सहकार्यन्तरविधिः पक्षेण तृतीयं तद्वतो विध्यादिवत् ॥ ४७ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सहगार्यन्दरविदि पक्षेण त्रीदीयम् तत्त्वदो वित्यादिवत् ॥ ४७ ॥
अविधेयं विधेयं वा मौनं तन्न विधीयते ॥
प्राप्तं पाण्डित्यतो मौनं ज्ञानवाच्युभयं यतः ॥ २९ ॥
निरन्तरज्ञाननिष्ठा मौनं पाण्डित्यतः पृथक् ॥
विधेयं तद्भेददृष्टिप्राबल्ये तन्निवृत्तये ॥ ३० ॥
–वैयासिकन्यायमाला
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मौऩम् विदिक्कप्पडुवदिल्लैया? अल्लदु विदिक्कप् पडुगिऱदा? अदु विदिक्कप्पडविल्लै। पाण्डित्यम् ऎऩ्बदिऩा लेये मौऩम् किडैत्तु विडुगिऱदु। एऩ्ऱाल् (पाण्डित्यम्, मौऩम् ऎऩ्ऱ) इरण्डुम् ञाऩत्तैये सॊल्गिऱदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मौऩम् ऎऩ्बदु इडैविडादु ञाऩत्तिलेये निलैत् तिरुप्पदु। आगैयाल् पाण्डित्यत्तैविड वेऱु। (आत्मा वैत्तविर) वेऱायुळ्ळदिऩ् पार्वै नऩ्गु पलमायिरुक्कुम् पोदु अदै विलक्कुवदऱ्काग अदु (मौऩम्) विदिक्कप्पड वेण्डियदु ताऩ्।
‘तस्माद्ब्राह्मणः पाण्डित्यं निर्विद्य बाल्येन तिष्ठासेद्बाल्यं च पाण्डित्यं च निर्विद्याथ मुनिरमौनं च मौनं च निर्विद्याथ ब्राह्मणः’ (बृ. उ. ३। ५। १) इति बृहदारण्यके श्रूयते। तत्र संशयः — मौनं विधीयते, न वेति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
(पिरुहदारण्यग उबनिषत्तिल् ‘पिऱगु मुऩि’ ऎऩ्ऱ इडत्तिल् मौऩम् विदिक्कप्पडुगिऱदा इल्लैया ऎऩ्ऱु सन्देहम्। विदियैक् कुऱिक्कुम् सप्तम् इल्लाद तालुम् मौऩम्, पाण्डित्यम् ऎऩ्ऩुम् इरण्डु सॊऱ् कळुम् ञाऩम् ऎऩ्ऱ ऒरे अर्त्तत्तै कुऱिप्पिडुवदाल् पाण्डित्यम् ऎऩ्बदालेये ञाऩम् पिराप्तमागिविट्ट ताल् अबूर्वमिल्लाददालुम्, मौऩत्तिऱ्कु विदियिल्लै ऎऩ्ऱु पूर्वबक्षम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पाण्डित्यम् ऎऩ्बदु ञाऩत्तैक् कुऱिक्कुम्। इडैविडामल् ञाऩत्तिलेये निलैत्तल् ़ ऎऩ्ऱ निदित्यासऩम् मौऩम् इदु अबूर्वमाऩदाल् पेद तिरुष्टि पिरबलमाग इरुन्दाल् अदै विलक्क मौऩत्तिऱ्कुम् विदियुण्डु ऎऩ्ऱु सित्तान्दम्।)
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
