मत्स्यलिलविधिं वक्ष्ये शृणुत्वं तत्प्रभञ्जना ।
प्रणिनां भोगमेवं स्याद् भवतीनां सुखं भवेत् ॥ १ ॥
मिनादिकन्यपर्यन्तं मत्स्यलीला प्रशस्यते ।
एवं त्रिविधमाख्यातम् उत्तमायथमध्यमे ॥ २ ॥
समुद्रे वापि नद्यां वा तटाके कूपकेऽपि वा ।
अब्धिश्रेयान् समस्य स्यानदिमध्यं च मध्यमे ॥ ३ ॥
प्। २४५)
तटाके वापि मत्स्यं च अधमं तु प्रकीर्तितम् ।
अभिषेक कृतं बेरम् उत्तमन्तु प्रशस्यते ॥ ४ ॥
पौराण्यायतनं बेरं मध्यमं तु प्रकीर्तितम् ।
सद्यनिष्कृतिबेरं तु अधमं चोच्यते मया ॥ ५ ॥
उत्तमं बेरमेवं तु समुद्रादर्शनं मतम् ।
मध्यमबेरमेवं तु नद्यादीन् दर्शनं मतम् ॥ ६ ॥
अथमे बेरमेवं स्यात् तटाकं वापिमेव च ।
शतकोशविधिर्यावदुत्तमे दर्शनं मतम् ॥ ७ ॥
पञ्चाशत्कोशमेवं तु मध्यमे दर्शनं मतम् ।
द्वादशं कोशमेवं तु अधमे दर्शनं मतम् ॥ ८ ॥
एवं कृतयुगं प्रोक्तं मन्यत् सर्वप्रयत्नतः ।
देवदांशांश विहीनं स्यात्क्रमेण परिकल्पयेत् ॥ ९ ॥
अन्य सदिनमेव स्यान्मध्यमं त्रिदिनं भवेत् ।
शसुख्यचोत्तमञ्चैव दिन सङ्ख्य क्रमेण तु ॥ १० ॥
ग्रामादि स्थानसंयुक्तम् एतत्सर्वं समाचरेत् ।
तल्लिला द्विगुणविधं प्रोक्तं वा सायनं च कथ्यते ॥ ११ ॥
यानञ्चेदालयं कार्यनयेदास्थानमण्डपे ।
सर्वालङ्कारसंयुक्ते मण्डपं प्रति भूषयेत् ॥ १२ ॥
सुवारे सुदिने चैव रात्रौ पूजावसानके ।
देवदेव जगन्नाथ जगदार्त्ति विनामुना ॥ १३ ॥
प्। २४६)
देवं ननु गृहीतोस्त्री इति विज्ञापनं क्रमात् ।
स्वर्णादि सूत्र सङ्गृह्य रक्षाबन्धं पूरोक्तवत् ॥ १४ ॥
अपरेद्युर्दिवाकाले नयेदास्थानमण्डपे ।
प्रातस्सन्ध्यावसाने तु सुरिवृन्दैश्च सेवितम् ॥ १५ ॥
राजोपचारैस्सर्वैश्च तोषयेत् परमेश्वरम् ।
मद्ध्याह्ने पूजये नान्ते तु सर्वालङ्कारसंयुतम् ॥ १६ ॥
सर्ववाद्यैरलङ्कृत्य सर्वघोषैरलङ्कृतम् ।
मस्त्यस्थानं समुद्दिश्य यानं पूर्ववदाचरेत् ॥ १७ ॥
तत्काले तु विशेषेण भूपतिर्देशिकै सहा ।
कर्पूररजनी चूर्णं रागवल्लिदलैरपि ॥ १८ ॥
विकरै सर्ववर्णैश्च तत् स्थाने प्रविश्य च ।
उत्तरे पश्चिमे वापि पूर्वो वा दक्षिणेऽपि वा ॥ १९ ॥
तत्र स्थाने प्रपां कृत्वा वितानाद्यैरलङ्कृतम् ।
देवं मध्ये तु विन्यस्य तदग्रे मत्स्य पूजनम् ॥ २० ॥
ओदनादिनि विन्यस्य ओदनस्येति पूजयेत् ।
तण्डुलैः तिललाजैश्च मत्स्यं सम्यक् समर्चयेत् ॥ २१ ॥
मलिकाय महामत्स्यो दीपरुपोहहोदरे ।
एवं मन्त्रसमुच्चार्य मत्स्यानं भोजनं नयेत् ॥ २२ ॥
मत्स्यलीला समालोक्य सयान्नपूर्वमाचरेत् ।
तदन्ते यानकार्ये तु लिम्लागनं च गाधकम् ॥ २३ ॥
