०५ आह्निकप्रकाशः

श्रीदेव्युवाच

धनिनां मध्यमानां च दरिद्राणां हासिनाम् ॥
परदेशस्थितानां च कारागेहादिवासिनाम् ॥ १ ॥

कायादौ व्याहृतानां च युक्तानां सूतकादिभिः ॥
कार्याङ्गवस्त्वभावे वा वामिकानां कृपानिधे ॥ २ ॥

षडाम्नायरहस्येन कथं नित्याह्निक भवेत् ॥
लोकलज्जावतां चापि दिनचर्यां वद प्रभो ॥ ३ ॥

ईश्वर उवाच ॥

महाकालेन यत्प्रोक्तं यन्महामायया श्रुतम् ॥
रहस्यातिरहस्यं यत्सर्वतन्त्रेषु गोपितम् ॥ ४ ॥

आम्नायानां रहस्यं यदाह्निकं प्रोच्यते मया ॥
शृण्वन्तु सर्वे भो देवाः साधकानां प्रसिद्धिदम् ॥ ५ ॥

तत्र नित्यं त्रिधा प्रोक्तं गुणत्रयविभेदतः ॥
अधिकारिविभेदेन तदपि त्रिविधं भवेत् ॥ ६ ॥

शुद्धं मिश्रं च गलितं तत्तथैव फलप्रदम् ॥
अकृते प्रत्यवायो न गलिते सफलञ्जनैः ॥ ७ ॥

अहङ्कारविहीनं चेन्मानसञ्ज्ञानपूर्वकम् ॥
स्वस्थचित्तेन यतिना कृतं तच्छुद्धमिष्यते ॥ ८ ॥

तादृशं चेद् गृहस्थेन निर्द्रव्येण च वा कृतम् ॥
रुग्णेन पथिकेनापि कारागृहगतेन वा ॥ ९ ॥

भक्तितो वापि तन्मिश्रं बाह्यपूजाधिकारतः ॥
शीतादिभीत्या वा वित्तसङ्क्षयादन्यकार्यतः ॥ १० ॥

त्र्यादेर्नियोगाद्गलितं गृहिणो मानसम्मतम् ॥
बाह्य पूजादिकं यच्च एकान्ते नियमेन च ॥ ११ ॥

भक्त्या कृतं गृहस्थेन तच्छुद्धं राजसम्मतम् ॥
पूजार्थं यद्वाचयित्वा श्रद्धाभक्तिं विधाय च ॥ १२ ॥

लोकभीत्या देवभीत्या यत्तदायासमिश्रितम् ॥
प्रतारणार्थं लोकानां याचितं देवनामतः ॥ १३ ॥

द्रव्यं कृतं तदुद्देशो गलितं तत्तु राजसम् ॥
वाममार्गं समाश्रित्य कौलं धर्मं विचार्य च ॥ १४ ॥

अन्यधर्मस्य चाद्वेषात्कृतं शुद्धं तु तामसम् ॥
कृतं यत्कामतः कर्म चैहिकं पारलौकिकम् ॥ १५ ॥

वाममार्गं समाश्रित्य मिश्रितं तत्तु तामसम् ॥
जिह्वालोभेन यत्पानं भक्षणं कामतो रतम् ॥ १६ ॥

अथवा मारणाद्यर्थं गलितं तत्तु तामसम् ॥
शुद्धसत्त्वेन मोक्षः स्यात्स्वर्गः स्यान्मिश्रसत्त्वतः ॥ १७ ॥

सिद्धिर्गलितसत्त्वात्स्यादोहकी च मनुष्यता ॥
स्वर्गः स्याद्राजसाच्छुद्धात्कामः स्यान्मिश्रराजसात् ॥ १८ ॥

गलिताद्राजसात्तिर्यग्योनावपि सुखं भवेत् ॥
सात्त्विकात्तामसाद्देवयोनित्वं प्राप्नुयान्नरः ॥ १९ ॥

मिऽस्रतामसतो दुःखी नारकी चान्त्यतामसात् ॥
कर्म पञ्चविधं प्रोक्तं पञ्चधा मुक्तिदायकम् ॥ २० ॥

प्रसर्पणमुपादानमिन्याध्यायस्तथा द्युतिः ॥
सम्मार्जनोपलेपादिसंस्कारा देवमन्दिरे ॥ २१ ॥

भक्तार्जवं सर्पणं स्यादेवमारोग्यकारकम् ॥
पूजासाधनसामग्र्या मेलनं भक्तसेवनम् ॥ २२ ॥

तत्प्रीतिः स्यादुपादानं देवतारूपदायकम् ॥
पीठपूर्वाङ्गपूर्वञ्च षोडशाद्युपचारकैः ॥ २३ ॥

मूर्तौ यन्त्रेथवा पूजा सेज्या स्यादिष्टकारिका ॥
तच्छास्त्राध्ययनं सम्यक्कृत्वा मन्त्रार्थभाजनम् ॥ २४ ॥

कृत्वा जपन्तु बाध्यायो देवसायुज्यकारकः ॥
गुरुदेवात्मकालानां सम्यगैक्यविभावनम् ॥ २५ ॥

संयोगो लिङ्गदेहस्य नाशकः कालयागकृत् ॥
निशायां पश्चिमे यामे स्मरेदिष्टां च देवताम् ॥ २६ ॥

उत्थाय दक्षिणाङ्गेन वामपादं न्यसेद्भुवि ॥
ततो गृहाद्बहिर्गत्वा कृत्वावश्यकमादरात् ॥ २७ ॥

रात्रिवासः परित्यज्य वाससी परिवीय ¹ च ॥
आचम्य शुद्धदेहः स्याद्देवतायोगमन्दिरे ॥ २८ ॥

निर्माल्यमपकृष्याथ दद्यात्पुष्पाञ्जलिन्तथा ।
अर्घ्यपात्रे निवेद्याथ दद्याद्वै दन्तधावनम् ॥ २९ ॥

मुखप्रक्षालनं कृत्वा दद्यादाचमनीयकम् ॥
करस्य प्र्ॐछनायाथ दद्याद्वासोऽमलं शुभम् ॥ ३० ॥

ततस्तु मस्तके चिन्त्यं सहस्रदलपद्मकम् ॥
कर्पूराभं स्मरेत्तत्र श्रीगुरुं निजरूपिणम् ॥ ३१ ॥

सुप्रसन्नं लसद्भूषामण्डितं श्वतचन्दनम् ॥
वराभयज्ञानमुद्रापुस्तकैर्व्यावृतैः करैः ॥ ३२ ॥

युक्तं श्वेताम्बरं शान्तं श्वेतपुष्पविभूषितम् ॥
वामाङ्कगतया शक्त्यालिङ्गितं रक्तवर्णया ॥ ३३ ॥

रक्तवस्त्राभरणया रक्तचन्दनमालया ॥
वामलीलाकमलयालिङ्गन्त्या दक्षिणेन च ॥ ३४ ॥

ध्यायेदन्तर्मुखं शाक्तं योगिनं शिवरूपिणम् ॥
तत्पादपद्मयुगलच्युतपीयूषधारया ॥ ३५ ॥

अभिषिक्तं स्वस्य देहमेवं शिष्यो विचिन्तयेत् ॥
अर्चयेद्गन्धपुष्पाद्यैर्बाह्यस्थैर्मानसैस्तु वा ॥ ३६ ॥

नामभिस्तस्य विविधैस्संसिद्धैर्गुरुकीर्तनैः ॥
प्रणम्येत्थं हृन्मनुना भावयेत्तल्लयं हृदि ॥ ३७ ॥

ततस्तु मूलाधारादि ब्रह्मरन्ध्रान्तमुद्यताम् ॥
तेजोदण्डं सुषुम्णान्तं सहस्रविससन्निभम् ॥ ३८ ॥

तदात्मकं मूलमन्त्रं ध्यात्वा तत्तेजसावृतम् ॥
स्वशरीरं विचिन्त्याथ प्राणायामत्र यं चरेत् ॥ ३९ ॥

मूलमन्त्रेण मन्त्रस्य ऋष्यादिन्यासमाचरेत् ॥
अङ्गन्यासं विधायाऽथ हृदि देवं विचिन्तयेत् ॥ ४० ॥

त्रैलोक्यचैतन्यमयादिदेव श्रीशङ्कर त्वच्चरणाज्ञया च ॥
प्रातः समुत्थाय तव प्रियार्थं संसारयात्रामनुवर्तयिष्ये ॥ ४१ ॥

संसारयात्रामनुवर्तमानं त्वदाज्ञया शङ्कर देवदेव ॥
स्पर्द्धातिरस्कारकलिप्रमादभयानि मां माऽभि भवन्तु नाथ ॥ ४२ ॥

इति सम्प्रार्थ्य देवेशमाज्ञामादाय तस्य तु ॥
प्रार्थयित्वा धरां श्वासयुक्तं पादं निधापयेत् ॥ ४३ ॥

समुद्रमेखले देवि पर्वतस्तनमण्डले ॥
विष्णुपत्नि नमस्तुभ्यं पादस्पर्शं क्षमस्वमे ॥ ४४ ॥

ततो गृहाद् बहिर्याम्यां नैर्-ऋतीं वा दिशं व्रजेत् ॥
पदे पदे स्मरेदस्त्रन्दूरे ² यायाद् द्विजालयात् ॥ ४५ ॥

अतीत्य बाणमात्रन्तु भुवं ग्रामाद्विलोक्य च ॥
कीटयोषादिरहितं शौचस्थानमिदम्पठेत् ॥ ४६ ॥

उत्तिष्ठन्त्वृषयो देवा गन्धर्वा यक्षराक्षसाः ॥
परितस्त्यज्यतां स्थानं विण्मूत्रोत्सर्जनाय मे ॥ ४७ ॥

अनेन मनुना लोष्टात्तृणैरुद्वास्य देवताः ॥
कुर्यान्मलच्युतिं तत्र वाससा कं ³ प्रविश्य च ॥ ४८ ॥

तां दिशां च न पश्येत्तु शौचमुद्धृत्य वारिभिः ॥
एका लिङ्गे गुदे सप्त दश वामकरे तथा ॥ ४९ ॥

उभयोस्सप्त दातव्यास्तिस्रोङ्घ्र्योश्चापि ⁴ मृत्तिकाः ॥
मूत्रोत्सर्गे वामहस्ते लिङ्गे पञ्चैव मृत्तिकाः ॥
तिस्रः करद्वये चैका पादयोरथवा चरेत् ॥ ५० ॥

गन्धलेपक्षयकरं मनोग्लानिहरं परम् ॥
कुर्याद्द्वादश गण्डूषान्पूरीषोत्सर्जनान्तरे ⁵ ॥ ५१ ॥

प्रक्षाल्याग्रे तु चरणावाचमेत्त्रिस्ततः परम् ॥
आम्रन्यग्रोधखदिरकरञ्ज ⁶ ककुभादिजम् ⁷ ५२ ॥

कनीन्यग्रसमस्थूलं प्रमितं द्वादशाङ्गुलैः ॥
दन्तधावनकाष्ठं तु प्रोक्तं तन्त्रविचक्षणैः ॥ ५३ ॥

क्रीमुक्त्वा ⁸ कामदेवाय सर्वजनप्रियाय च ॥
नमोन्तस्तिथिवर्णोयं मन्त्रो दन्तविशोधने ॥ ५४ ॥

प्रक्षाल्य दन्तकाष्ठं च मूर्द्धदेशे पुरस्त्यजेत् ॥
वक्तुं मूलानुनो नित्यं लक्षयेत्सिद्धिहेतवे ॥ ५५ ॥

अथ पूजाहोमकर्मसिद्धये स्नानमुच्यते ॥
शङ्कुनास्त्राभिजप्तेन शुचिस्थानात्तु मृत्तिकाम् ॥
गृहीत्वास्त्रेण संसिच्य यायाज्जलनिकेतनम् ॥ ५६ ॥

तत्रादौ जलकूलं स्यात्क्षालयेदस्त्रवारिणा ॥
मृष्टं कृत्वा तटं तत्र चैकभागे विचक्षणः ॥ ५७ ॥

निधाय गोमयं दर्भांस्तिलांश्चाप्यभिमन्त्रितान् ॥
मत्तिकागोमयाभ्याञ्च कट्यन्तं स्नानमाचरेत् ॥ ५८ ॥

बहिरुद्धृत्य तोयेन मलस्नानं ततः परम् ॥
विधाय वैदिकस्नानं तदङ्गं तर्पणं तथा ॥ ५९ ॥

ततस्तान्त्रिकस्नानस्य विधिरस्त्रेण मृत्तिकाम् ॥
समादायास्त्रमन्त्रेण मन्त्रयित्वा तृणादिकम् ॥ ६० ॥

शिखामन्त्रेणापहृत्य ⁹ त्रिमूलेनाभिमन्त्रयेत् ॥
मूर्द्धादिपादपर्यन्तं विलिप्य प्रणमेज्जलम् ॥ ६१ ॥

आधाराः सर्वभूतानां विष्णोरतुलतेजसः ॥
तद्रूपाश्च ततो जातास्ता आपः प्रणमाम्यहम् ॥ ६२ ॥

सम्मुखीकरणीं मुद्रां बद्ध्वा प्राणान्नियम्य च ॥
निमज्य तूष्णीमुत्थाय नाभिमात्रे जले नरः ॥ ६३ ॥

तान्त्रिकस्नानसङ्कल्पं मासोल्लेखादिपूर्वकम् ॥
कृत्वा यं मूलमन्त्रेण प्राणायामत्रयं चरेत् ॥ ६४ ॥

विन्यस्य च षडङ्गानि कल्पयेत्तीर्थमग्रतः ॥
चतुरस्रे हस्तमात्रे तज्जले परिकल्पिते ॥ ६५ ॥

ब्रह्माण्डोदरतीर्थानि करैः स्पृष्टानि ते रवे ॥
तेन सत्येन देवेश तीर्थं देहि दिवाकर ॥ ६६ ॥

इति सूर्यं प्रार्थयित्वा क्रोमित्यङ्कुशमुद्रया ॥
भित्वार्कमण्डलं तस्मात्तीर्थान्यावाहयेदिह ॥ ६७ ॥

गङ्गे च यमुने चैव गोदावरि सरस्वति ॥
नर्मदे सिन्धुकावेरि जले स्मिन्सन्निदिहिं कुरु ॥ ६८ ॥

एवमुक्त्वा तु तीर्थानि तस्मिंस्तोये नियोजयेत् ॥
मूलमन्त्रेणाथ तीर्थशक्तिं तत्र समाह्वयेत् ॥
अर्कस्य मण्डलं ध्यात्वा तन्मन्त्रेण च पूजयेत् ॥ ६९ ॥

सर्वानन्दमयीमशेषदुरितध्वंसां मृगाङ्कप्रभां त्र्यक्षामूर्ध्वकरद्वयेन दधतीं पाशं शृणि ¹⁰ वामतः ॥
अन्तश्चामृतपूर्णहस्तकलशा मुक्ताक्षमालावतीं गङ्गासिन्धुसरिद्वरादिसहितां श्रीतीर्थशक्तिं भजे ॥ ७० ॥

अथ ह्रां ¹¹ ह्रीं ह्रूं ह्रैं ह्रौं ह्रः सर्वानन्दमये पदम् ॥
तीर्थशक्तिं तथा हिलियुगलं वह्निगेहिनी ॥ ७१ ॥

द्वाविंशत्यक्षरः प्रोक्तस्तीर्थशक्तेर्महामनुः ॥
तज्जलं गाङ्गमन्त्रेण मन्त्रयेदष्टवारकम् ॥ ७२ ॥

तारो ¹² नमो भगवति ब्रूयादम्ब ततोऽम्बिके ॥
अम्बालिके महामालिन्येह्येहि भगवत्यथ ॥ ७३ ॥

अशेषतीर्थालवाले मायाश्रीबीजमुच्चरेत् ॥
शिवजटाधिरूढे च गङ्गे गङ्गाम्बिके द्विठः ॥ ७४ ॥

गङ्गामन्त्रोयमाख्यातस्त्रिपञ्चाशद्भिरक्षरैः भुवनेश्याः ¹³ समालोड्यामृतीकृत्य सुधाणुना ॥ ७५ ॥

कवचेनावगुण्ठ्याथ संरक्ष्यास्त्रेण मन्त्रवित् ॥
मूलेन देवतां तत्र साङ्गां सावरणान्तथा ॥ ७६ ॥

समावाह्य जले ध्यात्वा तत्पादद्वयनिर्गतम् ॥
ध्यात्वा तीर्थं स्मरेन्मूलमन्त्रंस्नायाज्जले त्रिशः ॥ ७७ ॥

हृदि देवं स्मरेत्पश्चात्सिञ्चेत्कं कुम्भमुद्रया ¹⁴ ॥
त्रिभिर्लोकैर्मूलमन्त्रैस्तारकं बीजपूर्वकैः ॥ ७८ ॥

सिसृक्षोर्निखिलं विश्वं मुहुः शुक्रं प्रजायते ॥
मातरः सर्वभूतानामापो देव्यः पुनन्तु माम् ॥ ७९ ॥

अलक्ष्मीर्मलरूपा या सर्वभूतेषु संस्थिता ॥
क्षालयन्तु निजस्पर्शादापो देव्यः पुनन्तु माम् ॥ ८० ॥

यन्मे केशेषु दौर्भाग्यं सीमन्ते यच्च मूर्द्धनि ॥
ललाटे कर्णयोरक्ष्णोरापस्तद् घ्नन्तु वो नमः ॥ ८१ ॥

नमःस्वाहान्तमूलेन त्रिराचमनमाचरेत् ॥
त्रिधा देवं च सन्तर्प्य तोयमध्यात्तटं व्रजेत् ॥ ८२ ॥

धौतवस्त्रयुगं धृत्वा प्रक्षाल्य च करौ तथा ॥
मृदाद्भिस्तत आचम्य देवस्नानविधिस्स्मृतः ॥ ८३ ॥

मन्त्रस्नानं प्रकर्तव्यं शीतयोर्देशकालयोः ॥
तोयाभावे गते दुर्गे कायास्वास्थ्ये च वार्द्धके ॥ ८४ ॥

प्रक्षाल्य पादावाचम्य प्रोद्धृतेन तु वारिणा ॥
स्थानं दश दिशः प्राग्वत्संशोध्योपाविशेत्ततः ॥ ८५ ॥

जलं हस्ततले न्यस्य कुम्भन्यासांस्ततश्चरेत् ॥
मातृकादींस्तथा मूलमन्त्रन्यासानशेषतः ॥ ८६ ॥

न्यासान्ते संस्पृशेत्तोयं मन्त्रस्नानमिदं वरम् ॥
केवलादुदकस्नानात्संस्कारपरिवर्जितात् ॥ ८७ ॥

सुस्थितं पुण्डरीकाक्षं मन्त्रमूर्तिम्प्रभुं स्मरेत् ॥
तत्पादोदकजां धारां निपतन्तीं स्वमूर्द्धनि ॥ ८८ ॥

चिन्तयेत्सूक्ष्मरन्ध्रेण प्रविशन्तीं स्वकान्तनुम् ॥
तस्मात्सङ्क्षालयेत्सर्वमेतद्देहगतं मलम् ॥ ८९ ॥

तत्क्षणाद्विरजा मन्त्री जायते स्फटिकोपमः ॥
इदं स्नानवरं मन्त्रस्नानादष्टगुणं मतम् ॥ ९० ॥

सदा शुद्धमना यस्तु स शुद्धः सर्वकर्मसु ॥
अथ मानसिकस्नानं मनसा मूलमन्त्रतः ॥ ९१ ॥

प्राणानायम्य कुर्वीत दृष्टतीर्थेषु भावतः ॥
यद्वा शिवात्मकैर्मन्त्रैः कृत्वा तीर्थं शिवात्मकम् ॥ ९२ ॥

मार्जनं संहितामन्त्रैः शिवस्नानमितीरितम् ॥
स्नानपूर्वाः क्रियाः शुद्धाः सर्वाः सिद्धिं प्रयान्ति च ॥ ९३ ॥

तस्मात्स्नानं पुरा कुर्यादेष्वेकं देहशक्तितः ॥
ततस्तु तिलकं कुर्याज्जातेर्वा दैवतस्य च ॥ ९४ ॥

यद्यच्छुभफलं तीर्थमृद्भिर्वा भक्तिभवतः ॥
ब्राह्मणस्योर्ध्वपुण्ड्रं स्यात्क्षत्रियस्य त्रिपुण्ड्रकम् ॥ ९५ ॥

अर्धचन्द्रन्तु वैश्यस्य शूद्राणां वर्तुलाकृति ॥
ऊर्ध्वपुण्ड्रं मृदा कुर्यात्त्रिपुण्ड्रं चैव भस्मना ॥ ९६ ॥

केशरेण च कस्तूर्या शेषं शीतं यथारुचि ॥
वैष्णवस्योर्ध्वपुण्ड्रं स्यात्त्रिपुण्ड्रं शिवसेवने ॥ ९७ ॥

अर्धचन्द्रं गणेशस्य देवीभक्तस्य वर्तुलम् ॥
नारायणपरो यस्तु चन्द्रं तस्य त्रिशूलकम् ॥ ९८ ॥

भाले विभूतिमान्योसौ ब्रह्मविष्णुशिवात्मकः ॥
भूतिदा तु विभूतिः स्याद्विधिना विधृता यदि ॥ ९९ ॥

यथाकथञ्चिद्विधृता भस्मसात्कुरुते जनम् ॥
शिवाग्नेर्भस्म सङ्ग्राह्यमग्नीषोमोद्भवन्तु वा ॥ १०० ॥

वैवाह्याग्न्युद्भवं वापि पक्वं शुचि सुगन्धि च ॥
कपिलायाः शकृद्वस्त्रगृहीतं गगने पतत ॥ १०१ ॥

न क्लिन्नं नापि क्वथितं न दुर्गन्धि न वोषितम् ॥
उपर्यधः परित्यज्य गृह्णीयात्पतितं हृदा ¹⁵ ॥
पिण्डीकृत्य शिवाग्नौ तु तत्क्षिपेन्मूलमन्त्रतः ॥ १०२ ॥

अपक्वमपि पक्वं च सन्त्यज्य भसितं सितम् ॥
आदाय वाससाऽलोड्य भस्माधारे विनिःक्षिपेत् ॥ १०३ ॥

भस्मसङ्ग्रहणं कुर्याद्देवेनुद्वासने सति ॥
उद्वासने कृते यस्माच्चण्डभस्म प्रजायते ॥ १०४ ॥

यद्वा द्विजातिभस्मेत्थं सद्येनानीय ¹⁶ गोमयम् ॥
वामेन ¹⁷ पात्रे संयोज्याघोरमन्त्रेण ¹⁸ निर्दहेत् ॥ १०५ ॥

पुरुषेण ¹⁹ समुद्धृत्य ईशानेन ²⁰ विशोधयेत् ॥
इत्थन्तु संस्कृतं भस्म अग्निरित्यादिमन्त्रतः ²¹ २।
ॐ स्थलमिति भस्म, ३।
ॐ वायुरिति भस्म, ४।
ॐ व्योमेति भस्म, ५।
ॐ सर्वं ह वा इदं भस्म ६ ॥
] ॥ १०६ ॥

यातेरुद्रेति ²² यजुषा मन्त्रयेदुद्रसञ्ज्ञया ॥
प्रणवाद्यैश्चतुर्थीहृदन्तैर्नामभिरंशकैः ²³ ॥ १०७ ॥

पञ्चवर्णाद्यक्षराद्यैर्मालांशैर्हरहृद्युतैः ²⁴ ॥
त्रिपुण्ड्रधारणं कुर्यान्मूर्ध्नि पञ्चाक्षरेण तु ॥ १०८ ॥

एभिश्च नामभिर्धार्यं पुनर्भस्म द्विजातिभिः ॥
ब्रह्मा ललाटे विज्ञेयो हृदये हव्यवाहनः ॥ १०९ ॥

नाभौ स्कन्दो गले पूषा रुद्रा दक्षिणबाहुके ॥
आदित्यो बाहुमध्ये च शशी च मणिबन्धने ॥ ११० ॥

वामदेवो वामबाहौ बाहुमध्ये प्रभञ्जनः ॥
मणिबन्धे च वसवः पृष्ठदेशे हरिः स्मृतः ॥ १११ ॥

शम्भु ककुदि सम्प्रोक्तः परमात्मा शिवः स्मृतः ॥
कस्तूर्यादिकसंयुक्तं भस्म स्यात्तत्तु धारयेत् ॥ ११२ ॥

अद्विजैर्मूलमन्त्रेण शिवपञ्चाक्षरेण वा ॥
त्रिपुण्ड्रं कारयेद्भाले ब्रह्मविष्णुशिवात्मकम् ॥ ११३ ॥

मध्याङ्गुलिभिरादाय तिसृभिर्मूलमन्त्रितम् ॥
अनामामध्यमाङ्गुष्ठैरथवास्यात्त्रिपुण्ड्रकम् ॥ ११४ ॥

वक्ष्येथ तान्त्रिकीं सन्ध्यां मूलेनाचमनत्रयम् ॥
शिखां बद्ध्वा तु मूलेन प्राणायामत्रयं चरेत् ॥ ११५ ॥

