् मुत्गमाषयवस्तिलान्॥
शालिगोधूमनिवारान् सत्तुसिद्धान्ध कन्दिभिः।
क्रमेण विधिवत् युहुयात् प्रधक् द्रव्यं तु हमयेत्॥
पलाशञ्चैव दिग्भागे अश्वक्धोदुम्बरस्तथा।
वृक्षखादिर…ल्वांश्च शमेचैव पृधक्पृधक्॥
इन्द्राद्यैशानपर्यन्तं (फ़्।१३ब्) क्रमशः समिधान्यसेत्।
पुरुषेणतु मुत्गं हृदयमन्त्रेण …षं तु शिरसा भवेत्॥
नेत्रमन्त्रेयवां हुत्वा तिला…नेन होमयेत्।
शलिमिशानमन्त्रेण गोधूमे अस्त्रमन्त्रकम्॥
शिखामन्त्रेण नीवारं कवचैनैव सत्तुकम्।
पाशुपतेन सिद्धार्धम्ं बीजमुख्यैहुनेद्दधिः॥
दशाक्षरेण मन्त्रेण मुत्गं तु जुहृयात् ततः।
अष्टाधिकं तु त्रिशतं द्रव्यं प्रतिहृतं भवेत्॥
उत्तमं होममाख्यातं मध्यमं द्वि शताष्टकम्।
अष्टोत्तरशतं त्री च द्रव्यं प्रतिहृतं क्रमात्॥
द्रव्यं प्रतिस्वर्शनं कुर्यात् लिङ्गमूलेन यत्नतः।
स्प्रष्ट्वा स्प्रष्ट्वा तु मन्त्रेण देशिको मूर्तिपैस्सह॥
ब्रह्मजज्ञान मन्त्रेण हृत्वाब्रह्मशिलास्पृशेत्।
मनोन्मन्यातु मन्त्रेणहृत्वा ताम्पिण्डतस्प्रशेत्॥
प्रत्येकं षोडशं हृत्वा व्याहृतिं जुहुयात् ततः।
हष्टाधिकशतं हुत्वा क्रमशो होममाचरेत्॥
होमारम्भस्य कले तु क्रोधमोह विवर्जितः।
पूर्णाहुतिं (फ़्।१४अ) ततःकृत्वा मन्त्रान् सर्वांश्च होमयेत्॥
अग्निमुखञ्च पूर्वेत् युक्ते वाहेति मन्त्रतः।
जयादीरभ्याधानञ्च राष्ट्रभुच्च हृनेत् क्रमात्॥
नृत्तगेयसमायुक्तं सर्वगेयसमायुतम्।
ततः प्रभाते विमले आचार्यो मूर्तिपैस्सह॥
स्नानं कृत्वा विशेषेण शुक्लवस्त्रोत्तरीयकम्।
शुक्लंरधरोनिष्णु षश्शुक्लमाल्यैरलङकृतः॥
शुक्लचन्दनदीपादां हाराद्याभरणैर्युतम्।
पवित्रपाणि सर्वेषां हेमयज्ञोपवीतिनम्॥
लिङ्गं तु शयनं पूज्य हविर्दत्वा विशेषतः।
यागदेवं समभ्यर्च्य यामं प्रतिहविर्द॥॥
ताम्बूलं मुखवासञ्च यामं प्रतिददेत् बुधः।
कुण्डं प्रतिविशेषेण गन्धपुष्पादिभिर्यजेत्॥
आचार्यं शिल्पिभिस्सार्धं प्रविशेत् गर्भगेहके।
पूर्वपश्चिम मार्गेण मध्येसूत्रं प्रदापयेत्॥
दक्षिणोत्तरमार्गेण सूत्रं कुर्यात् मध्यमे।
पूर्वपश्चिम मार्गेणा पुरस्तात् पूर्वकम्॥
याम्ये सौम्ये तथा चैव द्वात्रिंशत् सप्तधा भवेत्।(फ़्।१४ब्)
मध्यभागन्त्रधा भज्यापक्षान्तं दक्षिणेन्त्यजेत्॥
एवं शमुक्तरेत्यक्त्वा मध्यसूत्रं तु पातयेत्।
दक्षिणोत्तरमार्गेण सूत्रं कुर्यात् पयेत्श्छिवम्॥
अन्यत्रस्थापनं लिङ्गं स्थाननाशन्द्धनक्षयम्।
मध्यमेस्थापितं लिङ्गं सर्वदोषहरं भवेत्॥
शालिपिष्टोक्त सूत्रेण रक्तवस्त्रेणवा पुनः।
सूत्रमास्थापयेद्धिमानं स्थलेभित्तेः क्रमैणतु॥
भक्त्याभावे महाशासु यष्टिस्तुस्थापयेत् ततः।
शिवसूत्र महाशासुतं तु नोध्व प्रकल्पयेत्॥
षण्डकायास्तु संलिप्य शिवसूत्रस्य मध्यमम्।
अङ्गयेत् तु महाशासु सूत्रपातं तु कारयेत्॥
सकूर्चं कूर्चशैलञ्च प्रवेशाजबभगकम्।
समञ्च कारयेगर्तं पीठं विस्तार विस्त्रतम्॥
गर्तं समतलं कृत्वा निकृत्यैवपरामत।
अध्याभ्यस्तु समं कृत्वा वस्त्रेणैव तु शोषयेत्॥
गर्भयष्ट्वात्तु शैलेतु शक्तिबीजेन विन्यसेत्।
मध्यमं शिवसूत्रात् तु लिङ्…मेवा विधिक्रमात्॥
कारयेत् प्रतिसूत्रं तु स्थपतिर्यज्ञकैः तथा।
उपवीतं तथाकृत्वा श्वभ्रुं मध्येतु (फ़्।१५अ) विन्यसेत्॥
प्रतिलिङ्गं तु सम्स्थाप्य सुस्थितं बिन्दुपीण्डिकम्।
प्रतिलिङ्गं तु सम्स्थाप्य यवमस्त्राणि सन्त्यजेत् ॥
कूर्मशैलागवान्शोध्य प्राशयेत्पुरुषेणतु।
चन्दनेनातु लिप्याधमुक्तानि विधिविन्यसेत्॥
वर्ज्रं मरतकं पुष्य रागहोरप्रवालकम्।
मौक्तिकञ्चैव वैडूर्यं स्फटकं चन्द्रनीलकम्॥
इन्द्राद्यैशान पर्यन्तं विन्यसे मूलविद्यया।
माणिक्यमध्यमेस्थाप्य सर्वरत्नक्रमान्यसेत्॥
सुवर्णं रजितं ताम्ब्रं चायसन्त्र पुसीसकः।
आरकूटञ्च मिर्मलं देवलोहक्रमं तथा॥
हिरितालन्त्रफलं चैव गन्धञ्च रसाञ्जनम्।
सैराष्ट्रं गैरिकञ्चैव माक्षिकं पूर्वविन्यसेत्॥
यवगोधूमनिवारं शालिवैणवकानिच।
प्रियं गुतिलमुकुगानि निष्पावं च क्रमात् ततः॥
चन्दनं कुङ्कुमं चैव लोहपत्र फलत्रयम्।
कर्पूरमुशिरञ्चैव पूर्ववद्विन्यसेत् ततः॥
वैणवं वज्रपाणी च ऋषभध्वजम् एव च।
लक्ष्मीञ्च सहदेवीञ्च शघपुष्पसुवर्चसा॥
पुष्पा च सुमुखञ्चैव क्रमैणैव तु विन्यसेत्।
निलोत्पलपद्मकन्दं काललोक्यञ्च मुस्तका॥
सर्वकन्दं च विन्यस्य भूतले तु विशेषतः।
प्रध्वितश्छतकुम्भञ्च सामुद्रं रजतेन च॥
ताम्रेण वृषभं कृत्वा तोमरञ्च मरङ्गजम्।(फ़्।१५ब्)
श्रीवत्सं कलशं भेरि दर्पणं पद्मपुष्पकम्॥
महामेरु सुवर्णेन कृत्वा पूर्वादिषुन्यसेत्।
दक्षिणे मध्यमे सौम्ये पूर्वे…वयधा क्रमम्॥
कन्दञ्चैव विनिक्षिप्य स्थापयेत्तु विशेषतः।
मुकुलिपद्ममुद्राञ्च शोधनिञ्चैव दर्शयेत्॥
पूजयित्वा तु यत्नेन गन्धपुष्पादिना हृदा।
पायसे नाधलिप्याधा पूज्या ब्रह्मशिलाम्पुनः॥
आसनं कल्पयेत्तत्र पञ्चासनक्रमेण तु।
पञ्चाङ्गभूषणं युक्तम् आचार्याय प्रदापयेत्॥
दक्षिणान्दापयेत् पश्चात् चतुष्षट्क सुवर्णकः।
उक्तमज्विति विख्यातं पञ्चांशं मध्यमं भवेत्॥
त्रंशनिष्का तु कन्यसां मध्यमं मर्धमुच्यते।
अधमं मध्यमुद्दिष्ट विंशनिष्कं हिरण्यकम्॥
दशनिष्कं कन्यसमम्म् अधमं पञ्चनिष्ककम्।
मूर्तिपान् पूजयेत् तत्र दशनिष्टादिनिष्ककम्॥
एकनिष्कायमं प्रोक्तं मूर्तिपस्य तु दक्षणा।
यागोपकरणं कुर्यात् आचार्याय प्रदापयेत्॥
भूमिं गामहिविवादिदा सिदासञ्च दापयेत्।
भक्तांश्च पिरिचारांश्च यथा शक्ति प्रपूजयेत्॥
देवयज्ञस्य तत्काले मुहूर्तं सु(फ़्।१६अ) विनिक्षिपेत्।
सर्वातोद्यसमायुक्तं नृत्तगेयसमायुतम्॥
ब्रह्मधोषसमायुक्तं नानाभक्तसमाकुलम्।
पिञ्छचित्र पताकैश्च धूपदीपसमाकुलम्॥
वर्धन्या वामसिनं वाम मङ्गलाङ्कुर संयुतम्।
उधृत्यशयनाल्लिङ्गं सर्ववस्रव्यपोह्य च॥
घृतशिरोर्पणं कुर्यात् उक्तालङ्काल सम्युतम्।
एवमेव प्रकारेण कृत्वा धामप्रदक्षिणम्॥
प्रष्ठतोयजमानं तु पुत्रभ्रत्यसमन्विम्।
अपारस्वगृतो गश्थेत् अर्घ्यहस्तसमायुतम्॥
विग्रामद्वारदेशेत् अर्ध्यं दत्वा विशेषतः।
तत्काले द्वारदेशे तु ग्रामञ्चैव निरीक्षयेत्॥
आचार्यो मूर्तिपैस्सार्धं लिङ्गस्थापनमारभेत्।
सुमुहूर्ते तु सम्स्थाप्य लिङ्गं तु द्वारदिङ्मुखम्॥
सुद्रधं स्धापितं लिङ्गं धनधान्य समायुतम्।
सुखावहं स्थापितं लिङ्गं वक्रस्थानन्धनक्षयम्॥
तस्मात् सर्वं प्रयत्नेन सथाप्य लिङ्गं प्रयत्ततः।
तदाधारशिलारभं सर्वाङ्गं परिकल्पयेत्॥
तृफलाशिव चूर्णं च कदली गुलसम्युतम्।
स्नेहद्रव्याणि सर्वैते स्थापये श्छितवस्तुन॥
पश्चाद्धोमं समारभ्या ब्रह्मशिलाञ्च कल्पयेत्।
सुदृधं ब्रह्मशिला (फ़्।१६ब्) योग्यं स्थलं सुद्रडमाचरेत्॥
पश्चाद्धोमं समारभ्य पीठसम्स्थापनं कुरु।
अष्टबन्धं ततो बध्वा युग्मवन्द्रधबन्धकम्॥
लक्षासर्जरसम्सिक्तं नवनीतञ्च गुल्गुलम्।
गैरिकं गुलतैलञ्च अष्टबन्धनमुच्यते॥
तृभलाशङ्खचूर्णञ्च कदलीगुलसम्युतम्।
दधिघृतं पार्यसञ्चैव माषयुषमिति स्मृतम्॥
चूर्णसिक्तयुक्तं वा अपक्वमिति कीर्तितम्।
पुण्याहं वाचयेत् तत्र शुद्धिं कृत्वा तु भूतले॥
दशाक्षरेण मन्त्रेण लिङ्गमूर्ध्निन्यसेत् क्रमात्।
पक्वाष्टबन्धने काले चन्दनेन तु लिप्तके॥
पञ्चगव्येन सम्प्रोक्ष्य लिङ्गपीठं विशेषतः।
अष्टत्रंशत् कलान्यासं मकुटादि क्रमान्यसेत्॥
ईशानसर्वविद्यानमीश्वर सर्वभूतानाम्।
ब्रह्माधिपति ब्रह्मणोधिपति ब्रह्माशिवोमे॥
अस्तु सदाशिवों नमः ईशानमूर्ध्निं बध्वा। अङ्गुष्ठाग्रेण भद्रमुद्रया तत्पुरुषाय(फ़्,१७अ)विद्महे महादेवायधीमहि।
तन्नोरुद्रप्रचोदयादिति तर्जन्यङ्गुष्ठप्रयोगेण तत्पुरुषमुखे विन्यस्य ॐ अघोरेभ्यो…रुपेभ्यः।इति
मध्यमाङ्गुलिप्रयोगेन इत्यघोरस्त्रतं। वामदेवाय नमो…मनोन्मनाय नमः। इत्यङ्गुलियनामिकयोगे। वामदेवेन
गुह्यके। ॐ सद्योजातं प्रपद्यामि… भवाय नमः। इति कनिष्ठाङ्गुलियोगेन पादादारभ्य मस्तकान्तं
यावत्शरिरव्यापकात्मन मूर्तिभूतलं सद्योजातमिति ब्रह्माङ्गं विन्यस्य ऊध्व पूर्वदक्षिण उत्तरपश्चिमेषु
तञ्चित्रभङ्ग्या च ततः। कलाभङ्ग्य ईशानसर्वविद्यानां शशिन्यै नमः। ऊध्वमूर्ध्नि ईश्वरसर्वभूतानामङ्गदायै नमः
पूर्वमूर्ध्नि आं ब्रह्माधिपति ब्रह्मणोधिपति ब्रह्मारुद्रायै नमः दक्षिणमूर्ध्नि ब्रह्माशिवोमे अस्तु मरिच्ये
नमः उत्तरमूर्ध्निआ ॐ सदाशिवज्वालिनेयै नमः पश्चिममूर्ध्नि एवमीशानकलापञ्चकं प्रणवोध्वक्त्र
अव्यक्तकलाय नमः। तत् पुरुषायवित्महे शाज्यै नमः। पूर्ववक्त्रे महादेवाय धिमहि विद्यायै नमः
इति दक्षिणवक्त्रे ॐ तन्नोरुद्र प्रतिष्ठायै नमः। उत्तरवक्त्रे ॐ प्रचोदयान्निवृत्यै नमः पश्चिमवक्त्रे
तत्पुरुषकलापञ्चकं अघोरेभ्यो नमः मायाये नमः हृदये ॐ अघोरतरेभ्योमोहायै नमः। ग्रिवायै नमः
ॐ अघोररक्षायै नमः दक्षिणाम्से (फ़्।१७ब्) घोरतरेभ्यो निष्ठायै नमः वामाम्से ॐ सर्वतसर्वमृत्यवे नमः।
नाभौ ॐ सर्वेभ्यो मायायै नमः जठरे ॐ नमस्तेस्तु भवायै नमः प्रष्ठोरुद्ररुपेभ्यो जरायै नमः उरसि
इति बहुरुपकलाष्टकम् ॐ वामदेवाय नमोजराय नमः गुह्ये ॐ ज्येष्ठाय नमो रक्षायै नमः लिङ्गे
ॐ रुद्राय नमोरत्यै नमः दक्षिणोरौ कलायनमप्पाल्यै नमः वामोरौ कलकामायै नमः दक्षिणजानुनि।
ॐ विकरणायनमस्संयमन्यै नमः वामजानुनि ॐ हिं बलक्रियायै नमः दक्षिणजङ्घायाम् ॐ विकरणायनमो
बुध्यै नमः वामजङ्घायाम् ॐ हिम्बलकार्यै नमः दक्षिणस्फृचि ॐ प्रमधनाय नमोधात्रै नमः
वामस्फृचि ॐ हिं सर्वभूतदनयाय नमो भ्रामिण्यै नमः कट्याम् ॐ मोहिन्यै नमः दक्षिणपार्श्वे
ॐ हिम् उन्मनाय नमोभवायै नमः वामपार्श्वे इति वामदेवकलास्त्रयोदश ॐ सद्योजातं प्रपद्यामि
सिध्यै नमः। दक्षिणपादौ सद्योजातायवै नमो वृध्यै नमः वामपादौ ॐ हं भवेद्युत्यै नमः दक्षिणपाणौ
ॐ हं भवेलक्ष्म्यै नमः वामपाणौ ॐ अनादिभवेमेधायै नमः नासायाम् ॐ हं भजस्वमाङ्काज्यै नमः
शिरसि (फ़्।१८अ) ॐ हं भवस्वधायै नमः दक्षिणबाहौ ॐ हम् उत्भवायनमो धृत्यै नमः इति वामबाहौ इति
सद्योजातकलाष्टकम् एवं स्व… स्व मुद्राभिरिशानाद्यष्टत्रिंशत् कलान्यासं विधाया विद्यादेहं
सम्पूजयेत्। मूलमन्त्रमावाह्य हृदयादिभिहृदिन् शिरश्शीरसिशिखां शिखायां कवचं सर्वमन्त्रेषु
अस्त्रेम् अस्त्रम् ऊध्वपरमिकृत्य महामुद्रया प्ररोप्य तालत्रयो श्वोटिकानिरिक्षिण तर्जनिभिरस्त्रेण तद्देवविघ्नोच्चाट
दिग्वेरोचनमापभेतं ॐ कां विन्यसेत् मूर्ध्नि मूलं ललाटस्य विन्यसेत्। ॐ रं नेत्रद्वयेचैव उमौ
कर्णद्वयान्यसेत्। ॠगद्धद्वये चैव ऌऌनासिद्वयेन्यसेत् ए ऐ औष्ठद्वये चैव। ओऔ दन्तप,,,क्तयोः
अस्यामोष्ठद्वयेचैव दन्तप,,,क्ति द्वयोरपि अन्तालुमध्ये विन्यस्य अन्तालूलेत् विन्यसेत् दक्षिणादि
क्रमेणैव क्रमेणपरिपद्यते।
अकारादिक्षकारान्तम् अक्षरं विन्यसेत्सुधिः।
शिरोललाचनेक्त्र च कर्णयोश्वद्विगण्डयोः॥
अस्यामोष्ठद्वयेचैव दन्तपक्ति द्वयोरपि।
जिह्वायां तालुरध्रेषु स्वराष्वोधशकान्यसेत्॥
कवर्गदक्षिणे हस्ते चवर्गवामहस्तके।
टवर्गं दक्षिणे पादौ। तवर्गं वामपादके॥
पवर्गं दक्षिणे पार्श्वे भौवर्गं वामपार्श्वके।
कर्णदेशेमकारन्तु स्कन्धप्रष्ठे तु विन्यसेत्॥ (फ़्।१८ब्)
त्वक्रुधिरमाम्समेधस्तिमर्जाशुक्लनिधाय च।
ष(वि)कारादि सकारान्तं क्रमेणैवतु विन्यसेत्॥
हङ्कार हृदयेन्यस्य लकारं वृष…णञ्चयोः।
क्षकारमेड्रदेशे तु विन्यतं सत्तु विशेषतः॥
ध्यानं-
कुन्देन्दु स्फटिकाभास जटामकुटधारिणम्।
मुर्ध्नादि पञ्चवक्त्रेषु नेत्रं पञ्चदशैर्युतम्॥
सर्वभरणसम्युक्तं दशदोर्भिस्समन्वितम्।
शुलं परशुखट्गञ्च वज्राञ्चाभयदक्षिणे॥
पाशन्नागाङ्कुशं चैव घण्डां वन्हिञ्च वामके।
सद्यङ्गोक्चिरसहितं वामम्ं रक्तनिभं भवेत्॥
अघोरमञ्जनप्रख्यं पुरुषं कुङ्कुमप्रभम्।
शुद्धस्पटिकसङ्काशं शुद्धमीशानमुच्यते॥
गोक्षिरधवलाकारं प्रणमामि सदाशिवम्।
दिव्याम्बरधरं देवं दिव्यपुष्पैरलङ्कृतम्॥
दिव्यगन्धानुलिप्ताङ्गम्ं शान्तरूपं स्मृताननम्।
स्थितमासीनशयनं द्विपादमासनोपरि॥
एवं सदाशिवं रूपं शिवलिङ्गेषु स्थापयेत्।
द्विनेत्रा द्विभुजां चैव पिनोरूजघनस्तनि॥
सर्वाभरसम्युक्तं श्यामवर्णं स्मितानुनम्।
पद्मोत्पलधरान्देवीं केशालकविभूषितम्॥
करण्डमकुटोपेतं रक्तवस्त्रोत्तरीयकम्।
देवस्यवामनागेतु दिव्यरूपमनोन्मनि॥