आगैयाल् पिराह्मणऩ् सिरवणत्ताल् पाण्डित् यत्तै नऩ्गु अडैन्दु पाल्यत्तुडऩ् (मऩऩत्तिऩाल् पलत्तऩ्मैयुडऩ्, अल्लदु पालऩ्बोल सुत्त सित्तऩाग) इरुक्कवेण्डुम्। पाल्यत्तैयुम् पाण्डित् यत्तैयुम् नऩ्गु अडैन्दु पिऱगु मुऩि मौऩमल् लाददु मौऩम् इरण्डैयुम् नऩ्गु अडैन्दु पिऱगु पिराह्मणर्” (पिरुहत् III ५-१) ऎऩ्ऱु पिरुहदारण्यत्तिल् सॊल्लप्पडुगिऱदु। अङ्गे मौऩम् विदिक्कप्पडुगिऱदा, इल्लैया ऎऩ्ऱु संसयम्।
न विधीयत इति तावत्प्राप्तम् , ‘बाल्येन तिष्ठासेत्’ इत्यत्रैव विधेरवसितत्वात्। न हि ‘अथ मुनिः’ इत्यत्र विधायिका विभक्तिरुपलभ्यते। तस्मादयमनुवादो युक्तः। कुतः प्राप्तिरिति चेत् — मुनिपण्डितशब्दयोर्ज्ञानार्थत्वात् ‘पाण्डित्यं निर्विद्य’ इत्येव प्राप्तं मौनम्। अपि च ‘अमौनं च मौनं च निर्विद्याथ ब्राह्मणः’ इत्यत्र तावत् न ब्राह्मणत्वं विधीयते, प्रागेव प्राप्तत्वात्। तस्मात् ‘अथ ब्राह्मणः’ इति प्रशंसावादः, तथैव ‘अथ मुनिः’ इत्यपि भवितुमर्हति, समाननिर्देशत्वादित्येवं प्राप्ते ब्रूमः —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: विदिक्कप्पडविल्लै ऎऩ्ऱु एऱ्पडु किऱदु, “पाल्यत्तुडऩ् इरुक्कवेण्डुम्” ऎऩ्ऱविडत्ति लेये विदि मुडिन्दुविट्टबडियाल्, ‘पिऱगु मुऩि’ ऎऩ्ऱ इडत्तिलो विदिक्किऱ विबक्ति काणप्पडविल्लै; आगै याल् इदु अऩुवादम् ऎऩ्बदु युक्तम् (अऩुवादमाऩाल् मुऩ्ऩाल्) ऎङ्गिरुन्दु किडैत्तिरुक्किऱदु ऎऩ्ऱु केट्टाल्, मुऩि पाण्डित्यम् इरण्डु सप्तङ्गळुक्कुम् ञाऩम् अर्त्तमायिरुप्पदाल् “पाण्डित्यत्तै नऩ्गु अडैन्दु” ऎऩ्बदिऩालेये मौऩम् किडैत्तुविडुगिऱदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मेलुम् “मौऩमल्लाददु मौऩम् इरण्डै युम्, नऩ्गु अडैन्दु पिऱगु पिराह्मणर्” ऎऩ्ऱविडत्तिल् पिराह्मणत्तऩ्मै विदिक्कप्पडविल्लै। मुऩ्ऩमेये एऱ्पट्टिरुक्किऱबडियाल्, आगैयाल् “पिऱगु प्राह्मणर्” ऎऩ्बदु पुगऴ्वदऱ्काग सॊऩ्ऩदु; अप्पडिये “पिऱगु मुऩि” ऎऩ्बदुम् इरुप्पदु न्यायम्। समाऩमाय् कुऱिप्पिट्टिरुक्किऱबडियाल्, ऎऩ्ऱु।
सहकार्यन्तरविधिरिति। विद्यासहकारिणो मौनस्य बाल्यपाण्डित्यवद्विधिरेव आश्रयितव्यः, अपूर्वत्वात्। ननु पाण्डित्यशब्देनैव मौनस्यावगतत्वमुक्तम् — नैष दोषः, मुनिशब्दस्य ज्ञानातिशयार्थत्वात् , मननान्मुनिरिति च व्युत्पत्तिसम्भवात् , ‘मुनीनामप्यहं व्यासः’ (भ. गी. १०। ३७) इति च प्रयोगदर्शनात्। ननु मुनिशब्द उत्तमाश्रमवचनोऽपि श्रूयते ‘गार्हस्थ्यमाचार्यकुलं मौनं वानप्रस्थम्’ इत्यत्र — न, ‘वाल्मीकिर्मुनिपुङ्गवः’ इत्यादिषु व्यभिचारदर्शनात्। इतराश्रमसन्निधानात्तु