अङ्गानि विन्यसेद्देहे करन्यासपुरस्सरम् ॥
अमृतीकृत्य पुरतो जलं वै धेनुमुद्रया ²⁵ ॥
अभिमन्त्र्य च मूलेन सप्तवारन्ततः परम् ॥ ११६ ॥

अकारादिक्षकारान्तैर्मातृकार्णैस्सबिन्दुभिः ²⁶ ॥
प्रत्यर्णं प्रोक्षयेन्मूर्ध्नि कुशैर्मूलेन च त्रिधा ॥ ११७ ॥

देवं ध्यात्वा च मनुना ज्ञानमण्डलसंस्थितम् ॥
आदाय तोयमामन्त्रैर्बीजैर्भूतात्मकैस्तथा ॥ ११८ ॥

लं वं रं हम् इति च तन्मन्त्रैः सप्तधा जलम् ॥
मन्त्रयित्वा पुनः सप्तवारं मूलेन मन्त्रयेत् ॥ ११९ ॥

तज्जलं वामहस्तेन धार्यं तत्प्लुतबिन्दुभिः ॥
दक्षहस्तेन सम्प्रोक्ष्य कम्पठेन्मूलमन्त्रकम् ॥ १२० ॥

हस्तव्यत्यासतो वामाचारी सेचनमाचरेत् ॥
नासामाश्रित्य शिष्टेन तेजोरूपेण तेन तु ॥ १२१ ॥

प्रविश्यान्तर्गतो देवो मलं संशोध्य निर्गतः ॥
दक्षनासापुटेनैतत्स्मृत्वा दक्षिणहस्तकम् ॥ १२२ ॥

वामभागे वज्रशिलां ध्यात्वास्त्रेण च तत्क्षिपेत् ॥
प्रक्षाल्य हस्तावाचम्य मूलमन्त्रेण मन्त्रवित् ॥ १२३ ॥

गायत्र्या वाथ मूलेन दद्यादर्घ्यत्रयन्ततः ॥
रविमण्डलसंस्थाय स्वेष्टदेवाय तर्पयेत् ॥ १२४ ॥

जलेन मूलमन्त्रेण ह्यमुकं तर्पयामि च ॥
उक्त्वा त्रिधा तर्पणीयं वामकैः कारणेन तु ॥ १२५ ॥

इष्टदेवस्य गायत्रीमष्टाविंशतिसङ्ख्यकाम् ॥
जपेदभावे ब्राह्मीं तु वैदिकं मतमाश्रितः ॥ १२६ ॥

तान्त्रिकः शिवगायत्रीं जपेत्साथ निरूप्यते ॥
ॐ तन्महेशाय विद्महे वाग्विशुद्धाय धीमहि ॥
तन्नः शिवः प्रचोदयात् ॥ १२७ ॥

ततः शुद्धमना मौनी मूलमष्टोत्तरं शतम् ॥
जपित्वा चार्पयेदेवं स्तुत्वा नत्वेष्टदेवताम् ॥ १२८ ॥

सूर्यमण्डलतो देवं विन्यसेद्धृदये स्वके ॥
ततो गुरूंश्च प्रणमेदिति सन्ध्या तु तान्त्रिकी ॥ १२९ ॥

त्रिकालमेवं कर्तव्या सन्ध्यालोपात्फलं नहि ॥
दैवतो यदि लोपश्च तदा मूलं शतं जपेत् ॥ १३० ॥

प्रायश्चित्ताय ²⁷ तं कृत्वा कुर्वीत समयागताम् ॥
वैदिकं तर्पणं कृत्वा ततस्तान्त्रिकमाचरेत् ॥ १३१ ॥

प्राणात्रयामयं कृत्वा मूलेन न्यासमाचरेत् ॥
ऋष्यादित्रितयस्याथ पुरतो धेनुमुद्रया ॥ १३२ ॥

वं जपन्नमृतीकृत्य जलं तत्र सचक्रकम् ॥
साङ्गावरणकं देवं ध्यात्वा मूलं समुच्चरेत् ॥ १३३ ॥

अमुकं तर्पयामीति चोक्त्वा चाष्टोत्तरं शतम् ॥
तदर्थमथवा विंशत्यष्टयुक्तमुखाब्जके ॥ १३४ ॥

देवस्यामृतबुद्ध्या तत्तीर्थतोयैः प्रतर्पयेत् ॥
तदावरणदेवांश्च तद्वदेकैकवारकम् ॥ १३५ ॥

सन्तर्प्य देवं स्वहृदि तीर्थे सूर्यंविसर्जयेत् ॥
गुरुं दिगीशांश्च खगान्नता भाण्डं करे दधत् ॥ १३६ ॥

एकान्तं निर्जनं यायान्मनोज्ञं दोषवर्जितम् ॥
दिगन्तरं न वीक्षेत यावत्प्राप्नोति वै गृहम् ॥ १३७ ॥

प्रदक्षिणं यज्ञवाटं कृत्वा पादौ च हस्तकौ ॥
प्रक्षाल्याचम्य पूजाया गृहद्वारान्तरे स्थितः ॥ १३८ ॥

गेहे च द्वारदेशस्थः प्रणम्य मनसा गुरुम् ॥
प्रणमेदिष्टदेवं स्वं दिक्पालानपि चेतसा ॥ १३९ ॥

यत्पूर्वमर्जितं पापं तद्दिनेऽन्यदिनेपि वा ॥
तत्पापस्यापनोदार्थं मन्त्रद्वयमुदीरयेत् ॥ १४० ॥

हे देव प्राकृतं चित्तं पापाक्रान्तमिदम्मनः ॥
तन्निस्सारय चित्तान्मे पापं फट् हुं च ते नमः ॥ १४१ ॥

सूर्यः सोमो यमः कालो महाभूतानि पञ्च च ॥
एते शुभाशुभस्येह कर्मणो नृषु साक्षिकाः ॥ १४२ ॥

हुम्फडिति बूयात्क्रोधदृष्ट्या पश्येच्च पार्श्वयोः ॥
एवङ्कृते प्रथमतः पापोत्सादनकर्मणि ॥ १४३ ॥

यत्स्याद्दृढतरं पापं तद् दूरे चात्र तिष्ठतु ॥
अतीते पूजनं स्थानं स्वं प्रयातु पुनश्चतत् ॥ १४४ ॥

यत्स्यादल्पतरं पापं तन्नाशमुपगच्छतु ॥
पूजां त्यक्त्वास्य पापास्यकाममिष्टं क्षणाद्भवेत् ॥ १४५ ॥

ततः प्रक्षाल्य पादौ च हस्तावाचम्य यत्नतः ॥
दद्यादर्घ्यं दिनेशाय तत्प्रकार इहोच्यते ॥ १४६ ॥

गोमयेनोपलिप्तायां भूमौ कृत्वा तु मण्डलम् ॥
सिन्दूरेण ततः पश्चादुपविश्य निजासने ॥ १४७ ॥

प्राङ्मुखः प्रणमेदिष्टदेवतां भक्तितत्परः ॥
प्राणायामत्रयं कृत्वा सूर्यमन्त्रेण मन्त्रवित् ॥ १४८ ॥

ह्रीं ह्रीं स इतिसूर्यस्य त्र्यक्षरो मन्त्र ईरितः ॥
विन्यस्य च तथेन्द्रादीन्ध्यात्वा सूर्यमनन्यधीः ॥ १४९ ॥

पद्मद्वयाभयवरान्दधतं कराब्जैर्माणिक्यमौलिमरुणाङ्गरुचिं त्रिनेत्रम् ॥
रक्ताम्बुजासनमशेषगुणैकसिन्धुं भानुं समस्तजगतामधिपं भजामि ॥ १५० ॥

तत्कल्पोक्तविधानेन पूजयेदुपचारकैः ॥
पुरतो मण्डलं कृत्वा जलेन चतुरस्रकम् ॥ १५१ ॥

निधाय तत्र साधारं सजलं ताम्रपात्रकम् ॥
गन्धपुष्पाक्षतान्दर्भदूर्वासर्षपसंयुतान् ॥ १५२ ॥

सतिलान्युक्तपुष्पाणि यवांश्चापि प्रविन्यसेत् ॥
सूर्यं मन्त्रेण तत्पात्रं स्पृशन्नष्टोत्तरं शतम् ॥ १५३ ॥

अभिमन्त्र्य च तत्पात्रं समुत्थाय करद्वयात् ॥
मूर्द्धान्तं सूर्यमन्त्रेण दद्यादर्घ्यं विचक्षणः ॥ १५४ ॥

ह्रीं ²⁸ ह्रीं सः सग्रहराशिनक्षत्रपदमुच्च्रेत् ॥
ततश्चयोगकरणे परिवृत्तासनेति च ॥ १५५ ॥

संस्थितः श्रीसूर्यायैष तेर्घ्यः स्वाहा मनुस्स्मृतः ॥
चतुस्त्रिंशदक्षरोयं सूर्यस्यार्घ्यनिवेदने ॥ १५६ ॥

जपेत्तत्तु यथाशक्ति सूर्यमन्त्रमनन्यधीः ॥
तदर्घ्याम्बु तं सूर्यं ध्यायेद्देशिकसत्तमः ॥ १५७ ॥

स्तुत्वा प्रणम्य विसृजेन्मण्डलात्तं दिवाकरम् ॥
तत उत्थाय विधिवद्द्वारपूजां समाचरेत् ॥ १५८ ॥

द्वारमर्घ्याम्बुना प्रोक्ष्य तन्मध्ये विघ्नपं यजेत् ॥
तद्दक्षिणे महालक्ष्मीं वामे चापि सरस्वतीम् ॥ १५९ ॥

द्वारश्रियं च तन्मध्ये शाखयोर्दक्षिणान्ययोः ॥
ऊर्ध्वभागोत्तरं यावत्पञ्चपञ्चविभागके ॥ १६० ॥

नाम्नश्चाद्याक्षरं ²⁹ बिन्दुनामयुक्तं च ङेन्तकम् ॥
समुच्चार्य हृदन्तं च देवानेतान्प्रपूजयेत् ॥ १६१ ॥

गणपतिं क्षेत्रपालं ततश्च वसुधारया ॥
युक्तं शङ्खनिधिं दक्षे वामे वसुमतीयुतम् ॥ १६२ ॥

पूजयित्वा पद्मनिधिं तदधो दक्षवामतः ॥
मायाशक्तिं च हृच्छक्तिं गङ्गां च यमुनां तथा ॥ १६३ ॥

धातारं च विधातारं दं देहल्यै नमोनमः ॥
आदौ तु पश्चिमद्वारपूजा चेयम्प्रकाशिता ॥ १६४ ॥

नन्दी चापि महाकालो द्वारयोर्दक्षवामयोः ॥
सम्पूज्यैवमुदग्द्वारं प्राग्याम्ये च प्रपूजयेत् ॥ १६५ ॥

द्वारपालौ क्रमात्तेषु गणेशवृषभावपि ॥
भृङ्गिरीटि तथा स्कन्द उमाचण्डेश्वरौ तथा ॥ १६६ ॥

विष्णोर्नन्दः सुनन्दश्च चण्डश्चापि प्रचण्डकः ॥
वलश्च प्रबलश्चैव भद्रश्चापि सुभद्रकः ॥ १६७ ॥

वक्रतुण्डश्चैकदन्तो ³⁰ महोदरगजा ननौ ॥
लम्बोदरश्च विकटो गाणेशा द्वारपालकाः ॥ १६८ ॥

विघ्नराजो धूम्रवर्णः क्रमात्पश्चिमद्वारतः ॥
देव्याश्चैव तु योगिन्योष्टावेता द्वारपालिकाः ॥ १६९ ॥

ब्राह्मी माहेश्वरी चैव कौमारी वैष्णवी तथा ॥
वाराही च तथेन्द्राणी चामुण्डा च श्रिया सह ॥ १७० ॥

अथ वक्ष्ये द्वारदेवध्यानं तन्त्रेषु गोपितम् ॥
देवद्वारं द्वारदेवाः स्वयमुद्घाटयन्ति यत् ॥ १७१ ॥

पाशाङ्कुशफलाम्भोजपर्णपाणिञ्च तुन्दिलम् ॥
वीरं विघ्नेश्वरं वन्दे गजवक्त्रं त्रिलोचनम् ॥ १७२ ॥

पद्मद्वयवराभीतिलसत्पाणिचतुष्टयाम् ॥
निर्दग्धहेमगौराङ्गीं महालक्ष्मीं त्रिलोचनाम् ॥ १७३ ॥

अक्षस्रक्पुस्तकाभीतिवरहस्तां त्रिलोचनाम् ॥
श्वेतपद्मासनां शुक्लां श्वेतवस्त्रां सरस्वतीम् ॥ १७४ ॥

कपालशूलविलसत्कृपाणं कृष्णविग्रहम् ॥
त्र्यक्षं तीक्ष्णं भावयामि क्षेत्रेऽस्मिन् क्षेत्रनायकम् ॥ १७५ ॥

वसुन्धरान्दक्षभुजेनालिङ्ग्य तु सुभाण्डिनम् ।
वामे शङ्खधरं मुक्तानिभं शङ्खनिधिम्भजे ॥ १७६ ॥

आलिङ्गन्तं वसुमतीं ललाटे पद्मचिह्नितम् ॥
भजे पद्मनिधिं नित्यं वामेनोत्पलधारिणम् ॥ १७७ ॥

वराङ्कुशामीतिपाशहस्तां संसारमूलिकाम् ॥
त्रिनेत्रां श्यामवर्णान्तां श्यामां मायामहं भजे ॥ १७८ ॥

पाशाङ्कुशवराभीतिं दधानामरुणप्रभाम् ॥
ग्राहारूढामहं वन्दे गङ्गां सर्वसरिद्वराम् ॥ १७९ ॥

कृष्णकच्छपमारूढां कण्ठे नीलोत्पलस्रजम् ॥
वराभयकरां वन्दे कालिन्दीं कालविग्रहाम् ॥ १८० ॥

कर्तारं जगतां वन्दे शङ्खचक्रगदाम्बुजम् ॥
बिभ्राणं गरुडारूढं धातारं कृष्णविग्रहम् ॥ १८१ ॥

रक्तं रक्तारविन्दाक्षं वराभयकमण्डलुम् ॥
हंसारूढं विधातारं वन्दे त्र्यक्षसमन्वितम् ॥ १८२ ॥

सिंहारूढां श्यामवर्णां खड्गखेटकधारिणीम् ॥
अधःस्थां देहलिं वन्दे पश्चिमास्यां सुदक्षिणाम् ॥ १८३ ॥

पश्चिमद्वारमासाद्य तालत्रितयपूर्वकम् ॥
द्वारमुद्घाट्य चास्त्रेण मन्त्रितान्सर्षपाक्षतान् ॥ १८४ ॥

पुष्पयुक्तांस्तु विकिरेन्मण्डपाभ्यन्तरे बुधः ॥
नाराचमुद्रया ³¹ सम्यगस्त्रमन्त्रेण देशिकः ॥ १८५ ॥

अपक्रामन्तु भूतानि पिशाचाः सर्वतोदिशम् ॥
याश्चात्रनिवसन्त्यन्यदेवता भुवि संस्थिताः ॥ १८६ ॥

अपसर्पन्तु ते भूता ये भूता भूमिसंस्थिताः ॥
ये भूता विघ्नकर्तारस्ते नश्यन्तु शिवाज्ञया ॥ १८७ ॥

श्लोकयोरन्ततश्चास्त्रं पठन्नाराचमुद्रया ॥
जह्यात्तान्मण्डपस्यान्तस्ततो विघ्नांस्तु निर्गतान् ॥ १८८ ॥

स्ववामाङ्गस्य सङ्कोचान्मार्गन्दत्त्वापसारयेत् ॥
अस्त्रमन्त्रं स्मरन्वामपार्ष्णिघातत्रयेण च ॥ १८९ ॥

भौमानुत्सादयेत्तालत्रितयेनान्तरिक्षगान् ॥
तिर्यग्दृष्ट्यवलोकेन दिव्यान्विघ्नान्निवारयेत् ॥ १९० ॥

दक्षपादम्पुरस्कृत्य प्रविशेद्देवमन्दिरम् ॥
शाक्तस्तु वामपादेन द्वारमाच्छाद्य वाससा ॥ १९१ ॥

पञ्चगव्यार्घ्यतोयाभ्यां प्रोक्षयन्मण्डपान्तरम् ॥
सम्मार्जनोपलेपाद्यैर्दर्पणोदरवत्कृतम् ॥ १९२ ॥

विमलं धूपदीपादिपुष्पदामाभिशोभितम् ॥
पञ्चवर्णरजश्चित्रं स्थानशुद्धिरियं मता ॥ १९३ ॥

नैर्-ऋत्यामर्चयेद्वास्तुपुरुषं चन्दनादिभिः ॥
तत्रैव वास्त्वधीशं च ब्रह्मणे नम इत्यपि ॥ १९४ ॥

रक्तवर्णं रक्तवर्णशक्तिद्वादशसंयुतम् ॥
पूजयित्वा दीपनाथं भैरवं प्रार्थयेदिति ॥ १९५ ॥

अतितीक्ष्ण महाकाय कल्पान्तदहनोपम् ॥
भैरवाय नमस्तुभ्यमनुज्ञां दातुमर्हसि ॥ १९६ ॥

ॐ फडिति च मन्त्रेण पूजावेदीं ततो विशेत् ॥
संस्कुर्यादासनस्थानं चतुर्भिर्वीक्षणादिभिः ॥ १९७ ॥

संस्कारे तत्र सम्पूज्या वेद्यन्ताः पीठदेवताः ॥
आधारशक्तिमारभ्य स्वासनं तत्र विन्यसेत् ॥ १९८ ॥

पूजासनमथात्मीयं चैलाजिनकुशोत्तरम् ॥
तत्रोपविश्य विधिवत्स्मरेद्विष्णुं गुरुं तथा ॥ १९९ ॥

मेरुपृष्ठ ऋषिः प्रोक्तः सावित्रीछन्द ईरितम् ॥
पृथिवी देवता प्रोक्ता विनियोगो निजासने ॥ २०० ॥

पृथ्वि त्वया धृता लोका देवि त्वं विष्णुना धृता ॥
त्वं च धारय मां देवि पवित्रं कुरु चासनम् ॥ २०१ ॥

आसनस्य चतुष्कोणे गणेशं च सरस्वतीम् ॥
दुर्गां क्षेत्रपतिञ्चापि वह्न्यादिषु ³² समर्चयेत् ॥ २०२ ॥

उदङ्मुखः प्राङ्मुखो वा स्वस्तिकासनमास्थितः ³³ ॥
पद्मासनगतो ³⁴ वापि ऋजुकायो मनस्स्थिरः ॥ २०३ ॥

स्थापयेद्दक्षिणे भागे पूजाद्रव्याणि चात्मनः ॥
सुवासिताम्बुसम्पूर्णं सव्ये कुम्भं सुशोभनम् ॥ २०४ ॥

प्रक्षालनाय करयोः पात्रे पृष्ठे निवेशयेत् ॥
घृतादिज्वलितान्दीपान्स्थापयेत्परितः शुभान् ॥ २०५ ॥

दर्पणं चामरं छत्रं तालवृन्तञ्च पादुके ॥
यथायथन्तु संस्थाप्य संस्कुर्यात्तानि चात्मवान् ॥ २०६ ॥

पुष्पनैवेद्यगन्धादीन् ह्रीं ह्रूं फडिति मन्त्रतः ॥
नाराचमुद्रया दृष्ट्वा समयांश्च विलोकयन् ॥ २०७ ॥

दृष्टं वाचात्मविज्ञातं सम्यक् पुष्पादिदूषणम् ॥
अस्पृश्यस्पर्शनं वापि यदन्यायार्जितञ्च वा ॥ २०८ ॥

तथा निर्माल्यसंस्पृष्टं कीटाद्यारोहणञ्च यत् ॥
तत्पूर्वन्नाशमायाति नैवेद्याद्यवलोकनात् ॥ २०९ ॥

ततो रमिति मन्त्रेण शिखां दीपस्य संस्पृशेत् ॥
स तु स्याच्छुभदो दीपो निष्क्रव्यादः सुखप्रदः ॥ २१० ॥

पतङ्गकीटकेशादिदाहात्क्रव्यादसञ्ज्ञितः ॥
वसामज्जादिसम्भूतैर्घृताद्यैरुपयोजितम् ॥ २११ ॥

अज्ञानरूपं तत्सर्वं दोषं स्पर्शाद्विनश्यति ॥
क्षौम्बीजमुच्चरेन्मन्त्री देवतीर्थेन ³⁵ संस्पृशेत् ॥ २१२ ॥

पानीयं घटमध्यस्थं दृष्ट्वा सम्यक् च साधकः ॥
वामेन पाणिना धृत्वा वामपार्श्वस्थितं घटम् ॥ २१३ ॥

पात्राधारे न्यसेन्न्यूनं यदत्राज्ञानतो भवेत् ॥
जलाशयशवस्पर्शाज्जलं स्थाने च सङ्गतम् ॥ २१४ ॥

इत्यादि दूषणं नश्येत्तत्प्रियं देवपूजने ॥
ततः कृताञ्जलिः पूतो वामदक्षिणपार्श्वयोः ॥ २१५ ॥

गुरुं गणपतिं नत्वा पुरतः स्वेष्टदेवताम् ॥
सुगन्धपुष्पाण्यादाय चन्दनाक्तानि मन्त्रवित् ॥ २१६ ॥

हौं मन्त्रेणाथ करयोरस्त्रमन्त्रेण मर्दयेत् ॥
तत्पुष्पं वामहस्तेन समादाय च मस्तकम् ॥ २१७ ॥

भ्रामयेत् ³⁶ परितस्तारं ³⁷ जपन्नाघ्राय तत्पुनः ॥
हौं ॐ ³⁸ पूर्वम्पठेच्छोकमिमं साधकसत्तमः ॥ २१८ ॥

सर्वत्र विलयं यान्तु ये मां हिंसन्ति हिंसकाः ॥
मृत्युरोगभयक्लेशाः पतन्तु रिपुमस्तके ॥ २१९ ॥

अस्त्रमन्त्रेण ³⁹ नाराचमुद्रयेशदिशि त्यजेत् ॥
करशुद्धिं ततोस्त्रेण कुर्यात्तालत्रयं ततः ॥ २२० ॥

ऊर्ध्वोर्ध्वमस्त्रमन्त्रेण दिग्बन्धमपि तेन च ॥
तेन सम्पतितं तेजो वह्निप्राकारमुद्रया ॥ २२१ ॥

रक्षेदात्मनि शूलेन प्राणायामत्रयं चरेत् ॥
भूतशुद्धिं ततः कुर्यात्तत्प्रकारमथ ब्रुवे ॥ २२२ ॥

पादतो जानुपर्यतं चतुरस्रं सचक्रकम् ॥
लंयुतं पीतवर्णं च भूस्थानं ब्रह्मदैवतम् ॥ २२३ ॥

अधिष्ठितं निवृत्त्याख्यकलया स्थानमुच्यते ॥
समुत्पत्तेस्तु जीवानामेवं रूपं विचिन्तयेत् ॥ २२४ ॥

जान्वोरानाभिपर्यन्तमपां स्थानं सितप्रभम् ॥
अर्धचन्द्रनिभं शृङ्गद्वयं तत्पद्मलाञ्छितम् ॥ २२५ ॥

षट्कोणं बिन्दुभिः षट्कैर्युतं वम्बीजसंयुतम् ॥
प्रतिष्ठाकलया युक्तं ध्यायेत्तद्विष्णुदैवतम् ॥ २२६ ॥

नाभ्यादिकण्ठपर्यन्तमारक्तं रुद्रदैवतम् ॥
रम्बीजयुक्तं कलया युतं विद्याख्यया तथा ॥ २२७ ॥

दीप्तिमत्स्वस्तिकोपेतं त्रिकोणाकारतां गतम् ॥
महाप्रलयवत्स्थानं वह्नितत्त्वं विचिन्तयेत् ॥ २२८ ॥

कण्ठाद्भ्रूमध्यपर्यन्तं षट्कोणाकारतां गतम् ॥
षड्बिन्दुलाञ्छितं वृत्तं कृष्णवर्णकम् ॥ २२९ ॥

वायुस्थानं शान्तिकलाधिष्ठितं शिवदैवतम् ॥
यम्बीजरूपं ध्यात्वेत्थं प्राणरूपं विचिन्तयेत् ॥ २३० ॥

भ्रूमध्याद्ब्रह्मरन्ध्रान्तमाकाशस्थानमुच्यते ॥
वृत्ताकारन्धूम्रवर्णं महोच्चध्वजलाञ्छितम् ॥ २३१ ॥

शान्त्यतीताख्यकलयाधिष्ठितं शिवदैवतम् ॥
हम्बीजयुक्तं ध्यात्वेत्थं देहे भूतानि विन्यसेत् ॥ २३२ ॥

धर्मकन्दसमुद्भूतं ज्ञाननालसुशोभितम् ॥
कृत्वा तत्कर्णिकासंस्थं प्रदीपकलिकानिभम् ॥ २३३ ॥