एवं पठेन्यसेद्देवि द्विपादं पद्मनिष्ठितम्।
अथ वान्यप्रकारेण चतुर्भोर्भिस्तु ध्याययेत्॥
पूर्वमभयं वरदं परपुष्पमितिस्त्रतम्।
एवं ध्यत्वा तु पीठस्थं देवीपादादिकेशकम्॥(फ़्।१९अ)
उपानं पादुकञ्चैव जगति जङ्घमेव च।
कुमुदं कुक्षिरित्याहु बाहुभ्यां फुल्लमेव च॥
कर्णकर्णमति प्रोक्तं मधरम्मरपट्टिका।
महापट्टि मुखं ज्ञेयं शिरोवृत्तिञ्च वारिका॥
इत्येवं लक्षणैर्युक्तं ध्यात्वा मनोन्यसेत्।
बुधं लिङ्गात् च कर्दशेभागे अंशञ्च प्रतिविन्यसेत्॥
त्रयं शञ्जघमित्युक्तं त्रयंश ऊरूमेव च।
त्रयंशं शरीरमित्युक्तं गलमेकांशमीरितम्॥
द्व्यंशं शिरोवसानञ्च द्यंशम्मकु…विन्यसेत्।
एवं लक्षणमित्युक्तं सर्वलिङ्गप्रकल्पयेत्॥
वर्तमानस्थितं लिङ्गं मासीनन्तु शिवाधिकम्।
समखण्डं शयनञ्चैव स्वस्तिकं लिङ्गपुङ्गकः॥
इत्येवं लक्षणैर्युक्तं लिङ्गमध्येतु ध्याययेत्।
वृत्तपिठेस्थिता गौरि आसिनं भद्रपीठके॥
शयनं पद्मपिठेस्यात् अन्येषु शचराचरम्।
नन्द्यावर्तं तु पिठेन ब्रह्महेमनिभं भवेत्॥
चतुर्मुखञ्चतुर्बाहु मिक्षमलाकमण्डलुम्।
हस्तद्वयं तु सम्बन्धं लिङ्गगोध्वं प्रकल्पयेत्॥
ऊध्वाधदक्षिणं वामक्रमेण परिपठ्यते।
कूर्मशिलेनसम्स्ताप्य भूमिदेवि सलक्षधि॥
द्विभुजं श्वेतनिभञ्चैव अनन्तोपरि सम्स्थितम्।
एवं ध्यात्वा मेनसा ततः स्थापनमाचरेत्॥
गन्धपुष्पादिभिपूज्य शिवांशेनतु मन्त्रयेत्।
दिग्बन्धञ्च ततः कृत्वा पद्ममुद्रां प्रदर्शयेत्॥
लिङ्गाख्य पञ्चवक्त्रि च शोधनि सुरभिमुद्रया।
प्रदर्शये धृदयेनैवलिङ्गोध्वे तु विशेषतः॥ (फ़्।१९ब्)
दर्शयेत् पद्ममुद्रा च पीठेसर्वं विशेषतः।
अग्निं प्रज्वल्यतत् कालेतत्काले होममाचरेत्॥
जयादिरभ्याथनञ्च राष्ट्रवृद्धोममाचरेत्।
पूर्णाहुतिञ्च शिरसास्विष्ट मग्नेतिमन्त्रतः॥
होमान्ते तु ततः पश्चात् आचार्यमूर्तिपैस्सह।
सर्वालङ्कारसम्युक्तं पिठञ्च चित्रपताकयोः॥
धूपदीपसमायुक्तं शिरसाधारयेत् घटः।
शिवकुम्भं ततोधृत्या मूलमन्तेण देशिकः॥
कुम्भन्तु वर्धनिञ्चैव मूर्तिपाद्धारयेत्ततः।
कुम्भमुधृत्य शिरसा कर्याधामप्रदक्षिणम्॥
लिङ्गाग्रेस्थण्डिलं कृत्वा शालितण्डुलसम्युतम्।
स्थण्डिलोपरि विन्यस्य सदाशिवं तु भावयेत्॥
सुस्थाप्य देवभावेन अघोरेण निरोधनम्।
पुरुषेण तु सान्निध्य ईशानेनतु सम्मुखः॥
ध्यात्वामनोन्मनि मन्त्रं पिण्डिकायां विशेषतः।
सुलग्ने सुमुहूर्ते तु मन्त्रन्यासं समाचरेत्॥
आचार्य सुप्रसन्नात्मा (लिङ्गद)लिङ्गं दक्षिणे स्थितः।
प्राणप्रकुति योगं तु ज्ञात्वा स्थापनमारभेत्॥
प्राणोमन्त्रमिति प्रोक्तं प्रकुतिलमितिस्त्रतम्।
कुम्भानां बीजमावाह्य क्रमेणावाह्य यत्नतः॥
दक्षिणेनतु हस्तेन स्थापनं बिन्दुमूर्ध्ननी।
ध्यानेनैवसमायुक्तं सदा…।न्यस्मरन्॥
अङ्गमङ्गम्प्रतिप्राज्ञै मूलमन्त्राङ्ग सम्युतम्।
मूध्नादिपादपर्यन्तम् अष्टत्रंशत् कलान्यसेत्॥
ध्यात्वा सदाशिवं रूपं कुम्भोतकेन पूजयेत्।(फ़्।२०अ)
वर्धन्यां जलमावाह्य वामेपीठक विन्यसेत्।
तर्जलम्पीठसम्स्थाप्य अङ्गन्यसेत् बुधः॥
विद्येश्वरघटाश्चैव इन्द्रादिन् लोकमर्चयेत्।
पञ्चावरणमार्गेण अर्चनोक्तं सूपूजयेत्॥
[पञ्चावरणमार्गेण]
पञ्चवर्णं पञ्चवक्त्रं हविर्दत्वा विशेषतः।
अन्यकर्माणि सर्वाणि अर्चनोक्तं समाचरेत्॥
आचार्यशिष्यभक्तानां परिचारस्तपूजयेत्॥
इति योगजे प्रतिष्ठा तन्त्रे लिङ्गस्थापनविधिपटलः। श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः
अथ रत्नलिङ्गस्थापनम् -
अथ वक्ष्ये रत्नलिङ्गस्यात् स्थापनं लोहजस्य च।
आषाड द्वयमासञ्च मघमागुशीर्षकम्॥
अप्रशस्थानि मासानि प्रशस्तान्यानि सुवृतः।
उत्तमासेषु सर्वेषु शुक्लपक्षे शुभे दिने॥
शुभवाराद्रभिर्युक्ते स्थापनं तु समारभेत्।
प्रतिष्ठादिवसात्पूर्वं नवमे सप्तमेऽथवा॥
पञ्चमे वाङ्कुरान् सर्वान् पूर्वोक्त विधिनास्सह।
शुद्धदेशे शुभे रम्ये देवागारे ग्रहेऽपि वा॥
शल्यं विमोचयेत् तत्र मण्टपं पूर्ववत् कृतः।
रत्नन्यासाक्षिमोक्षञ्च जलाधिवासमेवच॥
अर्चनोक्त क्रमेणैव रत्नलिङ्गं सुपूजयेत्।
लिङ्गस्यैव त्रिभागैकम् एवं वा पीठवैन्धनमेवस्यात् (फ़्।२०ब्)
सर्वलक्षण सम्युतम् इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे रत्नलिङ्गस्थापनविधि पटलः॥
श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः
प्रतिमालक्षणं -
अथ वक्ष्ये विशेषेण प्रतिमालक्षणं श्रुणु।
सकलनिष्कलं वेरन्तन्मातमयुनोच्यते॥
धामगर्भग्रहं स्तम्भात् अधिष्ठानद्वारदेविकम्।
उत्तमं मध्यमञ्चैव अधमन्तु नवांशकम्॥
एकैकमष्टधा क्रत्या नवधा प्रतिमोदयम्।
लिङ्गमानस्त्रयस्त्रिंशद दशमायामविस्त्रताः॥
नाहमानं तथा कुर्यात् गुणवोनृषिन्न वा।
एकादशं तु पञ्चैते विस्तारायमनाहकम्॥
त्रयस्त्रंशति भेदम्स्यात् ऊध्वाध क्रमयोगतः।
लिङ्गमानेनमानं स्यात् अन्येषां तु अलाभकम्॥
हस्तमानमहम्वक्ष्ये एकादि नवरत्नकम्।
मानलागेन कर्तव्य मङ्गुलेत्वधुनोच्यते॥
पञ्चरत्नानि कोत्सेधं शतान्ताद्यादि सम्भवम्।
मूलबेरप्रमाणेव चतुर्विंशत्यधिकं भवेत्॥
मूलबेराङ्गुलिर्मानं तन्मानं माननिश्वयम्।
यजमानं दक्षिणेहस्ते मध्यमाङ्गुलिमध्यमम्॥
पर्वदैव्यं तदायावं मात्राङ्गुलेन कारयेत्।
ग्रहाच्चप्रतिमेत्तुङ्ग मध्यस्थानेनकारयेत्॥
त्रिष्वङ्गुलि प्रमाणेषु जात्यं शकं नरोधत्।
अन्यमाने तथा कुर्यात् जात्यं शकं तु रोपयेत्॥
वेदाधिकमशितिश्चषष्ट्युत्तर द्विभागकम्।(फ़्।२१अ)
…शतिभागञ्च षोडशं तु विभागकम्॥
भागैकं रोप्ययत्नेन ब्राह्मणादि क्रमेण तु।
एवं ज्ञात्यंशकं प्रोक्तं तन्मानष्वाधनश्वयम्॥
शुभमानन्नयुक्तञ्चे आयाद्यं शम्सुरोपयेत्।
त्रिंशतादिशतान्तं यत्प्रमाणाहं तु भाजयेत्॥
एकैकं बन्धयेत् तत्र शुभायादिनि सम्भवम्।
आयाद्यं शकमुर्दिष्टं तत्भागे षट्कनिश्चयेत्॥
बेरयामं तु निश्चित्य सुन्दयामनिर्गुणैः।
आदित्यदशमष्टाभं हृदयेत्तु यथा क्रमम्॥
शेषामायव्ययेयो निराधाधिक्यशुभं मृतम्।
व्ययाधिकं धान्यहिनं समम्मध्यम मुच्यते॥
योनित्रयृक्षेहेभं शुभदण्डपदां पदम्।
धीमश्नाखरकाकानां शुभं सम्पन्न नाशनम्॥
पूर्वमानं पुनग्राह्य मष्टाभिर्वित्तिभिर्विदुः।
सप्तविंशत् भजेश्च षमश्वादिपं सगस्यते॥
युग्मं सर्वसुखं प्रोक्तम् अयुग्मं जनवम्सुखम्।
गणत्वसुरमान्यष्यं वर्जयेत्तु विशेषतः॥
अष्टराणि निभञ्चैव चन्द्राष्टमञ्चवर्जयेत्।
वैनाशीक विनाशं स्यात् यजमान्विदि सम्युतम्॥
राजजन्मानु कूलं यत्राजराष्ट्र सुखम्भवेत्।(फ़्।२१ब्)
चतुर्भि,,,णितेनन्दहृदे तस्कराद्यंशङ्कम्॥
तस्करो भुक्ति शक्तिश्च धन्येनरपतिक्षिपः।
अभावञ्च दरिद्रञ्च समिद्धाख्यन्नवां शकम्॥
तेषु सर्वदरिद्रञ्च तस्करञ्चैव वर्जयेत्।
उत्सेधनन्दगुणितं मुनिभिर्भाजयेत्ततः॥
आदित्यमुखवारस्यां दारसौरं विवर्जयेत्।
इति योगये प्रतिष्ठातन्त्रे प्रतिमालक्षण विधि पटलः श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
तालसङ्ख्यै-
अथ वक्ष्ये विशेषेण तालसङ्ख्या विधीयते।
दशतालादि एकान्तं दर्शयाताल उच्यते॥
उत्तमं दशतालं स्यात् चतुर्विंशति रङ्गुलम्।
सविंशति शतमध्यं कन्यसम्षोधशाधिकम्॥
शतद्वादशतन्मात्रं ज्येष्ठान नवतालकः।
अष्ठधिक शतं मध्यम् अधमानवतालकम्॥
यथा क्रमेण चतुन्मात्रमेकान्तकम्।
उत्तमं दशतालेन ब्रह्माविष्णु महेश्वरम्॥
कर्तव्यास्थेन मानेन बार्धमाहुतं क्रमात्।
तधैव मध्यमादङ्गम् उमाल…सरस्वति॥
ब्राह्मिमाहेश्वरि चैव वैष्णवि च वराहकि।
कौमारि चैव चामुण्डि ईश्वरा च यवरोहिणि॥
ज्येष्ठास्त्रणाञ्च (फ़्।२२अ) सर्वेषां क्षेत्रपालन्तथैवच।
कनिष्ठादशतालेन ब्रह्माण्डां क्रममार्गतः॥
आदित्यः स्कन्ददेवेन्द्रमोहिनि नयनोपि वा।
अभिचण्डेश्वरञ्चैव यमश्ववरुणस्तथा वायु॥
श्वापि कुबेरश्च गन्धर्वो यक्षराक्षसम्।
सिद्धाचारणनागैश्च विद्याधरगणाधिमे॥
गरुडश्चैव मत्येते ज्येष्ठाञ्च नवतालके।
मध्यमे नवतालेन विद्येशानि श्रुतिस्तथा॥
मध्यमे नाधमे चैव शेषाणां परिकल्पयेत्।
अष्टतालेन मध्यास्युः सप्तरोहिणि पिशाचका॥
षट्तालं कुब्जकानान्तु पञ्चगाले गणापराः।
वामनञ्च तथैवं स्यात् चतुस्थालं तु भुक्तकम्॥
किन्नराश्वत्रितालं स्यात् कूष्माण्डाश्च द्वितालकः।
एकतालाकबन्धस्यु रेवन्तालक्रमं विदुः॥
प्रतिमायाममालन्तु तालगण्डेन भाजयेत्।
तत्तं गुलमाख्यातं भागं कुर्यात् समं बुधः॥
तेषुभागेषुभागैकं गुलं परिकीर्तितः।
यवाष्टमङ्गुलं प्रोक्तं तत्प्रमाणेनचोनयेत्॥
कोलकन्तुकलाभागं स्यद्वित्रि चतुरङ्गुलैः।
यावकं(फ़्।२२ब्) वर्णमात्रंस्यामुखद्वादशमात्रकम्॥
यमतालमुखञ्चैव वितस्थिद्वादशाङ्गुलम्।
मानं प्रमाणमुन्मानं बिम्बमानमुमानकम्॥
पञ्चमानसमायुक्तं कर्तव्यं बेरमुत्तमम्।
प्रतियामानयावर्तु तन्मानमिति पद्यते॥
तत्तिर्यान्तगुर्तं मानं तत् प्रमाणमिति स्त्रतम्।
तदाप्रकन्तु तन्मानं मुपाम्मिति कीत्तितम्॥
वेदहेतु बलं सूत्रलम्बमानमिति स्मृतम्।
निन्मोन्मतक्षयं यस्मीन्नुपमानं प्रकिर्तितम्॥
उष्णिषमङ्गुलं प्रोक्तं केशमानं कलाभवेत्।
केशान्तादकां सूत्रान्तस्माघ्रणवसानकम्॥
घ्राणाघ्रासानु पर्यन्तं भागमेवमुदीरितम्।
भागं ग्रीवायतं यस्मात् ग्रिवमूलास्तनान्तकम्॥
चरणं तु भवेत् भागम् एवमानमुदिरितम्।
गुल्फजानुगतोष्णीषां त्यक्तवान्येषु विवर्धयेत्॥
शेषं येमं यथाद्विद्वानु हृनैतत्त्रैवह्रासय्त्।
ऊर्ध्वकायमयःकायं समन्तु शुभलक्षणम्॥
हीनाधिकमधोद्धाया सर्वेषां शुभदं भवेत्।
मानमेषसमुद्दिष्टं प्रमाणमधुनोच्यते॥
द्वादशांशप्रविस्तारं मुखपूर्वत्रिकीर्तितौ।(फ़्।२३अ)
उष्णिषात् प्रष्ठके शान्तं द्वादशाङ्गुलमीरितम्॥
उष्णिषात् पूर्वके शान्तं नवमात्रप्रशस्यते।
उष्णीषात् पार्शके शान्तम् एकैकं तु नमाङ्गुलम्॥
कर्णयोरन्तरं पूर्वं विंशमात्रं विधियते।
नासाग्रात् कर्णपर्यन्तं द्वादशाङ्गुलमीरितम्॥
कर्णयोरविरं प्रष्ठे सार्धद्वादशमात्रकम्।
कोलकर्णन्तु विस्थारमयामद्विगुणं भवेत्॥
कर्णग्रोत्रायतन्तारम् अत्रमर्धाङ्गुलं…।
द्विकर्णेवाल्यवातारं तत्तत् सकर्णि पट्टिका॥
मत्राधुकर्णवालिस्यत् अङ्गुलं कर्णनालकम्।
लकाराकृतिकाकर्णं चन्धं पीठञ्चूलिपूलिका॥
अर्धमात्राङ्गुलं व्यासावर्द्धमात्राघनान्वितम्।
भागालम्बिततोचूर्वापरनाल प्रकीर्तितौ॥
अपाङ्गात् कर्णमूलं तत् सप्तमात्रं प्रकीर्तितम्।
स्वधमां कोलकन्नेत्रायवं षडवविस्मृतम्॥
मध्येपञ्चमयन्तारं ज्योतिर्याच प्रमाणतः।
यष्टिर्युक्तप्रमाणं स्यात् करवीरेयवा भवेत्॥
श्वेतं रक्तं तथा कृष्णं त्रिविधं चक्षुसन्निभम्।
नवतिपक्षरोमस्यात् भ्रमाराननसन्निभम्॥
भूचक्षुसूत्रयोर्मध्ये (फ़्।२३ब्) द्विविवङ्कोलकोन्नतम्।
भ्रूचक्राद्रूध्वके शान्तं तत्तत् सम्प्रधिवियते॥
भ्रूदिर्घसाङ्गुलं भागं विस्तारं तु यमिरितम्।
द्वियवार्धं यवस्याथ मूर्ध्वाधोधर्ववै पुलं॥
द्विगन्तरं विमात्रंस्यात् भ्रूसतिस्साङ्गमङ्गुलम्।
द्विमात्रगोजिमूलात्तु नासिकायां समुन्नति॥
पुटयोः पुष्पवन्नीर्यात् साधवाकोलकं तथा।
पञ्चमाङ्गुलविस्तारं पुङ्गं पञ्चयवोश्च्रियम्॥
पुष्करस्यविशालोच्चं यवषध्यवमुच्यते।
पुम्सयासून्नतव्यासमात्रमेवं प्रकीर्तितम्॥
तिलपुष्पसमाकारं नासाग्रं यवलण्डितम्।
मात्रोच्चं नासिकामूलस्थापनीयत्तदुच्यत्॥
पुटादधर ओष्ठान्तं सवयङ्कोलमामतम्।
यावाधिकञ्चतुर्मात्रं मूस्यत्तारं विधियते॥
उत्तरोष्ठस्य विस्तारं त्रयवम्परि कीर्तितम्।
यवेन पालिका तत्र विक्रमस्य विशेषतः॥
गोजिचतुर्यवोत् सेधानिम्न मर्धयवोध्वतः।
सार्धद्वियवखविस्तारं गोजिकायां प्रकीर्ततः॥
अधरोष्ठस्य विस्तारं सयवं मात्रमुच्यते।
रक्षिसप्तं यवप्रोक्तं(फ़्।२४अ) मूयमन्त्रद्विमात्रकम्॥
निर्गमस्य यवन्तत्रपालिकाययधा भवेत्।
अद्रश्याद्रश्यप्रदर्शं द्वित्रिंशपरिकीर्तितम्॥
ऊर्ध्वदं तु विशालोच्चं त्रयवेन विधियते।
दम्ष्ट्रयां तु यवाधिक्यं सन्दर्शं मुकुला कृतिम्॥
ऊर्ध्वषोधशदन्तं स्यात् अधस्तां तावदेव तु।
अथ षोडशदन्तं स्यात् विस्तारस्ययवं भवेत्॥
जिंहायामपिशालोच्चं षड्विमात्रैक मात्रकैः।
भानुश्च क्रद्विमात्राद्धं त्रयवोन्नत पुम्सितम्॥
तमृध्वे द्वियवन्निम्नाङ्गलकर्णत्र मात्रकः।(४थ् )
गलमत्यर्धमात्रं स्यात् दलनिवृङ्कलाहतो॥
सुवर्णेन्दु निभम्वक्त्रं पूर्वाचार्यै प्रभाषितम्।