पारिशेष्यात् तत्र उत्तमाश्रमोपादानम् , ज्ञानप्रधानत्वादुत्तमाश्रमस्य ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: इव्विदम् वरुम्बोदु सॊल्गिऱोम्। “उदवि सॆय्युम् वेऱॊऩ्ऱिक्कु विदि” ऎऩ्ऱु। वित्यैक्कु उदवि सॆय्गिऱ मौऩत्तिऱ्कु, पाल्यम् पाण्डित्यम् पोल। विदिदाऩ् आसिरयिक्कप्पड वेण्डियदु। अबूर्वमायिरुप्पदाल्
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पाण्डित्यमॆऩ्ऱ सप्तत्तिऩालेये मौऩत् तिऱ्कु अऱियप्पडुम् तऩ्मै सॊल्लप्पट्टदेयॆऩ्ऱाल्, इदु तोषमल्ल, मुऩि सप्तत्तिऱ्कु ञाऩत्तिल् विसे षम् तात्पर्यमायिरुप्पदाल् मऩऩम् सॆय्वदाल् मुऩि ऎऩ्ऱु वयुत्पत्ति सम्बविप्पदिऩालुम्,” मुऩिगळुक्कुळ् नाऩ् वियासर्” ऎऩ्ऱ पिरयोगम् काण्बदालुम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मुऩि ऎऩ्ऱ सप्तमुत्तम आसिरमत्तै (सऩ्ऩिया सत्तै) सॊल्वदागवुम् सॊल्लप्पडुगिऱदे “कार्ह स्त्यम् आसार्यगुलम्, मौऩम्, वाऩप्पिरस्तम्” ऎऩ्ऱु? अप्पडियल्ल “मुऩिबुङ्गवराऩ वाल्मीगि” ऎऩ्बदु मुदलियविडङ्गळिल् माऱुबडुवदागत् तॆरिवदाल्, मऱ्ऱ आसिरमङ्गळ् समीबत्तिलिरुप्पदिऩालो मिञ्जियिरुप्पदाल् अङ्गे उत्तममाऩ आसिरमम् (सन्यासम्) ऎडुत्तुक् कॊळ्ळप्पडुगिऱदु। उत्तममाऩ आसिरमम् ञाऩत्तै पिरदाऩमायुळ्ळदाल्।
तस्मात् बाल्यपाण्डित्यापेक्षया तृतीयमिदं मौनं ज्ञानातिशयरूपं विधीयते। यत्तु बाल्य एव तथापि अपूर्वत्वान्मुनित्वस्य विधेयत्वमाश्रीयते — मुनिः स्यादिति। निर्वेदनीयत्वनिर्देशादपि मौनस्य बाल्यपाण्डित्यवद्विधेयत्वाश्रयणम्। तद्वतः विद्यावतः संन्यासिनः। कथं च विद्यावतः संन्यासिन इत्यवगम्यते ? तदधिकारात् — आत्मानं विदित्वा पुत्राद्येषणाभ्यो व्युत्थाय ‘अथ भिक्षाचर्यं चरन्ति’ इति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
आगैयाल्, पाल्यम् पाण्डित्यम् इवैगळै अबेक्षित्तु मूऩ्ऱावदायुळ्ळ इन्द मौऩम्, ञाऩत्तिऩ् विसे षस्वरूबमायुळ्ळदु विदिक्कप्पडुगिऱदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पाल्यत्तुडऩेये विदिक्क मुडिवु ऎऩ्ऱु ऎदुवो, अप्पडियाऩालुम् अबूर्वमायिरुप्पदाल् मुऩित्तऩ्मैक्कु विदिक्कप्पडुम् तऩ्मै, “मुऩियाग इरुक्कवेण्डुम्” ऎऩ्ऱु आसिरयिक्कप्पडुगिऱदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
