५९

नागस्य लक्षणं वक्ष्ये शृणु तत्वत्प्रभञ्जन ।
स्वर्णं रजित ताम्रेण शिलयेष्टकये ॥ १ ॥

धघदारुजैर्दशमृर्त्वा भुजङ्गं सम्प्रकल्पयेत् ।
एकहस्तसमारभ्य वस्वङ्गुलविवर्धनात् ॥ २ ॥

चतुर्विंशतिहस्तानां नागायामं प्रकल्पयेत् ।
आयादिशोभनोपेतं शुभमानं परिग्रहेत् ॥ ३ ॥

तन्मानं शतधाभज्य एकांशं द्वङ्गुलं भवेत् ।
वेदांशमुखमानस्यात् रुद्रांशं मुखविस्तृतम् ॥ ४ ॥

भन्वंशं फणिदीर्घं स्यात् पञ्चाशं फणिविस्तृतम् ।
नासापुटान्तरं पादं नासितारं शिवांशकम् ॥ ५ ॥

तत्समानासिदीर्घं स्याद्व्योमांशदृष्टिमण्डलम् ।
तन्मध्ये यवमानेन कृष्णमण्डलमाचरेत् ॥ ६ ॥

तद्विस्तारार्धमानेन ज्योतिर्मलका भवेत् ।
पक्षदीर्घं द्विभागं स्यात् तद्विस्तारशिवांशकम् ॥ ७ ॥

पक्षोच्चं द्वङ्गुलार्धं तु कर्णपक्षाङ्गुलं भवेत् ।
वेदांशं कर्णविस्तारं युक्त्या सिंहस्य कर्णवित् ॥ ८ ॥

प्। ३१२)

चतुर्दन्तसमायुक्तं दन्तदीर्घं तदङ्गुलम् ।
दन्तादि त्वङ्गुलार्धं स्याद्धरिदन्त वदाचरेत् ॥ ९ ॥

करण्डमकुटैर्वापि चित्रवस्त्राकृतिं स्तु वा ।
मध्ये फणार्धमानेन तस्य पार्श्वफणं भवेत् ॥ १० ॥

फणसप्तेषु वा प्रोक्तं त्रिफणं वा समाचरेत् ।
नाहं वै षोडशाङ्गुल्यं बालान्तद्वङ्गुलं भवेत् ॥ ११ ॥

पद्मपीठोपरिष्टात्तु त्रिफलं मण्डनान्वितम् ।
नासिमध्यमसूत्रं तु बालाग्रं रुजुसूत्रकम् ॥ १२ ॥

अंशं वा द्वित्रियंशं वा हीनाधिक्यं न दोषभाक् ।
शोभाबलसमोपेतं युक्त्या सर्वाङ्गमाचरेत् ॥ १३ ॥

नागलक्षणमेवोक्तं शृणु मण्टपमानकम् ॥ १३� ॥

इति सूक्ष्मशास्त्रे नागलक्षणविधिं नाम एकोनषष्ठि पटलः ॥ ५९ ॥