ग्रिवविप्रचतुर्मात्रं ततो भागोन्नतं कुरु॥
प्रष्ठग्रिवा कृतश्याङ्गं शूलवप्र विधियते।
वंशमाकाधिसद्धैश्च ककुदस्त्रिनवाङ्गुलम्॥
तत्समं कक्षयोर्मध्ये विस्तारं परिकीर्तितम्।
गन्धप्रदेशविस्तारं द्विरष्टाङ्गुलमुच्यते॥
प्रष्ठाभं कटिसार्धैश्च सार्धत्रयोदशाङ्गुलम्।
सार्धनन्दाङ्गुलं ख्यासयामम्स्यात् मण्डलम्॥
तदर्धमुन्नतञ्चोरु मूलस्फिण्डतयोर्मतम्।
नवाष्टमध्यमात्राद्धं शिवमूलासत्रयोस्ततः॥
द्विरेखयेष्टितग्रीवं सुवृर्तञ्चारुदर्शनम्।(फ़्।२४ब्)
हिक्कासूत्रे दयेबाहु दैर्घ्यं त्रिनवमात्रकम्॥
द्विहस्ताङ्गुलिस्तस्मद्व्रकोष्ठायतमिष्यते।
कोलकः कोपराशायमानमे तत्प्रकीर्तितम्॥
षध्यवन्तु सुषण्मात्रं तलायामं विधियते।
षडङ्गुले विधातव्यं मध्यमाङ्गुलि दैर्घ्यकम्॥
अष्टाभिः कलशैर्युक्तं उपबाह्यायतं ततः।
हिक्कासूत्रं तु ऋक्षान्तं साद्धं नन्दाङ्गुलं भवेत्॥
हिक्कासूत्रं त्रोपरिस्कन्दं भागङ्कोलक्रमाङ्गुलम्।
क्रमेणं नितिहानि च कर्तव्ये तु दलान्तकम्॥
बाहुमूलस्य विस्तारम् अर्धाङ्गुलनमाङ्गुलम्।
बाहुमध्यम विस्तारं सयवम्वसुमात्रकम्॥
कोप्परस्य विशालं तु सप्तमात्रायवाक्षयम्।
प्रकोष्ठमूलविस्तारं यवहिनं षडङ्गुलम्॥
प्रकोष्ठमध्यविस्तारं सयवं पञ्चमात्रकम्।
मणिबन्धस्य विस्तारं त्रिमात्रार्धयवारितम्॥
तालस्य विपुलं प्रोक्तं षडुरङ्गुलिभिस्तथा।
स यवं तु चतुर्मात्रमङ्गुलायतमिष्यते॥
कन्यसीयं तदेवोक्तञ्च कुर्मात्रस्य षड्यवः।
अनामिप्रदेशरायं तमङ्गुलिराधमुच्यते॥
इति योगजे प्रतिष्ठातन्ते तालसङ्ख्या विधिपटलः। (फ़्। २५अ) श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
शूललक्षणं-
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि शूललक्षणमुत्तमम्।
स्थापनां तमहं वक्ष्ये सर्वदेव हिताय च॥
सर्वदेवमयं शूलं हेमम्रजिततामृकैः।
आयसेन तथा कुर्यात् अलाभेत् विधियते॥
गर्भद्वारे च हस्ते च तालेनैव तु कल्पयेत्।
गर्भसम्मुक्तसंशूलं समपादं तु मध्यमम्॥
अथ मन्मध्यमं ज्ञेयं तत्भागेन च वक्ष्यते।
गर्भद्वार चतुद्वार त्रिभागमुदयं तु वा॥
गर्भं तु भूमसत्वङ्गद्वयो रन्तरधाष्ट वा।
उत्तमादिविभागेनं त्रयत्रियमितिस्त्रतम्॥
उत्तमादि त्रयज्वेव मध्यमादि त्रयं स्मृतः।
अधमादि त्रयम्मेत्व वयया कूर्मितिस्त्रतम्॥
द्वारोत् सेथसमं श्रेष्ठ रन्ध्रभागविहिनकम्।
मध्यमं शूलमाख्यातम् अधमं शूलमुच्यते॥
पञ्चमाङ्गविहिनम्स्यात् अधमं शूलमुच्यते।
रत्नस्तु रियकश्रेष्ठं त्रिरत्निं मध्यमं शुभम्॥
द्विरत्निश्वाधमं विद्याध्यस्त मानमिति स्त्रतम्।
लम्बमाने त्रंशदंशादि समभागेन भाजयेत्॥
भागमेकं समायाज्य यावत्तत् सुश्वभोदयम्।(फ़्। २५ब्)
यौगिकं लौकिकञ्चैव द्विविधं शूलमुच्यते॥
नृपवास्तु यजमानदनुकूलं लौकिकमुच्यते।
योगितं मानमात्रषु कुर्याद्यौतिकमुच्यते॥
आयामभुतभागैकं पात्राणां लाममुच्यते।
नाटिकां शभजेत्तत्र एकां शापात्रविस्तरम्॥
सङ्गृह्यपत्रमानं तु चतुरश्रं समं कुरु।
पत्रद्वारं विसृज्याधापार्श्व योरुभयोरपि॥
वृत्ताकारं यथा तत्र द्वर्तयेद्वर्तितकमात्।
तयोर्बाह्यन्तरं ग्राह्य भ्रामये दिन्दुखण्डवत्॥
पार्श्वपत्र द्वयं ह्येव भवेत्तद्वर्तुलं नयात्।
पात्रोकारेण चाद्वेतु या या यान्विति सम्युतम्॥
तदर्धमुकुली कुर्यात् मध्यमूलाग्रतं क्रमात्।
पत्रविस्तारकस्यर्षभागैकं घनमुच्यते॥
तारार्धेनाग्रके मूले चान्तरं वार्श्वपत्रयोः।
पात्रायामं च नवधा मूलेनैव तु भागया॥
पादायामम् इति प्रोक्तं तदर्धं पादविस्तरम्।
द्विगुणामध्यपादं तु विस्तारं पार्श्वपादयत्॥
पत्राणां पादमूले तु कुर्याद्वै मण्डलीकृतम्।(फ़्।२६अ)
विचित्र पत्रवल्लभिः पत्रमूलानिकारयेत्॥
तस्यायपालिका कुर्यात् पत्रायामर्धभागतः।
तत्तारं नवधाभज्य व्योमांशं पालिकायतः॥
ध्यंशेन अब्जतस्याधः कोण अश्वर्धपत्रवत्।
क्रव्यादपालिकां शैव तदर्धकल्पयेत्॥
गलिपालिकायां तु विस्तारं विभजेत् तु दशांशकम्।
एकांशगल विस्तारम् उत्सेधं तत्समं भवेत्॥
पालिकार्धघटाकार मूलेर्धमस्यात्त दर्धकम्।
तस्यायं कर्णयारेण कर्णं कुर्यात् बुद्धिमान्॥
पादेन कुम्भतारेण तस्यायस्तटिका भवेत्।
घटवर्ताटिकामानं युगभागविवर्जिता॥
एकभागं तु हिक्काव प्रदण्डकं ताटिका।
यास्तु विस्तारं चतुर्भागं त्रिभागिकम्॥
तरुदण्डसु विस्तारं तदर्धं लोहदण्डकम्।
दण्डमूलं तु पद्मम्स्यात् विस्तारं पालिकासमम्॥(फ़्।२६ब्)
तदर्धं मानमित्युक्तं मानं गुणविभाजितम्।
एकांशं पट्टिकाज्ञेय शेषांशे…कुशेशयम्॥
वृत्तं वा चतुरश्रं वा कारयेत् तु विचक्षणः।
हिरिकासममानेन पद्मोध्वे पट्टिकां कुरु॥
मध्यपत्रस्य मध्ये तु लिखेदब्जं तु तन्मुखम्।
एवं लक्षणमाख्यातं प्रतिष्ठां कारयेत् ततः॥
उत्तरायणकाले तु शुक्लपक्षे शुभेदिने।
प्रतिष्ठादिन पूर्वे तु अङ्कुरार्पण बुद्धिमान्॥
नयनं प्रोक्षणं प्रोक्तं कुर्यात् गव्याभिषेचनम्।
सर्वातोद्यसमायुक्तं सर्वालङ्कारसम्युतम्॥
त्रिशूलं समलङ्कृत्य कुर्यात् ग्रामप्रदक्षणम्।
जलेचैव प्रपां कुर्यात् चतुर्गात्रसमन्वितम्॥
नववस्त्रेण सम्वेष्ट्य शूलमूर्घ्नादिनं भवेत्।
ककर्णमात्र जलेनैव प्राक्श्चिरश्चोध्व वक्त्रकम्॥
शाययित्वा त्रिशूलञ्च सद्येन फलकोपरि।
द्विरात्रं वा त्रिरात्रं वा एकरात्रमधापि वा॥
प्रासादस्याग्रतं कुर्यात् पूर्वमण्टपपञ्चरेत्।
मण्डपं तु त्रियाभज्य वेदिमध्ये तु कल्पयेत्॥
रत्निमात्रसमुत्सेधं (फ़्।२७अ) दर्पणोदर सन्निभम्।
कुण्डानि परितं कुर्यात् दिशासु विदिशा सम्वै॥
दिशासु चतुरश्राणि कोणेष्वब्जं प्रकल्पयेत्।
ईशान चक्रयोर्मध्ये वृत्तं प्रघानकं कुरु॥
पश्चिमे चोत्तरे वा धास्नानश्च भ्रम्प्रकल्पयेत्।
पुण्याहं वाचयेत्तत्र भूसुरान् भोजयेत् ततः॥
गोमयेनोपलिप्तेन वास्तुहोमं समर्चयेत्।
पर्यग्निकरणं कुर्यात् पुनःपुण्याहमाचरेत्॥
वैद्यूध्वे स्थण्डिलं कृत्वा अष्टद्रोणैश्च शालिभिः।
तन्मध्ये पद्ममालिख्य तण्डुलैश्च तिलैरपि॥
लाजपुष्पैश्च दर्भैश्च विकि…त् तु विशेषतः।
तन्मध्ये आसनं कल्प्या व्याघ्रकर्मचकं बलि॥
स्वर्णवर्ण समायुक्तं वस्त्रं कृत्वायथा क्रमम्।
जलादुत्तिर्य शूलास्त्रं स्नानश्च भ्रोपरिन्यसेत्॥
वस्त्रं व्यपोह्य शूलास्त्रं शूद्धिं कृत्वाष्ट म्रज्जलैः।
पञ्चगव्येन सम्स्नाप्य शुद्धोदैरभिषेचयेत्॥
हृदयेनतु सम्प्रोक्ष्य गन्धपुष्पादिभिर्यजेत्।
कौतुकम्बद्धयेत् पश्चात् मध्ये पत्रे तु तन्तुना॥(फ़्। २७ब्)
स्वर्णसूत्रेणसम्युक्तं हृदयमन्तेण बुद्धिमान्।
मूध्नादि पादपर्यन्तं नववस्त्रेणवेष्ठयेत्॥
चण्डेश्वरस्य यत्भक्तिं चण्डेशायनदापयेत्।
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे शूललक्षण विधि पटलः। श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
पवित्रारोहणं-
अथ वक्ष्ये विशेषेण पवित्रारोहणं कुरु।
पवित्रं नामयत् प्रोक्तं शुधमित्यभिधियते॥
देवदानवगन्धर्वां पिशाचा ब्रह्मराक्षसाः।
सर्वेनिष्टिगणाश्चैव क्षेत्रपालादि मुत्गणाः॥
सर्वेषां तु प्रथार्थं वा पवित्रारोहणं कुरु।
आषाडे श्रावणे वापि कुर्यात् भाद्रपदेपि वा॥
अषाडे उत्तमं प्रोक्तं श्रावणे मध्यमे न्यसेत्।
भाद्रपदधमाज्ञेयं त्रिभिर्मासे प्रकीर्तितम्॥
एवमासेतु कर्तव्यं शुक्लाष्टम्यां विशेषतः।
अथ वातु त्रयोदश्यां ततोगन्धपवित्रकम्॥
उत्तमं हेमसूत्रं तु मध्यमं रौप्यमे च।
अथमं ताम्ब्रसूत्रं तु कलाभे कार्पासमेवा॥
कुशाञ्चवत् कलञ्चैव ऋवीणां समुदायुतम्।(फ़्।२८अ)
नेत्रपटोत् भवञ्चैव पद्मसूत्रं तु चोत्तमम्॥
अलाभेकापासमित्युक्तं तन्तुनासिद्रडं कुरु।
ब्राह्मणक्षत्रियो वैश्या शूद्रकञ्याध सूत्रवित्॥
सूक्ष्मतन्तु तथा कुर्यात् रोमद्रष्टन्तु वर्जयेत्।
शुद्धोदकेन सम्प्रोक्ष्य क्षालयेत् यथाविधिम्॥
मण्टपं समलङ्कृत्य दुकृश्चैव देवाङ्गकैः।
पालिकान् पुर्णकुम्भैश्च दर्पणद्विविचित्रयेत्॥
अङ्कुरार्पणयेत्तत्रा पूर्वोक्त विधिना सह।
द्वादशं षोडशं चैव पञ्चविंशतिरेववा॥
पञ्चदशितिकञ्चैव अष्टोत्तरशतन्तु वा।
स्नपनद्रव्यसहितं स्थापयेद्विधि पूर्वकम्॥
स्ववस्त्रान् सापिधानञ्च हेमरत्नसमन्वितम्।
पूर्वोक्त विशिनाचैव कलशस्थापनञ्चरेत्॥
पश्वाधोमं प्रकल्प्याथ कुण्डे वा स्थण्डिलेपि वा।
समिधाज्यचरुं लाजान् सषुपञ्च यवां तिलान्॥
होमद्रव्याणि सर्वाणि क्रमेणैवतु होमयेत्।
समिधाज्य क्रमैणैव आज्यं वा मेनह्रयते॥
अघोरेण चरुं हृत्वा लाजम्ं तत् पुरुषेण तु।
तिलमिशान (फ़्। २८ब्) मन्त्रेण सर्षपम्ं कवचेन तु॥
आडकम्ं हृदयञ्चैव शिवायाङ्गुलमेव च।
कवचेनमयं हृत्वारापूर्वैपरस्त्रमेव च॥
अक्षतैरस्त्रमन्त्रेण क्रमाद्धुत्वा विशेषतः।
पूर्णां तु मूलमन्त्रेण एवं होमं प्रकल्पयेत्॥
लिङ्गे वा कौतुके वापि शुद्धस्नानेन पूजयेत्।
षोडशप्रतिमा चैव गन्धपुष्पादिरर्चयेत्॥
स्थानमण्टपके वापि प्रतिमामर्चयेत् क्रमात्।
नैवेद्यं दापयेत् पश्वात् ताम्बूलं तु निवेदयेत्॥
स्तोत्रमङ्गलपाठेश्च वेदाध्यायनघोषकैः।
शङ्खभेय्यादिघोषैश्च जयशब्दादि मङ्गलैः॥
गेयनृत्यं तु कर्तव्यं पवित्रमधिवासयेत्।
नित्या कुम्भं निशाकुर्यात् समाधिकृतयोगतः॥
पवित्राधि वासनं कृत्वा पश्वात् तु विधिपूर्वकम्।
अष्टोत्तरशतं कुर्यात् पञ्चाशत् पञ्चविंशतिः॥
उत्तमं मध्यमं चैव कन्यसञ्च प्रकीर्तिताः।
मङ्गलार्धं तु कर्तव्यं पञ्चविंशत् पवित्रकम्॥
द्वियङ्गुलेनमानेव अथ वाचाङ्गुलेन च।
बन्धानं तत्र कुर्वीत तन्तुना बन्धयेत् क्रमात्॥
कुङ्कुमेन प्रधिव्या तु अञ्जनेन हरिद्रयग्रन्धि ।
बन्धं ततः कृत्वा शास्त्रदष्टेन कर्मणा ॥(फ़्।२९अ)
शरीरं हरिबेरञ्च तरङ्गं नाम पूष्पकम्।
गन्धपत्रं तु कच्चोलम् एषां गन्धं विधियते॥
ग्रन्थिं बन्धं ततः कुर्यात् सूत्रसङ्ख्यात् सङ्ख्यया।
लिङ्गनार्हप्रमाणं यत् तत् प्रमाणेन बन्धयेत्॥
गङ्गावातरचोष्णीषम् एवं कुर्यात् प्रयत्ततः।
हेमरजितपात्रं च ताम्म्रका…॥पिवा॥
सर्वलक्षणसम्युक्तं विशालतसुशोभनम्।
तन्मध्ये निधातव्यं गन्धपुष्पादिनार्चयेत्॥
परिधानं तु कर्तव्यं नवं सर्वत्र॥।तस्योपरिन्यसेत्।
कुर्चं स्थापयेन्मण्टपे क्रमात् एवं कृत्वाधिवा॥
स…प्रातःकाले समुद्धरेत् शौचमाचमनं स्नानं सन्ध्यावन्दनमेव वा।
पूर्वेद्युर्विधिना चैव देवन्यासं तु कारयेत्।
ईश्वरारोहणं सूत्रं चण्डेशाय निवेदयेत्॥
अभितः कलशान् कृत्वा अर्चयित्वा विशेषतः।
पुण्याहं वाचयित्वा तु स्वस्तिमङ्गलवाचकैः॥
जयशब्दगितनृत्ताद्यै बह्मघोषादि सम्युतम्।
भेरित्रदङ्गपटहैकान्तलैङ्कस्य ण्टकैः॥
धल्लरी मद्दलश्चैव कर्तरी तालवंशकैः।
शङ्खदुन्दुभि वाद्येश्च सर्वालङ्कारशोभितम्॥(फ़्।२९ब्)
नववस्त्रपरिधनं शिरोवेष्टनमाचरेत्।
स्वर्णपुष्पशिरोयोक्तं स्वर्णयज्ञौपवितिनम्॥
सर्वालङ्गकार सम्युक्तमालयं तु प्रदक्षिणम्।
ततोगर्भग्रहं गत्वा आरोपयेत् पवित्रकम्॥
अर्चयित्वा विशेषेण धूपदीप क्रमात् गतम्।
निर्गतञ्चैकतं गेहमालयं सूत्रवेष्टनम्।
नैवेद्यं तु प्रदातव्यं पायसान्नं विशेषतः॥
आचार्यं पूजयेत् तत्र यथावित्तानुसारतः।
सा साधकानां तु सम्पूज्य भक्ताश्च पूजयेत् क्रमात्॥
परिचारकपूजैश्च ब्राह्मणान् भोजयेत् ततः।
भूसुरान् भोजयेन्नित्यं यधावित्तानुसारतः॥
आगमं तु समारभ्य शिवधर्म पुराणके।
पुराणे वक्त्रानु सम्पूज्य देवयज्ञज पूजयेत्॥
सर्वदेवान् समारोप्य पराधिन पवित्रकैः।
पवित्रारोहणञ्चैव पक्तांश्च परिचारकैः॥
जनान् सर्वान् प्रदातव्य कर्णिकान् स पवित्रकान्।
द्वादशाहञ्च हष्टाहम् पञ्चाहुन्त्र्यह मेववा॥
पवित्रारोहणं तत्र सध्यकालेतु पूजयेत्।
स्ताने पवित्रकं (फ़्। ३०अ) त्यज्या पूजान्ते तु सुयोजयेत्॥
सदारोहं ततः कुर्यात् सर्वालङ्कार सम्युतम्।
पूर्वपवित्रमादाय चण्डेशाय निवेदयेत्॥
स्नपनं तत्र कुर्वीत गन्धपुष्पादिनार्चयेत्।
पश्चात् तपस्विनं पूज्य आश्छाद्येन समाचरेत्॥
कौपीनमुत्तरं साङ्गं योगिनां तु प्रदापयेत्।
केशादिवनं दीक्षा सम्स्कारञ्च प्रदक्षिणम्।
सूचिकर्मादिरात्रिं च दिनेष्वेतेषु वर्जयेत्॥
मण्डलं वर्जयेत् पूर्वं लतालिङ्गोत् भवेत् तु वा।
पद्ममण्डलमेवं वा अर्धचन्द्रमथापि वा॥
आचार्यस्य मनोभागं पूजयेते पूर्वरात्रके।
मण्डलं पूजयेत् तत्र पूजावसनकालके॥
मण्डपे तु रलङ्कृत्य सर्वद्रव्याणि साधयेत्।