सुषुम्णावर्त्मना जीवं परमात्मनि योजयेत् ॥
योगयुक्तेन विधिना सोहम्मन्त्रेण साधकः ॥ २३४ ॥

तेनैव सर्वभूतानि विलीनानि विचिन्तयेत् ॥
शरीरे वामकुक्षौ तु चिन्तयेत्पापपूरुषम् ॥ २३५ ॥

वामकुक्षिस्थितं पापपूरुषं कज्जलप्रभम् ॥
ब्रह्महत्याशिरस्कन्धं स्वर्णस्तेयभुजद्वयम् ॥ २३६ ॥

सुरापानहृदायुक्तं गुरुतल्पकटिद्वयम् ॥
तत्संसर्गपदद्वन्द्वमङ्गप्रत्यङ्गपातकम् ॥ २३७ ॥

उपपातकरोमाणं रक्तश्मश्रुविलोचनम् ॥
खड्गचर्मधरं क्रूरं रुष्टं पापं विचिन्तयेत् ॥ २३८ ॥

तथा संशोषयेदेनं पूरकादिक्रमेण वै ॥
विधाय प्राणसंरोधं वायुबीजेन वायुना ॥ २३९ ॥

मूलाधारोत्थितेनैव वह्निना निर्दहेच्च तत् ॥
एवं सन्दह्य परितो द्वात्रिंशन्मात्रया ततः ॥ २४० ॥

भस्मना सहितं मन्त्री रेचयेदिडया पुनः ॥
वामनाड्यां चन्द्रबीजं कुन्देन्द्वयुतसुप्रभम् ॥ २४१ ॥

भालेन्दुराजे संयोज्य ततः षोडशमात्रया ॥
सुषुम्णया चतुष्षष्टिमात्रया तोयबीजकम् ॥ २४२ ॥

ध्यात्वामृतमयीं सृष्टिं पञ्चाशद्वर्णरूपिणीम् ॥
तया देहं विचिन्त्यैवं मनसा पिङ्गलाध्वना ॥ २४३ ॥

द्वात्रिंशन्मात्रया मन्त्री लम्बीजेन दृढं नयेत् ॥
सञ्जाते सकले देहे देवतोपासनक्षमे ॥ २४४ ॥

आत्मलीनानि तत्त्वानि स्वस्थानं प्रापयेत्ततः ॥
आत्मानं हृदयाम्भोजादानयेत्परमात्मनः ॥ २४५ ॥

हंसमन्त्रेण विधिवत्तेजोरूपं कलेवरम् ॥
देवताराधने योग्यमुत्पन्नमिति भावयेत् ॥ २४६ ॥

भूतशुद्धिविहीनेन कृता पूजाभिचारवत् ॥
विपरीतफलं दद्यादभक्त्या पूजनं यथा ॥ २४७ ॥

भूतशुधिं विधायेत्थं प्राणस्थापनमाचरेत् ॥
प्राणप्रतिष्ठामन्त्रस्य ⁴⁰ मुनयोजेशपद्मजाः ॥ २४८ ॥

ऋग्युजुस्सामच्छन्दांसि प्राणशक्तिस्तु देवता ॥
ऋषीञ्च्छिरसि वक्रे तुच्छन्दांसि हृदि देवताम् ॥ २४९ ॥

आम्बीजाय नमो गुह्ये पादे ह्रीं शक्तये नमः ॥
नाभौ नमः क्र्ॐ कीलाय नियोगोऽसुस्थिताविति ॥ २५० ॥

ॐ आं ह्लीं क्र्ॐ अङ्कवर्गं सानुस्वारं नमो हृदि ॥
पञ्चतत्त्वं समुच्चार्य दीर्घाकारं तथैव च ॥ २५१ ॥

इञ्चवर्गञ्च शब्दादिशिरसे वह्निगेहिनी ॥
तानि बीजानि उं तादृक्टवर्गं श्रोत्रकादि च ॥ २५२ ॥

प्रोक्त्वा तदात्मनेत्रैव शिखायै च वषड्वदेत् ॥
तानि बीजानि एं तुं च वागादीनि तदात्मने ॥ २५३ ॥

ऐमुक्त्वा कवाअयेति हुं वदेत्तदनन्तरम् ॥
चतुर्बीजं च पूर्वोक्तम्ॐ पवर्गं च तादृशम् ॥ २५४ ॥

वाण्याद्यात्मन औं नेत्राय वौषट् च तथा वदेत् ॥
चतुर्बीजं च अन्तादृग्यवर्गं मन-आदि च ॥ २५५ ॥

तदात्मने स्वरश्चान्त्योस्त्राय फट् चेति संवदेत् ॥
अङ्गुष्ठादौ हस्ततलान्ते न्यसेदेवमेव हि ॥ २५६ ॥

नाभ्यधश्चापि कण्ठाधो मूर्द्धाधोथ तदन्तकम् ॥
आं ह्रीं क्र्ॐ क्रमतो न्यस्य हृत्पद्माष्टदलेषु च ॥ २५७ ॥

पूर्वतः क्रमतो वर्णान् कर्णिकायां हृदन्तकान् ॥
लं रं हं षं यं च वं च सं शं क्षम् इति वर्गतः ॥ २५८ ॥

दिक्षु न्यसेत्ततो ध्यायेत्प्राणशक्तिं हृदि स्थिताम् ॥
तस्या ध्यानं यदत्रैव तद्ब्रवीमि शृणु प्रिये ॥ २५९ ॥

रक्ताब्धिपोतारुणपद्मसंस्थां पाशाङ्कुशेष्वासवरासिबाणान् ॥
शूलं कपालं दधतीं कराब्जै रक्तां त्रिनेत्राम्प्रणमामि देवीम् ॥ २६० ॥

इति प्राणशक्तिध्यानम् ॥

हस्तं निधाय हृदये प्राग्बीजं ⁴¹ यादिकाष्टकम् ॥
हंसः सोहं मम प्राणा वदेदिह द्विरुक्तितः ॥ २६२ ॥

उक्त्वा तथैव च पिनर्मम जीव इह स्थितः ॥
पुनस्तदुक्त्वामम तु वाङ्मनश्चक्षुरुच्चरेत् ॥ २६३ ॥

श्रोत्रं घ्राणः प्राण इहागत्य सुखं चिरन्ततः ॥
तिष्ठन्तु वह्निजायान्तमुक्त्वा तारं ततो जपेत् ॥ २६४ ॥

वपुर्ज्योतिर्मयं ध्यायेदिति स्यात्प्राणसंस्थितिः ॥
प्राणायामत्रयं कृत्वा मातृकान्यासमाचरत् ॥ २६५ ॥

प्राणायामास्त्रिधा प्रोक्तास्तान्त्रवैदिकयौक्तिताः ॥
संसिद्धिः पापनाशाय योगसिद्धिः फलं क्रमात् ॥ २६६ ॥

मातृकाख्यश्च मन्त्राख्यस्तान्त्रिको द्विविधो मतः ॥
मातृकाख्यो जपस्यादौ जपस्यान्ते कृतो यदि ॥ २६७ ॥

वर्णव्यत्यासादिदोषानशेषान्हन्ति तं शृणु ॥
वामया ⁴² पूरयेद्वायुं स्वरैः काद्यैश्च कुम्भके ॥ २६८ ॥
रेचयेद्यादिभिर्दक्षनासायां मातृकादिभिः यावच्छक्तोनियम्यासुं मनसैव मनुं जपेत् ॥ २६९ ॥

कनिष्ठानामिकाङ्गुष्ठैर्नासां धृत्वा तु मान्त्रिकः ॥
प्राणायामत्रयं प्रोक्तं यदन्यन्मनसा कृतम् ॥ २७० ॥

जपपूजादिकं तस्य दोषमेष व्यपोहति ॥
गायत्रीं शिरसा सार्द्धं सप्तव्याहृतिपूर्विकाम् ॥ २७१ ॥

प्रतिप्रणवसंयुक्तां त्रिर्जपेत्स इहोत्तमः ॥
मध्यमूलाद्यावदग्रमङ्गुष्ठेन निपीड्यते ॥ २७२ ॥

मात्रा सा प्रोच्यते सद्भिर्योगेभीष्टं प्रयच्छति ॥
जानुप्रदक्षिणी कुर्याद्यावत्कालेन हस्तकः ॥ २७३ ॥

तावत्कालमिता मात्रा स्वनिश्वाससमापि च ॥
जघन्यो रविमात्रः स्याज्जिनमात्रस्तु मध्यमः ॥ २७४ ॥

श्रेष्ठः षड्वर्गमात्रः स्याद्योगत्रयसुसाधकः ॥
केवले कुम्भके सिद्धे सिद्धिस्स्याद्राजयोगजा ॥ २७५ ॥

वीर्यस्तम्भश्च वह्वायुर्वलीपलितनाशनम् ॥
पूरके कुम्भके सिद्धे क्रियायोगस्य सिद्धयः ॥ २७६ ॥

पूर्वोक्तान च न शीतोष्णबाधाक्षुत्तृड्भवापि च ॥
पूरकः कुम्भको रेचो यदा तुल्यः प्रजायते ॥ २७७ ॥

हठयोगस्तदा सिद्धो ह्यणिमाद्यष्टसिद्धये ॥
ईषत्फलं जघन्ये तु मध्यं मध्ये परेखिलम् ॥ २७८ ॥

निरन्तराब्दत्रितयाभ्यासात्सर्वं भवेत्फलम् ॥
प्राणायामविधिः प्रोक्तो मया तुभ्यं वरानने ॥ २७९ ॥

ऋषिर्गुरुत्वाच्छिरसि वर्णत्वाच्छन्द आनने ॥
चित्तज्ञादेवतायास्तु हृदये धारणं मतम् ॥ २८० ॥

ऋगताविति धातुस्तु ऋवर्णः प्रापको मतः ॥
षिः षणार्थस्तु विज्ञानमतस्तत्प्रापकस्तु सः ॥ २८१ ॥

छदिर्धातुरितीच्छायामत्र यस्मात्प्रवर्तते ॥
मुखमिच्छाप्रदं छन्दो मन्त्रार्थच्छादनात्तु वा ॥ २८२ ॥

क्रीडार्थको दिविर्धातुः सम्पूर्णं देवतापदम् ॥
साधकेष्टं ददातीति देवता परिकीर्तिता ॥ २८३ ॥

रक्षमाणो यदात्मीय हृदयेस्ति चिदात्मकः ॥
तस्मात्तं च नमस्कुर्यान्मुख्याङ्गुष्ठेन संस्पृशेत् ॥ २८४ ॥

स्वाहया क्रियते सम्यग्विष्टपाहरणं यतः ॥
अनामातर्जनीभ्यां सा चाकृष्टाभ्यामिहेष्यते ॥ २८५ ॥

शिखा वषट्पदं यच्च शिखयात्मतनुर्ग्रहः ॥
यस्मात्तस्माद्वषडिति क्रियतेङ्गुलिमध्यया ॥ २८६ ॥

ग्रहणार्थः कवचधातुर्हुंहस्तेन गृह्यते ॥
शरीरतस्तु कवचं तर्जन्यानामयाऽपि तत् ॥ २८७ ॥

यथार्थज्ञानकृद्वौषट् तन्नेत्राभ्यां प्रजायते ॥
तस्मात्तदुक्तं तत्र वौषट् तर्जन्याद्यैस्तु तत्स्मृतम् ॥ २८८ ॥

एकाक्षत्वात्कुबेरादिदेवेष्वेकं तमुच्चरेत् ॥
भ्यान्तं विष्ण्वादिके रुद्रादौ तु नेत्रत्रयात्मकम् ॥ २८९ ॥

आध्यात्मिकादिरूपं यत्साधकस्य विनीयते ॥
अविद्याजातमस्त्रं तत्फट् कराभ्यां प्रपञ्च्यते ॥ २९० ॥

प्राणायामं मातृकायाः कृत्वा न्यासान्समाचरेत् ॥
ते चैकविंशतिः प्रोक्ताः कामनाभेदतोपि च ॥ २९१ ॥

अधिकारिविभेदेन नित्यत्वेनापि केनचित् ॥
देवताभेदतो वापि तद्रहस्यन्निरूप्यते ॥ २९२ ॥

पुरुषे दैवते नित्या केवलं स्वरमातृका ॥
यन्न्यासादुपचर्याद्या धर्माः सिद्धान्तिसाधके ॥ २९३ ॥

ऋषिर्ब्रह्मा ⁴³ देवता तु मातृकाख्या सरस्वती ॥
हलो बीजानि गायत्री छन्दः शक्तिः स्वरास्स्मृताः ॥ २९४ ॥

अव्यक्तं कलिमुद्दिष्टं नियोगोभीष्टसिद्धये ॥
दक्से ⁴⁴ करतले तस्य पृष्ठे च करभे तथा ॥ २९५ ॥

अङ्गुष्ठादिष्वथो वामे विपर्यासेन विन्यसेत् ॥
बिन्दुयुक्तान्क्रमेणैव स्वरान्न्यासोऽयमादिमः ॥ २९६ ॥

अयं ⁴⁵ चेन्न्यासतो वामः संहारन्यास उच्यते ॥
पापशत्रुक्षयाद्यर्थं क्रमेणादौ समाचरेत् ॥ २९७ ॥

सविसर्गैः ⁴⁶ स्वरैर्यस्तु केवलं न्यासवत्कृतः ॥
सृष्टिन्यासः प्रयोगादौ कर्तव्यस्तस्य सिद्धये ॥ २९८ ॥

वामात्करतलात्तत्तु कनिष्ठान्तं तु विन्यसेत् ॥
अष्टौ स्वराṁलॢकारादींस्तथा दक्षतलादपि ॥ २९९ ॥

अकाराद्यान्बिन्दुसर्गयुक्तान्न्यासोयमीरितः ॥
स्थित्यादौ मुनिदेवादिप्राग्वत्कायस्थितावयम् ॥ ३०० ॥

ककारादिणकारान्तान्वर्णान्पञ्च दशैव हि ॥
अङ्गुष्ठादिकनिष्ठान्तं दक्षहस्तस्य पर्व ॥ ३०१ ॥

न्यसेद्बिन्दुयुतान्सर्वान्वामेप्येवं तु तादिकान् ॥
अङ्गुष्ठादिकनिष्ठान्तं ⁴⁷ हस्तयुग्मेपि विन्यसेत् ॥ ३०२ ॥

युगपत्पादिकान्वर्णान्ब्रूयात्पञ्च नमोन्तकान् ॥
तत्तत्स्थने करं दत्त्वा करशुद्धिकरस्त्वयम् ॥ ३०३ ॥

अं-आम्मध्ये ⁴⁸ कवर्गः स्यादि ईं मध्ये चवर्गकः ॥
उम् ऊं मध्ये टवर्गस्तु एम् ऐं मध्ये तवर्गकः ॥ ३०४ ॥

ॐ औं मध्ये पवर्गः स्यादम् अः मध्ये तु यादिकाः ॥
एभिः सबिन्दुकैरङ्गुल्यादिन्यासो हृदादिकः ॥ ३०५ ॥

कर्तव्योस्यापि ऋष्यादिविनियोगस्य सिद्धये ॥
⁴⁹ षडङ्गशुद्ध्यै क्रोधादिजातपापनिवृत्तये ॥ ३०६ ॥

तालत्रयेण दिग्बन्धं प्रकुर्यादस्त्रमन्त्रतः ॥
ततो ध्यायेत्पद्मवर्णं श्वेतं शिरसि संस्थितम् ॥ ३०७ ॥

कर्णिकाया ⁵⁰ निजं मन्त्रं संस्मरेत्केशराष्टके ॥
स्वरयुग्मं तथा पत्रेष्वपि सप्तसु कादिकान् ॥ ३०८ ॥

सप्तवर्गानष्टमेऽत्र लङ्क्षमेवं विचिन्तयेत् ॥
एवं चिन्तयतो रोगो ह्यपमृत्युर्विनश्यति ॥ ३०९ ॥

अथान्तर्मातृकान्यासं ⁵¹ वक्ष्येऽन्तःसिद्धिकारकम् ॥
यं कृत्वा योगिनां चित्तं पातके न प्रवर्तते ॥ ३१० ॥

मूलाधारे ध्वनिं श्रुत्वा प्रबुद्धा शक्तिकुण्डली ॥
क्वचित्पावकसङ्काशा सूक्ष्मतेजस्स्वरूपिणी ॥ ३११ ॥

बहिर्न्यासमथो वक्ष्ये पूर्वोक्तब्रह्मरन्ध्रके ॥
वर्णारविन्दे सन्ध्यायेन्मातृकाख्यसरस्वतीम् ॥ ३१२ ॥

पञ्चाशद्वर्णभेदैर्निजसुवदनदोःपादयुक्कुक्षिवक्षोदेशां भास्वत्कपर्दाकलितशशिकलामिन्दुकुन्दावदाताम् ॥
अक्षस्रक्कुम्भचिन्तालिखितवरकरां त्रीक्षणां पद्मसंस्थामक्षाकल्पामतुच्छस्तनजघनभरां भारतीं तां नमामि ॥ ३१३ ॥

गुणशतनागसङ्ख्याकश्लोकाद्रामशतदशसङ्ख्यापूरकपर्यं त-मेतच्चक्रवर्णान् ।
मूलादिब्रह्मरन्ध्रान्तं बिन्दुं चिदात्मकं ध्यात्वा तत्स्रुतसुधासारैर्मातृकां तर्पयेत् ।
तन्त्रान्तरेषु हंसः-इत्येतन्मनुस्थाने हसो लिखेत् ॥
भूपूरे पूर्वोक्तदिक्पालानां चायुधानां पूजा ।
एवं विभाव्यम् ॥

चित्रम्

ललाटे ⁵² मुखवृत्तेक्षिश्रवोनासासु गण्डयोः ॥
ओष्ठयोर्दन्त पङ्क्त्योश्च मूर्ध्नि वक्त्रे न्यसेत्स्वरान् ॥ ३१४ ॥

बाहुसन्धिषु साग्रेषु कचवर्गौ न्यसेत्सुधीः ॥
टतवर्गौ पदोदस्त द्वत्पार्श्वयोः पृष्ठदेशतः ॥ ३१५ ॥

नाभौ कुक्षौ पवर्गं च हृदं सककुततः ॥
न्यस्य यादि चतुर्वर्णाञ्छादिषट्कं ततो न्यसेत् ॥ ३१६ ॥

हृदादिकरयोरन्ध्र्योर्जठरे वदने तथा ॥
न्यासस्त्वयं वर्णमात्राहीनपाठप्रपूरकः ॥ ३१७ ॥

क्षमारभ्य अकारान्तो न्यासश्चेत्क्रियते तदा ॥
संहारन्यासनामासौ बिन्दुन्यास इतीरितः ॥ ३१८ ॥

वाममार्गे प्रवृत्तानां शक्तिसेवनकारिणाम् ॥
अन्तर्न्यासात्परं बिन्दुन्यासे स्याच्छुक्रधारणम् ॥ ३१९ ॥

यावत्क्लिन्ना भवेच्छक्तिस्तावद्भोगो विधीयते ॥
वामदक्षिणमार्गेण देवताध्यानमुच्यते ॥ ३२० ॥

अक्षस्रजं हरिणपोतमुदग्रण्टकं विद्यां करैरविरतं दधतीं त्रिनेत्राम् ॥
अर्धेन्दुमौलिमरुणामरविन्दवासां वर्णेश्वरीं प्रणमत स्तनभारनम्राम् ॥ ३२१ ॥

शाक्तो मनोरथः पूर्णो विसर्गन्यासमाचरेत् ॥
ततो बिन्दुः पतेत्तस्मादतो बिन्दुविसर्गकौ ॥ ३२२ ॥

न्यासौ प्रोक्तौ यदा शाक्तवामिनः कौलिकस्य वा ॥
शाक्तैस्तृप्तिं बिना सर्वं न्यासेनापि विमुच्यते ॥ ३२३ ॥

तदासौ निरयं याति यावच्चन्द्रदिवाकरौ ॥
इह लोकेप्यवंशस्स्याद्विहीनो ब्रह्मतेजसा ॥ ३२४ ॥

भोगमोक्षधिया वामे पतितुं ये समुद्यताः ॥
विना मन्त्रं सर्पमणिं ते ग्रहीतुं समुद्यताः ॥ ३२५ ॥

विसर्गमातृकान्यासो भवेत्केवलमातृवत् ॥
विशेषस्तु विसर्गान्तो वर्णोच्चारो भवेदिति ॥ ३२६ ॥

बिन्दुसर्गयुताण्डादि ठान्तान्वणान्स्थितौ न्यसेत् ॥
पूर्वोक्ता एव मन्त्राद्याः षडङ्गध्यानमुच्यते ॥ ३२७ ॥

सिन्दूरकान्तिममिताभरणान्त्रिनेत्रां विद्याक्षसूत्रमृगपोतवरान्दधानाम् ॥
पार्श्वस्थितां भगवतीमपि काञ्चनाभा ध्यायेत्कराब्जधृतपुस्तकवर्णमालाम् ॥ ३२८ ॥

न्यासाः कार्यास्तु वटुभिस्स्थितिसंहारसृष्टयः ॥
संहारसृष्टिस्थितयो न्यस्यन्ते गृहसेविभिः ॥ ३२९ ॥

वानप्रस्थाश्च यतयो सृष्टिस्थितिलयान्त्रमात् ॥ ३३० ॥

न्यासान्कुर्युरिति प्रोक्तो मातृकान्यासविस्तरः ॥
वक्ष्ये कलामातृकाया न्यासं तस्य ऋषिः स्मृतः ॥ ३३१ ॥

प्रजापतिश्च गायत्त्री छन्दः स्यादत्र देवता ॥
सरस्वती मातृकाख्या नियोगोभीष्टसिद्धये ॥ ३३२ ॥

तारैः ⁵³ षडङ्गं कुर्वीत ह्रस्वदीर्घान्तरस्थितैः ॥
ध्यानं कलामातृकाया न्यासे वक्ष्ये शृणु प्रिये ॥ ३३३ ॥

हस्तैः पद्मं रथाङ्गं गुणमथ हरिणं पुस्तकं वर्णमालां टङ्कं शुभ्रं कपालं स्रवदमृतलसद्धेमकुम्भं वहन्तीम् ॥
मुक्ता विद्युत्पयोदस्फटिकमणिजपाबन्धुरैः पञ्चवक्रैस्त्र्यक्षैर्वक्षोजनम्रां सकलशशिनिभां शारदां तां नमामि ॥ ३३४ ॥

ध्यात्वैवं तारपूर्वान्तामकाराद्यां ⁵⁴ च मातृकाम् ॥
बिन्दुयुक्तां ङेन्तकलानामाढ्यां नमसान्विताम् ॥ ३३५ ॥

पूर्वोक्तशुद्धमात्राणां न्यासस्थानेषु विन्यसेत् ॥
निवृत्तिश्च प्रतिष्ठा च विद्याशान्तिस्तथर्द्धिका ॥ ३३६ ॥

दीपिका रेचिका चापि मोचिका चापराभिधा ॥
सूक्ष्मा सूक्ष्मामृता ज्ञानामृता चाप्यायिनी ततः ॥ ३३७ ॥

व्यापिनी व्योमरूपा चानन्ता सृष्टिः समृद्धिका ॥
स्मृतिर्मेधा ततः कान्तिर्द्युतिर्लक्ष्मीः स्थिरा स्थितिः ॥ ३३८ ॥

सिद्धिर्जरा पालिनी च क्षान्तिरीश्वरिका रतिः ॥
कामिका वरदा चान्या ह्लादिनी प्रीतिसंयुता ॥ ३३९ ॥

दीर्घा तीक्ष्णा तथा रौद्री माया ⁵⁵ निद्रा च तन्द्रिका ॥
क्षुधा स्यात्क्रोधिनी पश्चात्क्रियोत्कारी समृत्युका ॥ ३४० ॥

पीता श्वेताऽरुणा पश्चादसिता नतयान्विता ॥
उक्ता कलामातृकेयं स्थानेऽकारादिके न्यसेत् ॥ ३४१ ॥

तत्र नादात्मनो जाताः स्वरजास्तु सदाशिवात् ॥
अक्षमालाम्पुस्तकं च पाशञ्चापिकपालकम् ॥ ३४२ ॥

हस्तैर्दधत्यो ध्येयास्ताः पीतगन्धानुलेपनाः ॥
विष्णोरुकारात्सञ्जाताः कचवर्गकला दश ॥ ३४३ ॥

पद्महस्तास्तथा रक्ता अक्षमालाधरा वराः ॥
विष्णोरुकारात्सञ्जाताष्टतवर्गकला दश ॥ ३४४ ॥

श्यामा अभयशङ्खाब्जवरहस्तास्समीरिताः ॥
मकारा रुद्रतो जाताः पयवर्गकला नव ॥ ३४५ ॥

शरच्चन्द्रनिभा हस्तैरभयं शूलमेव च ॥
कपालं च वरन्धेया दधत्य इति साधकैः ॥ ३४६ ॥

शकारादिकपञ्चानामीश्वरो बिन्दुतो भवेत् ॥
अभयं हरिणं टङ्कं वरं च करपल्लवैः ॥ ३४७ ॥

दधत्यो रक्तवर्णाश्च ध्येया न्यासे कलात्मके ॥
केशवादिमातृकायाः साध्यो नारायणो मुनिः ॥ ३४८ ॥