नऩ्गु अडैयवेण्डिय तऩ्मै कुऱिप्पिडप्पट् टिरुप्पदालुम्गूड, पाल्यम् पाण्डित्यम्बोल, मॆळऩत् तिऱ्कुम् विदिक्कप्पडुम् तऩ्मै आसिरयिक्कप् पडुगिऱदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
“अदुळ्ळवरुक्कु”, वित्यैयुळ्ळवराऩ सन्निया सिक्कु वित्यैयुळ्ळवराऩ सन्नियासिक्कु ऎऩ्ऱु ऎप्पडि अऱियप्पडुगिऱदु? अदऩ् पिरगरणमायिरुप्पदाल्, “आत् मावै अऱिन्दु पुत्तिरऩ् मुदलाऩ आसैगळिलिरुन्दु वॆळियेऱि पिऱगु पिक्षासरणम् सॆय्गिऱार्गळ्” ऎऩ्ऱु।
ननु सति विद्यावत्त्वे प्राप्नोत्येव तत्रातिशयः, किं मौनविधिना — इत्यत आह — पक्षेणेति। एतदुक्तं भवति — यस्मिन्पक्षे भेददर्शनप्राबल्यात् न प्राप्नोति, तस्मिन् एष विधिरिति। विध्यादिवत् — यथा ‘दर्शपूर्णमासाभ्यां स्वर्गकामो यजेत’ इत्येवंजातीयके विध्यादौ सहकारित्वेन अग्न्यन्वाधानादिकम् अङ्गजातं विधीयते, एवम् अविधिप्रधानेऽपि अस्मिन्विद्यावाक्ये मौनविधिरित्यर्थः ॥ ४७ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
वित्यैयुळ्ळवराग इरुन्दाल् अदिल् (ञाऩत् तिल्) विसेषम् ताऩे ऎऱ्पट्टुविडुगिऱदे, मौऩ विदियिऩाल् ऎऩ्ऩ पिरयोजऩम्? ऎऩ्बदऱ्कागच् चॊल्लु किऱार् ‘पक्षमाग” ऎऩ्ऱु। इदु सॊऩ्ऩदाग आगिऱदु। ऎन्द पक्षत्तिल् पेद तिरुष्टि पलमायिरुप्पदाल् अदु एऱ्पड विल्लैयो अदिल् इन्द विदि, ऎऩ्ऱु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
“विदि मुदलियदैप्पोल”, “तर्सबूर्ण मासङ्ग ळाल् स्वर्क्कत्तै विरुम्बुगिऱवऩ् यजिक्कवेण्डुम्” ऎऩ्बदु पोलुळ्ळ विदियिऩ् आरम्बत्तिल् उदवियाग अक्ऩि अऩ्वादाऩम् मुदलिय अङ्ग समूहम् ऎप्पडि विदिक्कप्पट्टिरुक्किऱदो, अप्पडिये विदि पिरदाऩमा यिल्लाददायिरुन्दालुम् इन्द वित्यावाक्यत्तिल् मौऩ विदि ऎऩ्ऱु अर्त्तम्।
एवं बाल्यादिविशिष्टे कैवल्याश्रमे श्रुतिमति विद्यमाने, कस्मात् छान्दोग्ये गृहिणा उपसंहारः ‘अभिसमावृत्य कुटुम्बे’ (छा. उ. ८। १५। १) इत्यत्र ? तेन हि उपसंहरन् तद्विषयमादरं दर्शयति — इत्यत उत्तरं पठति —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इव्विदम् पाल्यम् मुदलाऩदुडऩ् कूडिऩ कैवल्य आसिरमम् (सऩ्ऩियासम्) सुरुदियुळ्ळदागविरुक् कुम्बोदु, सान्दोक्य उबनिषत्तिल् “(कुरुगुलत्तिलि रुन्दु) तिरुम्बिवन्दु कुडुम्बत्तिल्” (सान् VIII१५-१) ऎऩ्ऱ विडत्तिल् एऩ् किरुहस्तऩुडऩ् मुडिक्कप्पट्टिरुक्किऱदु; अवऩुडऩ् मुडिप्पदु अवऩ् विषयमाग आदरवैक् काट्टुगिऱदु, ऎऩ्ऱु अदऱ्कु पदिल् सॊल्लुगिऱार्।