दर्पणञ्चामरञ्चैव तालब्रन्दञ्च चित्रकाः॥
रोमारोपं ततः काष्ठा नखरोमादिचेतनम्।
वस्त्रमाभरणं पात्रं भस्मधारं कमण्डलम्॥
मणिबन्धोरबन्धं च माधारं कौपीन मेव च।
आन्जनेन च पात्रेण आन्जनं तु शलाकयोः॥
योगपट्टञ्च दक्तञ्च मौन्जकृष्णाजिनं तु वा।
शुक्तिपात्रं पञ्चलोहम् (फ़्।३०ब्) अष्टमङ्गलमायुधम्॥
कूर्मासनं च सर्वेषां रोपयेत् मण्टपं कुरु।
कृष्णं मृगं च परशु भिक्षापात्र मधस्कृतम्॥
दिव्यायुधं दिव्यगन्धं सूर्य चन्द्रं तु अग्निकम्।
गङ्गा केयूरमालाश्च अष्टनागविधेरपि॥
रुद्रमाला शिरोमाला प्रयमुष्णीहमायो।
ललाटमाला कर्णमाला कर्णं तु नालबन्धका॥
हृदादि लम्बमाला च माद्यन्त मालयं कुरु।
जपमाला बाहुमाला कोपरैहस्त मालयाविविधैः॥
पात्रमादाय मण्डलाग्रे तु विन्यसेत्।
एवमेव क्रमेणैव द्रव्यं प्रतिचस्थापयेत्॥
पवित्रारोहणन्तं यत् आदिनोत्सं प्रपूजयेत्।
एवं यःकुरुते मर्त्यस्सपुण्याङ्गति माप्नुयात्॥
पूर्वकृत्यं यथाकाय्यं पवित्रारोहाङ्गशुद्धयेत्।
देवीयुक्तं तथा शास्त्रं शास्त्रं पवित्रारोहणम्॥
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे पवित्रारोहणविधिपटलः। नमोऽस्तु श्रीअमृताम्बासमेतश्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
श्रीशीतलेश्वरीसमेतश्रीमनोनुकूलेश्वरकृपाकटाक्षमस्तु॥ (फ़्। ३१अ)
मण्डल विधानं -
अथ वक्ष्ये विशेषेण मण्डलाकृतिरुच्यते।
मण्डपञ्च चतुर्भागमेकभागं तु वेदिका॥
तालमात्रं समुत्सेधं दर्पणोदर सन्निभम्।
पञ्चतालप्रमाणेन मध्ये मण्डलमालिखेत्॥
अष्टाष्टपदमालिख्य मध्ये कोष्ठ चतुष्ठयम्।
पद्मपीठसमालिख्य श्वेतरक्तं च कृष्णकम्॥
पीतं श्यामं च सर्वेषां पद्ममालिख्य बुद्धिमान्।
पद्मपीठस्य बाह्ये तु श्वेतवीधिं प्रकल्पयेत्॥
तथा रक्तं च विधिश्च रक्तश्यामं च कृष्णकम्।
पीतं चैव तथा न्यायं चतुद्विराणिकल्पयेत्॥
द्वारार्धमारकं कुर्यात्कर्णोवकर्णमुच्यते।
कपोलकपोलकं कुर्यात् ब्रह्मस्थानात् बहिर्ष्वहि॥
त्रयादलेन वृक्तिस्यात् त्रयङ्गुलम् अर्धचन्द्रकम्।
त्रयङ्गुलं पद्ममेवं स्यात् त्रियङ्गुलं तु स्वस्तिकम्॥
त्रियङ्गुलं तु श्रीवत्सं पादमानचतुरश्रकम्।
श्वेतरक्तं तथा पीतं कृष्णं श्यामं तथा न्यसेत्॥
पदं प्रतिव्यपारितं सर्वतोभद्रमिष्यते।
शालिपिष्टेन श्वेतं च सिन्दूरं रक्तयानुकम्॥
हरिद्रं पीतवर्णं स्यात् कृष्णं श्यामं च (फ़्। ३१ब्) पञ्चकम्।
दग्धलिला च कृष्णं स्यात् पदं प्रतिकृतं कृति॥
सर्वेषु मण्डलं लिख्यक्रमा अपि परीतकम्।
एवं तु सर्वतोभद्रं लतालिङ्गोत्भवं शुणु॥
अष्टाष्टपदं कृत्वात् मध्येपद्म चतुष्पदम्।
दलाष्टौ पञ्चवर्णेन लेखयेत् तु विशेषतः॥
पद्मं चतुरविस्तारं कौशिकाङ्गेन भोजयेत्।
व्योमेन कर्णिकां कुर्यात् पक्षांशे नैव केसरम्॥
शेषं तु दलमारं तु कर्णिकां कार्धमानतः।
पद्मबाह्यंशकार्धे तु श्वेतवर्णेन विधीकम्॥
वीधिसमं चतुद्वारं शोभाद्वारं समाश्रितम्।
तत्समानेकपालं तु शोभातुल्योपशोभिकाम्॥
ईशानादि चतुर्दिक्षु रक्तपिङ्गलश्वेतकम्।
कृष्णचूर्णमिति प्रोक्तं कपालात्तु विशेषतः॥
इन्द्रादिसोम पर्यन्तं चतुर्दिक्लिङ्गकल्पितम्।
सप्तपदं लिङ्गकृत्वा चतुष्पदं बाह्यपीठकम्॥
उध्वेति त्रिपदं लिङ्गं पुरुषादि मुखवर्णकम्।
इन्द्रादि सोमपर्यन्तं चतुर्दिक्लिङ्गकल्पितम्॥
इन्द्रादि सोमपर्यन्तमष्टाविंशत् पदं भवेत्।
लिङ्गार्धकल्पये धिमान् यथा सङ्ख्यपदं भवेत्॥(फ़्। ३२अ)
पीतवर्णं तथा कृष्णं श्वेतनीलं प्रकल्पयेत्।
कोणकोणेचतुर्ध्यन्त विपरीतं च पूर्णयेत्॥
लतालिङ्गोत्भवं ह्येवमाचार्यमनसा कुरु।
आचार्यमनोभवं वक्ष्ये श्रुणुष्ठेकाग्रमानसः॥
भूमिं समतलं कृत्वा दर्पणोदरसन्निभम्।
प्रागग्रदेशसूत्रं तु उदगग्रं तथैवच॥
मध्ये नवपदं पद्मं दलाष्टकेसरैर्युतम्।
चतुर्दिक्षु नवभागम्स्यात् प्रासादं कारयेत् बुधः॥
षड्वर्गसहितोर्युक्तव नासिकाद्यैरलङ्कृतम्।
अष्टभागसमं कृत्वा प्रासादं पूर्ववत्प्रति॥
द्विबन्धं पादबन्धं वा अधिष्ठाने परिलिङ्गकम्।
लिङ्गपीठसमायुक्तं पदवर्गत्रिभागकम्॥
कोणेस्वस्तिकमित्युक्तं नवभागविशेषतः।
पञ्चचूर्णपञ्चमखं पुरुषादि विशेषतः॥
तन्मुखाभन्तु प्रासादं क्रमेणेवतु विन्यसेत्।
वामादिशक्तयश्वाष्टौपरितः परिविन्यसेत्॥
पञ्चावरणमार्गेण पूजयेदर्चनं क्रमात्।
विष्वाधिकं च त्रिशतैः परितोमण्डलं लिखेत्॥
एकैमविपरितञ्च पञ्चवक्त्रेन कल्पयेत्।
कदलीफलम् आत्रफलं वक्षाङ्घण्दशर्करा॥(फ़्।३२ब्)
मण्डलं प्रति…भ्य गन्धपुष्पादिनार्चयेत्।
निष्कं वापितदर्धं वातदर्धार्धमधापिवा कुर्यात्॥
पलपुष्पं तु मण्डपं प्रतिविन्यसेत्।
शतनिष्काद एकान्तं यथा लाभेत् पर्वतम्॥
मण्डलात् पूर्वदिक्भागेस्वर्णपर्वतमिष्यते।
वाचके रजतादिस्तु दक्षिणे ताम्रपर्वतम्॥
राक्षसे रत्नविन्यस्य शालादिं पश्चिमे न्यसेत्।
मुक्गं वरुणदिक्स्थाप्य वायालवणपर्वतौ॥
सोमैतु सर्षपादिस्तु शाङ्करे च तिलादिकम्।
एवं मुक्तानि सर्वाणि प्रत्येकं भारमेव वा॥
यथालाभं प्रकर्तव्यं पर्वतञ्च प्रकल्पयेत्।
पञ्चब्रह्मषडङ्गैश्च जयादीन् होमयेत् बुधः॥
गन्धपुष्पादिभि पूज्य स्वनामेनैव मन्त्रवित्।
मण्डलेचोत्तरेभागे स्थण्डिलं शालिभः क्रमात्॥
तन्मध्ये रक्तवस्त्रं तु शयनं कल्पयेत् बुधः।
नेत्रबन्धं ततः कृत्वा नववस्त्रेण वेष्टयेत्॥
कौतुकं बन्धयेस्तत्रास्त्रणां स्त्रणयनं कुरु।
रात्रिहोमं तु कर्तव्यं सर्वदेवान् हविर्ददेत्॥
द्विगुणं देवदेवस्य सर्वोपवारकं कुरु।
प्रभाते विमले तत्रानेत्रबन्धं विसर्जयेत्॥ (फ़्। ३३अ)
स्वर्णपुष्पं समारोप्य तन्नामं तु प्रदापयेत्।
स्नपनं कारयेद्देवं पञ्चाशत् पञ्चविंशतिः॥
अष्टोत्तरशतं वापि देवदेव हविर्ददेत्।
स्वर्णमङ्गलसूत्रं तु नववस्त्रं तु दापयेत्॥
प्रभूतहविषं दत्वा देवदेवं प्रसादयेत्।
सर्वदेवान् समभ्यर्च्य मण्डलं प्रतिदर्शयेत्॥
यागोपकरणं सर्वमाचार्याय प्रदापयेत्।
घृतक्षीराभिषेकं तु नालिकेरं तु स्नापयेत्॥
उमास्कन्दसहितं देवं प्रभूतसविषं ददेत्।
ताम्बूलं दापयेत् तत्र भक्तांश्च परिचारकैः॥
यथाशक्ति पूजयेत् तत्र भक्तांश्च परिचारकैः।
भूसुरान् भोजयेत् तत्र यथाशक्त्या तदापयेत्॥
आचार्यं पूजयेत् तत्र मरणान्तं वृतञ्चरेत्।
शिवमन्त्रोपदेशञ्च आचार्यं पूजयेत्ततः॥
आचार्यस्वग्रतोगश्छेत् स्वगेहप्रविशेत् बुधः।
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे मण्डलविधानविधिपटलः।
श्रीअमृताम्बासमेतश्रीसोमनाथेश्वपस्वामिकृपाकटाक्षमस्तु॥ श्रीशितलाम्बासमेतश्रीमनोनुकूलेश्वरस्वामिसहायम्। (फ़्। ३३ब्)
फलपाकविधिः-
अथातः सम्प्रवक्ष्यामि फलपाकविधिः क्रमात्।
दूरतःशिखरन्द्रष्वायोनरः प्रणवेश्वरः॥
मुच्यते सर्वपापेभ्यो निर्मोहादीच पञ्चगाः।
मूरुमूरुविक्रमन्त प्रादक्षिण्यशिवालये॥
तत् क्लेशं तु शिवं माया भवेत् पापविनाशनम्।
जलनैप्रष्टा तथायाश्च भूलोके तु सुजेपितु॥
उत्सवे बलिकाले तु यथाकुर्वन् प्रदक्षिणम्।
पदेपश्वमेधस्य फलं प्राप्नोतिमानवः॥
यथाकृत्वा न सम्स्कारं तथालोकेतु पूर्वयेत्।
जलं पुष्पं स्थलं पुष्पं देवमुद्दिश्यनिक्षिपेत्॥
नानापुष्पैरलङ्कृत्य नानाभोगसमश्नुते।
आरामन्देवदेवस्यायोनरः कृतवाभुविः॥
एवं सथनवान् श्रीमान् हिहलोके सुपूजितः।
अयुतं नियुतं योगश्रोत्रये वेदपारके॥
गोश्रिङ्गेनायकं देवं क्षीरस्नाप्यस्तसम्समिम्।
कपिलापञ्चगव्येन कुलवारियुतेनच॥
स्नापयेद्देवदेवेशं कोटिदानसमं फलम्।
नवधा स्नापनं कुर्वन्यानरोभक्ति सम्युतम्॥(फ़्।३४अ)
भोगानि भुञ्जितशिवलोके महीयते।
नवमार्गेतु यत्मर्मभोगोपिनवधा भवेत्॥
नवधा हविषं कृत्वा फलं तत् गुरीलार्घवम्।
धूपखण्टा तु योद्यात् अग्रेनिऋतिशिष्यते॥
वस्त्रान्याभरणादीनि देवदेवस्य दापयेत्।
नानावस्त्रेण सम्पूर्णा नानाचाभरणानिच॥
पूजितस्त्विहलोकेत् तश्चक्तिं नैविशेषतः।
भूमिं गोकर्णमात्रे तु उमापायेचलात्मकम्॥
ग्रामाणामधिपसोपि विशेषात् पूजितस्त्वह।
देवदेवस्यमभितः प्रश्वनिव्यामेकरुक् भवेत्॥
दिवं तु देवदेवस्य सकृत्काले प्रदापयेत्।
लोकेषुदीपवत् सोपि सर्ववृक्तारुहस्त्रतः॥
शिवमुद्दिश्य यारम्भे प्रयोक्तास्वर्गभाक् पुनः।
सर्वदानतयो यज्ञं प्रव्य…ते तत् फलं भवेत्॥
तस्मादतीशयस्वर्गेतत् फलं महदाप्नयात् ।
तत्क्षरक्षरतोयेन सप्तजन्मानु यिष्यते॥
यिष्टिकाशैललोहैव यावत् कुर्वन् भवन्नरः।
काञ्चनेनपिमानेन शिवलोके महीयते॥
सम्सुद्धेन विमानेन स्थापितं विधिमार्गतः।(फ़्। ३४ब्)
शिवलोकमवाप्नोति पूज्यमानः समाचरैः॥
शिवलिङ्गेकृते पश्चात् फलं सायुज्यमाप्नुयात्।
यद्रवं स्थापितं लिङ्गं तद्रवोधभविष्यति॥
शिवयज्ञेसमाप्ते तु प्रयुक्ता यमधाचरेत् ।
एकविंशत् गुरुणां च तथा तस्य च वंशनाम्॥
दशपूर्वं समिश्छन्ति समासनदशात् परात्।
मात्रवक्षेप्रसूतिनां तल्लोके स्थानमिष्यते॥
शुश्रूविकारणां तानि पुत्रभ्रात्रकलत्रकैः।
शिवलोकेनैववास्य सर्वदेवपरप्रति॥
ततोहुत्वा तु विपुलान् प्रलये समुपस्थिते।
ज्ञानयोगं समासाद्य सतत्रोव विमुच्यते॥
प्राकारमण्डपां कुर्यां यधोद्दिष्टं स्वर्गमाप्नुयात्।
वापिकूपतटाकञ्च देवतोद्दिश्य यत्नतः॥
कुर्वन् बहुधनाध्यस्तु तदन्ते शिवपाप्नुयात्।
तत्रापि भूययेश्चैव तस्यस्वर्गं नसंशयः॥
आसनासन्निसत् भावं ज्ञत्वा सम्पूजयेत् शिवम्।
सालोक्यं चैवसामीप्यं सारूप्यं चैवयेवहि॥
सायुज्यं हचतुत्धंस्यात् उत्तमं (फ़्। ३५अ) मध्यमाधमामध्यम्।
स्थम्भ चतुष्कोण धर्मज्ञादि दैवतम्॥
बाह्ये द्वादशस्तं भानां द्विदशादित्य दैवताम्।
बाह्यानां विंशति स्तम्भं वसवौ आश्विनौ तथा॥
विद्येश्वरञ्च विश्वौ च विश्वस्तम्भाय देवताम्।
दर्भमालाभिरावेष्ट्य पुष्पमाल्यैरलङ्कृतम्॥
ताटं कपटमावेष्ट्या स्तम्भानाञ्चापिवेष्टितम्।
सितानामूध्वमाश्चाद्या नेत्रपटैरलङ्कृतम्॥
नालिकेरफलं पुष्पैर्मुक्तादामैरलङ्कृतम्।
अश्वत्थं रक्तपत्रैश्च अपूपैरुपशोभितम्॥
गन्धपुष्पसमायुक्तं धूपदीपैरलङ्कृतम्।
गोमयालेपनं कृत्वा प्रोक्षयेत् भूतलं प्रति॥
अङ्कुरार्पणयेत् पूर्वं पूर्वरक्तं यधाकृतम्।
एवं तु मण्डपं पूर्वं नृत्तकालं श्रुणुष्वहि॥
नित्यस्नाने समानृत्तं मर्चनान्तं तधैवहि।
क्षीरस्नानेघृतस्नाने मधुस्नाने जलेपि वा॥
अन्यत्पुण्यदिनेवापि यस्यनृत्तं समाचरेत्।
नृत्तस्य प्रधमात् पूर्वे नारिणां दक्षिणां कुरु॥(फ़्। ३५ब्)
गन्धर्वप्रधमारं भेदिक्षितस्य तथैवहि।
नृत्तकोमर्दलश्चैव गायकोवंशकस्तथा॥
मारके वारुद्रनारीणां शिवदीक्षां करोतिहिः।
सर्वलक्षणसम्युक्तं सर्वाभरणभूषितम्॥
एभिस्तु लक्षणैर्युक्तं शुद्धनृत्तं समारभेत्।
हिनाङ्गे नासिक…गश्च बालोवृद्धस्तधैवच॥
सरोगिविकटाङ्गश्च क्षयकुष्ठादि वर्जितः।
अवयेवानिपाषण्डि वामाचारि विवर्जयेत्॥
भुत्येवं लक्षणैर्युक्तं नारिपुम्सां विवर्जयेत्।
अङ्गल्याय समायुक्तं हस्ताल्प्याय समन्वितम्॥
अहिद्यायसमायुक्तं तालवन्तालसम्युतम्।
सर्वालङ्कारसम्युक्तं शुद्धनृत्तं सगेयकम्॥
एतलक्षणसम्युक्तं गान्धर्वं समुदाहृदः।
नदी क्षितेन योनृत्त दोषमेवं प्रकीर्तितम्॥
तद्दोषशयनार्धाय स्नपनं पञ्चविंशतिः।
लिङ्गे वा कौतुके वापि गन्धपुष्पादिनार्चयेत्॥
शुद्धनृत्तादि तत्पूर्वं निशायामधिवासयेत्।
मण्डपस्योत्तरे देशे स्थण्डिलं शालिनं कुरु॥
शयनं कल्पयेत् तत्र अजाति निकल्पयेत्।(फ़्। ३६अ)
तन्मध्ये रुद्रनारिणाम्ं मामेष्याहतवस्त्रताः॥
शाययेत् कौतुकं बध्वास्वर्णसूत्रं तु सूत्रयेत्।
नर्तकोमर्दकश्चैव गायकोवं शकस्तथा॥
मौनको वाद्यकञ्चैव निशायामधिवासयेत्।
स्थण्डिलं तत्र कुर्वीत अष्टद्रोणैश्च शालिभिः॥
तदर्धै स्तण्डुलञ्चैव तदर्धैश्च तिलैरपि।
नवभिः कलशान् स्थाप्य नवशक्तिसमन्वितम्॥
सकूर्चान् सापिधानञ्च सवस्त्रै पल्लवैर्युतम्।
गन्धपुष्पादिनाभ्यच्य धूपदिपसमन्वितम्॥
प्रातःकाले समुधृत्या शौचाचमन पूर्वकम्।
दन्तशुद्धि समायुक्तं स्नानं कुर्याद्विशेषतः॥
नवभिः कलशैस्थाप्य दीक्षामन्त्रमनुस्मरन्।
गन्धपुष्पादिनाभ्यच्य सवस्त्राभरणं ददेत्॥
हृदयेन तु मन्त्रेण पुष्पं शिरसिविन्यसेत्।
हस्ते पुष्पं विनिक्षीप्य पुष्पञ्च पतिते तथा॥
तन्नामं वाचयेन्नित्यं रुद्रनारि यथा क्रमम्।
पश्चात् प्रदक्षिणं कुर्यात् आलयं तु प्रवेशयेत्॥
विघ्नेशञ्च नमस्कृत्वा फलपुष्पं सविर्ददेत्।