प्। २४७)
विनोदवाद्य संयु पूर्वस्थाने प्रवेशयेत् ।
स्नपनं शान्तिहोमं च स्नापयेत् परमेश्वरम् ॥ २४ ॥
तदन्ते सायरक्षा तु पूर्वाद्दर्चनं प्रति ।
पूर्ववन्नित्यपूजां च विशेषोत् पूजदन्तके ॥ २५ ॥
तदन्ते स्नपनं कृत्वा रक्षाबन्धनं विसृ च ।
आलयस्य समीपं चेध्यानमेवं विधीयते ॥ २६ ॥
एवं यानं समाख्यात वासं चैव ततः शृणु ।
रात्रौ पूजावसाने तु कर्तदेशिकसंयुतम् ॥ २७ ॥
महेशाग्रे तु कर्तव्यं प्राथयित्वा विचक्षणः ।
एकमूर्त्ति स्वरूपं तु पञ्चधा परिकल्पयेत् ॥ २८ ॥
लोकरक्षार्थमेवं हि श्रूयता तत् प्रभञ्जना ।
अम्बिकासहितो देवो जगदुत्पत्तिकारणात् ॥ २९ ॥
मत्स्यलीलसमुद्दिश्य गम्यतामिति शङ्करा ।
एवं प्रार्त्थतु तत्काले भगवानुज्ञया सहा ॥ ३० ॥
पूर्ववत् प्रतिसरं बद्ध्वा वाहनं प्रति सन्नयेत् ।
ततः प्राभाते कर्तव्यं सर्वालङ्कारशोभितम् ॥ ३१ ॥
सर्ववाद्यैरलङ्कृत्य जयघोषसमन्वितम् ।
राजोपचारसहितं यानं बन्धः शनैशनैः ॥ ३२ ॥
कर्पूर रजनी लाजं विकीरेत् समलङ्कृतम् ।
मनोरम्येऽन्यदेशेव भक्ष्यादिनि निवेदयेत् ॥ ३३ ॥
प्। २४८)
ताम्बूलानि विचित्राणि दापयेच्छिव सन्निधौ ।
दिनं प्रति विशेषेणं स्नपनं शान्तिहोमकम् ॥ ३४ ॥
नित्यपूजाविधानेन नित्यमेवं समाचरेत् ।
उद्दिश्य स्थानदेशे तु प्रपां कृत्वा सलक्षणाम् ॥ ३५ ॥
मध्ये वेदिकया युक्ता ऊर्ध्वे सिंह्मासनं नयेत् ।
महेशं तत्र विन्यस्य लीलागानमध शृणु ॥ ३६ ॥
वसन्तलीलां कृत्वा तु या सूरि बृन्दैश्च सेवितम् ।
मत्स्यभोजनमग्रे तु तण्डुलादि पृथक् पृथक् ॥ ३७ ॥
ओन्दनस्योति मन्त्रेण ओदनादिनि विन्यसेत् ।
मत्स्यलीला समालोक्य मत्स्यानां भोजनं क्षिपेत् ॥ ३८ ॥
एवं प्रतिदिनं कुर्यान्निश्चित्य दिवसान्तकम् ।
नित्यपूजाविहीनं चेत् प्रायश्चित्तं तथा चरेत् ॥ ३९ ॥
अज्ञात होमतो वापि प्रायश्चित्तविहिनकम् ।
प्रायश्चित्तविहिनं चेद्राजाराष्ट्रस्य दोषकृत् ॥ ४० ॥
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन नित्यपूजां समाचरेत् ।
लीलावसाने कर्तव्यं विमुखं यानमुच्यते ॥ ४१ ॥
राजा सत्कारमार्गेण पूर्वस्थाने निवेशयेत् ।
स्नपनं शान्तिहोमं च प्रभूत हविषं ददेत् ॥ ४२ ॥
राजा च राजपत्नि च देशिकेन सहैव तु ।
मेलां मन्त्र समुच्चार्या पुष्पमूर्ध्नि निदापयेत् ॥ ४३ ॥
प्। २४९)
मनसा चिन्त्य यत् कार्यं प्रार्थयित्वापि विचक्षणः ।
एवमेव प्रकारेण मत्स्यलीला समाचरेत् ॥ ४४ ॥
मत्स्यलीला विधि प्रोक्तं मौक्तिकग्रहणं शृणु ॥ ४४� ॥
इति सूक्ष्मशास्त्रे मत्स्यलीलाविधिं नाम पञ्चचत्वारिंशत्पटलः ॥