अमृताद्या तु गायत्रीच्छन्दोलक्ष्मीर्हरिः सुरः ॥
द्विरुक्तैः ⁵⁶ शक्तिश्रीकामैः षडङ्गानि समाचरेत् ॥ ३४९ ॥

शङ्खचक्रगदापद्मकुम्भादर्शाब्जपुस्तकम् ॥
बिभ्रतं मेघचपलावर्णं लक्ष्मीहरिं भजे ॥ ३५० ॥

शक्त्यस्तु प्रियाङ्केषु निषण्णाः सस्मिताननाः ॥
एवं ध्यात्वा न्यसेच्छक्तिश्रीकामपुटिताक्षराम् ॥ ३५१ ॥
⁵⁷

तारादिहृदयान्ताश्च केशवाद्याश्च शक्तयः ॥
भ्यान्ता नमोन्ता उच्चार्याः स्थानेऽकारादिके न्यसेत् ॥ ३५२ ॥

कलामात्रा तु शाक्तानां नित्योयं विष्णुसेवने ॥
केशवः कीर्तिसंयुक्तः कान्तिर्नारायणान्विता ॥ ३५३ ॥

माधवस्तुष्टिसंयुक्तो गोविन्दः पुष्टिसंयुतः ॥
विष्णुश्च धृतिसंयुक्तः शान्तियुङ्मधुसूदनः ॥ ३५४ ॥

त्रिविक्रमः क्रियायुक्तो वामनो दययान्वितः ॥
श्रीधरो मेधया युक्तो हृषीकेशश्च हर्षया ॥ ३५५ ॥

पद्मनाभयुता श्रद्धा लज्जा दामोदरान्विता ॥
वासुदेवश्च लक्ष्मी युङ्म धुसूऽनसरस्वती ॥ ३५६ ॥

प्रद्युम्नः प्रीतिसंयुक्तोऽनिरुद्धो रतिसंयुतः ॥
चक्री जया गदी दुर्गा शाङ्गीं तु प्रभयान्वितः ॥ ३५७ ॥

खड्गी तु समया युक्तः सङ्खी चण्डासमन्वितः ॥
हली वाणीसमायुक्तो मुशली च विलासिनी ॥ ३५८ ॥

शूली विजयया ⁵⁸ युक्तः पाशी विरजयान्वितः ॥
अङ्कुशी विश्वया युक्तो मुकुन्दो विनयान्वितः ॥ ३५९ ॥

नन्दजः सुनदायुक्तो नन्दी सत्यासमन्वितः ॥
नर ऋद्ध्या नरकजित्समद्ध्या शुद्धियुग्घरिः ॥ ३६० ॥

कृष्णो बुद्ध्या भूत्या सत्यो मत्या युक् सात्वतस्स्मृतः ॥
भूधरः क्लेदिनीयुक्तो विश्वमूर्तिश्च क्लिन्नया ॥ ३६१ ॥

वैकुण्ठो वसुधायुक्तो वसुदापुरुषोत्तमौ ॥
बली तु परया युक्तो बलानुजपरायणे ॥ ३६२ ॥

बालसूक्ष्मे वृषघ्नस्तु सन्ध्यायुक्प्रज्ञया वृषः ॥
हंसः प्रभासमायुक्तो वराहो निशयान्वितः ॥ ३६३ ॥

विमलो मेधया युक्तो नृसिंहो विद्युतान्वितः ॥
केशवाद्या मातृकोक्ता यादियोगश्च पूर्ववत् ॥ ३६४ ॥

वक्ष्येथ शिवभक्तानां श्रीकण्ठादिकमातृकाम् ॥
मुनिः स्याद्दक्षिणामूर्तिर्गायत्रं छन्द ईरितम् ॥ ३६५ ॥

अर्धाद्रिजो हरो देवो नियोगः सर्वसिद्धये ॥
हलो बीजानि गुह्ये तु स्वराञ्छक्तीः पदोर्न्यसेत् ॥ ३६६ ॥

ह्रस्वदीर्घान्तरे कृत्वा प्राग्वद्वर्गान्ह्रसौं तथा ॥
षड्दिर्घसंयुतं कृत्वा षडङ्गानि न्यसेत्तनौ ॥ ३६७ ॥

बन्धूककाञ्चननिभं रुधिराक्षमालाः पाशाङ्कुशौ च वरदं निजबाहुदण्डैः ॥
बिभ्राणमिन्दुशकलाभरणं त्रिनेत्रमर्धाम्बिकेशमनिशं वपुराश्रयामः ॥ ३६८ ॥

ह्रसौं ते मातृकामुक्त्वा देवान्ते च समुच्चरेत् ॥
ङेन्तफेन्तकतच्छक्तिं नमोन्ता मातृकास्थले ॥ ३६९ ॥

त्वगसृङ्मांसमेदोस्थिमज्जशुक्राण्यसून्वदेत् ॥
शक्तिं क्रोधन्तथात्मानं ङेन्तं यादिदशस्वपि ॥ ३७० ॥

श्रीकण्ठपूर्णोदर्यौ चानन्तो विरजयान्वितः ॥
सूक्ष्मेशः शाल्मल्ली युक्तो लोलाक्षी युक् त्रिमूर्तिकः ॥ ३७१ ॥

अमरेशो वर्तुलाक्ष्या वर्षीशो दीर्घगोणया ॥
भारभूतिर्दीर्घमुख्या तिथीशो गोमुखीयुतः ॥ ३७२ ॥

स्थाण्वीशो दीर्घजिह्वायुग्-हरः कुण्डोदरीयुतः ॥
झिण्टीशश्चोर्ध्वकेशी च भौतिको विकृतास्यया ॥ ३७३ ॥

सद्यो ज्वालामुखी चानुग्रहश्चोल्कामुखीयुतः ॥
अक्रूरः श्रीमुखी महासेनो विद्यामुखीयुतः ॥ ३७४ ॥

क्रोधनश्च महाकाल्या चण्डेशश्च सरस्वती ॥
पञ्चान्तकः सर्वसिद्धिगौरीयुक्तः प्रकीर्तितः ॥ ३७५ ॥

शिवोत्तमेशो विन्यस्यो युक्तस्त्रैलोक्यविद्यया ॥
एकरुद्रो मन्त्रशक्त्या कूर्मेशश्चाष्टशक्तियुक् ॥ ३७६ ॥

एकनेत्रो भूतमात्रायुक्तः स्याच्चतुराननः ॥
लम्बोदर्या युतः प्रोक्तस्त्वजेशो द्राविणीयुतः ॥ ३७७ ॥

सर्वेशो नागरीयुक्तः सोमेशः खेचरीयुतः ॥
लाङ्गलीशश्च मञ्जर्या दारुकेशश्च रूपिणी ॥ ३७८ ॥

वारिण्या चार्धनारीशो ह्युमाकान्तः पुनर्युतः ॥
काकोदर्या तथाषाढी पूतनायुक्त ईरितः ॥ ३७९ ॥

चण्डीशो भद्रकालीयुगत्रीशो योगिनीयुतः ॥
मीनेशः शङ्खिनीयुक्तो मेषेशस्तर्जनीयुतः ॥ ३८० ॥

लोहितः कालरात्र्या च शिखीशः कुब्जिनीयुतः ॥
छगलण्डः कपर्दिन्या द्विदण्डीशश्च वज्रया ॥ ३८१ ॥

महाकालो जयायुक्तो बालीशः सुमुखेश्वरी ॥
भुजङ्गो रेचनीयुक्तः पिनाकी माधवीयुतः ॥ ३८२ ॥

खड्गीशो वारुणीयुक्तो बकेशो वायवीयुतः ॥
श्वेतो रक्षोविदारिण्या भगुः सहजया युतः ॥ ३८३ ॥

नकुलीशश्च लक्ष्मीयुक् शिवेशो व्यपिनीयुतः ॥
संवर्तको महामायायुक्त एतास्तु मातृकाः ॥ ३८४ ॥

श्रीकण्ठाख्यादिमहेशान्तं पदं ङेन्तं प्रयोजयेत् ॥
सर्वे रुद्राः स्मृता रक्ता धृतशूलकपालकाः ॥ ३८५ ॥

शक्तयो रुद्रपीठस्थाः सिन्दूरारुणविग्रहाः ॥
रक्तोत्पलकपालाभ्यामलङ्कृतकराम्बुजाः ॥ ३८६ ॥

येनोपास्या महाविद्या दश तस्याधिकारिता ॥
भुवनेशी बीजपूर्वमातृकान्यसने सुराः ॥ ३८७ ॥

ऋषिः शक्तिस्तु गायत्री छन्दस्स्यान्मातृकामयी ॥
भुवनेशी देवताथ नियोगोभीष्टसिद्धये ॥ ३८८ ॥

ह्रस्वदीर्घान्तरगतैः षड्वर्गैर्दीर्घसंयुतैः ॥
प्राग्वद्धरे षडङ्गं स्यादङ्गुष्ठादि तथैव च ॥ ३८९ ॥

उद्यत्कोटिदिवाकरप्रतिनिभोत्तुङ्गोरुपीनस्तनी बद्धार्धेन्दुकिरीटहाररशनामञ्जीरसंशोभिता ॥
बिभ्राणा करपङ्कजैर्जपवटीं पाशाङ्कुशौ पुस्तकं दिश्यान्नो जगदीश्वरी त्रिनयना पद्मे निषण्णा सुखम् ॥ ३९० ॥

लज्जाबीजं पूर्वमुक्त्वा मातृकान्यास एव हि ॥
भुवनेशी मातृकाणां न्यासो नार्पत्यसाधने ॥ ३९१ ॥

श्रीबीजपूर्वकः कार्यो लक्ष्मीकामैर्गृहस्थितैः ॥
ऋषिर्भृगुश्च गायत्रीछन्दो मातृस्वरूपिणी ॥ ३९२ ॥

लक्ष्मीस्तु देवता प्रोक्ता हरस्थाने शरौ कुरु ॥
न्यासार्थं तु षडङ्गादि शेषं श्रीबीजपूर्वकम् ॥ ३९३ ॥

बिद्युद्दामसमप्रभां हिमगिरिप्रख्यैश्चतुर्भिर्भुजैः शुण्डादण्डसमुद्धृतामृतघटैरासिच्यमानामिमाम् ॥
बिभ्राणां करपङ्कजैर्जपवटीं पद्मद्वयं पुस्तकं भास्वद्रत्नसमुज्ज्वलां कुचनतां ध्यायेज्जगत्स्वामिनीम् ॥ ३९४ ॥

कामिनीमात्रसिद्ध्यर्थं कामबीजादिपूर्वकम् ॥
कुर्याच्च मातृकान्यासं मुनिः सम्मोहनः स्मृतः ॥ ३९५ ॥

गायत्रीच्छन्द उद्दिष्टं देवता मातृकामयी ॥
सम्मोहनी महादेवी पूर्वयुक्त्या षडङ्गकम् ॥ ३९६ ॥

बालार्ककोटिरुचिरां स्फटिकाक्षमालां कोदण्डमिक्षुजनितं स्मर, पञ्चबाणान् ॥
विद्यां च हस्तकमलैर्दधतीं त्रिनेत्रां ध्यायेत्समस्तजननीं नवचन्न्द्रचूडाम् ॥ ३९७ ॥

शक्तिश्रीकामबीजानां मातृकान्यासतो नृणाम् ॥
शत्रुत्वाद्या मन्त्रदोषा नश्यन्ति बहुवर्णिताः ॥ ३९८ ॥

महासम्मोहन ऋषिर्गायत्रीछन्द ईरितम् ॥
सम्मोहनीनाम देवी न्यासः प्राङ्मातृकासमः ॥ ३९९ ॥

ध्यायेयमक्षबलयेक्षुशरासपाशपद्मद्वयाङ्कुशवरान्नव पुस्तकं च ॥
आबिबिभ्रतीं नवभजैररुणां कुचार्तां सम्मोहनीं त्रिनयनां नवचन्द्रदूडाम् ॥ ४०० ॥

सर्वविघ्ननिरासार्थमवश्यं न्यासमाचरेत् ॥
गणेशमातृकायास्तु मुनिर्गणक ईरितः ॥ ४०१ ॥

निवृद्गायत्रिकाछन्दो देवः शक्तिविनायकः ॥
स्मृत्या दीर्घाद्यया चाङ्गं कृत्वा ध्यायेद्गजाननम् ॥ ४०२ ॥

शूलाङ्कुशवराभीतिपाणिं रक्ताब्जहस्तया ॥
प्रियया लिङ्गितं रक्तं त्रिनेत्रं गणपं भजे ॥ ४०३ ॥

विघ्नेशो ह्रीसमायुक्तो विघ्नराजः श्रियायुतः ॥
विनायकः पुष्टियुतः शान्तियुक्तः शिवोत्तमः ॥ ४०४ ॥

विघ्नकृत्स्वस्तिसंयुक्तो विघ्नहर्ता सरस्वती ॥
गणस्तु स्वाहया युक्त एकदन्तः सुमेधया ॥ ४०५ ॥

द्विदन्तः कान्तिसंयुक्तो गजवक्त्रश्च कामिनी ॥
निरञ्जनो मोहिनीयुक्कपर्दी तु नटीयुतः ॥ ४०५ ॥

दीर्घजिह्वः पार्वतीयुक्छं कुकर्णश्च ज्वालिनी ॥
वृषध्वजो नन्दयायुक्सुयशागणनायकौ ⁵⁹ ॥ ४०७ ॥

गजेन्द्रः कामरूपिण्या शूर्पकर्णस्तथोमया ॥
त्रिलोचनस्तेजोवत्या लम्बोदरस्तु सत्यया ॥ ४०८ ॥

महानन्दश्च विघ्नेश्या चतुर्मूर्तिः स्वरूपया ॥
सदाशिवः कामदायुगामोदो मदजिह्वया ॥ ४०९ ॥

दुर्मुखो भूतिसंयुक्तः सुमुखो भौतिकायुतः ॥
प्रमोदः सितया युक्त एकपादो रमायुतः ॥ ४१० ॥

द्विजिह्वो महिषीयुक्तः शूरश्चापि तु जम्भिनी ॥
वीरो विकर्णया युक्तःषण्मुखो भ्रुकुटीयुतः ॥ ४११ ॥

वरदो लज्जया वामदेवः स्याद्दीर्घघोणया ।
धनुर्धरो वक्रतुण्डो द्विरदो यामिनीयुतः ॥ ४१२ ॥

सिनीशो रात्रिसंयुक्तः कामान्धो ग्रामणीयुतः ॥
मत्तः शशिप्रभायुक्तो विमत्तो लोललोचनः ॥ ४१३ ॥

मत्तवाहनचञ्चलो जटी दीप्तिसमन्वितः ॥
मुण्डी सुभगया युक्तः खड्गी दुर्भगया तथा ॥ ४१४ ॥

वरेण्यश्च शिवायुक्तो भगायुग्वृषकेतनः ॥
भक्तप्रियश्च भगिनी गणेशो भोगिनीयुतः ॥ ४१५ ॥

मेघनादस्सुभगया व्यापी स्यात्कालरात्रियुक् ॥
गणेश्वरः कालिकेति प्रोक्ता विघ्नेशमातृका ॥ ४१६ ॥

त्वगादियोगो यादीनां पूर्ववत्परिकीर्तितः ॥
प्रपञ्चयागन्यासोयं वक्ष्यते भुक्तिमुक्तिदः ॥ ४१७ ॥

महागणेशमन्त्रेण प्राणायामत्रयं चरेत् ॥
ऋषिः प्रपञ्चयागस्य गणकश्छन्द ईरितम् ॥ ४१८ ॥

गायत्री तु निवृत्पूर्वा महागणपतिः सुरः ॥
शीर्षादिषु न्यसेत्तांश्च गम्बीजं चापि गुह्यके ॥ ४१९ ॥

स्वाहाशक्तिं पादयोस्तु नियोगोभीष्टसिद्धये ॥
ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ग्लौं गमिति पूर्वषड्दीर्घयुग्मकम् ॥ ४२० ॥

उच्चार्य कुर्यादङ्गानि ⁶⁰ तथाङ्गुष्ठादिषु न्यसेत् ॥
तलद्वयं तथास्त्रेण कृत्वा दिग्बन्धमाचरेत् ॥ ४२१ ॥

तर्जन्यङ्गुष्ठशब्देन दशदिक्ष्वथ चिन्तयेत् ॥
ततो ध्यानं प्रकुर्वीत गणपस्येष्टसिद्धये ॥ ४२२ ॥

हस्तीन्द्राननमिन्दुचूडमरुणच्छायं त्रिनेत्रं रसादाश्लिष्टं प्रियया सपद्मकरया स्वाङ्कस्थया सन्तम् ॥
बीजापूरगदाधरं त्रिशिरयुक्चक्राब्जपाशोत्पलब्रीह्यग्रस्वविषाणरत्न-कलशान्हस्त् ऐर्वहन्तं भजे ॥ ४२३ ॥

महागणपतेर्मन्त्रमष्टवारं जपेत्ततः ॥
गमित्येकाक्षरं बीजं गणकोस्य मुनिर्मतः ॥ ४२६ ॥

देवो विघ्नेश्वरश्छन्दो निवृद्गायत्रिकाभिधा ॥
प्रपञ्चाख्यस्य यागस्य साङ्गतासिद्धिहेतवे ॥ ४२५ ॥

चतुश्चत्वारिंशत्सङ्ख्यजपार्थं विनियोजनम् ॥
अथ षड्दीर्घयुक्तेन कुर्यादङ्गानि गेन तु ॥ ४२६ ॥

गदापाशाङ्कुशकरं त्र्यक्षं च तुन्दिलं वरम् ॥
सिन्दूराभं चन्द्रमौलिं सर्पभूषं गलन्मदम् ॥ ४२७ ॥

एकवारं जपेत्पश्चाद्गणानान्त्वेति वैदिकम् ॥
गणेशमालामन्त्रस्य मुनिस्तु गणकः स्मृतः ॥
छन्दो मितं गणपतिर्देवता परिकीर्तितः ॥ ४२८ ॥

ह्रीङ्क्र्ॐ तारो नमः सर्वं ङेन्तं विद्याधिपं ततः ॥
सर्वार्थसिद्धिदायेति सर्वदुःखप्रशेति च ॥ ४२९ ॥

ततो मनाय एह्येहि भगवन् बादयेति च ॥
स्तम्भयेतिद्व्यं ह्रीं गं गां नमो वह्निगेहिनी ॥ ४३० ॥

क्र्ॐहीमित्थं पञ्चपञ्चाशद्वर्णो मन्त्र उच्यते ॥
जपेदिमं चतुर्वारं मुन्यादिसहितन्न्यसेत् ॥ ४३१ ॥

न्यासपूर्वत्रिवारं तु मातृकाध्यानपूर्वकम् ॥
स्वरादिसप्तवर्गैस्तु ग्रहान्सप्त प्रविन्यसेत् ॥ ४३२ ॥

मुखे बाह्वोः पादयोश्च जठरे हृदये क्रमात् ॥
तारो माया च हंसश्च सोहं स्वाहेति वै पुनः ॥ ४३३ ॥

प्रपञ्चयागमन्त्रोयमष्टार्णः समुदीरितः ॥
प्रपञ्चयागमन्त्रस्य मुनिर्ब्रह्मा समीरितः ॥ ४३४ ॥

परमाद्या समाख्याता गायत्री छन्द उत्तमम् ॥
महः परं समाख्यातं देवताचिन्मयात्मिकम् ॥ ४३५ ॥

त्रयन्तेऽबाधितं नित्यं सर्वव्यापि निरञ्जनम् ॥
विलोमगैः पञ्चवर्णैः प्रपञ्चमनुसंस्थितैः ॥ ४३६ ॥

ह्रस्वदीर्घान्तस्थकादिवर्गैः पूर्वसमन्वितैः ॥
तारमायादिकैरेतैर्युक्तैर्हरिहराक्षरैः ॥ ४३७ ॥

षडङ्गानि प्रकुर्वीत जातियुक्तानि देशिकः ॥
वेदादिपञ्चमनुभिः परिचीयमानं निरस्य मुनिभिर्जगदेकमूलम् ॥
सच्चित्समस्तगमनश्वरमच्युतं तत्तेजः परं भजत पूर्णकृपाम्बुराशि ॥ ४३८ ॥

वेदादिमाययोरन्ते ⁶¹ क्षकारान्तान्सबिन्दुकान् ॥
पृथगुच्चार्य हंसोहं स्वाहेति च वदन्हृदि ॥ ४३९ ॥

विभावयेदिमान्वर्णानात्मवह्नौ जुहोम्यहम् ॥
एवं हुत्वा क्षकारान्तानकारान्तान्पुनर्हुनेत् ॥ ४४० ॥

सविसर्गान्क्षकारान्तान्विन्यसन्मातृकास्थले ॥
एवं प्रपञ्चयागाख्यमातृकान्यास ईरितः ॥ ४४१ ॥

एकविंशन्ततो योगपीठाख्यं न्यासमाचरेत् ॥
तत्पूर्वमूक्तं च ततः स्वेष्टमन्त्रस्य सञ्चरेत् ॥ ४४२ ॥

तत्तत्कल्पोदितान्पश्चात्तत्तन्मुद्राः प्रदर्शयेत् ॥
आगमोक्तेन मार्गेण न्यासान्नित्यं करोति यः ॥ ४४३ ॥

देवताभावमाप्नोति मन्त्रसिद्धिः प्रजायते ॥
यो न्यासकवचच्छन्नो मन्त्रजापपरप्रियः ॥ ४४४ ॥

दृष्ट्वा विघ्नाः पलायन्ते सिम्ह दृष्ट्वा यथा गजाः ॥
अकृत्वा न्यासजालं यो मूढात्मा कुरुते जपम् ॥ ४४५ ॥

विघ्नैस्स बाध्यते नूनं व्याघ्रैर्मृगशिशुर्यथा ॥
न्यासानां प्रचरत्वेन फलानामपि भूरिता ॥ ४४६ ॥

उक्तन्यासो न हि त्याज्यः कामतस्त्वधिकं चरेत् ॥
ॐ क्लीमिति तु बीजाभ्यां मुद्राया बन्धनं चरेत् ॥
दर्शयेन्मूलमन्त्रेण हसौं बीजेन सन्न्यसेत् ॥ ४४७ ॥

ध्यानं कुर्यात्ततो मन्त्री तत्तत्कल्पोक्त वर्त्मना ॥
तदपि द्विविधं प्रोक्तं सगुणं निर्गुणं तथा ॥ ४४८ ॥

आत्मनो हृदयाम्भोजे कर्णिकाकेशरोज्ज्वले ॥
प्रफुल्ले सोमसूर्याग्निमण्डले न विराजिते ॥ ४४९ ॥

स्वस्येष्टदेवतां तत्र यजेदागमबोधिताम् ॥
एवं यद्वेदनं तद्धिसगुणं ध्यानमीरितम् ॥ ४५० ॥

यज्जीवब्रह्मणोरैक्यं सोहं स्यामिति वेदनम् ॥
तदेवं निर्गुणं ध्यानमिति वेदविदो विदुः ॥ ४५१ ॥

अथान्तर्यतनं वक्ष्ये यथावदवधारय ॥
वामनाडीं समाकृष्य किञ्चिदाकुञ्चयेद्गुदम् ॥
रेचयेत्सममार्गेण जिह्वा तालुगतां चरेत् ॥ ४५२ ॥

शक्तिं शिवे परे युक्त्वा किञ्चिदाकुञ्चयेदधः ॥
कृत्वेत्थं तु यजेत्पीठे न्यासमार्गेण मन्त्रवित् ॥ ४५३ ॥

तस्मिन्पीठे स्थितामिष्टदेवतां मूर्तिविग्रहाम् ॥
ध्यात्वा यजेच्चन्दनाद्यैर्मानसैर्भोजनान्तकैः ॥ ४५४ ॥

भोजनावसरे त्वन्तर्वैश्वदेवं समाचरेत् ॥
मूलाधारे स्मरेत्कुण्डं कुण्डल्यग्निसमुज्ज्वलम् ॥ ४५५ ॥

आत्मान्तरात्मपरमज्ञानात्मचतुरस्रके ॥
धर्माधर्मान्विते त्र्यस्रे मूलमन्त्रपुरःसरम् ॥ ४५६ ॥

अहं जुहोमि स्वाहेति प्रत्येकं जुहुयात्ततः ॥
अहन्ताऽसत्यपैशुन्यकामक्रोद्धादिकं हविः ॥ ४५७ ॥

मन एव स्रुवः प्रोक्तास्सुषुम्णादि गुदीरिता ॥
तदन्ते तन्मयो भूत्वा जपेदष्टोतरं शतम् ॥ ४५८ ॥

मूलं तत्सर्वसम्पत्त्यै देवतायै निवेदयेत् ॥
ततः प्रणम्य च गुरुं पूजाचक्रं समुद्धरेत् ॥ ४५९ ॥