गङ्गासरस्वति चैव श्रीदेवीं तु समर्चयेत्॥
गन्धपुष्पं हविर्दत्वा (फ़्। ३६ब्) ताम्बूलञ्च प्रदापयेत्।
०२।०८।२०२३
मद्याह्ने पायसान्नं तु रुद्रनार्य्यसुभोजनम् ॥
ततः प्रकारनारीणां प्रविशं मण्टपं प्रति।
ईशानादिसमारभ्य वास्तुदेवान् सुपूजयेत्॥
सायङ्काले वलिं दद्यात् मण्टपस्यादि देवताः।
मण्टस्य तु तन्मध्ये स्थण्डिलं वा तिलान् कुरु॥
तन्मध्ये [मध्येमम्] रवं स्थाप्य गन्धपुष्पादिनार्चयेत्।
आश्छाद्यहतवस्त्रेणहविष्यं तु प्रदापयेत्॥
नन्दिकेश्वरमभ्यर्च्या गन्धपुष्पपादिनार्चयेत्।
प्रथमम् आत्मशुद्धिं च द्वितियं करशोधनम्॥
त्रितियं वंशतालाख्यं ॐ कारगणमुदाहृदम्।
चतुर्थं नगशुद्धिश्च पञ्चमं मुरवाद्यकम्॥
षष्टकं वाद्यकैर्युक्तं सप्तमं पुष्पमोक्षणम्।
अष्टमं मणिबन्धं च नवमम् ॥।चभावयेत्॥
दशमं नृत्तसम्पूर्णम् इत्येते नृत्तलक्षणम्।
देवस्य दक्षिणे भागे देशिकः सुखमास्थितः॥
देवस्य चोत्तरे देशे नृक्तस्य सुखमास्थितौ।
देवस्य पश्चिमे भागे परिचारकसुस्थितः॥
नृर्तकोमदादकश्चैव दक्षिणेन तु संस्थितौ।(फ़्।३७अ)
गायको वंशकश्चैव उत्तरेण तु संस्थितौ॥
उभयोप्पार्श्वयोश्चैव रुद्रनार्यास्तु संस्थितम्।
मृदङ्गादिमहाशब्दौ पूर्वयां दिशि संस्थितः॥
अन्ये भक्तजनाश्चैव तद्वाह्येन तु सम्स्थितः।
निराजनं पूर्ववत्कृत्वा स्तोत्रमङ्गलवाचकैः॥
आचार्यं पूजयेत्तत्र वस्त्रहेमाङ्गुलीयकैः।
तमर्दको रवश्चैव युगं वस्त्रं प्रदापयेत् ॥
एतेषाम् अन्यजातीनां ताम्बूलञ्च निवेदयेत्।
गेयोद्वाद्यसमुत्पक्ति वाद्यं तालसमुत्भवम्॥
तालनृक्तसमुत् भवं तालनृत्तसमुत्पन्नम्।
इत्येते उत्भवं स्मृतं रङ्गेवर्तं ततेनृत्तम्॥
हस्ताञ्चैव तु निर्णयं चक्षुर्भ्यां भावयेत् भावपाततालसमाश्रयम्।
शिरोहस्तं कटिर्वक्तं पुरटं पार्श्वसम्युतम्॥
अङ्गप्रत्यङ्गसम्युक्तं विद्धैते नृर्तलक्षणम्।
लयतालसमायुक्तं षद्धैते नृर्तलक्षणम्॥
लयताल समायोगेचारुनृर्तं प्रकल्पयेत्।(फ़्।३७ब्)
गेयहिनेह्य ना वृष्टिवाद्यहिनेधनक्षयम्॥
नृर्तहिने तु दारिद्रं तालहिने भयङ्करम्।
बिन्दुवादस्वरैर्वर्णै वृष्टितैर्नाभिमूलकम्॥
(षटुर्जर्षृषभगान्धारं मध्येमदैवतम्।)
हृदयं वापि तन्मूर्ति गलैर्दन्ते च जिह्वया।
शुक्लशोणि तयोर्मध्ये बिन्दुनादोत् भवं शिवम्॥
तस्य मध्ये प्रणास्थिति बिन्दुरूपं परात्परम्।
माया धानि सरि
सप्तस्वरमिति प्रोक्तं सकले तु विधिक्रमम्॥
विटुर्जर्षभगान्धारं मध्ये पञ्चमदैवतम्।
निषादनिष्कलञ्चैव सस्वरं सकलस्य तु॥
निष्कलस्य तु आधेयम् आराधम् सकलं भवेत्।
सकलं शक्तिरूपं स्यात् निष्कलं जीवरूपकम्॥
स्वरस्य प्राणमाधारं प्राणवायु समं भवेत्।
पद्मनालं गतो वायु सूतिकारेणसम्युतम्॥
यथाकाशस्तथा वायुस्तत् प्रमाणस्वरं भवेत्।
स्वकारं प्राणमित्याहु रकारञ्चानलं तथा॥
द्वयोरक्षरसम्योगा स्वरस्य उपलभ्यते।
अकारादि विसर्गान्तं जयन्तं षोडशक्षरम्॥
व्यन्जनस्यादि कान्तिं च (फ़्।३८अ)विस्तारेव चाकरणकम्।
पितञ्चैखकारोललितं तथा इत्येकतागहि॥
कालो चतुर्थं मर्दलमुच्यते सप्तस्वरत्रयोग्रम।
एकविंशति मूर्छया अक्षराणां निभङ्कृत्वा॥
घण्टागानि निगायकास्वामिनं श्रुतिकारं च सप्तस्वरविभूषितं
सौग्रामे वर्तमानं च शुद्धाषाडवसम्युतम्।(३र्द् लिने )
एतेषां लक्षणैर्युतं वंशकानां विशेषतः॥
अष्टमेव गुरुं पूर्वं मध्यमे लघुषोडशम्।
परोपिरेवं द्वात्रिंशत् बुन्दुकार्याक्षिका बुधः॥
धृवङ्का अपसर्पाण्या तिष्यम्बन्धापि सञ्जनम्।
इति ख्याता च कवचपतिता चाष्टमेव च ॥
तत्कराग पञ्चमस्याम् इन्दलं मालकौशिकम्।
गान्धारं च मयाकुम्भमित्येते रागषड्विधम्॥
उत्स्वा
महाचारि च इत्येते चतुर्थानामतस्त्रताः॥
धृवाक्षिप्तिलयं चैव विक्षिपोत् क्षितमेव च।
आवेष्टितो द्वेष्टितं च उद्वेष्टितं च मेव वा॥ (फ़्।३८ब्)
समपादं दण्डपातं सुपुष्पाञ्जलि मेव च।
सप्रकारिरसञ्चैव कटकं कुण्डलं तथा॥
सात्विकं दृष्टिसम्युक्तं शुद्धनृत्त विधियते।
भूतप्रेतपिशाचैश्च असुरोगणराक्षसाः॥
नृत्ताक्षि पतिबहु शब्दं हुं शब्दं श्रोत्रगश्चते।
भयावहं भयावहं गानश्रोत्रगतं चैव सहागश्छति बाह्यतः॥
लोकशान्तिकरं ह्येवं राजराष्ट्र विवर्धनम्।
स्थान वृद्धिं च मेवोक्तं धनधान्य विवर्धनम्॥
अथ वक्रमधनवप्रभं गं पिङ्गलजटामकुटम्।
पीतं गं गां बुजानार्थं निधनमात्रं च दृधराः॥
त्रदशीदेव असुरा गणवन्दितचरणम्।
प्रणदायां कुरु णं सर्वलोकशरणमति॥
विनाशनं वैद्यनाधचरणं नृत्ताक्षिप्तमम्।
सितवृषगतिम्सितदुस्मधरं सितगङ्गा॥
जलधौतजटं सितशशिभागकृतोत्तरणम्।
सितखटवाङ्गी चन्द्रधरायनमस्ते॥
मण्टपं च प्रवेशितैः देवस्याग्रे विशेषेण।
मण्टपं चतुरश्रकं तस्मिन्गात्रलबेसु॥
बालाम्वै बहुविन्यसेत् पाणिनौ क्षालनं कृत्वा।
पुष्पाञ्चलि सुद्रया(निरोगस्सह
स्सहानृर्तै नृर्ताक्षीप्ति समन्वितः॥
वर्त्त भ्रमरन्भ्रमरपक्षि (फ़्।३९अ) विप्रप्रमाणै
स्तत्वमहोखरसमन्दान्जलिरेषरङ्गै
स्सिद्धि वितञ्चयमेक चतुर्मुखं स्यात्।
कुञ्चितौ मणिबन्धौ च हावृत्तिपरिवर्जितौ।
अध्वञ्चोध्वनि वाद्यैश्च वर्तनं कमलं भवेत्॥
मधुमत्त भ्रमर गीतरवे परभूत।
गलायस्म्य वनेत्रयुं मनसम्वृत गण्धवनम्॥
पतेप्रविशति वनमिवसुकरिणि प्रवेशिकैः॥
लिला विलासिति चितयाकरुणि लोलानवन्येबिम्बदम्।
कमला कुचरुद्रपवनैशुभोक्तोरपिनं प्रवेशतिमन्दगते ध्रवैः॥
मन्दारपुष्पपरिपूर्ण विचित्रगन्ध मत्तालिबृन्दमधुस्वनि गितयुक्तैः।
पुष्पाञ्जलिः॥ नानागहारकरणान्वितदृष्टिपातैः पुष्पाञ्जलिं हरतु कङ्कमलासनस्थः॥
जयगङ्गाधरजयखट्वाङ्गधरजयरः।
शिरःकपालमालाधरजयत्रिपुरान्तकः॥
जयतिभवभवनवन्दितचरणजय।
सित वरवृषग गनजयजयव्याधि।
विनाशन देववैद्यनाधचरणनैः क्रमणः॥
गगान्धरशुद्धकमलाकरकमलाचलनिलये।
कमलासनहिते कमलवन्दितसितासितनयने॥
गीतवाद्यनिरते गुणागुणनिलये सुरवन्दित नमीते।
वन्दित तथा (फ़्।३९ब्) करणे देवि सरस्वति वरगुणी॥
चरणेजयगणपति सहिते चितगघननिर्वर्गानतले।
नारागणमज्वलिते रम्भामनेर्नलिन तन्त्रकमलेर्शिनं भवोल्ललिते॥
प्रावेशिकैः पवनशशिन निधिलिगिलितते भूमरगणमुरगीतरवे।
कोत्ररवकोकिलमूविगलिते प्रविशति परमिवसुरकिणीः॥त्रिप्ताक्षिप्तः॥
मनमुदित मधरविकुलभ्रमरमुदितकिन्नरगीतरर्वेविरहामर।
मन्दरमन्दगते प्रविशति गजपतिनिलय गिरिशेखरे॥ध्रवैः॥
पुन्नागचन्दनसरोरुहवल्लिजालैर्मत्तालि तायोगवकुलोत्भवलकर्णिकारैः।
नानाविचित्र करणवितदृष्टिपातैः।
पुष्पाञ्जलिं हरतुमे कमलासनस्थः॥पुष्पाञ्जलिः॥
सरसविक…गन्द्रयिरपटना शिरोमाला कपालधरम्।
अर्धकन्दपविनाशकरं प्रणमतभेरवरूपं नैष्क्रामणः॥ पञ्जशुद्धिः॥
देवन्दिव्यकपालाक त्रिशूलधरं जकङ्कालमाभरणम्।
शशाङ्कशेखरमुपाद्ध इवधरं वासुकीं फणमणिभैरवम्॥
रूपरिन्द्रमेकाक्षङ्गुरुवदेवदेवत्रैलोक्य(फ़्।४०अ) नमोस्तु ते।
प्राविशिकै गुरूजमलाञ्जनभस्मकरं विषयनगर्भविनाशकरम्॥
नृत्ताक्षिप्तः॥ तदविधिनाशकरं मरणविनाशनयरणिधरं प्रणमतकेशव…रितहरः॥
मलासुरेन्द्रमयुदपहरङ्गोवर्धनं क्षिप्तिजनाधरणम्।
द्रष्ट्वा स्वारस्य सितभस्मकरौ विषयत्रैलोक्यनायमहं शिरस्या॥ग्रवै॥
तत्पुष्पपङ्कजसरो रुहपङ्कजातैर्मत्तभ्रमत् भ्रमरकर्णिककृत्ति…रैः।
सादृष्टियोगपरिमण्डल दृष्टिपातैः पुष्पाञ्जलिं हरतुमे कमलासनस्थः॥पुष्पाञ्जलिः॥
मत्स्यकूर्मवराहश्च नारसिम्हभृकुटीतमकुटं कम्समहम्।
सुरदेवविनाशदेवदानहारी त्रिपुरहतमाक्षिप्तं जलभवनहृताशनदिव्यम्।
तक्करागम्॥ शाकरकुक्षिकरं हजरं परमानन्दपरमविष्णुजयं परं नैर्ष्णामकरम्॥
अर्धशशाङ्कधराधनमोदिव्यगजेन्दु पग…।मोनागकृताभरमाय।
नमोदेषदमासहिताय नमोप्रवेशिकै कुसुमवरनमित विविध तरूनिकर॥
भ्रमणमधुरगीत रवेणतन्मन्दमा प्रविशति वरमिव।सुरकरणि।(फ़्।४०ब्)
धनमुदित मधु…विकुलिते।
यवनशिधिलित तरुणतरुणतरुवनते॥
अलवृलिते करिवरचरणगते।
गगनग॥नमपविशति परकिरणिपवते॥ धृवैः॥
प्रोक्फल्लकणि कुसुमादि विशेषगन्धम्।
गायवैवृकुलते कतिवन्दनाद्यैः॥
हस्तापि तत्रपरिपूर्णसन्दृष्टिपातैः।
पुष्पाञ्जलिं हरतु मे कमलासनस्थः॥पुष्पाञ्जलिः॥
भुजगेन्द्र भारवकरकलित मधुकुत्तमयनम्।परवृषङ्गमनं।
यदिप्रियदहनं मृगपति कुतवसन शशिखण्डमण्डित जटामकुटार्धम्।
कौशिकशुद्धं॥ वासुदेव कृतपतिचरणं प्रजामिधुनवरवदन देविगुरुसततं नैष्क्रामणम्॥
मलसुगन्धरमाण वनेभ्रमर दलभीय वर्णेनाहयधे।
मदशनशाहतिखन्नर मणोप्रविशति करणिकरवयधे॥ नृत्तक्षिप्तिः॥
कमलसुर मणिमकुटार्चित चरणं कमलयुगेषि मुनिसिद्धसुरसेविता।
चरणं भुवनत्रयमहिते(फ़्।४१अ) सिद्धान्त मन्दवेदाद्योते वलयेहरचरसम्स्कृते॥
योगिनमितयोगिनिमित्तं नमोधृवैः चित्रादिकै कृतसरोरुहपारिजातैर्दव्याली।
ब्रन्दपरिफङ्गजरेतसूक्तं हस्ताभियोगपरिवर्तन दृष्टिपातैः॥
पुष्पाञ्जलिं हरतु मेकमलासनस्धः॥पुष्पाञ्जलिः॥
मत्स्यकूर्मवराहश्च नारसिम्हो भ्रकुटीतटमकुटकम्।
समहासुरदेवविनाशन्दानदा त्रिपुरहतमाक्षिप्तम्॥
जलभवनहुताशदिव्यशाकरकुक्षिरम् अजरं परमम्।
नन्दितपरमं विजयमपनः नैष्क्रमीकरं तक्करागम्॥
अर्धनाश शशाङ्कधराय नमोदिव्यजन्द्रपकाय।
नमोनागकृताभरणाय नमोदेवी उमासहित॥।नमो प्रवेशिकैः॥
शिखरपरिशीखरकृतनिलयङ्गीत मायार्ध विण्रीयते।
प्रणमतकेशव दुरितहरदान वगजत्रि…॥रः॥नृत्ताक्षिप्तिः॥
मलसुमृगपति सुररिवविमले विकसिततरुवरप्रवसित॥णम्।
पाकजवकुलप्रिय(फ़्।४१ब्)॥।रमदनवगते प्रविशतगजपति वलिविगने॥
धृवै सापरिजाकाकोत् पलकीत्तिकिलैर्विशेविमधः मालितवन्दितभ॥शोभैः।
आलीद्धमण्डलसरोरुहदृष्टिपातैः पुष्पाञ्जलिं हरतुमे कमलासनस्थः॥
एक…पनिरूप मनेक करपद्वरस्थानमणिश्रोत्रवर्त्तिका।
चरणमर्जस्य बहुमृगकरादि सम्वर्दानन्द वयर्चितवादशमभो यागमयम्॥
प्रणमस्थेतास्मि शिवरूपम् ऋषिकुलसकलकरण्डं चिन्दबेनरवरद। नैष्क्रामणं। गन्धारूधं॥
उत्धापनै प्रवेशं तु आक्षिप्य परिवर्तके नानन्दितस्य सृवयोगम् ।
रमगद्वारिरसौरसमर्चारिश पुष्कमोक्षा महाचारि शशेकामणात्॥
इति यौगजे प्रतिष्ठा तन्त्रे फलपाकविधि पटलः॥
श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
श्रीमहिसारपुरिनिवास श्रीशीतलाम्बा समेत श्रीमनोन्मकूलेश्वराय नमः॥
श्रीमहासरस्वत्यै नमः॥ श्रीकुमारगुरवे नमः॥ नमोस्तु॥(फ़्।४२अ)
पञ्चाक्षरं-
श्रीपञ्चाक्षरवक्ष्ये श्रुणुष्वेकाग्रमानसः।
नरापञ्च मकारञ्च शिकारञ्च वकारकम्।
यकारं पञ्चसम्युक्तं प्रणवादि षडाक्षरम्॥
पञ्चपञ्चचतुर्थस्या पञ्चमं पञ्चपञ्चमम्।
षष्ठमं पञ्चपञ्चानां मायाबीजसमन्वितम्॥
सप्तमस्य चतुर्थं स्यात् द्वितीयाक्षरसम्युतम्।
यमबीजसमायुक्तं (प्रणवादि)शिवमन्त्रमितिस्मृतम्॥
नकारम् ऋग्वेदमित्युक्तं यजुर्वेदमकारकम्।
शिकारं सामवेदस्याधर्वेदं वकारकम्॥
यकारं सर्वदेहस्यात् पञ्चाक्षरं प्रकीर्तितम्।
नकारादि यकारान्तं ब्रह्मादि सदाशिवान्तकम्॥
गैतममात्रकञ्चैव विश्वामित्रञ्च चाङ्गिरम्।
भारद्वाजं च पञ्चते नकारादि ऋषिं तथा॥
सद्यादि मुखपञ्चान्तं नकारादि निचोत् भवेत्।
मकारं मूर्ध्नि विन्यस्य वकारञ्च ललाटकम्॥
शिकारं कर्णदेशे तु मकारं हृदयेन्यसेत्।
नकारं नाभिदेशे तु न्यासं कृत्वा यथाक्रमम्॥
मूर्धादि स्रष्टिरक्तोक्ता पादादिसम्हृदिं न्यसेत्।
अष्ठादि करिष्ठान्तं सृष्टिन्यासमुदाहृदम्॥(फ़्।४२ब्)
कनिष्ठाद्यङ्गुष्ठान्तं …हरन्यासमुच्यते।
मध्याद्यनामिकां तन्चस्थितिन्यासमुदाहृदम्॥
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे पञ्चाक्षरविधि पटलः॥
श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
विभवनिश्चयं-
अथ वक्ष्ये विशेषेण विभवनिश्चयं श्रुणु।
सामृतं हारकञ्चैव द्विविधं क्रममुच्यते।
शिवभुक्तिस्साम्प्रतं प्रोक्तं परिचारकाणां तु हारकम्॥
अशक्तस्सामृतं कर्तुं शक्तिमान्हारकं कुरु।
अर्चनं शास्त्रतं प्रोक्तं शङ्करं भवेत्॥
आदिशैवं तपोयुक्तं पूर्वोक्तलक्षणैर्युतम्।
शतमष्टोत्तरशतम् आदिशैवान् प्रग्रह्य च ॥
त्रिणि पञ्चशतं वापिसप्ताष्टमनवं स्मृतम्।
त्रीण्यादि निशक्त्यान्तं च यथा विभवविस्तरम्॥
गुरुहात्वादिशैवानां समगात्रञ्च रोपयेत्।
तोयभूमिं तदेत् भूमिं स्वर्णधान्यमिदं ददेत्॥
तत् सङ्ख्या शिलकान्रोप्यतत् सङ्ख्या च तपस्विनः।
तत्सङ्ख्या वाद्यकानां च तत्सङ्ख्यानणिका(फ़्।४३अ)भवेत्॥
तत्सङ्ख्याश्च कुलालश्च तत्सङ्ख्या पुष्परक्षकः।
तत्सङ्ख्या देवदासी च तत्सङ्ख्या वस्त्रक्षालिनम्॥