कृत्स्नभावात्तु गृहिणोपसंहारः ॥ ४८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
क्रुत्स्नबावात्तु क्रुहिणोबसम्हार: ॥ ४८ ॥
तुशब्दो विशेषणार्थः। कृत्स्नभावोऽस्य विशेष्यते। बहुलायासानि हि बहून्याश्रमकर्माणि यज्ञादीनि तं प्रति कर्तव्यतयोपदिष्टानि, आश्रमान्तरकर्माणि च यथासम्भवमहिंसेन्द्रियसंयमादीनि तस्य विद्यन्ते। तस्मात् गृहमेधिना उपसंहारो न विरुध्यते ॥ ४८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
आऩाल् ऎऩ्ऱ सप्तम् कुऱिप्पिट्टुच् चॊल्वदिल् तात्पर्यमुळ्ळदु; इवऩुक्कु ऎल्लामिरुप्पदु कुऱिप्पिडप् पडुगिऱदु। मिग आयासमुळ्ळ यक्ञम् मुदलाऩ पल आसिरमगर्माक्कळ् अवऩाल् सॆय्यवेण्डियवैगळाग उबदेसिक्कप्पट्टिरुक्किऩ्ऱऩ अल्लवा; मेलुम् मऱ्ऱ आसिरम तर्मङ्गळागिय अहिंसै इन्दिरियनिक्रहम् मुदलाऩवैगळुम् सात्तियमाऩबडि अवऩुक्कुम् उण्डु। आगैयाल्, किरुहस्तऩुडऩ् मुडिप्पदु विरोदमिल्लै।
मौनवदितरेषामप्युपदेशात् ॥ ४९ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मौनवदि तरे षामप्युबदेसात् ॥ ४९ ॥
यथा मौनं गार्हस्थ्यं च एतावाश्रमौ श्रुतिमन्तौ, एवमितरावपि वानप्रस्थगुरुकुलवासौ। दर्शिता हि पुरस्ताच्छ्रुतिः — ‘तप एव द्वितीयो ब्रह्मचार्याचार्यकुलवासी तृतीयः’ (छा. उ. २। २३। १) इत्याद्या। तस्मात् चतुर्णामप्याश्रमाणाम् उपदेशाविशेषात् तुल्यवत् विकल्पसमुच्चयाभ्यां प्रतिपत्तिः। इतरेषामिति द्वयोराश्रमयोर्बहुवचनं वृत्तिभेदापेक्षया अनुष्ठातृभेदापेक्षया वा — इति द्रष्टव्यम् ॥ ४९ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऎप्पडि मौऩम् (सऩ्ऩियासम्) कार्हस्त्यम् ऎऩ्ऱ इन्द आसिरमङ्गळ् इरण्डुम् सुरुदियुळ्ळदाग इरुक्किऱदो, अप्पडिये वाऩप्पिरसदम्, कुरुगुलवासम् ऎऩ्ऱमऱ्ऱवैगळुम्, मुऩ्ऩालेये “तबस्ताऩ् इरण्डावदु, आसार्यगुलत्तिल् वसिक्कुम् पिरह्मच्चारि मूऩ्ऱावदु" (सान् II-२३-१) ऎऩ्बदु मुदलिय सुरुदि काट्टप् पट्टदु। आगैयाल् नाऩ्गु आसिरमङ्गळ् विषयमागवुम् उबदेसम् वित्तियासप्पडामलिरुप्पदाल् समम्बोलवे विगल्बमागवुम् समुच्चयमागवुम् अऱियवेण्डुम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इरण्डु आसिरमङ्गळुक्कु “मऱ्ऱवैगळुक्कु” ऎऩ्ऱु पऩ्मै सॊल्लियिरुप्पदु अऩुष्टाऩ पेदत्तै अबेक्षित्तु अल्लदु अऩुष्टिक्किऱवर्गळिलुळ्ळ पेदत्तै अबेक्षित्तु ऎऩ्ऱु अऱियवेण्डुम्।