सुवर्णरचिते पीठे भूपाला वशवर्तिनः ॥
रजतालङ्कृतं यन्त्रं सर्वैश्वर्यप्रदं मतम् ॥ ४६० ॥

यन्त्रन्तु स्फाटिकं स्वच्छं मनोभिलषितं ददेत् ॥
माणिक्यरचितं चेदं राज्यदं भुक्तिमुक्तिदम् ॥ ४६१ ॥

कृतं मरकतैर्यन्त्रं सर्वशत्रुविनाशनम् ॥
लोहत्रयोद्भवं यन्त्रं सर्वसिद्धिकरं मतम् ॥ ४६२ ॥

श्रीखण्डं शक्तिदं ज्ञेयं पौष्टिकं रक्तचन्दनम् ॥
श्रीपर्णीपीठमुद्दिष्टं पूजार्थं धनराज्यदम् ॥ ४६३ ॥

बैल्वके बहुलासम्पद्भूर्जपत्रे चतुष्पदाः ॥
गण्डकीभवपाषाणे भुक्तिमुक्तिरदूरतः ॥ ४६४ ॥

भूमौ सिन्दूररजसा रचितं सर्वकामदम् ॥
सीसकांस्यकृतं यन्त्रं सम्पत्तिं सन्ततिं हरेत् ॥ ४६५ ॥

फलकायां परे मित्तौ स्थापयेन्न कदाचन ॥
स्थापितं यदि मोहेन नाशयेत्तस्य तत्कुलम् ॥ ४६६ ॥

अरत्न्यङ्गुलविस्तारं प्राक्प्रत्यग्दक्षिणोत्तरे ॥
पलप्रमाणं कर्तव्यमर्चापीठं मनोहरम् ॥ ४६७ ॥

पूर्वार्धोच्चं प्रकुर्वीत चतुरस्रं समन्ततः ॥
तस्मिन्पीठे तु निर्माणं पूजाचक्रस्य कारयेत् ॥ ४६८ ॥

माणिक्यादिकपीठेषु मानं न्यूनं न दोषयेत् ॥
श्रीपर्णीचन्दनादीनामधिकं चेन्न दोषकृत् ॥ ४६९ ॥

अग्रे शुभग्रहौघेष्वनुकूलगुणवत्सु च ॥
नवार्चां कारयेदेषां सति तिथ्यादिकेक्षणे ॥ ४७० ॥

क्षौद्राज्यदुग्धैः प्रथमं नारिकेराम्भसा ततः ॥
अभिषिच्याथ तोयेन क्वथितेन वरौषधैः ॥ ४७१ ॥

आवाह्याभ्यर्च्य तल्लग्ने चक्रे संस्थाप्य पूजयेत् ॥
गन्धपुष्पैर्नवैर्धूपैर्दीपैर्नैवेद्यदर्पणौ ॥ ४७२ ॥

त्रिरात्त्रं पूजयेद्देवि त्रिसन्ध्यं च ततो निशि ॥
मकारैः पञ्चभिर्युक्ताश्चरेयुर्वामिनोर्चनम् ॥ ४७३ ॥

निशायां शक्तिपूजां च द्वितीयायां च कौलिकः ॥
एवं दिनत्रयं कृत्वा ततो नित्यक्रमं भजेत् ॥ ४७४ ॥

एवं देवीप्रतिष्ठायां क्रमस्सान्निध्यकारकः ॥
स्त्रीशूद्राणां वामिनां च कौलिकानामयं विधिः ॥ ४७५ ॥

महापापं न कुर्वन्ति पशुवद्वेदमार्गतः ॥
आख्यानदैश्च ⁶² रघुभिः सन्ध्यावन्दननाशितैः ॥ ४७६ ॥

पातकैस्ते न लिप्यन्ते तस्मात्तेऽपशवः स्मृताः ॥
वामिनोपासितं यन्त्रं तेषां दृष्टिपथं गतम् ॥ ४७७ ॥

तद्देवताक्षोभकरं विक्षिप्तः साधको भवेत् ॥
दक्षिणोपासितं यन्त्रं सूर्याग्निसमतेजसम् ॥ ४७८ ॥

पापिनो नैव पश्यन्ति यथोलूकास्तमोदृशः ॥
यथा नृभिर्दिनकरोदयः सर्वैरिहेष्यते ॥ ४७९ ॥

दक्षसंस्थापितं यन्त्रं तथा पुण्यात्मनां मतम् ॥
सर्वेषामेव भूतानां तुल्यदुःखसुखावुभौ ॥ ४८० ॥

वामदक्षिणमार्गौ तु तद्वन्मार्गौ दिवौकसाम् ॥
प्राधान्यं तु पुरन्ध्रीणां वामाङ्गे दक्षिणाङ्गके ॥ ४८१ ॥

पुंसां तथैव मार्गोपि कार्याकार्यविभेदतः ॥
कुण्डाश्च ⁶³ गोलका जातिविच्युता ये द्विजादयः ॥ ४८२ ॥

असंस्कृताश्च ये विप्रास्ते व्रात्याः परिकीर्तिताः ॥
ब्राह्मण्यहानिकृत्तेषां ⁶⁴ मद्यं मांसं च मैथुनम् ॥ ४८३ ॥

अब्राह्मणा वाममार्गे प्रवृत्तास्तैस्तु सेवितम् ॥
कौलेन वाथ वामेन सिद्ध्यत्येव न संशयः ॥ ४८४ ॥

सिद्धिः सञ्जायते न्येषां नरकायैव केवलम् ॥
आदौ वेदोदितैर्मन्त्त्रैविप्रोग्न्युत्तारणं चरेत् ॥ ४८५ ॥

अग्निः ⁶⁵ सप्तिं वाजमिति सप्तर्चं सूक्तमुच्यते ॥
मुनिस्त्रिष्टुप्छन्द उक्तं देवताग्निः प्रकीर्तितः ॥ ४८६ ॥

अग्निशब्देन सहितं सूक्तमेतच्छतं जपेत् ॥
अभिषिञ्चेद्गन्धतोयैस्ततः सम्पूर्णसूक्तकैः ॥ ४८७ ॥

अभिषिञ्चेच्छतावृत्त्याग्न्युत्तारणमिदं स्मृतम् ॥
क्षालयेद्धातुजं यन्त्रं मृदा चाद्भिस्तु नित्यशः ॥ ४८८ ॥

पिष्टान्तकाद्यैः काष्ठस्य मण्यादेः केवलं जलात् ॥
एवं प्रक्षालितं यन्त्रं मण्डयेच्चन्दनादिना ॥ ४८९ ॥

पुरतः स्थापयेत्पीठे दद्यात्पुष्पाञ्जलिं ततः ॥
मूलमन्त्रेणाथ तेषां स्वस्य देवाङ्गतश्चरेत् ॥ ४९० ॥

वृत्तेन वेष्टितं सम्यक् त्रिकोणं चन्दनाम्भसा ॥
तद्बहिश्चतुरस्रं च विदध्यान्मत्स्यमुद्रया ॥ ४९१ ॥

सम्पूज्य गन्धैर्देवाद्यमण्डलाय नमोणुना ॥
अङ्गानि चतुरग्न्यादिकोणेषु पुरतस्तस्था ॥ ४९२ ॥

पठंश्चास्त्रं सम्भ्युक्ष्य शङ्खाधारं प्रविन्यसेत् ॥
उक्त्वा शङ्खादि चाधारं मण्डले स्थापयेत्त्वथ ॥ ४९३ ॥

मं रं धर्मप्रदेत्युक्त्वावदेद्दशकलात्मकम् ॥
ङेन्तं वह्नेर्मण्डलं च देवनाम च कीर्तयेत् ॥ ४९४ ॥

ततोर्घ्यपात्राधाराय नमः शङ्खं स्वमन्त्रतः ॥
प्रक्षाल्यामुकदेवार्घ्यपात्रं संस्थपयाम्यहम् ॥ ४९५ ॥

एवमुक्त्वा तदाधारे संस्थाप्यैनं च तत्र हि ॥
अं सूर्यमण्डलं प्रोच्य ङेन्तं देवस्य नाम तु ॥
अर्घ्यपात्राय च नमो मनुनानेन पूजयेत् ॥ ४९६ ॥

तत्पात्रमपि तत्रैव भावयेद्भूमिमण्डलम् ॥
षट्कोणं तत्र चाङ्गानि पूजयेत्पूर्ववत्ततः ॥ ४९७ ॥

कला द्वादश सूर्यस्य प्रोक्तास्तत्र प्रदक्षिणम् ॥
ततः सुधामयैस्तोयैर्मूलान्ते मातृकां जपेत् ॥ ४९८ ॥

विलोमां पूरयेत्तस्मिन्पूजको मनुनामुना ॥
ॐ सोममण्डलायेति षोडशेति कलात्मने ॥ ४९९ ॥

अमुकार्घ्यामृतायेत् नमः शङ्खप्रपूरणे ॥
गन्धपुष्पाक्षतयवकुशाग्रतिलसर्षपाः ॥ ५०० ॥

दूर्वा इत्यर्घ्यपात्रस्य प्रोक्तं द्रव्याष्टकं सुराः ॥
तत्तोयं गन्धपुष्पाद्यैः पूजयित्वा समर्चयेत् ॥ ५०१ ॥

कलाषोडशकं चान्द्रं पश्चात्सर्वकलासु च ॥
प्राणप्रतिष्ठां कुर्वीत पूजान्ते साधकस्ततः ॥ ५०२ ॥

प्राग्वत्तीर्थं स्मावाह्य मूलमन्त्रेण तत्र तु ॥
संयोज्य मूलमन्त्रेण पुष्पं न्यस्य शराणुना ॥ ५०३ ॥

प्रदर्श्य गालिनीं मुद्रां मुद्रया धेनुसञ्ज्ञया ॥
अमृतीकृत्य विधिवत्स्वधाबीजेन साधकः ॥ ५०४ ॥

ध्यात्वेष्टदेवतां तत्र सकलीकरणं चरेत् ॥
अङ्गन्यासेन चास्त्रेण कल्पयेच्च दिशो दश ॥ ५०५ ॥

तत्र मन्त्रेण संवीक्ष्य मुद्रया शङ्खसञ्ज्ञया ॥
अवष्टभ्य ततो दीप्य मुद्रया योनिरूपया ॥ ५०६ ॥

गन्धपुष्पादिभिस्तत्र पूजयेदिष्टदेवताम् ॥
षडङ्गानि च सम्पूज्य मन्त्रयेन्मूलमन्त्रतः ॥ ५०७ ॥

अष्टकृत्वस्ततश्चार्घ्यं दापयेन्मत्स्यमुद्रया ॥
तच्छङ्खस्थं जलं किञ्चित्कुम्भतोये विनिक्षिपेत् ॥ ५०८ ॥

अर्घ्यस्योत्तरदिग्भागे पाद्यमाचमनीयकम् ॥
मधुपर्कं च संस्थाप्य त्रिकोणेषु यथाक्रमम् ॥ ५०९ ॥

एकैकपात्रं मूलेन ह्यष्टकृत्वोभिमन्त्रयेत् ॥
मधुपर्कस्तु सक्षौद्रो दधि तत्र न लभ्यते ॥ ५१० ॥

दधि दुग्धं गुडक्षौद्रे घृतप्रतिनिधिर्न हि ॥
परमं तत्पदं देवि मधुसञ्ज्ञं यदुच्यते ॥ ५११ ॥

तदाप्यायनं यत्कर्म तत्प्रोक्तं मधुपर्ककम् ॥
कांस्यस्य वाथ रौप्यस्य शैवः शङ्खवरो हरौ ॥ ५१२ ॥

महाशङ्खो वाममार्गे स्फाटिको ग्रहनायके ॥
दक्षिणे प्रोक्षणीपात्रमाधायाद्भिः प्रपूरयेत् ॥ ५१३ ॥

किञ्चिदर्घ्याम्बु सङ्गृह्य प्रोक्षण्यम्भसि योजयेत् ॥
पुनराचमनीयार्थं पात्रं संस्थापयेत्ततः ॥ ५१४ ॥

पाद्यं श्यामाकदूर्वाब्जविष्णुक्रान्ताभिरुच्यते ॥
जातीलवङ्गकङ्कोलैर्मतमाचमनीयकम् ॥ ५१८ ॥

कुशपुष्पयवव्रीहिबहुमूलतमालकम् ⁶⁶ ॥
पातयेत्प्रोक्षणीपात्रे ललितं प्रणवेन च ॥ ५१६ ॥

शुद्धाभिरद्भिर्विहितं पुनराचमनीयकम् ॥
द्रव्याभावे प्रदातव्याः क्षालितास्तण्डुलाः शुभाः ॥ ५१७ ॥

अथार्घ्यादिकपात्राणा फलं वक्ष्ये शुभाशुभम् ॥
सर्वकामप्रदं स्वार्णं रौप्यमायुःसुतप्रदम् ॥ ५१८ ॥

सौभाग्यं ताम्रपात्रेण धर्मवृद्धिस्तु मृन्मये ॥
नारिकेले देवतुष्टिर्भवेत्पात्रे तथैव च ॥ ५१९ ॥

लक्ष्मीप्राप्तिर्बिल्वपात्रे ब्राह्मण्यं ब्रह्मवृक्षजे ⁶⁷ ॥
मारणोच्चाटने लौहं स्तम्भे पाषाणजं भवेत् ॥ ५२० ॥

मन्त्रस्याराधने काष्ठं वाममार्गे तु तौम्बिकम् ॥
रत्नादीनां तु पात्राणि शुभलेखाङ्कितानि च ॥ ५२१ ॥

अर्घ्यनैवेद्यपूजार्थेञ्जलिदाने प्रपूजयेत् ॥
पात्राणामादरः कार्यः पात्राण्येवोत्तमानि च ॥ ५२२ ॥

बलिहोमक्रियाद्यं च विनापात्रं न सिद्ध्यति ॥
षट्त्रिंशदङ्गुलं पात्रमुत्तमं परिकीर्तितम् ॥ ५२३ ॥

मध्यमं तत्त्रिभागोनं कनिष्ठं द्वादशाङ्गुलम् ॥
वस्वङ्गुलविहीनं ⁶⁸ च न पात्रं कारयेत्क्वचित् ॥ ५२४ ॥

नाभीविवररूपाणिपुण्डरीकाकृतीनि ⁶⁹ च ॥
शङ्खनीलोत्पलाभानि पात्राणि परिकल्पयेत् ॥ ५२५ ॥

श्वेतादीन्यतिशस्तानि विप्रादीनां क्रमेण च ॥
सेचयेत्प्रोक्षणीपात्रतोयैर्मूलं समुच्चरेत् ॥ ५२६ ॥

आत्मानं यागवस्तूनि पूजाद्रव्यादिमण्डलम् ॥
दर्शयेद्धेनुमुद्रां ⁷⁰ च द्रव्यशुद्धिरियं मता ॥ ५२७ ॥

योगपीठे न्यासदेवांस्तत्तत्स्थानेषु पूजयेत् ॥
मणिपीठे भावनया ततः पूज्या स्वदेवता ॥ ५२८ ॥

आत्मानं देवतारूपं ध्यायेन्मूलेन पञ्च तु ॥
पुष्पस्याञ्जलयो देया मस्तके हृदये गुदे ॥ ५२९ ॥

पादयोः सर्वगात्रे च पूजयेच्चन्दनादिभिः ॥
चतुर्भिरुपचारैश्च नैवेद्यं विनिवेदयेत् ॥ ५३० ॥

गुरूपदिष्टविधिना शेषमन्यत्समापयेत् ॥
प्रोक्षण्यद्भिः प्रयुञ्जीत सर्वमेतत्समाहितः ॥ ५३१ ॥

ततश्चार्घ्यकरं कार्यं यज्ञकार्यमथोच्यते ॥
मूलाधारे चतुष्कोणमग्निकुण्डं विचिन्तयेत् ॥ ५३२ ॥

तत्राग्निं कुण्डलीरूपं ध्यायेन्मूलं समुच्चरन् ॥
धर्माधर्महविर्दीप्त आत्माग्नौ मनसा तु वै ॥ ५३३ ॥

सुषुम्णावर्त्मना नित्यमष्टावृत्तिर्जुहोम्यहम् ॥
पुण्यं जुहोमि स्वाहेति श्लोकान्ते प्रोच्चरेत्पुनः ॥ ५३४ ॥

पुनर्मूलं पुनः श्लोकः पुनः पापं जुहोमि च ॥
कृत्याकृत्येति सङ्कल्पो विकल्पो धर्म एव च ॥ ५३४ ॥

उक्त्वा पृथक् च स्वाहान्तं पुनः श्लोकमिमं पठेत् ॥
प्रकाशामर्शहस्ताभ्यामवलम्ब्योन्मनीषु च ॥ ५३६ ॥

धर्माधर्मकलास्नेहपूर्ण वह्नौ जुहोम्यहम् ॥
स्वाहान्तेनाहुतिं दत्त्वा प्राणायामनिरोधतः ॥ ५३७ ॥

निरस्तनिखिलोषाधिमात्मानं चिन्मयं स्मरेत् ॥
प्राणायामत्रयं कृत्वा ऋष्यादिन्यासमाचरेत् ॥ ५३८ ॥

पूजापीठं विनिर्माय पूजयेत्पीठदेवताः ॥
गुरुपङ्क्तिरुदक्पूज्या महागणपतिस्त्ववाक् ॥ ५३९ ॥

पूजयेदनलादीनि देवस्याधस्तु सप्त च ॥
मण्डूकश्चापि तस्योर्ध्वं रुद्रः कालानलस्तथा ॥ ५४० ॥

मूलप्रकृतिमाधारशक्तिं कूर्मं तथान्तकम् ॥
वराहं तस्य दंष्ट्राग्रे पृथिवीमर्चयेत्पुनः ॥ ५४१ ॥

तस्यां सुधार्णवं तस्मिन्दीपञ्च नवरत्नकम् ॥
स्वर्णशैलं च तन्मध्ये तदूर्ध्वं नन्दनं वनम् ॥ ५४२ ॥

तन्मध्ये कल्पवृक्षांश्च तन्मध्ये रत्नभूमिकाम् ॥
स्वर्णप्राकारमस्यान्ते तन्मध्ये रत्नमण्डपम् ॥ ५४३ ॥

तस्यान्तः स्वर्णवेदी च रत्नसिंहासनं पुनः ॥
वेदीमध्ये भावनीयं पूजयेच्चन्दनादिना ॥ ५४४ ॥

पूजाचक्राधारपीठं सिंहासनमिति स्मरेत् ॥
तत्पादेषु यजेत्सम्यगाग्नेयादिशिवान्तकम् ॥ ५४५ ॥

धर्मं वृषतनुं चित्रं ज्ञानं कृष्णं च सिंहवत् ॥
वैराग्यं भूतवत्पीतमैश्वर्यं कृष्णहस्तिवत् ॥ ४५६ ॥

अधर्मादींश्चित्रवर्णान्पीठस्याधः समर्चयेत् ॥
मायाविद्ये च तन्मध्येऽनन्तं तत्त्वाकृतिं यजेत् ॥ ५४७ ॥

तस्य मूर्ध्नि यजेत्पद्ममष्टप्रकृतिपत्रकम् ॥
आनन्दकन्दकं संविन्नालं विकारकेशरम् ॥ ५४८ ॥

मातृकाकर्णिकोपेतं तत्पत्रेषु क्रमाद्यजेत् ॥
सिद्ध्यष्टकं चाणिमाद्यं तन्नामानि ब्रवीम्यहम् ॥ ५४९ ॥

अणिमा महिमा चैव गरिमा लघिमा तथा ॥
प्राप्तिः प्राकाम्यमीशित्वं वशित्वं चाष्टसिद्धयः ॥ ५५० ॥

अधोधः कर्णिकायास्तु सूर्यस्सोमस्तथानलः ॥
गुणान्सत्त्वादिकांस्तत्र तद्वदग्रे त्रयं यजेत् ॥ ५५१ ॥

ब्रह्मविष्णुमहेशांश्च ततो दिक्षु च मध्यतः ॥
ज्ञानं माया कला विद्या परपूर्वं च तत्त्वकम् ॥ ५५२ ॥

केशरेषु तथा मध्ये पूर्वादिषु यथाक्रमम् ॥
तत्तन्मत्रोक्तपीठस्य नव शक्तीः प्रपूजयेत् ॥ ५५३ ॥

पीठमन्त्रेण गन्धाद्यैः पीठं समन्ततोर्चयेत् ॥
चतुर्थीनमसा युक्तैः स्वस्वदैवतनामभिः ॥ ५५४ ॥

मध्ये पुष्पाञ्जलिं दद्यात्पीठमन्त्रेण साधकः ॥
मूलमन्त्रं समुच्चार्य षष्ठ्यन्तं पीठनाम च ॥ ५५५ ॥

मूर्ति च कल्पयामीति मूर्तिमध्ये विनिक्षिपेत् ॥
पुनर्मूलं समुच्चार्य देवनाम ततः परम् ॥ ५५६ ॥

मूर्ति च पूजयामीति तां पुष्पेण समर्चयेत् ॥
एकपीठेन्यपूजां च विना यन्त्रं करोति यः ॥ ५५७ ॥

देवताशापमाप्नोति रौरवं नरकं व्रजेत् ॥
तन्त्रेण पूजयेद्यन्त्रं देवताशापमाप्नुयात् ॥ ५५८ ॥

आवाह्य देवतामेकामर्चयेच्चान्यदेवताम् ॥
अन्ययन्त्रेन्यपूजा वा देवता शापकारिणी ॥ ५५९ ॥

पूजनं बहुमूर्तीनामेकपीठे भवेद्यदि ॥
पृथक्चन्दनपुष्पाणि धूपदीपादि मन्त्रतः ॥ ५६० ॥

खण्डिते स्फुटिते दग्धे भ्रष्टे मानविवर्जिते ॥
व्यङ्गेनर्हपशुस्पृष्टे पतिते दुष्टभूमिषु ॥ ५६१ ॥

अन्यमन्त्रार्चिते चैव पतितस्पर्शदषिते ॥
देशेष्वेतेषु नो कुर्युः सन्निधानं दिवौकसः ॥ २६२ ॥

गणेशसूर्यविष्ण्वीशदेवीनां पूजनं क्रमात् ॥
दशस्थानानि देवानां पूजने कल्पितानित् च ॥ ५६३ ॥

सान्निध्यं सर्वदेवानामवश्यं मन्त्रतो भवेत् ॥
मन्त्रस्तु जीववत्प्रोक्तः प्रतिमाद्यं शरीरवत् ॥ ५६४ ॥

सिद्धायामपि सामग्र्यां विना मन्त्रं फलं न हि ॥
शिवलिङ्गे मणौ यन्त्रे शालग्रामे घटे रवौ ॥ ५६५ ॥

स्थण्डिलेग्नौ मूर्ध्नि हृदि स्थानेष्वेतेषु पूजयेत् ॥
भूमौ चैव कृता पूजा पुत्रायुर्धननाशिनी ॥ ५६६ ॥

दशाङ्गुलप्रमाणा वा तिथ्यङ्गुलमिता पुनः ॥
अभ्यर्चा प्रथमा दिष्णोर्गृहेषु गृहमेधिभिः ॥ ५६७ ॥

पञ्चसूत्रसमायुक्तं शिवलिङ्गं समर्चयेत् ॥
गृहस्थानां भुक्तिमुक्तिधनारोग्यप्रदं तु तत् ॥ ५६८ ॥

लिङ्गमस्तकविस्तारोपचितावथ दीर्घतः ॥
लिङ्गस्य लिङ्गशालक्या जलाहार्यास्तथैव च ॥ ५६९ ॥

लिङ्गपीठस्य पञ्चानां समता पञ्चसूत्रिका ॥
शालग्रामसमुत्पत्तिं शृण्वन्तु परमाद्भुताम् ॥ ५७० ॥

गण्डक्या प्राक् तपस्तप्तं भवन्तु मम देवताः ॥
सर्वे पुत्राः सुखं दातुं जनानामिति ते सुराः ॥ ५७१ ॥

तस्यास्तु तपसा हृष्टा ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः ॥
वरं दातुं समुद्युक्ता वव्रे सापि स्वपुत्त्रताम् ॥
अशक्तास्तं वरं दातुं तदा शप्तास्तया क्रुधा ॥ ५७२ ॥

प्रतारणं मम सुराः कृतं यस्मात्पुनः पुनः ॥
कीटयोनिं प्रपद्यध्वं क्रुद्धास्तेप्यशपंश्च ताम् ॥ ५७३ ॥

अविच्चार्य वयं शप्तास्त्वया यत्तपसोद्धते ॥
तेन कर्मविपाकेन त्वं वै कृष्णा नदी भव ॥ ५७४ ॥

अन्योन्यशापं श्रुत्वेत्थं महान्कोलाहलोभवत् ॥
प्रकम्पिताः सुरा याता ब्रह्माणं ते व्यजिज्ञपन् ॥ ५७५ ॥

ब्रह्मंस्त्राहि महाशापादन्योन्यपतितान्क्रुधा ॥
इति देववचः श्रूत्वा ब्रह्मा शङ्करमब्रवीत् ॥ ५७६ ॥