तत्सख्या काष्ठकारीच गोपालानां तधैवच।
अन्यत् कर्मोपजीवीनां यथाविभवतान्नयेत्॥
यावत् बलं विभवता तावद्धर्मप्रदापयेत्।
तश्चक्ति हविषार्धं च यथाशक्तिरर्चनभोगकम्॥
दिपानां भोगमेवं तं गन्धान्थं भोगमेव तु।
पुष्पार्थं भोगमेवं तु स्नपनान्थं भोगमेव च॥
उत्सवान्थं च भगञ्च पुष्पकानां भोगमेव च।
प्रायश्चित्तार्थभोगञ्च कृर्तिका दिवभोगकम्॥
आत्रयाणान्थ भोगञ्च न्यानातिरिक्त भोगकम्।
देवयज्ञं च भोगञ्च वेदाध्यायनभोगकम्॥
ब्रह्मभोजनभोगञ्च विशेषयजन भोजनम्।
कर्मिणां भोगमेवं तु दासिदासं च भोगकम्॥
तन्त्ररक्षणभोगञ्च शिलारेखां तु कारयेत्।
देवञ्च परिवारञ्च देवकर्मषु सर्व च ॥
अक्षिणजीवितं यत्तु यधा विभवनिश्वयम्।
देवस्य शेषयं मत्या मन्यत् कर्मं नकारयेत्॥
देवालयं ग्रहं गम्यं परालयं (फ़्।४३ब्)न दृश्यते।
सुपुष्टं भोगं कृत्वा तु कुर्याद्राजोपचाकम्॥
यथाविभवविस्तारं त्रयाकृत्वा तु भागकम्।
एकभागं तु धर्मार्थ द्विभागं देवशेषकम्॥
एवं क्रमैणयः कुर्यात् शिवलोकं सगच्छति॥
इति योगजे विभवनिश्चयविधि पटलः॥
श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
नैवेद्य विधिः-
अथ वक्ष्ये विशेषेण नैवेद्यविधि मुत्तमम्।
होमशालि महाशालि रक्तशालि तथैवच।
सितशालि क्रष्णशालि तत्तत् भेदमनेकधा॥
व्रीही च सर्वभेदानां यवगोधूमकानिच।
एते च सर्वयोग्यानां हविश्शेषं विधीयते॥
शुक्ति त्रिंशतमं व्रीहि द्विगुणं व्यूहमिषते।
द्विगुणं कुधुपमेवोक्तं मुधुबद्वय वारिषु॥
वारिद्वयं प्रस्तमित्युक्तं तद्वयं च कुरु।
आर्धकं तद्वयं हविरुच्यन्ते तद्वयं शिवमिरितम्॥
शिवद्वयं द्रोणमित्युक्तं तद्वयं वा निरुच्यते।
खानित्रयभारमित्युक्तं यथा क्रममिति स्मृतम्॥
शतभारमुत्तमं प्रोक्तं पञ्चाशं मध्यमं भवेत्।
विंशत् भारमधमं दशभारमधमाधमम्॥
क्षुद्रं तु पञ्चभारस्यां(फ़्।४४अ) निवं भारद्वयं तथा।
कल्पभारमिति प्रोक्तं तर्तशक्तिवशां नयेत्।
आधकं तु हविः कुर्यात् तदार्धं च रुरुच्यते॥
तदर्धं बलिरित्युक्तं यथाशक्तिमितिस्त्रतम्।
गौर्यादिशक्तिनाञ्चैव परिचाराणां तधैवच॥
षोडशप्रतिमानां च द्विप्रस्थं वा निवेदयेत्।
हविश्चैव चतुर्भागं द्विभागं च निवेदयेत्॥
एकभागं तु शेषंस्यात् शेषं बल्यादिदानकम्।
हविरष्टविधं प्रोक्तं मुत्गान्नं पायसान्नकम्॥
कृसरान्नं गुलान्नं च शिम्बान्ं च यवान्नकम्।
माषान्नञ्चैव शुद्धान्नं हविरष्टविधं भवेत्॥
तुषन्नं च वर्जयेमुत्गं नालिकेरफलैर्युतम्।
तण्डुलार्धमुत्गञ्चैव अल्पं लवणसम्युतम्॥
एवमुत्गान्नमित्युक्तं कृसरान्नं तथैवच।
कदलिगुलसम्युक्तं जीरकञ्च मरीचिका॥
नालिकेरगुलैर्युक्तं पालसाद्रवसम्युतम्।
आपिपान्नमितिख्यातं सर्वकाले तु दापयेत्॥
सर्वेषां च विधातव्यम् उपदंशङ्गुलैर्युतम्।
दधि॥।तसमातयुक्तं पञ्चवर्णं वविर्ददेत्॥(फ़्।४४ब्)
तण्डुलप्रस्थमेकं तु फलैकमुपदंशकम्।
तत्समं गलसम्युक्तं मरिछलवणसम्युतम्॥
जीरकं नालिकेरञ्च युत्तास्सर्वोपदंशकम्।
घृतं च पेषणं कृत्वा शुद्धोपदंशमुच्यते॥
चूतफलं मातुलञ्च तिन्त्रिणिफलसम्युतम्।
आम्लापदंशमेतेषां मरिचिलवणघृतैर्युतम्॥
जीरकं सर्षपञ्चैव पेषणं च सङ्गन्धिकम्।
अतिपक्वमपक्वं वा वर्जयेत् तु विशेषतः॥
सर्षपं पाचयेद्धीमान् त्रिविधं शोपदंशकम्।
शुष्कमादृमपक्वं च अपक्वं त्रिविधा भवेत्॥
पनसं कदलीचूतं ब्रहदीक्पं मण्डमेव च।
श्वेतहरिफलं चैन वल्लिफनसमेव च॥
क्षुद्रमितिहकोवापि निष्पावद्वयमेव च।
शीग्रमार्जारकालिं च तिमिसीमातुलङ्गकम्॥
नालिकेरककारं वा रक्ताङ्गस्यफलं भवेत्।
नवदेशकरिवल्लि कण्दां काली च चरुलतः॥
माषम्माषमतीचैव उपदशंशफलान्वितम्।
भुदम्मन्यत्रचिद्रव्यं भक्तियुक्तं भवेद्विदुः॥
वल्लीमूलमिहामीलं भिन्नमूलं तु कर्णिका।(फ़्।४५अ)
अन्यमूलं तु येतेषां मूलवर्गं ददेत् बुधः॥
अन्येषामूलद्रव्याणां भक्तियुक्तवशान्तयेत्।
शक्तजातिस्तु सर्वेषां वर्जयेत् तु विशेषतः॥
मरक्तधृवासम्भक्तानाम् एककालं निवेदयेत्।
मरिचिसर्षपं चूर्णजिरकं नालिकेरकम्॥
सप्रेषामुपदंशानां सममेतत् प्रकल्पयेत्।
घृतं च मेलयित्वा तु सर्वद्रव्याणि सम्युतम्॥
षड्रसं घृतसम्युक्तं नैवेद्यं दापयेत् बुधः।
कृषिकर्मफलं पूर्वं देवदेवं निवेदयेत्॥
तलिका सधापयेदन्नं मुकारं तु षयोमकम्।
अतिपक्वमपक्वं च वर्जयेत् तु विशेषतः॥
महाहविं निवेद्यं तु वस्त्रोर्द्धेपत्रकं न्यसेत्।
कगलीपलाशपत्रं वा अन्यक्षीरद्रुमं तु वा॥
अन्येषां शुद्धपात्राणां महाहविर्निवेदयेत्।
हविरूध्वेदपदंशे च गुलं च कदलीफलम्॥
घृतं निक्षिप्ययत्नेन दधिवदुग्धमेव वा।
निवेदये घृदामन्त्री देवस्यत्वेति मन्त्रतः॥
पा॥।लिं च सुगन्धी च उशिरम् एलसम्युतम्।
पानीयं दापयेत् पश्चात् चण्डेशाय निवेदयेत्॥
निर्माल्यशुद्धि कृत्वा तु (फ़्।४५ब्)ताम्बूलं च निवेदयेत्।
कर्पूरञ्जातितकोलं तयिलं क्रमुकफलैर्युतम्॥
ताम्बुलं दापयेत् पश्चात् अल्पचूर्णसमायुतम्।
चन्दनञ्चैव कर्पूरं कस्तूरिमुखसम्युतम्॥
मन्त्रगेयसमायुक्तव्यजनं मन्दवायुना।
हिमाचलसमायुक्तं रावत् सम्षिरे स्प्रशेत्॥
एवं कृतेत् मर्त्याचा ऐश्वर्यं सर्वमाप्नयात्।
शनिवारे बुधवारे च गन्धतैलं क्षुधैत् बुधः॥
इति योगजे नैवेद्य विधि पटलः॥
श्री अमृताम्बा समेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
अग्निकार्यम्-
अग्निकार्यविधं वक्ष्ये श्रुणुष्वेकाग्रमानसः।
कुण्डलक्षणमार्गेण कुण्डं कुर्याद्वि चक्षणः॥
अथवान्यप्रकारेण सडिलं सितकैस्तु वा।
कोद्याहुत्यष्टहस्तं स्यादक्षहोमं तु लक्षणम्॥
दशसहस्रं पञ्चहस्तं वा त्रिहस्तं च हस्तकम्।
द्विहस्तं सहस्रहोमं स्यात् हस्तपञ्चशताधिकम्॥
रत्नमात्रशतान्ता च दृष्टिमात्रं शतार्धकम्।
दृष्टिमात्रादयोमानम् अष्टहस्तान् परान्नहि॥
त्रिद्वेकमेखलोपेतं (फ़्।४६अ) कुण्डलक्षणवत् कुरु।
स्थण्डिलं हस्तमात्रं स्यात् त्रयङ्गुलसमन्वितम्॥
पञ्चदक्षिणे स्थाप्य उत्तरे योनिकल्पयेत्।
त्रिरेखलाप्रागुदग्रं च परिधिपरिस्तरणान्वितम्॥
पूर्वपश्चिमकुण्डेषु चोत्तराभिमुखस्तथा।
अन्येषुप्राण्मुखो भूत्वा सृक्सृवं कारयेद्बुधः॥
परिस्तरणमधोवेदिस्थण्डिलं सूत्रमध्यमे।
परिधीन्दक्षिणारभ्य प्राक्परिधिविना कृतम्॥
कूर्चस्थाप्य तदूर्ध्वे तु पूर्णाग्रं समिधोन्यसेत्।
पञ्चसप्ताष्टनवभिर्दर्भे प्रागादि कूर्चकम्॥
कनिष्ठाङ्गुलि प्रमाने परिधि निधं क्रमं कुरु।
अधमं द्वादशाङगुल्यं समिधाकारयेत् बुधः॥
ब्रह्मकूर्चषडङ्गुल्यं विष्णुकूर्चं तथैवच।
मध्ये तु रुद्रकूर्चं तु त्रिमूर्तिं स्थापयेत् बुधः॥
त्रिपञ्चपञ्चनवकै कूर्चान् सर्वान् प्रकल्पयेत्।
सृक्सुवं चतुर्दर्भैरष्टाङ्गुलं तु दैघ्यकमे॥
पालादश्वत्थ पत्रादिन् सृक्सृवञ्चैव बन्धयेत्।
एकद्वित्रिणि दर्भाणि पवित्रं बद्धयेत् क्रमात्॥
त्रिद्यङ्गुलं(फ़्।४६ब्)पूर्वमध्ये हन्धं तदर्धकम्।
अग्रंवयप्रमाणेन तत्पार्श्वे शतुविन्यसेत्॥
अनामिकामूलसम्युक्तं पवित्रमिदमीरितम्।
अग्निं प्रज्वाल्य विहरिपरिषे च मयाहरेत्॥
श्रोत्र्यागारजं वा श्रिं सूर्यकान्तोत् भवं तथा।
कनिष्ठानिमर्दनंवापि प्रोक्षयेत् तु शिवाम्भसा॥
सुगन्धकाष्टसङ्ग्रह्य मग्निमुज्वाल्य बुद्धिमान्।
परिस्तरण पूर्वाग्रम् उक्तराग्रं प्रकल्पयेत्॥
शिवाग्रज्ञनयेद्विद्वान् शिवमन्त्रज्ञपेत् ततः।
द्विमुखं चैकहृदयं चतुक्षेत्रं द्विनासिकम्॥
आस्यद्वयं च विण्णेत्रं पङ्गलं सप्तहस्तकम्।
त्रिमेखलं त्रिपादं च सप्तजिम्ह्वासमायुतम्॥
चतुश्रिङ्गवृषारूधं बालादित्य समप्रभम्।
एवं शिवाग्निसङ्कल्प्य शिवमन्त्रेणदेशिकः॥
वृद्धरूपं त्रयक्षचतुर्भुजम् अक्षपिङ्गल।
गोवृषवाहनं रक्तवर्णसितोत्तरीयं॥
परं शक्तिपाणिशिवाग्निस्वरूपकम्॥
विद्युत् पुन्जनिभं चतुर्भुजमजारुधायत्रपादम्।
चत्श्रिङ्गवृत्तमुखद्वयं ज्वलितकीञ्जिंहाय सप्तार्चिषम्॥
विण्णेत्रपरमौज्जीनाकटितटे सव्यतिरावर्तितम्।
सव्यापवेकरे सृक्मभयवरदं(फ़्।४७अ)युक्सृक्स्रव॥परणे॥
गार्हपत्यं ग्रहस्थानां पित्रूणां दक्षिणानलं।
आहनियं च देवानां तत्तदृभुपं वदाम्यहम्॥
बालयोव्वनवृद्धाग्नि सत्रविधन्तत्प्रकीर्तितम्।
बालाग्निस्यात् प्रतिष्ठानाम् उत्सवे यव्वनाग्निना॥
वृद्धानां नित्यहोमस्यात् सव्यापसव्यमार्गतः।
कालिचैवकरालीच वनोरमा च सुलोहिता॥
धूम्रपर्णपुल्लं नञ्च विश्वरूपि विलोहितः।
देविलोलस्य भावस्यादितिशक्तिप्रकीर्तितः॥
ब्रह्माणन्दक्षिणेस्थाप्य कूर्चं पुष्पं सुनिक्षिपेत्।
विष्णुर्वैवामसम्स्धाप्य प्रणितापमं वैवायुगोचरे॥
पशुपतिं चोत्तरे कुण्डे ऐशान्यमिशमेव च।
त्रिणेत्रं चतुर्भुजं चैवजटामकुटधारिणम्॥
कुण्डमध्येन्यसेदेतान् बाह्येवस्वष्टकस्तथा।
तत्बाह्येमरुचश्चैव लोकपालाश्च तत् बहि॥
तत्बाह्यरस्त्रसम्युक्तं मध्यमे(फ़्।४७ब्) होमकर्मणि।
सर्वदेवान् समभ्यर्च्य श्रेष्ठहोममितिस्मृतम्॥
लोकपालास्त्रहिनेतु मध्येमेहोमकर्मणि।
कुण्डाधि देवता सर्वे विन्यसेत् कुण्डमध्यमे॥
समिधासद्यमन्त्रेण आज्यं वामेनहृयते।
अघोरेण चरूं हुत्वा लाजं तत् पुरुषेण तु॥
ईशाने सर्षपञ्चैकवचेनतिलं हुनेत् यवं हुत्वा।
हृदामन्त्रं सप्तमन्त्रेण हृयते पालाशघादिरे चैव॥
अश्वद्धंवटवृक्षकं न्यग्रोधं प्लक्षवृक्षिश्व।
अपामार्गशमिं तथा बिल्वं कपित्थकं च॥
वजं बूवकुलमेव च एवं समिधमाख्यातम्।
प्रधानस्य पलाशम् ॥।॥
स्थण्डिलमुलेखनं च अवेक्षणमग्निसम्स्थितम्।
परिस्तरणपात्रं च प्रोक्षणपुण्याहमेव च॥
प्रणिता विष्णुमभ्यर्च्य ब्रह्मञ्चाप्यञ्च कूर्चकम्।
अग्निं त्रिदर्भमग्निस्थं दर्विपरिधिरेव च॥
परिषेचनं ततः कृत्वा अवागादि प्रदक्षिणम्।
शद्धञ्च रुघृतं चोव सर्वद्रव्याणि स्थापयेत् ॥
अदितेन्वादि मन्त्रेण परिषेचनमाचरेत्।
युक्तोवाहादि मन्त्रेण (फ़्।४८अ) अग्निमुखं प्रकल्पयेत्॥
मूत्यादि देवतानां च स्वस्वमन्त्रैस्तु पूजयेत्।
कर्मान्ते चित्ताहुतिञ्चैव अग्निर्भूतादि राष्ट्रभ्रत्॥
सर्वकर्माणि सामान्यं घश्चात् स्वकर्मपूजयेत्।
ऋत्सङ्गमादिषोडशमन्यत् कर्मसमाचरेत्॥
पञ्चब्रह्मषडङ्गश्च शिवसम्स्कारि होमयेत्।
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे अग्निकार्य विधि पटलः॥
श्री अमृताम्बा समेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
कुण्डलक्षणम् -
अथ वक्ष्ये विशेषेण कुण्डलक्षणमुत्तमम्।
यागमण्डपमध्ये तु नवभागं प्रकल्पयेत्॥
मध्यभागे कृतं वेदि उत्सेधं हस्तमात्रकम्।
उपवेदि प्रकर्तव्य द्विस्तारं चतुरङ्गुलम्॥
उत्सेधं नवदेवस्यात् षडङ्गुलमधापि वा।
पूर्वे तु चतुरश्रं स्यात् अग्नेयां योनिकुण्डकम्॥
दक्षिणे चार्धचद्रं च नृत्यां च त्रिगोणकम्।
पश्चिमे वृत्तकुण्डं तु वायव्ये तु षडश्रकम्॥
सौम्येतु पद्म कुण्डं च अष्टाश्रम् ईशगोचरेत्।(फ़्।४८ब्)
इन्द्रीशानयोर्मध्ये वृत्तं प्रधानकं कुरु॥
कुण्डकं सर्वेषामपि कुण्डानां नाहम्सञ्चतुरश्रवत्।
हष्टिहस्त्यादिमुष्ट्यन्तं कुण्डमानं प्रकीर्तितम्॥
सर्वेषामपि कुण्डानां घनमुष्टि प्रमाणकम्।
त्रिमेखलसमायुक्तम् एकमेखलमेववा॥
अधोमेखलसमारभ्य द्वित्रीणि चतुरम्।
॥।विस्तारं समुत्सेधं षडङ्गुलमेकमेखलम्॥
योनौ योनिं नकर्तव्यं पद्मनाभिं न कारयेत्।
तालमात्रं घनीकृत्य मध्ये पद्मं प्रकल्पयेत्॥
रसाङ्गुलं तु वाकल्प्या वेदाङ्गुलमधापि वा।
एकाङ्गुलं तु तृगवाद्वियङ्गुलमधापि वा॥
एवं पद्मक्रमं कृत्वा कुण्डं तस्य तु मध्यमे।
मेखलोध्वे तु योनिं च चतुरङ्गुलमानृतम्॥
अग्रमङ्गुल विस्तारम् एकाङ्गुलं तदुन्नतम्।
चतुरश्रं पञ्चधा कृत्वा एकांशं पुरतोन्यसेत्॥
कोणार्धार्धं गृहित्वा ति बहिश्वेव तु वर्जयेत्।
तत्कोणात् भ्रामयेदन्यं योन्याकारं त्रसूत्रकम्॥
विस्तारं नवधा कृत्वा अंशं न्यस्त्वोर्ध्वधः क्रमात्।
सूत्रकं (फ़्।४९अ)वृ॥त्रयित्वा तु भ्रामये दर्धचन्द्रवित्॥
कोन्त्रन्यासं तु बुध्यं शम्पात्रेन्यस्त्वा तु कारयेत्।
त्रिसूत्रं प्रसारये द्विद्वान् त्रिकोणं कण्डमीरितम्॥
चतुरश्रं नवैः कृत्वा अंशम्बाह्येन्य सेद्दिश।
भ्रामये द्रिक्तकुण्डं तु सर्वकर्मेषु योग्यकम्॥
पूर्वं वृत्तमयं कृत्वा पद्वाकारं तु कारयेत्।
कर्णिकाष्टदलोपेतं पद्मोत्सेधं करीयसि॥
चतुरश्रमस्यविस्तारं खर्शचतुर्भागमाचतेत्।
एकभागं तु विस्तारं निस्त्वा सूत्रयुधं बुधः॥
