यत्रैकाग्रता तत्राविशेषात् ॥ ११ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
यत्रैगाक्रदा तत्राविसे षात् ॥ ११ ॥
दिग्देशकालनियमो विद्यते वा न विद्यते ॥
विद्यते वैदिकत्वेन कर्मस्वेतस्य दर्शनात् ॥ १३ ॥
ऐकाग्र्यस्याविशेषेण दिगादिर्न नियम्यते ॥
मनोनुकूल इत्युक्तेदृष्टार्थं देशभाषणम् ॥ १४ ॥
–वैयासिकन्यायमाला
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
तिक्, तेसम्, कालम् इवैगळिल् नियमम् उण्डा? अल्लदु किडैयादा? इदु (नियमम्) कर्माक्कळिल् काणप् पडुवदाल् (उबासऩैयुम्) वेदत्तिल् विदिक्कप् पट्टिरुक्कुम् तऩ्मैयुळ्ळदाल् (नियमम्) उण्डु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मऩस् ऒरुमुऩैप्पडुवदिल् वित्यासमिल्लाददिऩाल्, तिक् मुदलियदु नियमिक्कप्पडविल्लै। “मऩसिऱ्कु अऩुगूल माऩ ऎऩ्ऱु सॊल्लि इरुप्पदाल् इडत्तैप् पऱ्ऱि सॊऩ्ऩदु पुलप्पडक् कूडिय पिरयोजऩत्तै युत्तेसित्तु सॊल्लप्पट्टदु।
दिग्देशकालेषु संशयः — किमस्ति कश्चिन्नियमः, नास्ति वेति। प्रायेण वैदिकेष्वारम्भेषु दिगादिनियमदर्शनात् , स्यादिहापि कश्चिन्नियम इति यस्य मतिः, तं प्रत्याह — दिग्देशकालेषु अर्थलक्षण एव नियमः। यत्रैव अस्य दिशि देशे काले वा मनसः सौकर्येणैकाग्रता भवति, तत्रैवोपासीत, प्राचीदिक्पूर्वाह्णप्राचीनप्रवणादिवत् विशेषाश्रवणात् , एकाग्रताया इष्टायाः सर्वत्राविशेषात्। ननु विशेषमपि केचिदामनन्ति — ‘समे शुचौ शर्करावह्निवालुकाविवर्जिते शब्दजलाश्रयादिभिः। मनोनुकूले न तु चक्षुपीडने गुहानिवाताश्रयणे प्रयोजयेत्’ (श्वे. उ. २। १०) इति यथेति — उच्यते। सत्यमस्ति एवंजातीयको नियमः। सति त्वेतस्मिन् , तद्गतेषु विशेषेष्वनियम इति सुहृद्भूत्वा आचार्य आचष्टे। ‘मनोनुकूले’ इति चैषा श्रुतिः यत्रैकाग्रता तत्रैव — इत्येतदेव दर्शयति ॥ ११ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
(तियाऩत्तिऱ्कु तिसै, इडम्, कालम् इवैगळिल् नियममुण्डा, इल्लैया ऎऩ्ऱु सन्देहम्। वैदिगमाऩ कर्माक्कळिल् पोलवे। वैदिगमाऩ उबासऩङ्गळिलुम् इन्द नियममुण्डु ऎऩ्ऱु पूर्वबक्षम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मऩदिऩ् ऒरुमैप्पाडुदाऩ् तियाऩत्तिऱ्कु मुक्य सादऩम्। तिसै मुदलियवैगळिऩ् नियमत्ताल् ऒरुमैप्पाट्टिल् ऎन्द विसेषमुम् एऱ्पडप्पोव तिल्लै। अदऩाल् इन्द नियमुम् किडैयादु। सुरुदियिलुम् ‘मऩोनुगूले’ ऎऩ्ऱु सॊल्लियिरुप्पदाल् मऩदिऩ् ऒरुमैप्पाट्टिऱ्कागत्ताऩ् तेस विसेषम् सॊल्लप् पट्टिरुक्किऱदु। ऎन्द इडत्तिल् सिरममिल्लामल् मऩ ऒरुमैप्पाडु एऱ्पडुमो, अङ्गे तियाऩम् सॆय्यलाम्। नियमम् किडैयादु ऎऩ्बदु सित्तान्दम्)।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
तिसै, इडम्, वेळै इवैगळिल् एदेऩुम् नियमम् उण्डा अल्लदु इल्लैया? ऎऩ्ऱु सन्देहम्। सादारणमाग वेदत्तिल् कुऱिप्पिट्टिरुक्कुम् कर्माक् कळिल् तिसै मुदलियवैगळिल् नियमम् काणप्पडुवदाल्, इङ्गेयुम्गूड एदेऩुम् नियमम् इरुक्कुमॆऩ्ऱु ऎवऩुक्कु ऎण्णमो, अवऩै उत्तेसित्तुच् चॊल्गिऱार्। तिसै, इडम्, वेळै इवै विषयङ्गळिल् पिरयोजऩत्तै निमित्तमागक् कॊण्डुदाऩ् नियमम्। इवऩुक्कु ऎन्द तिक्किल्, ऎन्द इडत्तिल्, ऎन्द वेळैयिल् मऩस् सौगर्यमाग ऒरु मुऩैप्पडुगिऱदो। अदिलेये उबासिक्कवेण्डुम्; किऴक्कु तिक्कु, मुऱ्पगल्, कीऴ्बक्कम् तणिन्दिरुक्क वेण्डुम्। मुदलाऩवैबोलविसेषम् सॊल्लप्पडाददिऩाल्, विरुम्बप्पडुम् ऒरुमुऩैप्पडुदलुक्कु ऎङ्गेयुम् वित्तियासमिल्लाद तिऩाल्, सिलर् सममाय्, सुत्तमाय् कूऴाङ्गल् नॆरुप्पु सरळ् इल्लाददुम् सप्तम् जलासिरयम् मुदलियदिल्लाददुमाऩ मऩसुक्कु अऩुगूलमाऩ, कण्णुक्कु कॆडुदलिल्लाद, कुहै, काऱ्ऱिल्लादविडत्तिल् पिरयोगम् सॆय्यवुम् (सुवेदा।II-१०) ऎऩ्बदुबोल् विसेषत्तैयुम् सॊल्गिऩ् ऱऩरे ऎऩ्ऱाल्, सॊल्लप्पडुगिऱदु। इन्द मादिरि नियमम् सॊल्लप्पडुवदु वास्तवम्। अप्पडि नियमम् इरुन्द पोदिलुम् अदिल् कण्ड विसेषङ्गळिल् नियममिल्लै यॆऩ्ऱु सुह्रुत्तागविरुन्दु कॊण्डु आसार्यार् सॊल्गिऱार्। इन्द वेद वाक्कियमुम् ‘मऩसुक्कु अऩुगूलमाऩ’ ऎऩ्ऱु “ऎङ्गु मऩस् ऒरुमैप्पडुमो,अङ्गेदाऩ्” ऎऩ्ऱ इदैये काट्टुगिऱदु।