शिवः प्रोवाच धातारमहं संहारकारकः ॥
त्वं सृष्टिकर्ता विष्णुस्तु पालको बुद्धिमत्तरः ॥ ५७७ ॥

स प्रष्टव्यो यथासङ्ख्यमुभयोः शम्भवेदिति ॥
तत्र माहेश्वरं श्रुत्वा वचनं विष्णुरब्रवीत् ॥ ५७८ ॥

शृणु ब्रह्मन्महादेव शृणु देवि गजानन ॥
मद्गणौ ब्राह्मणौ ग्राहमातङ्गौ शापतो यदा ॥ ५७९ ॥

भविष्यतस्तयोर्मोक्षं करिष्यामि कलेवरम् ॥
शीर्णं भविष्यति यदा तन्मेदोमज्जसम्भवाः ॥ ५८० ॥

पाषाणान्तर्गताः कीटा वज्राख्याः प्रभविष्यथ ॥
अद्यैव गण्डकी पुण्या गङ्गातुल्या महानदी ॥ ५८१ ॥

गण्डक्यां गिरिराजस्य दक्षिणे दशयोजनम् ॥
विस्तीर्णं तन्मनुक्षेत्रम्पुण्यं क्षेत्रं महीतले ॥ ५८२ ॥

चक्रतीर्थमिदं ख्यातं त्रिषु लोकेषु विश्रुतम् ॥
शालग्रामशिला यत्र यत्र द्वारवती शिला ॥ ५८३ ॥

उभयोः सङ्गमो यत्र मुक्तिस्तत्र न संशयः ॥
सर्वदेवप्रीतिकरा भुक्तिमुक्तिप्रदायिनी ॥ ५८४ ॥

नद्यां तस्यान्तु पाषाणा ये तदन्तर्गताः सुराः ॥
पार्थिवांशं विना सर्वे वज्रकीटा भवन्त्विति ॥ ५८५ ॥

अनेनैव तु गण्डक्याः पुत्रत्वं भवतामपि ॥
प्रीताः सुरा न मूर्तेश्च न वृक्षस्यापि पूजनात् ॥ ५८६ ॥

सन्तोषो जायते तेषां गण्डक्यश्मार्चनाद्यथा ॥
इति विष्णुवचः श्रुत्वा ब्रह्मा वचनमब्रवीत् ॥ ५८७ ॥

कीदृक्पूज्या शिला विष्णो किंस्वित्कस्य च वल्लभा ॥
किं फलं कोधिकारि च केन मार्गेण तद्वद ॥ ५८८ ॥

इति ब्रह्मवचः श्रुत्वा विष्णुर्वचनमब्रवीत् ॥
स्वीयवर्णशिला पूज्या ब्राह्मणाद्यैः सुखाप्तये ॥ ५८९ ॥

स्निग्धा शिला मन्त्रसिद्धिं रूक्षाऽसिद्ध करोति न ॥
पाण्डुरा पापशमनी मलिना पापधीकरा ॥ ५९० ॥

पीता पुत्रफलं दद्यादाम्रवर्णा सुतान्हरेत् ॥
नीला सन्दिशते लक्ष्मीं धूमाभा हरते मतिम् ॥ ५९१ ॥

रोगप्रदा रक्तवर्णा सिन्दूराभा महाकलिम् ॥
दारिद्र्यकारिणीवक्रा समा सर्वार्थसाधिका ॥ ५९२ ॥

स्थूला निहन्ति चैवायुः सूक्ष्मास्वल्पमतिं हरेत् ॥
पूजाफलं लाञ्छितया निष्फलं लाञ्छनं विना ॥ ५९३ ॥

कपिला चित्तवैकल्यं नेत्ररोगञ्च कर्बुरा ॥
लग्ना भङ्गकलिं दद्याद्बहुचक्रा प्रधानताम् ॥ ५९४ ॥

लक्षणान्तरहीना चेदचक्रा विविधापदम् ॥
विकृतावर्तनाभिश्च वित्तान्नं कुरुते बहु ॥ ५९५ ॥

वंशच्छेदो गृहस्थानां नारसिंह्यां प्रजायते ॥
रेखावर्ता दुःखदात्री यथा सूक्ष्मा तथामृतम् ॥ ५९६ ॥

यथा स्निग्धा तथा लक्ष्मीस्तद्विभेदानतः शृणु ॥
लक्ष्मीहरिः स विज्ञेयो यत्र पद्मं सचक्रकम् ॥ ५९७ ॥

केवला वनमाला वा गृहस्थानामभीष्टदः ॥
वासुदेवः स विज्ञेयो यद्द्वारे चक्रयुग्मकम् ॥ ५९८ ॥

निरन्तरं समं चापि स श्वेतः पापनाशनः ॥
सङ्कर्षणः स विज्ञेयः प्राक्पश्चाच्चक्रयुग्मकम् ॥ ५९९ ॥

संलग्नं पूर्वभागस्थं महद्रत्नसुशोभनम् ॥
प्रद्युम्ने सूक्ष्मचक्रं स्याच्छिद्रं दीर्घं विचिन्तयेत् ॥ ६०० ॥

शुषिरान्तर्बहुच्छिद्रं पीतमिष्टप्रदायकम् ॥
अनिरुद्धस्तु नीलाभो वर्तुलश्चातिशोभनः ॥ ६०१ ॥

रेखाद्वयं तु तद्द्वारि पृष्ठं पद्मेन लाञ्छितम् ॥
केशवः स तु विज्ञेय एकं वा द्वयमेव च ॥ ६०२ ॥

प्राग्वापश्चाच्च चक्रं स्याच्चतुष्।
कोणस्स भाग्यकृत् ॥
नारायणः श्यामवर्णो नाभौ चक्रं तथोन्नतम् ॥ ६०३ ॥

दीर्घरेखासमायुक्तं दक्षिणे सुकरं पृथु ॥
हरिरूपा शिला सा स्याद्यस्या ऊर्ध्वं मुखं भवेत् ॥ ६०४ ॥

हरिवद्दृश्यते द्वारं भुक्तिमुक्तिप्रदा तु सा ॥
परमेष्ठी स विज्ञेयः पद्मचक्रान्वितस्तु यः ॥ ६०५ ॥

बिल्वाकृतिश्च शुक्लाभः पृष्ठे च शुषिरं महत् ॥
विष्णुस्तु कृष्णवर्णः स्यात्स्थूलचक्रे शुभानने ॥ ६०६ ॥

द्वारोपरि तथा रेखा दृश्यते मध्यदेशतः ॥
नरसिंहस्तु कपिलः पृथग्वक्त्रो बृहन्मुखः ॥ ६०७ ॥

त्रयो वा पञ्च वा तत्र बिन्दवो गृहिणां न सन् ॥
कपिलो नरसिंहस्तु गुडलाक्षानिभो भवेत् ॥ ६०८ ॥

स्थूलचक्रद्वयं मध्ये द्वारे रेखा सुशोभना ॥
महानृसिंहो विज्ञेयः पूर्वोक्तैर्लक्षणैर्युतः ॥ ६०९ ॥

रेखाश्च केशराकारा मुखं दीर्घं भयानकम् ॥
लक्ष्मीनृसिंहो विज्ञेयश्चतुश्चक्रस्सबिन्दुकः ॥ ६१० ॥

पूर्वोक्तलक्षणैर्युक्तो वनमालाविराजितः ॥
वराहोसौ शक्तिलिङ्गचक्रे च विषमे तथा ॥ ६११ ॥

इन्द्रनीलनिभःस्थूलस्त्रिरेखालाञ्छितो भवेत् ॥
पृथ्वी वराहनाम्नी सा या वराहाकृतिः शिला ॥ ६१२ ॥

अभुग्ना नैव रेखैका गतराज्यप्रदायिका ॥
मत्स्याख्या सा शिला ज्ञेया बिन्दुत्रयविभूषिता ॥ ६१३ ॥

कांस्योद्भवा स्वर्णनिभा दीर्घा सा भुक्तिमुक्तिदा ॥
कूर्माख्या तु शिला पृष्ठे वर्तुला चोन्नता भवेत् ॥ ६१४ ॥

हरितं वर्णमाधत्ते कौस्तुभेन च चिह्निता ॥
शिला कूर्मस्य विज्ञेया कूर्माकारा तु या भवेत् ॥ ६१५ ॥

चक्राङ्किता तथा वृत्ता पूजिता सा पदप्रदा ॥
हयग्रीव्ॐकुशाकारा रेखा चक्रसमीपगा ॥ ६१६ ॥

बहुबिन्दुसमायुक्तं पृष्ठं नीरदनीलकम् ॥
ज्ञेयः सौम्यो हयग्रीवो हयग्रीवसमा शिला ॥ ६१७ ॥

दीर्घया रेखया युक्ता रेखा वा तादृशी भवेत् ॥ ६१८ ॥

हयशीर्षः स विज्ञेयो मुखं यस्य हयाकृति ॥
पद्माकृति भवेद्वापि साक्षमालं शिरस्तथा ॥ ६१९ ॥

वैकुण्ठस्तिलवर्णाभश्चक्रमेकन्तथा ध्वजः ॥
द्वारोपरि तथा रेखा पूजकाय सुशोभनः ॥ ६२० ॥

श्रीधरस्तु तथा देवश्चिह्नितो वनमालया ॥
कदम्बकुसुमाकारो रेखापञ्चकभूषितः ॥ ६२१ ॥

वामनः स तु विज्ञेयो योतिह्रस्वश्च वर्तुलः ॥
अतसीकुसुमप्रख्यो बिन्दुनोपरि शोभितः ॥ ६२२ ॥

दधिवामननामा च ऊर्ध्वाधश्चक्रसंयुतः ॥
महाद्युतिश्च ह्रस्वश्च सुभिक्षक्षेमदायकः ॥ ६२३ ॥

सुदुर्शनस्तथा देवश्श्यामवर्णो महाद्युतिः ॥
वामपार्श्वे तथाचक्रं रेखैकैव तु दक्षिणे ॥ ६२४ ॥

सहस्रार्जुननामासौ नानारेखामयो भवेत् ॥
बकाकारा यत्र पङ्क्तिः स नष्टद्रव्यदायकः ॥ ६२५ ॥

स्थूलो दामोदरो यस्य मध्ये चक्रं प्रतिष्ठितम् ॥
दूर्वाभो द्वारसङ्कीर्णपीतरेखो धनप्रदः ॥ ६२६ ॥

राधादामोदरो ज्ञेय ऊर्ध्वाधश्चक्रसंयुतम् ॥
नातिदीर्घमुखं मध्ये लम्बरेखः स भोगदः ॥ ६२७ ॥

दामोदरः स विज्ञेयो यश्चक्रद्वयलाञ्छितः ॥
सूक्ष्मं भवेच्च विवरं पूजितस्सुखदस्सदा ॥ ६२८ ॥

अनन्तो बहुवर्णः स्यान्नागभोगेन चिह्नितः ॥
अनेकचक्रसम्भिन्नः सर्वकामफलप्रदः ॥ ६२९ ॥

पुरुषोत्तमनामासौ यस्य दिक्षु विदिक्षु च ॥
ऊर्द्ध्वान्यास्यानि दृश्यन्ते पुरुषार्थफलप्रदः ॥ ६३० ॥

योगेश्वरः स विज्ञेयो लिङ्गं यस्य शिरोगतम् ॥
ब्रह्महत्यादिपापानां नाशको योगसिद्धिदः ॥ ६३१ ॥

पद्मनाभस्तथा रक्तः पङ्कजच्छत्रसंयुतः ॥
तलस्या पूजयित्वा तं दरिद्रोपीश्वरो भवेत् ॥ ६३२ ॥

रश्मिज्वालो हिरण्याक्षश्चन्द्राभः स्फटिकोपमः ॥
अथवा जायते नानास्वर्णरेखाभिरन्वितः ॥ ६३३ ॥

गरुडः स विभुर्ज्ञेयो मध्ये पक्षद्वयान्विते ॥
सुदीर्घा दृश्यते रेखा स सर्पविषनाशकः ॥ ६३४ ॥

जनार्दनः स विज्ञेयः केवलानि स्फुटानि च ॥
यस्योदरे तु चक्राणि चत्वारि पितृतृप्तिकृत् ॥ ६३५ ॥

लक्ष्मीनारायणो ज्ञेयो वनमालाङ्कितोदरः ॥
सूक्ष्मद्वारश्चतुश्चक्रो भुक्तिमुक्तिप्रदायकः ॥ ६३६ ॥

हृषिकेशः स विज्ञेयो योर्धचन्द्राकृतिर्भवेत् ॥
तमभ्यर्च्यामुयात्स्वर्गं विषयांश्च समीहितान् ॥ ६३७ ॥

लक्ष्मीनरहरिर्ज्ञेयः कृष्णवर्णः सबिन्दुकः ॥
वामपार्श्वे समे चक्रे गृहस्थाभीष्टदायकः ॥ ६३८ ॥

त्रिविक्रमः स विज्ञेयः श्यामवर्णो महाद्युतिः ॥
वामपार्श्वे चक्रयुग्ममेकरेखा तु दक्षिणे ॥ ६३९ ॥

कृष्णो ज्ञेयः शिला कृष्णा सचक्रो वा विचक्रकः ॥
प्रदक्षिणावर्तकृतो वनमालाविभूषितः ॥ ६४० ॥

चतुर्मुखः स विज्ञेयो द्वे चक्रे मध्यदेशतः ॥
चतस्रः पार्श्वगा रेखा वेदशास्त्रागमप्रदः ॥ ६४१ ॥

विष्णोर्भेदा इमे प्रोक्ता अत्रैवावाहयेद्धरिम् ॥
विसर्जयेच्च पूजान्ते प्रतिष्ठां नात्र कारयेत् ॥ ६४२ ॥

शालग्रामाः समाः पूज्याः समेषु द्वितयं न हि ॥
असमा नैव पुज्यन्ते सर्वकामफलार्थिभिः ॥ ६४३ ॥

शिला द्वादश यो नित्यं भक्त्या सम्पूजयेन्नरः ॥
दिनेदिने धर्मवृद्धिः पापनाशो भवेदिह ॥ ६४४ ॥

शिवनामा स विज्ञेयो यो लिङ्गाकारताङ्गतः ॥
स्वयन्तुलिङ्गाकृतिमान्मन्त्रसिद्धिविधायकः ॥ ६४५ ॥

त्र्यम्बकः स तु विज्ञेयो यो बिन्दुत्रयभूषितः ॥
शूलाकारा तथा रेखा गतायुष्ट्वप्रदायकः ॥ ६४६ ॥

धूर्जटिस्स तु विज्ञेयो यत्र रेखा जटासमाः ॥
तिस्रो यत्र प्रदृश्यन्ते सोचितो ज्ञानदायकः ॥ ६४७ ॥

शम्भुस्तु पाण्डुरो ज्ञेयो बिन्दुः कृष्णस्तु मस्तके ॥
बिल्वप्रमाणस्तेजस्वी पूजितः स्त्रीवशङ्करः ॥ ६४८ ॥

ईश्वरस्स तु विज्ञेयो रक्तो बिन्दुस्तु मस्तके ॥
एकचक्रो द्विचक्रो वा ह्यन्तरेऽधश्च गोपदम् ॥ ६४९ ॥

मृत्युञ्जयस्स विज्ञेयो ह्यपमृत्युविनाशकः ॥
अधश्चक्रं तदूर्ध्वञ्च श्वेता रेखा त्रिशूलभाक् ॥ ६५० ॥

चन्द्रशेखरनामासावर्धचन्द्रोस्ति मस्तके ॥
मध्ये चक्रद्वयं तस्य सेवनाद्रोगनाशनम् ॥ ६५१ ॥

चन्द्रः स एव विज्ञेयः कपिलो मूर्ध्नि रूक्षितः ॥
चक्रमध्ये भवेद्रेखा मारयेद्रिपुसन्ततिम् ॥ ६५२ ॥

शालग्रामानथो वक्ष्ये शाक्तान्कीटसमुद्भवान् ॥
येषां पूजनतो देवी भवानी सुप्रसीदति ॥ ६५३ ॥

श्रीविद्या सा तले चक्रमूर्ध्वं छत्रं प्रदृश्यते ॥
बाह्ये घण्टाङ्कितो मूर्द्धा स्निग्धा सेव्याखिलैस्तदा ॥ ६५४ ॥

महाकाली तु सा ज्ञेया योक्तचिह्नसमन्विता ॥
द्विच्छिद्राद्यास्सर्वशिलास्त्रिकोणेनाङ्कितास्तु याः ॥ ६५५ ॥

यदायुधाकृतिश्चान्तर्देवी तत्र विनिर्दिशेत् ॥
देवीशिला सचक्रा या दक्षमार्गेण तां यजेत् ॥ ६५६ ॥

सार्चिता वाममार्गेण लोकद्वयसुखावहा ॥
या चक्ररहिता देवी शिला तां वामतोर्चयेत् ॥ ६५७ ॥

स्पर्शः कार्यो न विप्राणां तस्या या क्षोभकृद्भवेत् ॥
सौरी शिला दुर्लभैव प्रायः कलियुगे सुराः ॥ ६५८ ॥

स्फटिकाभा भवेत्सा तु धर्मे मुक्ता विमुञ्चति ॥
सूर्यस्योर्ध्वस्थितं वह्निं साभिषिक्ता प्रवर्षणम् ॥ ६५९ ॥

कुरुते शपथे मिथ्याकृते स्यात्कुष्ठकारिका ॥
इत्यादिलक्षणैर्युक्ता शिला सूर्यस्य सम्मता ॥ ६६० ॥

गणेशः स तु विज्ञेयो यस्तु शुण्डाङ्कितो भवेत् ॥
शुण्डाकारा शिला वापि गजाननसमापि वा ॥ ६६१ ॥

यस्या मध्ये महच्चक्रं सूक्ष्मचक्रं च यद्दिशि ॥
सा शिला तस्य दिक्पस्य सेव्या तद्दिशि राज्यदा ॥ ६६२ ॥

अर्धचन्द्राकृतिर्यत्र दृश्यते शकलद्वयम् ॥
सा तु चन्द्रशिला त्र्यस्रयुक्ता भौमशिला मता ॥ ६६३ ॥

बाणाकारेण चिह्नेन ज्ञेया बुधशिला सुराः ॥
दीर्घेण चतुरस्रेण युक्ता गुरुशिला मता ॥ ६६४ ॥

पञ्चकोणा तु शुक्रस्य चापाकारा शनेर्मता ॥
शूर्पाकारा तु राहोः स्यात्केतोस्तु ध्वजरूपिणी ॥ ६६५ ॥

प्राप्ते कलियुगे घोरे वामाचारविमिश्रिते ॥
भक्ष्याभक्ष्यविचारादिरहिते म्लेच्छसङ्कुले ॥ ६६६ ॥

कामक्रोधादिभिर्व्याप्ते जने स्त्रीभिर्विनिर्जिते ॥
क्व शिष्यः क्व गुरुर्मन्त्रः क्व जपः क्व च सिद्धयः ॥ ६६७ ॥

अयुताब्दे कलेर्याते त्यजेद्विष्णुशिला महीम् ॥
तदर्धञ्जाह्नवीतोयं तदर्धन्देवताशिला ॥ ६६८ ॥

जप एव कलौ श्रेयाञ्च्छालग्रामार्चनं तथा ॥
सूर्यार्घ्यदानसमये दानं विभवतः परम् ॥ ६६९ ॥

आवाहनादिकं कार्यं मूर्त्यादौ त्रिविधं तु तत् ॥
आदावावाहनं कार्यं त्रिर्जपेन्मूलमन्त्रकम् ॥ ६७० ॥

स्वाल्लोकात्सूक्ष्मरूपेण देव आगत्य मूर्तिषु ॥
स्थित एवं भावयित्वा सुषुम्णावर्त्मना सुधीः ॥ ६७१ ॥

आनीय तेजः स्वस्थानान्नासिकारन्ध्रनिर्गतम् ॥
करपुष्पाञ्जलौ स्थाप्य तद्दद्याद्देवमूर्द्धनि ॥ ६७२ ॥

देवस्य तेजस्तन्मूर्तौ आवाहन्याख्यमुर्दया ⁷¹ ॥
स्थापयेदुच्चरेन्मूलमेतदावाहनं मतम् ॥ ६७३ ॥

विभोर्निवेशनं यन्त्रं स्थापनं कथितं बुधैः ॥
ततः संस्थापनं कुर्यादिह तिष्ठेति तिष्ठ च ॥ ६७४ ॥

मूलान्ते देवतानाम तस्यान्ते च पठेदिति ॥
आस्थापनीयमुद्रां ⁷² च दर्शयित्वा विभावयेत् ॥ ६७५ ॥

या तु स्थिरा देवतेति पश्चात्सप्रार्थयेदिति ॥
देवेश भक्तिसुलभ सर्वावरणसंयुत ॥ ६७६ ॥

यावत्त्वां पूजयिष्यामि तावत्त्वं सुस्थितो भव ॥
एवं सम्प्रार्थ्य देवेशं सन्निधापनमाचरेत् ॥ ६७७ ॥

मूलमन्त्रं समुच्चार्य सम्बुध्येत्तां च देवताम् ॥
इह त्वं सन्निधेहीति द्विरुक्त्वा स्वस्य सन्निधौ ॥ ६७८ ॥

स्थितं देवं तोषयेच्च सन्निधापनमुद्रया ⁷³ ॥
देवतायास्ततः कुर्यान्मूलमुच्चर्यसन्निधिम् ॥ ६७९ ॥

सम्बुध्य तां वदेत्पश्चात्सन्निरुद्धो ⁷⁴ भवेति च ॥
द्विरुच्चरेत्कृपापूर्णां भक्तिभावनिरोधिताम् ॥ ६८० ॥

प्रतिमायां स्थिरं यातां देवतामिति चिन्तयेत् ॥
देवतां सम्मुखी कुर्यान्मूलमुच्चार्य देशिकः ॥ ६८१ ॥

सम्बुध्य तां वदेत्पश्चात्सम्मुखो भव इत्यपि ॥
ध्यायेत्स्वसम्मुखं देवं सुप्रसन्नाननाम्बुजम् ॥ ६८२ ॥

सम्मुखी करणीं मुद्रां दर्शयेदिति तत्स्मृतम् ॥
देवावगुण्ठनं कार्यं मूलमुच्चार्य मन्त्रवित् ॥ ६८३ ॥

सम्बुध्य तामवगुण्ठितो भवेदिति प्रदर्शयेत् ॥
अवगुण्ठनमुद्राञ्च ⁷⁵ दर्शयेच्चिन्तयेदिति ॥ ६८४ ॥

भक्त्यासम्मोहितं देवं विस्मयोत्फुल्ललोचनम् ॥
सकलीकरणं चैव देवस्य हृदयादिषु ॥ ६८५ ॥

षडङ्गमन्त्रान्विन्यस्य मूलमुच्चार्य देवताम् ॥
सम्बुध्य तां च सकलीकृतो भव वदेत्ततः ॥ ६८६ ॥

ध्यायेदङ्गानि देवे तु प्रतिष्ठाप्याङ्गदेवताः ॥
यस्माद्भिन्नस्वभावानां यदभिन्नं प्रयोजनम् ॥ ६८७ ॥

अङ्गानामङ्गिना सार्द्धं सकलीकरणाद्भवेत् ॥
अमृतीकरणं वक्ष्ये पीठे संस्थाप्य देवताम् ॥ ६८८ ॥

बद्ध्वा सम्यग्धेनुमुद्रां देवमूर्ध्नि प्रवर्षणम् ॥
जायते चामृतश्चैति ध्यायन्नर्घ्योदकेन च ॥ ६८९ ॥

त्रिः सिञ्चेन्मूलमन्त्रेण दीपिनीमन्त्रमन्त्रितम् ॥
अकारादिक्षकारान्तमातृकाभिस्त्रिधा पुनः ॥ ६९० ॥

वाग्भवं वदयुग्मं च वाग्वादिनी च वाग्भवम् ॥
क्लीङ्क्लिन्ने क्लेदिनि क्लेदय महाक्षोभमित्याप ॥ ६९१ ॥

कुरु युग्मं कामबीजम्ॐ मोक्षं कुरु युग्मकम् ॥
प्रासादश्च पुनः प्रासादः सप्तत्रिंशदक्षरः ॥ ६९२ ॥

दीपिनीमनुराख्यातो देवताया हि वृद्धिकृत् ॥
मूलं ⁷⁶ सम्बोधनान्तं च देवनामामृतीकृतः ॥
भवेति च वदेदित्थममृती करणं त्विदम् ॥ ६९३ ॥

परमीकरणं वक्ष्ये महामुद्रां ⁷⁷ च बन्धयेत् ॥
उच्चार्य मूलं देवं च पूर्ववत्परमीकृतिः ॥
कृतो भवेति च प्रोच्य ध्यायेद्देवस्य मस्तके परमामृतवृद्धिं च देवस्य हृदयं स्पृशन् ॥ ६९४ ॥

कुर्यात्प्राणप्रतिष्ठां ⁷⁸ च मम स्थाने वदेत्तथा ॥
द्रेवतानामशेषं च सर्वं प्राग्वत्तदेव हि ॥ ६९५ ॥