वृत्तकुण्डमितिख्यातं पन्दुक्ष्याशं वाधभ्रामयेत्।
कुण्डलक्षणमाख्यातं चतुरश्रस्यनाहवे॥
कोणस्यर्धं गृहित्वा तु कोणे नैव तु कारयेत्।
एवं वस्वश्रकुण्डं स्यात् सर्वकार्येषु पूजनम्॥
मुष्टिरक्तश्च बाहुश्च अष्टहस्तावसानके।
सप्ताश्रं तु नवाश्रं च पद्माश्रं षोडशाश्रकम्॥
युक्या तु योजयेद्धिमान् सर्वकुण्डं प्रकल्पयेत्।
कुण्डानामपि सर्वेषामभ्यं तरमानमीरितम्॥
मेखलायां प्रमाणं यत्तत् प्रमाणमिति (फ़्।४९ब्) स्मृतम्।
इति योगजे कुण्डलक्षण विधिपटलः॥
श्री अमृताम्बा समेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
शान्तिहोमम् -
शान्तिहोममहम्वक्ष्ये श्रुणुष्वेकाग्रमानसः।
सदाशिवादि देवानां परिवाराणां तधैवच॥
प्रकाराभ्यन्तरे देवस्वनामाद्यैश्च होमयेत्।
द्विगुणं पूजयेत् तत्र अर्चनोक्तक्रमेण तु॥
शान्तिहोममितिप्रोक्तं सर्वदेवांश्च होमयेत्।
शान्तिहोममिददं प्रोक्तं मूर्तिहोममधश्रुणु॥
प्रासादस्य चतुर्दिक्षु अन्तर्मण्डके बुधः।
चतुरश्रं स्थण्डिलं कृत्वा ईशाने वृत्तस्थण्डिलम्॥
अग्निकार्यक्रमेणैव अग्निमुखं च कल्पयेत्।
ईशाने सदाशिवं मन्त्रं पूर्वेतु रंशमन्त्रकम्॥
दक्षिणे रुद्रमन्त्रं तु ॥।विमे विष्णुमन्त्रकम्।
उत्तरे ब्रह्वमन्त्रं तु यथा शक्त्या तु होमयेत्॥
हविं निवेदयेत् पश्चात् स्नपनं कारयेश्चिवम्।
द्विगुणं पूजयेत् तत्र महाहविं निवेदयेत्॥(फ़्।५०अ)
मूर्तिहोममिति प्रोक्तं दिशाहोमं ततश्रुणु।
इतिद्राद्यै शानपर्यन्तम् अष्टदिक्दिशिदेवताः॥
स्थण्डिले सिक्तं कृत्वा चतुरश्रं समन्ततः।
शेषान्यन्यानिसर्वाणि अधिकार्योक्तमाचरेत्॥
दिक्देवान् पूजयेत् तत्र दिशाहोमं तु पूजयेत्।
दिशाहोममितिप्रोक्तं वास्तुहोमं ततःश्रुणु॥
मण्डपस्यतु मध्ये तु स्धण्डिलं शायिनं कुरु।
वास्तु कुम्भं समारोप्य वास्तुदेवान् समर्चयेत्॥
चतुरश्रमण्डलं कृत्वा हस्तमात्रप्रमाणतः।
अष्टाष्टकपदं वापि नवं नवपदमेववा॥
विष्टसूत्रेणसम्लिख्य ईशादि देवमर्चयेत्।
ब्रह्मादि देवमभ्यर्च्य चरकीप्रभृतिरर्चयेत्॥
श्चत्वारिं शच्चपञ्चैते वासुदेवन् समर्चयेत्।
वास्तुदेवान् समभ्यर्च्य बलिमन्त्रेण दापयेत्॥
वास्तु देवं ततः कृत्वा देवन्विमाहुतिं क्रमात्।
सनामाद्यनमन्त्रेण समिधाश्चैव होमयेत्॥
वास्तुहोमं तुकाले तु(फ़्।५०ब्) पर्यग्निकरणं कुरु।
वास्तु पुण्याहमेवं तु वास्तु कुम्भेनतोयकम्॥
वास्तुहोममितिप्रोक्तं सर्वकालेषु पूर्वतः।
इत्यवं होममाख्यातं स्वस्वमन्त्रेणहृ॥
इति योगजे प्रतिष्ठातन्त्रे शादिहोमादिवास्तुहोमपटलः।
श्री अमृताम्बा समेत श्रीसोमनाधेश्वराय नमः॥
दीक्षालक्षणं-
अथ वक्ष्ये विशेषेण दीक्षाणां लक्षणं श्रुणु।
दीयते तु शिवज्ञनं क्षियते क्रमलन्तेरयम्॥
दीक्षाशब्दमिदं प्रोक्तं भुक्ति मुक्ति प्रदायकम्।
सप्तयाशैवमुदिष्टं मिधभेदमधश्रुणु॥
अनादिशैवं प्रधमम् आदिशैवद्वितिकम्।
मन्दाशैव स्त्रितियं तु चतुर्थम् ॥।(ञ्चो)तु शैवकम्॥
पञ्चमान्तरशैन्तु षष्ठं प्रवरशैवकम्।
सप्तमे चन्तुशैवं तु शैवभेदाः प्रकीर्तिताः॥
शैवस्सप्तविधाः प्रोक्ताः तेषां भेदमधश्रुणु।
आदिशैवं तु विप्राणां शिवेनदीक्षितस्मृतः॥
प्रधमन्तु द्विजानाञ्च पञ्चवक्तेषु दीक्षितः।
कौशिकं (फ़्।५१अ) काश्यपश्चैव भारद्वजोत्ररेव च॥
पराशरश्चपञ्चै ते पञ्चवक्तेषु दिक्षिताः।
एतेषां चजाताशैव द्विजाः पुनर्दीक्षां नकुर्यात् ॥
आदिशैवमितिस्मृतः आदिक्षितश्चतुर्वेदि शिवपूजान्नकारयेत्।
भुक्यापरममैशानं दीक्षावरहितोद्विजम्॥
आदिशैवेनकर्तव्यं विप्रादीनाञ्च दिक्षया।
आदीक्षितश्चतुर्वेदि आत्मार्थं पूजयेस्सदा॥
ऋषिजातकुलाश्चैव पुनर्दीक्षां न विद्यते।
उपनयनितुकाले तु शिवपूजामधाचरेत्॥
स्नपनम् अङ्गशुध्यर्थं कारयेत् तु शिवद्विजः।
महाशैवस्तु विप्राणां शिवदीक्षा समन्विता॥
अदीक्षितश्चतुर्वेदि परार्थं तु नकारयेत्।
अदिक्षतस्तु विप्राणां षाण्मासातु पूजयेत् कुरु॥
षाण्मासातु पतनं यान्ति देवदेवकलास्मृतः।
त्रिणिवर्षाणि भुत्यरथं स्तितिलिङ्गं च दीक्षया॥
पूजयेद्यदि विप्रस्तु सर्वदेवलको भवेत् ।
एतेषां लक्षणैर्युक्तं मलकानां च सर्वतम्॥
स्थितिलिङ्गं च पूजानां न कुर्वन्ति कदाचना।
क्षत्रियश्चैव वैश्यश्च अन्यशैवा इति स्मृतम्॥
शूद्रोह्यवान्तरश्चैव क्रमशाश्वानुवर्णकम्।
स्वर्णाम्बष्ठपराशं वा कुलालो मध्यपट्टकम्॥
इत्यादि प्रवरशैवानाम् अन्त्यशैवामथ शृणु।
अन्त्येषां चैव जातीनाम् अन्त्यशैवा इतिस्मृतः॥
आदिशैवेन कर्तव्यं प्रतिष्ठाद्यर्चनान्तकम्।
अन्यथा कारयेद्यत्तु निष्फलं तवमाप्नुयात्॥
वेद वेदाङ्ग तत्वज्ञा आदिशिवा इति स्मृताः।
शैवभेदं समाख्यातं दीक्षाविधिमथशृणु॥
रोहिणी श्रवणश्चैव श्रविष्ठा त्रीणिचोत्तराः।
पुष्ययुक् शतभिविश्वैव दीक्षा नक्षत्रमुच्यते॥
स्थिरराशौ प्रकर्तौव्ये उभये च शुभोदये।
दीक्षाकर्म समारभ्य तत्रसोमोदयं विना॥
अष्टमस्थान् गृहान् सर्वान् परिहारो विशेषतः।
ऋक्ताष्टदशमी चैव अमावास्याञ्च वर्जयेत्॥
अङ्कुराप्पणयेत् पूर्वं पूर्वोक्त विधिना कुरु।
शिष्यान्मपोषितान् स्नातान् कृतशौच जितेन्द्रियः॥
पादप्रक्षालनं कृत्वा आचमनं विधिना कुरु।
शिवाग्रे मण्टपं तत्र पूर्वोलक्षणैर्युतम्॥
मण्टपं मण्टपेद्धीमान् प्रतिष्ठा मण्टपवत् कुरु। (फ़्।५२अ)
मण्टपस्यतु मध्येतु एकद्वित्रिकरं कुरु॥
वेदीकुर्याद्यधान्यायं शिवाकारं तु मण्डलम्।
आचार्याय मनोभावं सर्वतोभद्रमेववा॥
स्वस्तिकं चार्धचन्द्रञ्च मण्टपं तत्रवर्तयेत्।
मध्यमे स्थण्डिलं कृत्वा अष्टद्रोणेन शालिभिः॥
तदर्धं वा तदर्धं वा अष्टपत्रं सकर्णिकम्।
तदर्धैस्तण्डिलैर्भूष्य तदर्धैश्च तिलैरपि॥
लाजपुष्पैश्च दर्भैश्च विकिरेत्तु विशेषतः।
सवस्त्रं हेमसंयुक्तं सुरत्नं सापिधानकम्॥
नवकुम्भं वर्धनीं चैव गन्धतोयेन पूरयेत्।
पल्लवैस्सूत्रमाच्छाद्य अर्घ्यं पुष्पं विनिक्षिपेत्॥
शिवकुम्भञ्च विद्येशान् मनोन्मनि न्यसेद्बुधः।
कुण्डं वा स्थण्डिलं वापि एकपञ्चनवस्तथा॥
अग्न्याधानादिकं सर्वम् अग्निकार्योक्तमाचरेत्।
उत्तरे स्थण्डिलं कुर्यात् कम्बलेनतु वेष्टयेत्॥
शिष्य देहन्तु सम्प्रोक्ष्या कौतुकं पूर्वमन्त्रकम्।
बन्धयेदादिशैवेन अधिवासनमाचरेत्॥
नृत्त गेय समायुक्तं विनोदं कारयेद्बुधः। (फ़्।५२ब्)
ॐ नमः शम्भो त्रिणेत्राय पिङ्गलाय महात्मने।
वामरूपाय विश्वाय स्वप्नाधिपतये नमः॥
एवं मन्त्र जपित्वा तु सदाशिवमनुस्मरन्।
ततः प्रभाते विमले सूर्योदयन्तु कारयेत्॥
पादप्रक्षालनं कृत्वा आचम्यविधिना बुधः।
नेत्रबन्धं प्रकर्तव्यं हृदयेनतु मन्त्रतः॥
दुकूलपट्टदेवाङ्गैः काप्पासीकमथापि वा।
उत्तमं द्वादशहस्तं दशहस्तं तु मध्यतः॥
अधमं नवहस्तं तु चतुस्थालप्रमाणतः।
नववस्त्रेण संवेष्ट्या जिर्णस्फुटितवर्जयेत्॥
सद्येन हस्तवस्त्रेण नेत्रबन्धं तु कारयेत्।
वस्त्रयेन समं युक्तं नेत्रबन्धं तु कारयेत्॥
व्योमव्यापीं जपेत्तत्र पुरुषेण समायुतम्।
नेत्रबन्धं प्रकर्तव्यं स्वर्णपुष्पसमायुतम्॥
उत्तमं दशनिष्कं तु अष्टनिष्कं तु मध्यमम्।
अधमं पञ्च निष्कं तु लक्षणं पद्मपुष्पकम्॥
हरिद्राणाञ्च पुष्पेषां यथालाभन्तु कारयेत्।
उत्तराभिमुखो भूत्वा एकचित्तेन बुद्धिमान्॥
ऐशानेन तु मन्त्रेण पुष्पं हस्ते निधापयेत् ।
प्रदक्षिण त्रयं कृत्वा वामदेवेन मन्त्रतः॥ (फ़्।५३अ)
ध्यात्वा परममीशानं शिवमग्रेण बुद्धिमान्।
मण्डले विकीरेत्पुष्पं स्वस्तिमङ्गल वाचकैः॥
यस्मिन् मन्त्रे वसेत्पुष्पं नागगोत्रं तदात्मकम्।
तन्मन्त्रं सिद्ध्यते तस्मात् कुरुते चाप्यनं गुहः॥
ईशानस्य मुखे व्याधीमाग्नेयां शाकजं तु वा।
नैऋत्यां श्रीकरं प्रोक्तं ममना॥यं तु वायवे॥
चतुर्दिक्षु च विप्रेन्द्रा त…।मितिस्मृतम्।
कर्णिके पतिते पुष्पे सुखञ्चैव भवेत्तदा॥
ईशानस्य दलेनैव नेत्रनाममिहोच्यते।
उदकेन समायुक्तं भस्मं शिरसि निक्षिपेत्॥
गन्धादिभिःरथाभ्यर्च्य भ्रामयेनतु मन्त्रतः।
शिवकुम्भस्य तोयेन प्रोक्षयेत् शिष्यमूर्धनि॥
ईशान मूर्ध्निविन्यस्या मुखे तत्पुरुषेणतु।
अघोरं हृदयेन्यस्य गुह्ये वामं प्रकल्पयेत्॥
सद्योजातं न्यसेत् पादौ विन्यसेत् शिष्य देहके।
हृदयं हृदये न्यस्य शिरश्शिरसि विन्यसेत्॥
शिखायां तु शिखान्यस्य कवचं स्थनमध्यतः। (फ़्।५३ब्)
अस्त्रं हस्तप्रदेशेतु नेत्रं नेत्रैतु विन्यसेत्॥
देवस्य दक्षिणे पार्श्वे पलाशपत्र संयुतम्।
कूर्चेनैव समायुक्तं मानसं तत् प्रसन्नतम्॥
आसनस्थं तु शिष्यानां पूर्वादि मुखमेव च।
अग्निबीजेन संयुक्तं त्रिकोणमण्डले स्थितम्॥
पादाङ्गुष्ठान् समारभ्य दहेद्यावच्छिरोन्तकम्।
अग्रतस्थापयेत्तत्र एकचित्तेन वै बुधः॥
चन्द्रमण्डल सङ्काशं मकराञ्चात्मसम्भवम्।
विद्यातत्वमुकारं तु शिवतत्वं शकारकम्॥
ओमित्ये नैव कमलं योगपीठमधोमुखम्।
चिन्तयेदमृतं तस्मिन् सुषुम्नाभि न मस्तकम्॥
तेन प्लावितमात्मानमापूर्यन्तं विचिन्तयेत्।
इमां योग्यासने नित्यं समाधिं मृत्युनाशनम्॥
न तस्य जायते मृत्युरिति शास्त्रस्य निश्चयः।
षडध्वा विन्यसेत् पश्चात् शिष्यदेहे विशेषतः॥
मन्त्राध्वा च पदाध्वा च तत्वाध्वा भुवनाध्वकम्।
वर्णाध्वा च कलाध्वा च विंशत्येवं शिवं पदम्॥
सत्वरजस्तमश्चैव आत्मानं चान्तरात्मनम्।
परमात्मानमित्ये ते आत्मत्रयं तु ध्याययेत्॥
अग्निसूर्यशशाङ्कञ्च मण्डलत्रय कन्यसेत्। (फ़्।५४अ)
ब्रह्माविष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः।
शक्तयश्चाष्ट विन्यस्य बिन्दुनादयिवा न्यसेत्॥
पञ्चब्रह्म शिवाङ्गैश्च प्रासादं च सदाशिवम्।
शिष्यदेहे न्यसेत्तत्र प्रणवादि नमोन्तकम्॥
तत्तन्मन्त्रमनुस्मृत्यायोजयेत् शिष्य देहके।
मन्त्राध्वा विन्यसेन्मूर्ध्नि पदाध्वा मुखमेव च॥
तत्वाध्वा हृदये नैव नाभौ तु भुवनाध्वकम्।
वर्णाध्वामेहृ(ड्र)देशे तु पादयोस्तु कलाध्वकम्॥
कला ध्वातु पुनर्योज्या पादाधारशिरोन्तकम्।
सद्यः कलहभिरष्टाभिः वामदेवस्त्रयोदशा॥
अघोरस्य कलाचाष्टौ चतुर्भिर्वक्त्रमेव च।
ईशानस्य कलाः पञ्च अष्टत्रिंशत् कलान्यसेत्॥
विद्येश्वराणामष्टौ च गणेशानां तथाष्टकम्।
दशलोकाधिदैवत्यं वस्त्राणां दशमस्त्रतः॥
एवं पदाध्वा विन्यस्य तत्वाध्वा तु पुनर्न्यसेत्।
पृथिव्यापस्तथा तेजो वायुराकाशमेव च॥
श्रोत्रत्वक् चक्षुर्जिह्वा च आघ्राणाञ्चैव प्रकृतिः। (फ़्।५४ब्)
पञ्चकं वाक् पादपाणि उपास्थश्चैव पञ्चकम्॥
शब्दस्पर्शरूपरसो गन्धश्चैव तु पञ्चमम्।
मनोबुद्धिरहङ्कारप्रकृतिः पुरुषं तथा॥
नादमाया च विद्या च कलानियतिरेव च।
स्वन्निमित्तं भवेत् गच्छें मन्निमित्तं महास्ततम्॥
हिमवान् हेमकूटञ्च निषयोनिलमेव च।
ऋक्षश्च माल्यवन्तश्च श्रीशैलञ्च तथैव च॥
……………।……मेरु॥नवमस्मृतः।
एते पर्वतराजानो महोशैलः प्रकीर्तिताः॥
महेन्द्रो मलयश्चैव महाबन्धे तथैव च।
अम्बुदोह्युरश्चैव पारियात्रं तथैव च॥
श्रीपर्वतस्य भख्यातो श्वेते पर्वतमेव च।
एवञ्चैव द्विसामीप्येव नेषु पवनेषु च॥
भूम्यश्च द्विविधाज्ञेया शुभदा च शुभङ्करी।
यत्रगुल्मयुता स्निग्धा फलपुष्प समन्विताः॥
तोयञ्च बृहद्रश्यता वारुणीस्यात् क्षितिस्मृताः।
तत्र गृहीतयेक्तेन शिला सा वारुणी तथा॥
ततो तत् क्रडलीमं तत्सर्वार्थ प्रतिदायकम्।
यस्यास्तु सौम्यके तोयं व्रीहिक्षेत्रं तु दक्षिणे॥
फलिनः क्षीणवृक्षा च पूर्वे…।मेऽपि वा। (फ़्।५५अ)
तत्रस्थायां शिलासेव माहेन्द्रिया शिलास्मृताः॥
धनधान्य प्रवृद्ध्यर्थं लिङ्गं वै मुदाहृदम्।
पलाश खादिरानिम्बु का…ल्याश्च संयुतः॥
तत्तिराश्च कपोताश्च ग्रधृश्चैव तु साशना।
मघुभ्रमराकर्णा सप्सतोय समन्विता॥
अनिलां तां विजानी॥ श्छिलात्मज्ञानिलास्मृताः।
तावुभौ च बुधै ग्राह्यावाभिचारयकल्पितौ॥
पीलूश्येष्मातका कीर्णा खदिरस्तुहि सङ्कुला।
पिहिताकाकबहुलात् …॥नोशर्करान्विता॥
त्रिणोदक विहीनार्थ तरक्षु कुलसेविताः।
जम्बूका यत्र दृश्यन्ते तथैवत्रग त्रीणिका॥
तत्रस्थाया शिलास्यत्तु आग्नेयाय प्रकीर्तिताः।
तत्र लिङ्गं नकुर्वीत पण्डित शुभकर्मणि॥
व्यपरीतानि कर्त्तव्या शत्रोन्नाशय नान्यथा।
ए परीक्ष्यभूम्यन्तु शिलां गृहित देशिकः॥
सरित् सलिल निर्धातः पवित्रां तज्जलोषिताम्।
धूमश्चाधोपगूडाञ्च तीर्थाश्रम निषेवितम्॥
आयामं परिणामभ्य स्यात्सर्वदोष वर्जिताम्।
यस्मिन्देशे शिलाशेते प्राङ्मुख ॥प्रतिबुधः॥ (फ़्।५५ब्)
ततः प्रदक्षिणं कृत्वा शिरसामरुलक्षयेत्।
पूर्वपश्चिममायामं तत्तथा दक्षिणोत्तरम्॥
पूर्वमग्रिम्यदं प्रोक्तं पश्चिमम् ॥लमुच्यते।
दक्षि…॥क्तं शिरोसूत्रं तु गन्तु वा॥
सूत्रहीनं विन्तनं वा द्विविधं लिङ्गमुच्यते।
अजषष्णहरैर्युक्तं स्तावरं लिङ्गमुच्यते॥
पीठार्धेन समं बन्धं जङ्गमं लिङ्गमुच्यते।
मानुषेण तु तं लिङ्गं लक्षणमधुनोच्यते॥
उत्तरायण काले तु शुक्लपक्षे शुभे दिने।
मधुमाधवशुक्लेषु सहस्य कतपन्ययोः॥
तपसे तेषु मासेषु माधमासं विवर्जयेत्।
विघ्नेशं पूजयेत् पूर्वे शिवं सम्पूजयेत् पुनः॥
सितवस्त्रपरीधानौ गन्धमाल्यैरलङ्कृतम्।
प्राचां वाचोत्तरां वागश्छेतां गुरुशिल्पिनौ॥
सर्वातोत्य समायुक्तं नृत्त गेय समाकुलम्।
ना ना भक्तजनैस्सार्धं ततोमङ्गलवाचकैः॥
शुभाशुभनिमित्तनि तस्मिन्कालेतु लक्षयेत्।
वृषभं पूर्णकुम्भं च शङ्खजां साध्व जङ्गमम्॥
कन्या च पद्मपुष्पञ्च दीपं गोदेरुकादयः।
सितं पुष्पं ……………।पल्लवा॥ (फ़्।५६अ)
ब्रह्मणं शुभवाक्यञ्च दीपाग्निस्तुरकं फलम्।
शुभन्येतानि सर्वाणि गन्तव्यं प्रतिदर्शने॥
काकस्य रोदकञ्चैव शिवरूपत्वितं तथा।
शुभप्रदानि वामे तु सर्वसिद्धिकराणि हि॥
कुररञ्च शरञ्चैव डुण्डुभञ्च वराहकम्।
श्येनञ्च कौशिकञ्चैव दक्षिणद्वामगं शुभम्॥
जराङ्गी रक्तनेत्री च जम्बूजन तुलङ्खरम्।
शुभान्येतानि सर्वाणि वामदक्षिणगानि वै॥
अमङ्गलं प्रेतरूपं च पतितः क्षुधपीडितः।
विकीर्णकेशो मुण्डश्च शात्योनिं मुण्डकास्तथा॥
एतानि चाशुभान्येव सर्वेदोषकराणि च।
एतानि भौजानीस्युः रन्तरिक्षाण्यधोच्यते॥
शब्दोवाय दिवाजाते जायते………।
अन्तरिक्षानिचैतानि दिव्यानीतु वदाम्यहम्॥
विदुस्त नितनिर्घोषं सादिक्यं वृष्टिपातनम्।
गुह्यतेच विदुज्ञेय सुशुभानि च बोधता॥ (फ़्।५६ब्)
उल्का…।महाप…॥तप्रवर्तनम्।
परिवेषं सुकापातं तारापतेन्द्रचापका॥
सतारेण समुत्सेधं षोडशांशेन भोजयेत्।
उपानमेकभागं तु चतुरोजगतिर्भवेत्॥
कुमुद॥मे कुर्यात् वृत्तेवाष्टाश्रमेवच।
द्विभागे पट्टिकां कुर्यात् कर्णञ्चैवतु अंशकम्॥
तदूर्ध्वे पट्टिकांशेन द्विभागेनोर्ध्व पट्टिका॥
तदूर्ध्वे पट्टिकांशेन वृत्तं वा चतुरं तु वा।
उत्सेधस्य चतुर्भागम् एकांशं पद्ममुच्यते॥
पद्मञ्चैव त्रिधाभज्या अधपद्मं द्वयंशकम्।
ऊर्ध्वपद्मं त्रिभागे न कर्तव्यं लक्षणान्वितम्॥
आयव्ययञ्च नक्षत्रं योनिवारा……।नि च।
प्रासादस्यतु विस्तारम् ऋषि…णिते तथा॥
आदित्येन हरैश्चैष मायामेवमितिस्मृतम्।
ते…………।…॥ धर्मां शैन्नारयेद्वयम्॥ (फ़्।५७अ)
विस्तारं वसुगुण्यं तु त्रयवैस्तु हरेत्ततः।
शेषनक्षत्रमेवं स्यात् गुणेन गुणितं कृतम्॥
वसुभिर्हारयेत्तत्र योनिरित्यभिधीयते।
विस्तारं नन्दगुणितम् ऋषिभिर्हारयेत्ततः॥
सूर्य ॥दिवारं स्यात् पुनर्वेदगुणैर्युतम्।
नवभिर्हारयेत् तत्र अंशकं तु विधीयते॥
आयाधिक्यं व्यधक्षिणं सर्वसं॥(पत्)सुखं भवेत्।
आयाधिनव्ययाधिक्यं रोगमृत्युकरं भवेत्॥
यजमानानुकूलेन नक्षत्रं कारयेद्बुधः।
ध्वजञ्च ॥सिह्मं हस्तञ्चैव सुखं भवेत्॥
सितज्ञेन्दु गुरुर्मुख्यम् अन्यारसत्व शोभनम्।
न सुरं त्विबविण्डञ्च निधनञ्चैव वर्जयेत्॥
गणत्वसुरमानुष्यं वर्जयेत्तु प्रदापयेत्।
शुभयोगशुभं प्रोक्तम् अशुभञ्चैव वर्जयेत्॥
इति योगजे प्रासादं लक्षणविधि पटलः
श्रीअमृताम्बासमेत श्रीसेमनाथेश्वरस्वामि कृपै उण्डाकवुं
लिङ्गलक्षणम्
अथ वक्ष्ये विशेषेण लिङ्गलक्षणमुत्तमम्। (फ़्।५७ब्)
लिङ्गं तु द्विविधं प्रोक्तं सर्वलक्षणसंयुतम्॥
पञ्चप्राकारसंयुक्तं लक्ष…।समन्वितम्।
प्रासादस्य तु विस्तारं तद्दण्डमिति चोच्यते॥
दण्डार्धेन तु कर्तव्यम् अन्तर्मण्डलमुच्यते।
अन्तर्हारे दण्डमित्युक्तं द्विदण्डमध्यहारकम्॥
चतुर्दण्डप्रमाणेन मध्यादाभित्तिरुच्यते।
सप्ताष्टदण्डमानेन महामर्यादिभित्तिकम्॥
अध्यर्धद्विगुणं चापि त्रिगुणञ्च चतुर्गुणम्।
मुखयाममिति प्रोक्तं प्राकाराणां विशेषतः॥
सर्वलक्षण संयुक्तं प्राकाराणां ……।।
……………। परिवारालयं भवेत्॥
पूर्वेतु वृषभं स्थानम् आग्नेयां सिह्मवाहिनीम्।
याम्ये मातृगणा… नैऋत्यां तु विनायकम्॥
सुब्रह्मण्यं तु वारुण्यां वायौ ज्येष्ठालयं भवेत्।
सौम्येतु केशवस्थानमीशेचण्डेश्वरालयम्।
………।प्रकारेण सर्वसामान्यमुच्यते॥
चतुर्दिक्षु गोपुरं कुर्यात् सर्वालङ्कार संयुतम्।
शिल्पि शास्त्रोक्त मा……॥।गोपुरं चरेत्॥ (फ़्।५८अ)
पूर्वाग्नि मध्यमे चैव धनधान्यगृहं भवेत्।
अग्निगोपुरयोर्मध्ये कुर्यादायुध……।
वरुणयह्ययोर्मध्ये शयनं स्थापनमुच्यते॥
दक्षिणेवापि कर्तव्यमीशाने वापि कारयेत्।
वायव्येसोमयोर्मध्ये …श्रवण मण्डपम्॥
सोमयीशानयोर्मध्ये कूपस्थानमितिस्मृतम्।
इन्द्र ईशानयोर्मध्ये पाद्यस्थानं तु कारयेत्॥
पावके उत्तरे चैव पचनालयमुच्यते।
चतुर्दिक्षु च कर्तव्यं बलिपीठं विशेषतः॥
गर्भं तु दशधा कृत्वा षट् भागं पीठविस्तरम्।
द्विरविस्तारमानं वा द्विगुणं त्रिगुणं तु वा॥
विके पञ्चभागे तु युगाङ्गं पञ्चविस्तरम्।
पद्मतारं त्रिभागैकं कुम्भविस्तरमुच्यते॥
कुम्भतारं त्रिभागैकं कुम्भस्याधोवलग्नकम्।
वलग्नस्य त्रिभागैकं कुम्भस्योपरि कन्धरम्॥
कन्धरं त्रिगुणं पालि तत्त्रिभागैक कुत्मलम्।
द्वाविंशतिश्च भागेन स्थूपिकोत्सेधमुच्यते॥
पद्मोच्चतीध्य अंशं तु स्कन्धञ्चाध्यार्ध…।।
अध्यार्धधरपद्मं तु ऋष्यं सन्तु धनोच्चयम्॥ (फ़्।५८ब्)
अध्यर्ध ऊर्ध्व पद्मं तु रसांशं ग्रीवमुच्छृतम्।
कम्पं त्रिप्रस्थसार्धांशम् अग्रकर्णञ्च शाङ्करम्॥
कुमुच्छृयं पञ्चभागार्धम् एवं स्थूपिरुदाहृदम्।
एवमेव प्रकारेण प्रासादं कारयेत्ततः॥
प्रासादार्ध प्रमाणेन अर्धमण्टपमिष्यते।
समं वापि त्रिपादं वा अर्धं वा विस्तरं भवेत्॥
प्रासादसमदीर्धं वा त्रिपादं वा विधीयते।
दिशामूर्ति प्रवक्ष्यामि शृणुष्वेकाग्रमानसः॥
इन्द्रं पूर्वेतु संस्थाप्य दक्षिणामूर्ति दक्षिणे।
पश्चिमे नारसिह्मं तु उत्तरे……महा॥
सर्वलक्षणसंयुक्तं दिशामूर्ति प्रकल्पयेत्।
प्रासाद पृष्ट पार्श्वेतु कर्तव्यं तोरणत्रयम्॥
वृत्ते रिक्त रसी…। तोरणस्योच्छृयं भवेत्।
प्रासादलक्षणं प्रोक्तं मण्टपाराधनोच्यते॥
चतुष्पादसमायुक्तं श्रीभद्र……च्यते।
षोडशस्तम्भ संयुक्तं श्रीभोगमितिचोच्यते॥
पञ्चविंशति पादैश्च मण्टपं श्रीकरं भवेत्।
………समायुक्तं श्रीगृहमिति कीर्तितम्॥ (फ़्।५९अ)
द्विहस्तं च द्विहस्तार्धं त्रिहस्तञ्चार्ध संयुतम्।
चतुर्हस्तञ्च सार्धञ्च पादायामन्तु ष…।॥
………कारयेत्तत्र नृत्कर्णौ पादमेस्मृतौ।
मध्ये नववृद्धिपादं स्यात् चतुर्गुणन्तु विस्तृतम्॥
दण्डोत्सेधं गुणा…॥॥॥गनोत्सेध उच्यते।
मण्डिताभागमेकं तु फलकांशेन कारयेत्॥
विरकाण्डस्य विस्तारं पादविस्तारमेव च।
………।नम् उत्सेधपादहिनकम्॥
पञ्चांशेनोत्तमं विद्यात् चतुरो मध्यमं भवेत्।
त्रितयं वाधमं प्रोक्त…। ॥॥वा मुच्यते ॥
अंशेन पोतिकात् सेधम् उत्तरान्तम्।
प्रकीर्तितम् उत्तरे चैव एकांशं चतुर्भागै॥
कवाजि…। घं शोनहं समालोच्चम्।
चतुर्भागै कवर्जितं व्येंशेनकं पतोच्चम्॥
अर्धांशेन तु लम्बकं निर्गं तु द्वियंशं स्यात्।
…चनमेककं वेदीं चैव विशेषेण त्रयंशम्॥
वेशनम् भवेत् द्वियंशं वेदिकोत्सेधं षट्भागम्।
कारयेत्ततः …॥ (फ़्। ५९ब्) वृस्तारमानं तु पञ्चभागैर्विभाजयेत्॥
आलिङ्गं सांशनेवं तु अंशेनां तरितं भवेत्।
प्रतिमुखं द्वियंशं स्यात् ॥।एचनमेककम्॥
कर्णं चैव त्रयंशं स्यात् एकोनाधरपट्टिका।
वेदिकाभारमर्धांशम् अर्धांशङ्कम्पमुच्यते॥
वेदिविस्त…। पञ्चनंशं चतुर्भिश्रिवविस्तरम्।
उत्तरं शार्धकांशेन कुम्भोगैर्वजां भवेत्॥
अर्धांशं हस्तमालिच अर्धेनहं सपट…।
…पासादञ्चाष्टधा कृत्वा वेदीविस्तारसप्तकम्॥
वेदिकां तु त्रिभागं स्यात् द्विभागङ्गलविस्मृतम्।
वेदिविस्तारमेवं तु शि…॥तं
महानाडि त्रिभागैकं शिवोर्धेनमश्रृयम्॥
उत्सेधं तु त्रिधा कृत्वा एकभागं तु निर्गमम्।
शिखरे पञ्चभा…। तं महानडि त्रिभागैकम्॥
शिवोर्धेनमश्रृयम् उत्सेधं तु त्रिधा कृत्वा।
एक भागं तु निर्गमं शिखरे पञ्चभा…॥
…।फलक विस्मृतं पालिका पट्टिका प्रोक्तम्।
एकभागेन कुम्भिकं पादबन्धमधिष्ठानन्ते॥
तनीयमधोचितं प्रतिबन्धम…।
…सागञ्च कल्पितं षट्भागं कुमुदं प्रोक्तं॥
एक भागं तुयुत्युतम् एकभां त्रयश्रुं स्यात्।
प्रतिमुखं द्विभागक(फ़्।६०अ)…।स्यात् प्रतिब्रन्धन्तदुच्यते॥
प्रतिस्तम्भप्रतीरुध्वे द्वारं कुर्याद्विशेषतः एकेनविंशतिभागं पद्मं… ॥।तदूध्वे त्र्यंशकञ्चैव वृत्तन्त्वं कम्पमेककं द्वियंशं पट्टमित्युक्तम् एकांशं कम्पमुच्यते पद्मबन्धमिति॥
॥सर्व॥र्येषु पूजितः यावत् प्रासादविस्तारं पञ्चविंशतिरेव वा चतुर्विंशतिके वा पिषध्विं शतिक्रमेव वा ए… ॥गमिदं प्रोक्तं मूलपादस्य वि…विस्तारमष्टधाभज्या अग्रतारं सप्तांशकम् अग्रपादद्वयं प्रोक्तम् उपानस…
॥।सर्धमुच्यते निवृत्तदर्धमित्युक्तम् उपास्नमिति कीर्तितं यदुपानस्याधिष्ठानं द्व्यंशञ्जगतिनिर्गमन्तावत् कुमुदनिष्क्रां तम्…। दशमं भवेत् कम्पमुत्सेधसमं महापट्टित्रयंशकम् अग्रपादस्य विस्तारं तर्दण्डमिति कध्यते द्विदण्डे…।
दिस्यात् द्वेद्युत्सेधं नवांशकं भागङ्गले नमित्युक्तं द्विभागं पट्टिका भवेत् क्षुद्रकम्पद्वियंशं तु
॥कुम्भस्य एकेनकर्णमुच्यते आस्यमेकेन कर्तव्यं पद्ममेकेनकारयेत् अर्धांशेनतृतीव्युस्या… र्धहिकद्वयम् अर्धांशे नैवकर्तव्यं मास्यविस्तारमुच्यते द्वियंशं कुम्भस्वप्नावास्थाऋजुश्छयात्रविधं प्रासा॥
अधिष्ठानत्रविधं प्रोक्तम् ए…त विशेषतः पादपन्धं प्रबद्धं वा प्रबद्धमिति त्रिधाप्रतिबन्धं नागवबद्धं सि… तित्रिधापद्मवधं पुष्पबन्द्धं पुष्क…पद्मके सरन्त्रविधं पद्मबद्धं स्यात् तत्तत् कर्मवशा भवेत् चतुर्दशमधिष्ठा…
क्रमेण विक्ष्यते पुस्त्रनपुम्सकञ्चैव त्रित्रिभेदननामभात् लिङ्गमानवशात् गेहमेवं प्रोक्त क्रमात् गतं ॥॥लनकर्तव्यं स्यात् बाह्ये मानमुच्यते त्रिहस्तं पञ्चहस्तं वा नवहस्तं तथापिवा एकमभूमिविमानादि त्रिभू…।
विधियते सपादं सार्धपादूनां द्विगुणं महतिरूच्यते क्षुद्राणामपि सर्वेषां द्विगुणादधिहस्तयुक् घा…।
त्सेधं क्षुद्राणां तु विधियते एकभागमधिष्ठानं द्विभागं पादमुच्यते प्रस्तारमेकभागं स्यात् कम्प… ॥। शिखरञ्च द्विभागं स्यात् … पिमेकेनकल्पयेत् एवं भूमिरितिख्यातं भागञ्चैव ततः श्रुणु अधिष्ठान …
॥। यञ्जगद्यादि विधियते चतुर्विंशतिकोत्सेधं जदतिर्वसुभागकं स्यात् कम्पमेकेनकार …॥।मेवं स्यात् एकभागं तु कम्पकं विस्तारेणाह्य सेदैघ्यं तदृआशिवापुरस्त ॥
॥ सम्युक्ता राशिर्वाधनिरीक्षयेत् वसुभिः स्तुणिते भानु सुतशेषमिति स्मृतं सगुण्डहभिस्सूत्रै भक्त …(फ़्।६१ब्) …मष्टेघ्नद्रधे योनिरष्टभिर्वर्धते पुनः सप्तविंशति भक्तैर्वावस्तयुस्त्वात्
फलं स्मृतं शेषं नक्ष… ॥। धं प्रासादमुच्यते लिङ्गमानवशात् गेहात्रिविधं वक्ष्यते युनानागरलिङ्गे
नागरं वेसरे वेसर… …त्युक्तं त्रिविधं प्रासादमिरितः सात्विकं राजसञ्चैव तामसं च त्रिधा भवेत्
सात्विकं राजसं प्रोक्त… …विलम्भवेत् तामसं वैसरं प्रोक्तं पुम्स्त्रिनपुम्सकस्तथा नानरं
पुम्विमानेनस्थित प्रासा… …वोनाधिकानां लिङ्गानां प्रसादमासनं कुरु त्रैराशिकेन लिङ्गस्य
नम्प्रासादमुच्यते पादबन्ध… …क्तं प्रतिबन्धासनं भवेत् पद्मबन्धं तु शयनं भेदं तत्रापि
भेदयुक् ब्रह्मणक्षत्रियोवैश्यः शूद्रः प्रासा …।द्वि॥त्युक्तं द्राविलं … स्यत् खेसरं वैश्यशूद्राणां
जातिभेदमिकीरितं नागरं द्राविला… (फ़्।६२अ) … त्वयि देवता ईशः पितामहश्चैव
विष्णुस्तत्रापि देवताम् एवं प्रासादमेवोक्तं सञ्चितदिनिभेदयुक् … चितञ्चैव उपसञ्चितमन्त्रिया
सञ्चितस्थापनं प्रोक्तं सञ्चितं नृत्तरूपकम् उपसञ्चित क्रीडा च पादपद्धमि… … प्रतिबन्धं त्रयं
प्रोक्तं जग्रत् स्वघ्नं तु योगकृत् पद्मबन्धं त्रिभेदं स्यात् शयनोपाश्च भावयेत्। दंवास्तु देव ॥॥
मुपैशाचके गुरु विघ्ने… क्षेत्रपालांश्च दुर्गालयश्च सर्वतः कुरु वास्तुयोगस्थानञ्च द्विधं देवालय स्मृत…
॥। चोत्तस्थानं तु उत्तस्थानं तु योगकम् ईशेशङ्करभवनं पर्जन्याशेजयं तथा सोमे अदिति पादेव…
॥। पश्चिम मुखियोगस्थानम् अन्येषां चैव पूर्वमुखं विष्णुमुखम्॥