तत्तद्दैवतकल्पोक्तास्ततो मुद्राः प्रदर्शयेत् ॥
मुदं स्वं पूरयन्त्यद्धा देहद्वारेण चात्मनः ॥ ६९६ ॥

या अर्पयन्त्ययत्नेन मुद्रास्ताः शक्तयो मताः ॥
मोदयन्ति ग्रहादिभ्यःपापौघं द्रावयन्ति च ॥ ६९७ ॥

मोदनं द्रावणं यस्मादतो मुद्गाः प्रकीर्तिताः ॥
ततः सम्पूजयेद्देवं शक्त्यालभ्योपचारकैः ॥ ६९८ ॥

तत्रादौ पूजनं कार्यं षोडशैरुपचारकैः ॥
आसनं स्वागतं चार्घ्यं पाद्यमाचमनीयकम् ॥ ६९९ ॥

मधुपर्कमाचमनं स्नानं वस्त्रमलङ्कृतिम् ॥
गन्धपुष्पाणि धूपं च दीपनैवेद्यवन्दनम् ॥ ७०० ॥

प्रयोजयेदर्चनायामुपचारान्हि षोडश ॥
दशोपचारा मध्या स्यात्सा गृहस्थैर्विधीयते ॥ ७०१ ॥

अर्घ्यं पाद्यं तथाचामो मधुपर्कस्तथाचमः ॥
गन्धादयो निवेद्यान्ताः उपचारा दश स्मृताः ॥ ७२० ॥

गन्धादयो निवेद्यान्ताः पूजा पञ्चोपचारिका ॥
अगृहस्थैर्गृहस्थैर्वा कर्तव्या कार्यतत्परैः ॥ ७०३ ॥

आदौ कुर्याद्देशिकस्तु वेदमन्त्रेण पूजनम् ॥
ततश्च तान्त्रिकैर्मन्त्रैर्वामी शूद्रश्च तन्त्रतः ॥ ७०४ ॥

ॐ ⁷⁹ अं हं ह मिदमिदं गृहाण ठद्वयम् ॥
योज्यः सर्वोपचारेषु मन्त्रः पञ्चदशाक्षरः ॥ ७०५ ॥

पठेद्वा वैदिकस्यान्ते तत्र तन्त्रं तु वैदिकः ॥
सर्वत्र वह्निजायायाः स्थाने शूद्रो नमः पठेत् ॥ ७०६ ॥

देवस्य वामभागे तु दद्यान्मूलेन चासनम् ॥
पौष्पं दारुमयं वास्त्रं चार्मं कौशं च तैजसम् ॥ ७०७ ॥

पौष्पं पुष्पादिरचितं कुशदूर्वादिसंयुतम् ॥
नानावर्णसुगन्धं च कोमलं सर्वकामदम् ॥ ७०८ ॥

यस्य यानि निषिद्धानि पुष्पाण्युक्तानि तैः कृतम् ॥
केवलैरासनं हन्ति साधकस्य मनोरथान् ॥ ७०९ ॥

यज्ञदारुसमुद्भूतं बैल्वं वा चन्दनोद्भवम् ॥
गम्भार्या वा समाख्यातं श्रीपर्णस्येप्सितप्रदम् ॥ ७१० ॥

सकण्टकक्षीरयुततालशालविवर्जितम् ॥
चैत्ये श्मशाने सम्भूतं वर्जयेच्च बिभीतकम् ॥ ७११ ॥

रोमजं वाल्कलं कौशजातं कर्पाससम्भवम् ॥
वस्त्रं चतुर्विधं श्रेष्ठं पूर्वम्पूर्वमुदाहृतम् ॥ ७१२ ॥

सिंहव्याघ्रतरक्षूणां छागस्य महिषस्य च ॥
गजानां तुरगाणां च कृष्णसारस्य चर्मणः ॥ ७१३ ॥

आसनं निर्मितं श्रेष्ठं निषिद्धं खारकौक्कुरम् ॥
शृगालस्य वृकस्यापि गोः शशस्य कपेस्तथा ॥ ७१४ ॥

कुशः काशः शरो ग्रन्थिर्यवो दूर्वाश्च बल्वजाः ॥
वीरणं च नडो गुन्द्रः पूर्वाभावे परः परः ॥
योगपीठस्य सदृशमेतेषामासनं स्मृतम् ॥
पूर्वम्पूर्वं श्रेष्ठतमं कौशं दशविधं स्मृतम् ॥ ७१५ ॥

सुवर्णतारताम्राणां ⁸⁰ सवङ्गानां ⁸¹ परम्परम् ॥
हीनं निषिद्धं लोहं तु कांस्यं सैसं च पैत्तलम् ॥ ७१६ ॥

साङ्गं सावरणं देवं पूजार्थमह चागतम् ॥
इति ध्यात्वा तु मूलान्ते स्वागतं परिकीर्तयेत् ॥ ७१७ ॥

ततोर्घ्यं मूर्ध्नि दद्याच्च कालोस्य त्रिविधो मतः ॥
आगताय तथार्चायां स्नातुमासनगाय च ॥ ७१८ ॥

पूजान्ते गन्तुकामाय देवायार्घ्यं प्रदापयेत् ॥
अर्घ्यद्रव्ययुतैस्तोयैरुपचारमनुं पठन् ॥ ७१९ ॥

आगते स्नानकाले च नैवेद्योपक्रमेपि च ॥
त्रिविधः पाद्यकालः स्यात्पाद्यं स्यात्पादधावनम् ॥ ७२० ॥

पाद्ये च मधुपर्के च स्नाने वस्त्रोपवीतयोः ॥
भोजने चाचमः शुद्धतोयैः षोढा प्रकीर्तितः ॥ ७२१ ॥

क्षौद्रं कृत्वा कांस्यपात्रे दद्याद्देवमुखाम्बुजे ॥
दिवसे दधिसंयुक्तमुपचारमनुं पठन् ॥ ७२२ ॥

जातीफललवङ्गैलाचन्द्रकङ्कोलचूर्णयुक् ॥
⁸² पुनराचमनीयार्थं तोयं देवमुखेऽर्पयेत् ॥ ७२३ ॥

सुगन्धतैलैरभ्यज्य सुगन्धामलकादिभिः ॥
उद्वर्तनं ⁸³ विधायाथ स्नापयेदुष्णवारिणा ॥ ७२४ ॥

गन्धोदकैश्च मूलेन यथाशक्त्यभिषेचयेत् ॥
दुग्धदध्याज्यमधुभिः ⁸⁴ खण्डेन च पृथक्पृथक् ॥ ७२५ ॥

नारिकेलोदकेनापि तथा तालफलाम्बुना ॥
गन्धद्रव्यैश्च बहुभिस्तथा गन्धोदकेन च ॥ ७२६ ॥

ऐक्षवेणोदकेनापि ⁸⁵ सकर्पूरादिगन्धिना ॥
शुद्धोदकैश्च मूलेन यथाशक्त्यभिषेचयेत् ॥ ७२७ ॥

कदलीपनसाश्वत्थरसेनापि सुगन्धिना ॥
शतं सहस्रमयुतं ⁸⁶ शक्त्यावाथाभिषेचयेत् ॥ ७२८ ॥

शङ्खं सम्पूज्य तेनैव स्नापयेत्तमनन्यधीः ॥
सर्वेषां प्रीतिदः शङ्खो न सूर्यस्य कदाचन ॥ ७२९ ॥

पञ्चामृतैस्तीर्थतोयैरभिषिक्तः शिवो मुदम् ॥
लभते नाथ शङ्खोदैस्ततः शुद्धोदकेन च ॥ ७३० ॥

स्नानं पुरुषसूक्तेन कार्यं मूलेन वा त्रिभिः ⁸⁷ ॥
प्रदेयं विष्णवे मुख्यं पीतं कौशेयमम्बरम् ॥ ७३१ ॥

शिवाय च सरस्वत्यै पार्श्वनाथाय शुभ्रकम् ⁸⁸ ॥
रक्तं शक्त्यर्कविघ्नानां ⁸⁹ भौमसौगतयोरपि ⁹⁰ ७३२ ॥

कृष्णं भैरवकाल्यादेराधादेर्नीलमम्बरम् ॥
अच्छिद्रं मलहीनं च सद्यदनन्यधारितम् ॥ ७३३ ॥

कार्पासजं वा कौशेयं राङ्कवं वा विशिष्यते ॥
तैलादिदूषिताद्रोगः सच्छिद्राद्व्रात्यता ⁹¹ भवेत् ॥ ७३४ ॥

परकीयाच्च दारिद्र्यं जीर्णादायुःक्षयो भवेत् ॥
दग्धाद्विपद्भवेद्दास्यं दत्ते गात्रावलम्बिते ॥ ७३५ ॥

सूचीविद्धात्स्फोटकादि मलिनात्कान्तिहीनता ॥
उप्तकेशे पुत्रनाशः पूजनादौ प्रयोजिते ॥ ७३६ ॥

तानि नानाविधानि स्युर्मुकुटादिप्रभेदतः ॥
स्त्रीपुम्प्रभेदतश्चापि विज्ञेयानि विचक्षणैः ॥ ७३७ ॥

चूर्णं घृष्टं धूमसारः सम्मर्दः प्राणिसम्भवः ॥
गन्धः पञ्चविधो ज्ञेयो मोददः स्वर्गवासिनाम् ॥ ७३८ ॥

प्रशस्तगन्धयुक्तानां पत्रचूर्णानि यानि च ॥
तानि गन्धाह्वयानि स्युश्चूर्णाद्यः प्रथमः स्मृतः ॥ ७३९ ॥

घृष्टो मलयजो गन्धस्सरलो ⁹² देवदारु च ॥
कृष्णागुरुः कदम्बश्च द्वितीयोयं प्रकीर्तितः ॥ ७४० ॥

शतपत्रीरसे ⁹³ मग्नाच्चन्दनागुरुकादिकात् ॥
पिप्पलीयन्त्रतः काचकुप्यां सिद्धस्तृतीयकः ॥ ७४१ ॥

कृष्णागुरुश्चन्दनदेवदारु कालीयकं ⁹⁴ बालकभद्रमुस्तम् ⁹⁵ ॥
शिलारसः कुन्दरकोलकं ⁹⁶ च सेवन्ति ⁹⁷ काकं तुरगाभिधानम् ⁹⁸ ॥ ७४२ ॥

मृत्कर्पटैः संयुतकाचकुप्यां दत्त्वा मुखे लोहमलोहसूत्रैः ॥
निष्कासितो धूमरसस्तु तस्य सौगन्धिकैः काचकठोरकेयः ॥ ७४३ ॥

महामोदनामा सुरामोदकारी तथा भूतयक्षोरगातङ्ककारी ॥
ज्वरारोचकच्छर्दिशङ्कापहारी ललाटे स्थितो दृष्टिदोषापहारी ॥ ७४४ ॥

यथाभागमनेके तु सुगन्धागन्धवारिभिः ॥
मर्दितास्स चतुर्थस्तु सम्मर्द इति कीर्त्यते ॥ ७४५ ॥

कस्तूरिका चैकभागा द्वौ भागौ मुस्तकस्य च ॥
तदर्धैलाजटामांसी त्वक्कुष्ठं च शिलारसः ॥ ७४६ ॥

चतुर्भागं बालकं च घृतभृष्टा तथा नखी ॥
सुगन्धकोकिला ⁹⁹ लोहबाणो ¹⁰⁰ राजवचा तथा ॥ ७४७ ॥

अष्टौ भागाः केशरस्य मुरायाश्चैव षोडश ॥
कृष्णागुरुश्च कालीयं तद्भागाष्टकमुच्यते ॥ ७४८ ॥

तथा सेवन्तिकाकस्य भागानेकत्र मर्दयेत् ॥
कामोदनामा सम्मर्दो देवताराजतोषकृत् ॥ ७४९ ॥

कास्तूरिकश्चौतुमदः प्राणजात इतीर्यते ॥
पञ्चमोयं सुगन्धस्तु देवदानवताषेकृत् ॥ ७५० ॥

पुष्पं पञ्चविधं प्रोक्तं परं चापरमेव च ॥
उत्तमं मध्यमं हीनन्तेषां वक्ष्यामि लक्षणम् ॥ ७५१ ॥

परं सुवर्णपुष्पं स्यात्तत्सदा योग्यमेव हि ॥
अभ्यङ्गपूर्वकं देयमर्चनार्हं सदा भवेत् ॥
अपरं राजतं पुष्पं ताम्रजं च प्रकीर्तितम् ॥ ७५२ ॥

सदायोग्यञ्चेदमपि त्रिवर्षं चैकवर्षकम् ॥
तुलसीकेतकी पद्मं करवीरञ्च ¹⁰¹ मालती ॥ ७५३ ॥

पञ्चैतान्युत्तमान्याहुर्मध्यमानि तथा दश ॥
मल्लिका ¹⁰² कुन्दमन्दारबकुलार्जुनकिंशुकाः ¹⁰³ ७५४ ॥

पारिजातमशोकं च बिल्वं चम्पकमेव च ॥
एतद्भिन्नं सुवर्णं च सुगन्धहतमुच्यते ॥ ७५५ ॥

तत्तन्मन्त्रविधानेषु विहितानि समर्चयेत् ॥
नार्पयेद्भूमिपतितं कोष्णकं ¹⁰⁴ कृमिभक्षितम् ॥ ७५६ ॥

अङ्गलग्नं समाघ्रातं म्लानं पर्युषितं ¹⁰⁵ तथा ॥
उग्रगन्धमगन्धं च मध्याह्नस्नानतस्तथा ॥ ७५७ ॥

पत्रं वा यदि वा पुष्पं फलं नेष्टमधोमुखम् ॥
दुःखदन्तु समाख्यातं यथोत्पन्नं तथार्पणम् ॥ ७५८ ॥

चित्रपूजासु सर्वासु न विरुद्धस्य दूषणम् ॥
अधोमुखार्पणं नेष्टं पुष्पाञ्जलिविधौ न तत् ॥ ७५९ ॥

न पर्युषितदोषोस्ति तुलसीबिल्वचम्पके ॥
जलजे बकुलेगस्त्ये मालाकारगृहेषु ¹⁰⁶ च ॥ ७६० ॥

केतकीकुटजैर्नेशं ¹⁰⁷ नार्चयेदक्षतैर्हरिम् ॥
न दूर्वया यजेद्दुर्गां बिल्वपत्रैर्दिवाकरम् ॥ ७६१ ॥

लम्बोदरन्तुलस्या च एतद्धीनैः समर्चयेत् ॥
नार्कपुष्पैर्यजेद्देवीमादित्यं तगरेण च ॥ ७६२ ॥

गणेशाय च सूर्याय रक्तपुष्पमतिप्रियम् ॥
पुष्पाभावे प्रवालैर्वा तदभावे च कोरकैः ¹⁰⁸ ॥ ७६३ ॥

तदभावे फलैः पत्रैस्तदभावे तृणैः कुशैः ॥
कपित्थं दाडिमं कोलं ¹⁰⁹ जम्बुचिञ्चामलाम्रकम् ¹¹⁰ ॥ ७६४ ॥

मातलुगं ¹¹¹ च जम्बीरं पनसं ¹¹² श्रेष्ठमुच्यते ॥
अथ पुष्पोपचारान्ते कुर्यादावरणार्चनम् ॥ ७६५ ॥

मन्त्रसम्पुटितैर्वर्णैर्मातृकायाः सबिन्दुकैः ॥
क्रमेण गन्धपुष्पाद्यैर्देवस्याङ्गं समर्चयेत् ॥ ७६६ ॥

लयाङ्गत्वेन मातॄणां स्थानाङ्गेषु ततः परम् ॥
आदावावरणं पूज्यं तदन्ते देवतां यजेत् ॥ ७६७ ॥

एवमभ्यर्च्य सर्वास्ता यथोक्ता वृत्तिदेवताः ॥
केशरेष्वग्निकोणादौ हृदयादीनि पूजयेत् ॥ ७६८ ॥

नेत्रं मध्ये दिशास्वस्त्रं ध्यातव्याश्चाङ्गदेवताः ॥
तुषारस्फटिकश्यामनीलकृष्णारुणार्चिषः ॥ ७६९ ॥

वरदाभयदारिण्यः प्रधानतनवः स्त्रियः अग्नीशासुरवायव्यमध्यदिक्षुक्रमात्स्थिताः ॥ ७७० ॥

देवस्य ¹¹³ पुरतः प्राची ज्ञेयावरणपूजने ॥
तदादिपरिवाराणां प्रादक्षिण्येन पूजनम् ॥ ७७१ ॥

अङ्गमन्त्रास्तु पूजायामोन्ताश्चान्ताहुतौ ¹¹⁴ तथा ॥
स्वाहान्ता अथ देवस्याभिमुखं तास्समास्थिताः ॥ ७७२ ॥

ततो यजेल्लोकपालान्स्वस्वदिक्षु व्यवस्थितान् ॥
आयुधानि तदग्रे च तेषां ध्यानमथोच्यते ॥ ७७३ ॥

इन्द्रं सुराधिपं पीठमैरावतगतं विभुम् ॥
सहस्रनेत्रं द्विभुजं पीठवज्रधरं भजे ॥ ७७४ ॥

अग्निं तेजोधिपं रक्तं श्वेतशक्तिकरं प्रभुम् ॥
सभूषणं मेषवाहं देवरं कान्तलोचनम् ॥ ७७५ ॥

यमं प्रेताधिपं कृष्णं महिषो परिसंस्थितम् ॥
कालदण्डकरं क्रूरं वृतं दूतैर्भयानकैः ॥ ७७६ ॥

रक्षोधिपं च निर्-ऋतिं शवासनसमास्थितम् ॥
धूमाभं खड्गहस्तञ्च पिङ्गलश्मश्रुकूर्चकम् ॥ ७७७ ॥

मकरे संस्थितं विद्युन्निभं पाशकराम्बुजम् ॥
शुभ्राङ्गं तुन्दिलं वन्दे वरुणं यादसां पतिम् ॥ ७७८ ॥

वायुं प्राणप्रियं धूम्रं रक्ताङ्कुशकरं परम् ॥
वानप्रस्थसमारूढं धावन्तं वेगतो भजे ॥ ७७९ ॥

यक्षाधिपं कुबेरं च शुक्लं शुक्लगदाधरम् ॥
नारसिंहासनारूढं पानपात्रयुतं भजे ॥ ७८० ॥

विद्याधिपं नीलशूलधरं वृषभवाहनम् ॥
त्रिनेत्रं भालचन्द्रं च जटाजूटधरं सितम् ॥ ७८१ ॥

गौरं नागाधिपं मूर्ध्नि फणामण्डलभूषितम् ॥
पीनोत्तुङ्गं चक्रधरमनन्तं विश्वलं भजे ॥ ७८२ ॥

लोकाधिपं विधातारं रक्तं पद्मकरं शुभम् ॥
हंसारूढं वेदपाठं कुर्वन्तं तमहं भजे ॥ ७८३ ॥

पुनर्मूलं ¹¹⁵ समुच्चार्य साङ्गायै सपरीति च ॥
वारायै च नामदेव्याश्चतुर्थ्यन्तमुदीरयेत् ॥ ७८४ ॥

नम इत्यर्चयेद्गन्धपुष्पाद्यैस्साधकस्त्रिधा ॥
धूपपात्रं ततोस्त्रेण लक्षयेत्पूजयेत्ततः ॥ ७८५ ॥

हृदाणुनाथ ¹¹⁶ चास्त्रेण घण्टां सम्पूज्य वादयेत् ॥
धूपो देयो गणेशस्य प्रियः प्रोक्तस्तु गुग्गुलुः ॥ ७८६ ॥

सर्जं ¹¹⁷ देव्या महेशस्य निर्यासो देवदारुजः ॥
विष्णोः कृष्णागुरुः सिंह्लं ¹¹⁸ भास्करस्य प्रियं मतम् ॥ ७८७ ॥

शक्तेर्दशाङ्गं वक्ष्यामि शैलेयं मलयोद्भवम् ¹¹⁹ ॥
नखं कुष्ठं सर्जरसमेकैकांशं प्रकल्पयेत् ॥ ७८८ ॥

शिलारसागुरुजटामांसीभागद्वयं मतम् ॥
षण्माक्षिकं ¹²⁰ सिता चाष्टौ धूपोयं शक्तिमोहनः ॥ ७८९ ॥

हरीतकीसर्जरसमुरामांस्यः कुभागिकाः ¹²¹ ॥
लाक्षा त्रिभागा चत्वारो भागाः शैलजमुस्तयोः ॥ ७९० ॥

पञ्चभागं नखं प्रोक्तं षड्भागं कुष्ठमुच्यते ॥
द्वादशां शोगुरुः केशविघ्नोविष्णुदशाङ्गकः ¹²² ॥ ७९१ ॥

मधु मुस्ता घृतं गन्धो गुग्गुल्वगुरुशैलजम् ॥
सरलं सिह्लसिद्धार्थैः शेषदेवदशाङ्गकः ॥ ७९२ ॥

वामेन तु तथा धूपमग्रे वा न तु दक्षिणे ॥
न धूपं वितरेद्भूमौ नासने न पटे तथा ॥ ७९३ ॥

यथा तथाधारगतं कृत्वा तं विनिवेदयेत् ॥
मेदोमज्जायु तो नेष्टो विष्णवे दारुसम्भवः ॥ ७९४ ॥

पूजयित्वा स्वमन्त्रेण घण्टावादनपूर्वकम् ॥
दीपं दद्यात्तु विभवैर्नानावाद्यपुरस्सरम् ॥ ७९५ ॥

तारो ¹²³ जयध्वनिपदं मन्त्रमानेग्निगेहिनी ॥
एकादशाक्षरो मन्त्रो घण्टायास्सर्वसिद्धिदः ॥ ७९६ ॥

आवाहनार्घ्यधूपेषु पुष्पे नैवेद्यदीपयोः ॥
घण्टानादं प्रकुर्वीत विशेषाद्धूपदीपयोः ॥ ७९७ ॥

पूजाकालं विनान्यत्र कुर्यात्तस्या न वादनम् ॥
नानया च विना पूजां कारयेत्सिद्धिलालसः ॥ ७९८ ॥

गोसर्पिषा वा तैलेन वर्त्त्या च लघुगर्भया ॥
उच्चैः प्रदर्शयेद्दीपं न च मेदादिना क्वचित् ॥ ७९९ ॥

न मिश्रीकृत्य दद्यात्तु दीपं स्नेहाद्घृतादिकान् ॥
दत्त्वा मिश्रीकृतस्नेहात्तामिस्रं नरकं व्रजेत् ॥ ८०० ॥

पारावतभ्रमाकारं ¹²⁴ भ्रामयेच्च प्रदर्शयेत् ॥
देवस्य सर्वावयवाञ्छ्लोकमेकं ततः पठेत् ॥ ८०१ ॥

सुप्रकाशो महादीपः सर्वत्र तिमिरापहः ॥
सबाह्याभ्यन्तरं ज्योतिर्दीपोयं प्रतिगृह्यताम् ॥ ८०२ ॥

दक्षिणे सार्षपं तैलं तिलतैलस्य वामतः ॥
सितावर्तिर्दक्षिणतो वामतो रक्तवर्तिका ॥ ८०३ ॥

पात्रेषु दीपो दातव्यो न तु भूमौ कदाचन ॥
कृत्वा तु पृथिवी भागे दीपमुत्सृजते नरः ॥
स तापपापं नरकं प्राप्नोति च शतं समाः ॥ ८०४ ॥

नैव निर्वापयेद्दीपं लक्ष्मीनाशकरो यतः ॥
पाद्यमाचमनीयं च दत्त्वा नैवेद्यमर्पयेत् ॥ ८०५ ॥

निधाय स्वर्णकं पात्रं साधारं मण्डले त्विह ॥
संस्थाप्य चतुरसं च संस्कुर्याच्छास्त्रमार्गतः ॥ ८०६ ॥

अस्त्रमन्त्रेण सम्प्रोक्ष्य चक्रमुद्राभिरक्षितम् ¹²⁵ ॥
स्पर्शदृष्ट्यादिदोषांश्च वायुबीजेन ¹²⁶ शोषयेत् ॥ ८०७ ॥

स्पृशन्दक्षकराग्रेण वह्निबीजेन ¹²⁷ निर्दहेत् ॥
वम्बीजेनामृतीकृत्य मूलमन्त्रेण तत्पुनः ¹²⁸ ॥ ८०८ ॥

स्पृशेत्कराभ्यां विधिवदष्टवाराभिमन्त्रितम् ॥
धेनुमुद्रां प्रदर्श्याथ गन्धपुष्पैः समर्चयेत् ॥ ८०९ ॥

देवमभ्यर्च्य कुर्याच्च पुष्पाञ्जलिमनन्यधीः ॥
हेमपात्रस्थितं दिव्यं परमान्नं सुसंस्कृतम् ॥ ८१० ॥

पञ्चधा षड्रसोपेतं गृहाण मम सिद्धये ॥
मूलमन्त्रं समुच्चार्य स्वाहान्तं जलमर्पयेत् ॥ ८११ ॥

कराभ्यां संस्पृशन्पात्रं नैवेद्यान्ते नमो वदेत् ॥
देवस्य दक्षिणे हस्ते जलं दत्त्वा पठेदिदम् ॥ ८१२ ॥

अमृतोपस्तरणमसि स्वाहेति भवाक्षरः ¹²⁹ ॥
दर्शयेद्दक्षहस्तेन विकचोत्पलसन्निभाम् ॥ ८१३ ॥

दर्शयित्वा ग्रासमुद्रां ¹³⁰ पञ्च प्राणाहुतीश्चरेत् ॥
कनिष्ठानामिकाङ्गुष्ठयोगः प्राणस्य मुद्रिका ॥ ८१४ ॥

तया ग्रासं गृहीत्वा प्राणाय स्वाहेति संवदेत् ॥
तर्जनीमध्यमाङ्गुष्ठयोगेपानपदं वदेत् ॥
ङेन्तं स्वाहान्तमथ च व्यानाय च ततो वदेत् ॥ ८१५ ॥

स्वाहान्तमध्यमानामाङ्गुष्ठयोगेन निर्वपेत् ॥
हित्वा कनिष्ठां सर्वाभिरुदानायाग्निगेहिनी ॥ ८१६ ॥

सर्वाभिस्तु समानाय स्वाहोक्त्वा ग्रासमर्पयेत् ॥
ततः स्वर्णादिजे पात्रे सुतोयं धेनुमुद्रया ॥ ८१७ ॥

अमृतीकृत्य देवाय देयं मन्त्रमिमं पठेत् ॥
नमस्ते देवदेवेश सर्वतृप्तिकरं परम् ॥
अन्नं निवेदितं शुद्धं प्रकृतिस्थं सुशीतलम् ॥ ८१८ ॥

परमानन्दसम्पूर्णो गृहाण जलमुत्तमम् ॥
उक्त्वैवं देवतावामे जलपात्रं निवेशयेत् ॥ ८१९ ॥

त्रिभिर्वर्णैः प्रदातव्यं देवार्थं पाकभोजनम् ॥
घृतपक्वं दुग्धसिद्धं साधितं केवलाग्निना ॥ ८२० ॥

युक्तमैक्षवपङ्केन तच्छूद्रस्य प्रशस्यते ॥
ततः पुष्पाञ्जलिं दद्यादस्त्रमन्त्रेण बन्धनम् ॥ ८२१ ॥

दिशां कृत्वा जवनिकां ¹³¹ देवस्य परितो न्यसेत् ॥
अमृतात्मकनैवेद्यं नम इत्युच्चरेत्पुनः ॥ ८२२ ॥

धेनुमुद्रां प्रदर्श्याथ भुञ्जानां देवतां स्मरेत् ॥
अष्टोत्तरशतं जप्त्वा मूलमन्त्रं ददेज्जलम् ॥ ८२३ ॥

नैवेद्यान्ते त्वाचमनं दत्त्वा होमविधिं चरेत् ॥
पूर्ववत्संस्कृते वह्नौ देवमावाह्य मन्त्रवित् ॥ ८२४ ॥

सम्पूज्य मूलमनुना पञ्चविंशतिमाहुतीः ॥
हुनेदाज्येन हविषा तिलैर्वा पायसैः शुभैः ॥ ८२५ ॥

तण्डुलैस्तिलमिश्रैर्वा केवलैर्वापि पुष्पकैः ॥
अङ्गावरणदेवानामेकैकामाहुतिं हुनेत् ॥ ८२६ ॥

उद्वास्य देवं वह्निं च पूजास्था नं व्रजेत्ततः ॥
उपविश्यासने मन्त्रैर्दद्याद्भूतबलिं ततः ॥ ८२७ ॥

ईशाने मण्डलं कृत्वा साधारं तत्र निक्षिपेत् ॥
अन्नं व्यञ्जनतोयाढ्यं पात्रं पुष्पादिपूरितम् ॥
तत्र भूतानि सम्पूज्य ततस्तेभ्यो बलिं हरेत् ॥ ८२८ ॥

ये रौद्रा रौद्रकर्माणो रौद्रस्थाननिवासिनः ॥
योगिन्योप्यग्निरूपाश्च गणानामधिपाश्चये ॥ ८२९ ॥

भूचराः खेचराश्चैव ये तिष्ठन्त्यन्तरिक्षगाः ॥
सर्वतः प्रीतमनसो भूता गृह्णन्त्विमं बलिम् ॥ ८३० ॥

वामहस्तेन तत्पात्रे जल धारां समर्पयेत् ॥
पूष्पाञ्जलिं स्मादाय भूतानि प्रार्थयेदिति ॥ ८३१ ॥

भूतानि यानीह वसन्ति भूमौ बलिं गृहीत्वा विधिवत्प्रयुक्तम् ॥
सन्तोषमानत्वा व्रजन्तु सर्वे समन्ततोन्यत्र नमोस्तु तेभ्यः ॥ ८३२ ॥

दत्त्वा पुष्पाञ्जलिं नत्वा विहरन्तु यथासुखम् ॥
भूतादीनि च नाराचमुद्रया विसृजेत्ततः ॥ ८३३ ॥

देवं तृप्तमिति ध्यात्वा नैवेद्यं गतसारकम् ॥
सञ्चिन्त्य रक्षोदिग्भागे पात्रं तत्स्थापयेत्ततः ॥ ८३४ ॥

गोमयाद्भिस्तदस्त्रेण नैवेद्यं स्थापयेत्ततः ॥
देवोच्छिष्टं गृहीत्वा तु निर्माल्यभोजिने नमः ॥ ८३५ ॥

ऐशान्यां तु विनिक्षिप्य हस्तं प्रक्षालयेत्ततः ॥
पुनरामचमनं दद्यात्करोद्वर्तनमे वच ॥ ८३६ ॥

शुद्धमाचमनं दत्त्वा सुगन्धैर्गन्धयेत्करौ ॥
ततो दद्याच्च ताम्बूलं विष्णवे द्वादशाङ्गकम् ॥ ८३७ ॥

खादिरैलालवङ्गेन्दुचूर्णपर्णतमालकम् ॥
जातीफलं च जावित्रीकस्तूरिकेशरैर्युतम् ॥ ८३८ ॥

पौगं फलमथ प्रोक्तं दशाङ्गं भस्करस्य तु ॥
मृगनाभितमालाभ्यां हीनं विधेश्वरस्य तु ॥ ८३९ ॥

पञ्चाङ्गं चूर्णखदिरपर्णपूगफलेन्दुकम् ॥
शैवं देव्या जातिकोशयुतं तच्च महेशितुः ॥ ८४० ॥

ततश्च मुकुटादीनि दद्याद्भूषणकानि च ॥
दर्शयेच्च तथादर्शं कल्पयेच्छत्रचामरे ॥ ८४१ ॥

शिरस्यारोप्य देवस्य दूर्वाक्षतपवित्रकम् ॥
आरात्रिकं ततः कुर्याद्धर्मकामार्थसिद्धये ॥ ८४२ ॥

सौवर्णे राजते कांस्ये लोकनेत्रमनोहरे ॥
कुङ्कुमेन लिखेत्पद्ममष्टपत्रं सुशोभनम् ॥ ८४३ ॥

कर्णिकायां महादीपं तत्पत्रेष्वष्टदीपकान् ॥
यवगोधूमरचिताञ्च्छर्करादुग्धसंयुतान् वलयाञ्चितशोभाभिः शोभितान्घृतपूरितान् ॥ ८४४ ॥

अभिमन्त्र्य ततो मन्त्री रत्नेश्वर्या नवार्णतः ॥
श्रीं ¹³² ह्रीं ग्लूं स्तूं त्वथ प्राग्वत्ततः श्रीं ह्रीमिति क्रमात् ॥ ८४५ ॥

रत्नेश्वर्यास्समुद्दिष्टस्ततो मूलेन तां यजेत् ॥
ततस्तत्पात्रमुद्धृत्य मस्तकान्तं पुनः पुनः ॥ ८४६ ॥

नववारं भ्रामयेच्च चक्रमुद्रां प्रदर्शयेत् ॥
देवं प्रणम्य च ततः प्राणायामत्रयं चरेत् ॥ ८४७ ॥

मूलमन्त्रेणाथ पूरं न्यासपूर्वान्समाचरेत् ॥
अष्टोत्तरसहस्रं तु नव द्वे त्रिशतं तु वा ॥ ८४८ ॥

अष्टोत्तरशतं चापि जपेन्मूलमतन्द्रितः ॥
समाप्ते तु जपे मालां निदद्यान्मस्तकोपरि ॥
अर्घ्यपात्राज्जलं चैव गृहीत्वेदं पठेत्पुनः ॥ ८४९ ॥

गुह्यातिगुह्यगोप्ता त्वं गृहाणास्मत्कृतं जपम् ॥
सिधिर्भवतु मे देव त्वत्प्रसादाज्जगत्पते ॥ ८५० ॥

देवस्य दक्षिणेहस्ते तोयं दत्त्वा समर्पयेत् ॥
जपश्च जपमाला च स्थाप्या रहसि वेष्टिता ॥
ततस्तु गीतस्तुतिभिर्घण्टावादनपूर्वकम् ॥ ८५१ ॥

ब्राह्मणो वेदमन्त्राद्यैः क्षत्त्रियः संहितादिभिः ॥
पौराणिकाद्यैर्वैश्यस्तु शूद्रस्तु प्राकृतादिभिः ॥ ८५२ ॥

वामिनस्तूपचारान्ते कुर्युर्मद्येन तर्पणम् ॥
तेषामनित्यो होमस्तु नित्यं तर्पणसेवनम् ॥ ८५३ ॥

कौलिकैः शक्तिसहितैस्तदुच्छिष्टञ्च सेचयेत् ॥
मोहाद्वा कामतः शूद्रः पुराणं वा स्मृतिं पठेत् ॥
संहितां नरक याति पितृभिस्सह पापकृत् ॥ ८५४ ॥

यः शूद्रो बुद्धिपूर्वन्तु शृणुयाच्छ्रावयेद्द्विजान् ॥
वेदांस्तौ दुःखितावस्मिन्भवेन्यत्र च नारकौ ॥ ८५५ ॥

अधिकारमदाद्यस्तु धनस्य मदतोपि वा ॥
शूद्रस्तु शृणुयाद्वेदं स निर्वंशस्तु निर्धनः ॥ ८५६ ॥

अज्ञानाच्चेच्छ्रुतो वेदः श्रावितो वा द्विजन्मना ॥
प्राजापत्यत्रयं कृत्वा तौ संशुद्धौ भविष्यतः ॥ ८५७ ॥

ततोर्घ्यपात्रमादाय मूलमुच्चार्य मन्त्रतः ॥
साधु वा साधु वा कर्म यद्यदाचरितं मया ॥
तत्सर्वं भगवन्देव गृहाणाराधनं वरम् ॥ ८५८ ॥

इत्यर्घ्योदकमुत्सृज्य किञ्चिद्देवस्य दक्षिणे ॥
करे समर्पयेद्विद्वान्कृतमाराधनं ततः ॥
भक्त्या प्रणम्य देवेशं श्लोकैरेभिः समर्पयेत् ॥ ८५९ ॥

यद्दत्तं भक्तिमात्रेण पत्रं पुष्पं फलं जलम् ॥
निवेदितं च नैवेद्यं तद्गृहाणानुकम्पया ॥ ८६० ॥

आवाहनं न जानामि न जानामि विसर्जनम् ॥
पूजां चैव न जानामि त्वं गतिः परमेश्वर ॥ ८६१ ॥

कर्मणा मनसा वाचा त्वत्तो नान्या गतिर्मम ॥
अन्तश्चारेण भूतानां द्रष्टा त्वं परमेश्वर ॥ ८६२ ॥

नाथ योनिसहस्रेषु येषुयेषु व्रजाम्यहम् ॥
तेषुतेष्वचला भक्तिरव्ययास्तु सदा त्वयि ॥ ८६३ ॥

देवो दाता च भोक्ता च देवस्सर्वमिदं जगत् ॥
देवो जयति सर्वत्र यो देवः सोहमेव हि ॥ ८६४ ॥

ततोर्घ्यपात्रतोयेन कुर्यादाराधनार्पणम् ॥
ब्रह्मार्पणस्य ¹³³ मनुना कुर्याद्ब्रह्मार्पणं ततः ॥ ८६५ ॥

तारस्तत्सत्पूर्वमिति प्राणबुद्धीति संवदेत् ॥
देहधर्माधिकारेति जाग्रत्स्वप्नसुषुप्त्यवस्थासूक्त्वा मनसा वाचा कर्मणाभ्यन्तरा ततः ॥ ८६६ ॥

यच्छब्दश्चोदरेणेति शिष्ण्वा यच्च स्मृतं च यत् ॥
उक्तं यच्च कृतं तच्च सर्वं ब्रह्मार्पणं भवेत् ॥ ८६७ ॥

भूस्स्वाहेति च मन्त्रोयं षट्षष्ट्यर्णः समीरितः ॥
उद्वासयेत्ततो देवं परिवारगणैस्सह ॥ ८६८ ॥

इति पुष्पाञ्जलिं दत्त्वा प्रणम्य परिभावयेत् ॥
देवस्याग्रे विलीनं तु रश्मिवृन्दमशेषतः ॥ ८६९ ॥

तेजोरूपं शिवं ध्यात्वा क्षमस्वेति पुनः पुनः ॥
क्षमयारोपयेत्स्वीये हृदम्भोजे तु देवताम् ॥ ८७० ॥

गच्छगच्छ सुरश्रेष्ठ स्वस्थानं परमेश्वर ॥
यत्ते ब्रह्मादयो देवा न विदुः परमं पदम् ॥ ८७१ ॥

विसृज्यानेन मन्त्रेण ततः पूरकवायुना ॥
ध्यायेच्च मन्त्रेणानेन ध्यात्वा तां स्थापयेद्धृदि ॥ ८७२ ॥

तिष्ठतिष्ठ परस्थाने स्वस्थाने परमेश्वर ॥
यत्र ब्रह्मादयः सर्वे सुरास्तिष्ठन्ति मे हृदि ॥ ८७३ ॥

इति संस्थाप्य सम्पूज्य स्वात्मानं तन्मयं स्मरेत् ॥
ऐशान्यां मण्डलं कुर्याद्द्वारि पद्मविवर्जित्म् ॥ ८७४ ॥

निर्माल्ये भोक्तुं पूजार्थं पञ्चायतनपूजने ॥
कर्तव्यानि तु पञ्चैव ईशानाद्यं समर्चयेत् ॥ ८७५ ॥

लम्बोदरो गणेशस्य तेजश्चन्द्रो विवस्वतः ॥
विष्वक्सेनो हरेः प्रोक्त ईश्वरी च महेशितुः ॥ ८७६ ॥

चण्डेश्वरो भवान्याश्च मन्त्रैरेतादृशं चरेत् ॥
लेह्यचोष्यान्नपानादि निर्माल्यं प्रविलेपनम् ॥ ८७७ ॥

निर्माल्यभोजिने तुभ्यं ददामि श्रीशिवाज्ञया ॥
इति नैवेद्यशेषं तु दत्त्वा नत्वा विसर्जयेत् ॥ ८७८ ॥

अथ ह्रीं ह्रीं सः बीजैस्तु सहितैर्नमसा पुनः ॥
मन्त्रेण भास्करायार्चामच्छिद्रार्थं निवेदयेत् ॥ ८७९ ॥

नमो विवस्वते तुभ्यं भास्वते विष्णुतेजसे ॥
जगत्सवित्रे शुचये सवित्रे कर्मदायिने ॥ ८८० ॥

ततः कृताञ्जलिश्चित्तं स्थिरीकृत्य पठेदिति ॥
यज्ञच्छिद्रं तपश्चिद्रं यच्छिद्रं पूजने मम ॥
सर्वं तदच्छिद्रमस्तु भास्करस्य प्रसादतः ॥ ८८१ ॥

अर्घ्यतोयेन च ततो गन्धपूजावशेषितम् ॥
आलोड्य किञ्चिन्मूलेन मन्त्रयेदष्टधा पुनः ॥ ८८२ ॥

प्रोक्षयेत्तेन तोयेन तत्स्थानं मूलमन्त्रतः ॥
निर्माल्यं मस्तके धार्यं मूलमन्त्रेण मन्त्रिणा ॥ ८८३ ॥

प्राश्य पादोदकं पश्चान्नैवेद्यं विभजेत्ततः ॥
तद्भक्तेभ्यः स्वयं भुक्त्वा तन्मयो हि वसेत्सुखम् ॥ ८८४ ॥

शैवस्तु शिवनिर्माल्यप्रसादस्याधिकारवान् ॥
अन्यो निरयमाप्नोति न दोषः पञ्चसङ्गमे ॥ ८८५ ॥

स्वयं तु लिङ्ग तीर्थं वा प्रसादं वापि भक्तितः ॥
कृत्वा शैवा ह्यशैवा वा मुच्यन्ते पापराशितः ॥ ८८६ ॥

शूद्रसंस्थापितं लिङ्गं पूजयेद्वा नमेत्तदा ॥
तत्सम्बन्धिप्रसादादि गृह्णन्निरयमाप्नुयात् ॥ ८८७ ॥

प्रातरुत्थाय गुर्वादि स्मृत्वासम्यक्समाचरेत् ॥
स्नानं सन्ध्यां तर्पणं च वैदिकं तान्त्रिकं तथा ॥ ८८८ ॥

आगत्य च गृहे पश्चात्प्राणायामत्रयं चरेत् ॥
कुर्याच्च मातृकान्यासं तथा छन्दर्षिदैवतम् ॥ ८८९ ॥

तन्मन्त्रस्य कराङ्गाख्यं न्यासं कृत्वा तथा स्थितिम् ॥
मन्त्रस्नानं देवतायाः पूजां पञ्चोपचारिकाम् ॥ ८९० ॥

वैश्वदेवान्तरे तत्र दद्यादाहुतिपञ्चकम् ॥
मूलेन होमयेत्तत्र जपेच्चाष्टोत्तरं शतम् ॥ ८९१ ॥

वैदिकीकाकबल्यन्ता पूजा चोच्छिष्टभोजनम् ॥
ततः सम्प्रार्थयेद्देवं सायं सन्ध्यां समाचरेत् ॥ ८९२ ॥

देवागारे दीप्यमाने प्रोक्तः सङ्क्षेप आह्निकः ॥
अथापराह्निकं वक्ष्ये तत्स्थानदशके भवेत् ॥ ८९३ ॥

मार्गे प्रवासे दुर्गे च रोगप्राप्तौ महाभये ॥
कारागृहेऽशुभे स्थाने सर्पव्याघ्रादिजे भये ॥ ८९४ ॥

परचक्रागमे ¹³⁴ कुर्यात्कराद्यन्तु यथातथा ॥
तत्र स्नानादिकं चिन्त्यं कृत्वा मानसपूजनम् ॥ ८९५ ॥

मनसा हृदये तच्च ध्यात्वा योगाख्यपीठकम् ॥
तत्रैव पृथिवीमध्ये पूजा देवस्य चाचरेत् ॥ ८९६ ॥

यथापुष्पादिभिः पूजा बहिर्देशे विधीयते ॥
तथा हृद्यपि कर्तव्या सर्वाशाप्रतिपत्तये ॥ ८९७ ॥

मनसा च चरेद्धोममेतद्विपदि चाह्निकम् ॥
अथातश्चाह्निकं वक्ष्ये नित्यं स्वास्थ्याधिकस्य तत् ॥ ८९८ ॥

यदि लङ्घनपर्यन्ते व्याधिरात्मनि दृश्यते ॥
तदा पूजा न कर्तव्या स्थण्डिले प्रतिमासु च ॥ ८९९ ॥

न स्नानं दन्तकाष्ठं वा कुर्याद्धोममथापि वा ॥
रविमण्डलमालोक्य प्रतिमामथवा पुनः ॥ ९०० ॥

मूलमन्त्रं सकृज्जप्त्वा पुष्पं साक्षतमुत्सृजेत् ॥
क्रान्तो व्याधि भिरत्युग्रैर्जरया चेन्द्रियैस्तथा ॥
निजसामयिकैर्वापि स्वकर्तव्यं समापयेत् ॥ ९०१ ॥

रुग्निवृत्तस्ततस्स्नात्वा पूजयित्वाग्निदेवताः ॥
गुरून्विप्रांस्तदग्रे च वाक्यमेतदुदीरयेत् ॥ ९०२ ॥

एतावत्कालविच्छिन्ना पूजा युष्मत्प्रसादतः ॥
न दोषोस्त्विति सम्प्रार्थ्य पुनः पूर्ववदाचरेत् ॥ ९०३ ॥

यस्तु रोगवशाद्दोषो यतस्तत्क्षालनं चरेत् ॥
जपेन चाथ ध्यानेन होमेन दानतोपि वा ॥ ९०४ ॥

अथ सूतकिनां नित्यं वैदिकन्तु श्रुतीरितम् ॥
कृत्वा तान्त्रिकपूजादि मनसैव समाचरेत् ॥ ९०५ ॥

कामनार्थप्रयोगश्चेत्तदा पूर्ववदाचरेत् ॥
मृतगेहं परित्यज्य वामाचारे न सूतकम् ॥ ९०६ ॥

स्पृहां हित्वा ज्ञानपूर्वं कुलतो धर्ममार्गतः ॥
यथा लभेद्ध्यानधर्मं भक्त्या वामे करोति यः ॥
शास्त्रतत्त्वं देवतत्त्वं नो वेत्ति स तु गुह्यकः ॥ ९०७ ॥

ज्ञानं वामेन भजते सुखार्थी तत्र जायते ॥
क्षुत्तृड्भ्यामर्दितः प्रेतस्तस्माद्धर्मं विचारयेत् ॥ ९०८ ॥

पूजोदकेन कर्तव्या तद्यन्त्रं नैव विद्यते ॥
तदा सम्पूजयेद्देवं भावनाकुसुमादिभिः ॥ ९०९ ॥

भक्तिः श्रद्धा भावना च पूजानां जीव उच्यते ॥
जडानामाह्निकं वक्ष्ये तथा सङ्क्षेपकर्मणि ॥ ९१० ॥

रत्नमण्डपधर्मादिचतुष्कमरुणाम्बुजम् ॥
मूलमूर्तिषडङ्गानि तेषां पूजाभिधीयते ॥ ९११ ॥

सर्वेषामपि ¹³⁵ वस्तूनामलाभे भाव नैव हि ॥
निर्मलेनोदकेनैव पूजयेत्स्थिरमानसः ॥ ९१२ ॥

सामान्यत स्त्रिधा पूजा चोत्तमाधममध्यतः ॥
अधिकारिनिमित्ताभ्यां भिद्यते शतधा पुनः ॥ ९१३ ॥

या सोपकरणा पूजा क्रियमाणोत्तमा मता ॥
यथालब्धैर्विनिष्पाद्या द्रव्यैः पूजा तु मध्यमा ॥ ९१४ ॥

पत्रपुष्पाम्बुनिष्पाद्या पूजा साधमसञ्ज्ञिका ॥
विहिताखिलवेदोक्तैर्ब्रह्मर्षिभिरकल्मषैः ॥ ९१५ ॥

क्रियमाणा ¹³⁶ तु या पूजा सात्विकी सा विमुक्तिदा ॥
राजर्षिभिस्तपोनिष्ठैर्भगवत्तत्त्ववेदिभिः ॥ ९१६ ॥

या पूजा क्रियते सम्यग्राजसी सा सुखप्रदा ॥
स्त्रीबालवृद्धमुख्याद्यैर्भक्तैरक्षुण्णमानसैः ॥ ९१७ ॥

या पूजा क्रियते नित्यं तामसी सा प्रकीर्तिता ॥
वेदे कर्तुं तु नो शक्तास्तन्त्राणि तु युगे युगे ॥ ९१८ ॥

कल्यंशसम्भवैर्विप्रैर्यैर्नाम्ना कीर्तितानि तु ॥
कलिना प्रेरिता विप्रास्तत्तन्त्रपथगामिनः ॥ ९१९ ॥

कामलोभादिभिर्ग्रस्ता ब्राह्मण्यरहिता नराः ॥
म्लेच्छास्ते तु भविष्यन्ति क्षीणपुण्याश्च रौरवे ॥ ९२० ॥

पतिष्यन्तीति विज्ञाय न वै वैदिकमुत्सृजेत् ॥
उल्लासै रहितं गोपं पटलैर्विष्णुगोपनम् ॥ ९२१ ॥

अध्यायैर्ये कृता ग्रन्थास्स्वाध्यायास्ते द्विजन्मनाम् ॥
यमुद्दिश्य कृतं तन्त्रं तस्य तत्र प्रधानता ॥ ९२२ ॥

मेरुतन्त्रे तु यत्प्रोक्तं तत्स्थिरं नान्यथा भवेत् ॥
इति देवाः समाख्यातो युष्मत्प्रश्नविनिर्णयः ॥ ९२३ ॥

यद्विचार्य कृतं कर्म न दुःखाय प्रवर्तते ॥
अतो वेदोदितं कर्म कार्यं निःश्रेयसाय वै ॥ ९२४ ॥

इति श्रीमहामायामहाकालानुमते मेरुतन्त्रे शिवप्रणीत आह्निकप्रकाशः पञ्चमः ॥ ५ ॥