तदभावो नाडीषु तच्छ्रुतेरात्मनि च ॥ ७ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
तदबावो नाडीषु तच्च्रुदेरात्मनि स ॥ ७ ॥
नाडीपुरीतद्ब्रह्माणि विकल्प्यन्ते सुषुप्तये ॥
समुच्चितानि वैकार्थ्याद्विकल्प्यन्ते यवादिवत् ॥ ३ ॥
समुच्चितानि नाडीभिरूपसृप्य पुरीतति ॥
हृत्स्थे ब्रह्मणि यात्यैक्यं विकल्पे त्वष्टदोषता ॥ ४ ॥
–वैयासिकन्यायमाला
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सु षुप्तियिऩ् पॊरुट्टु नाडिगळ्, पुरीदत्, पिरह्मम् ऎऩ्ऱु मूऩ्ऱुम् विगल्बिक्कप्पडुगिऩ्ऱऩवा (एदेऩुम् ऒऩ्ऱु ऎऩ्ऱा)? अल्लदु मूऩ्ऱुम् सेर्न्दु ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पट्टिरुक् किऱदा? ऒरे उत्तेसत्तै युडैयदाल्, यवम् मुदलियदैप् पोल विगल्बप्पडुगिऩ्ऱऩ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मूऩ्ऱुम् सेर्न्दुदाऩ् नाडिगळ् वऴियाग पुरीददिऩ् समीबम् पोय्, ह्रुदयत्तिलुळ्ळ पिरह्मत्तिल् ऒऩ्ऱाग आगुम् तऩ्मैयै अडैगिऱदु। विगल्बम् ऎऩ्ऱालो ऎट्टु तोषङ्गळ् एऱ्पडुम्।
स्वप्नावस्था परीक्षिता। सुषुप्तावस्थेदानीं परीक्ष्यते। तत्रैताः सुषुप्तविषयाः श्रुतयो भवन्ति। क्वचिच्छ्रूयते — ‘तद्यत्रैतत्सुप्तः समस्तः सम्प्रसन्नः स्वप्नं न विजानात्यासु तदा नाडीषु सृप्तो भवति’ (छा. उ. ८। ६। ३) इति। अन्यत्र तु नाडीरेवानुक्रम्य श्रूयते — ‘ताभिः प्रत्यवसृप्य पुरीतति शेते’ (बृ. उ. २। १। १९) इति। तथान्यत्र नाडीरेवानुक्रम्य — ‘तासु तदा भवति यदा सुप्तः स्वप्नं न कञ्चन पश्यत्यथास्मिन्प्राण एवैकधा भवति’ (कौ. उ. ४। १९) इति;
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
(जीवऩ् सुषुप्ति कालत्तिल् नाडिगळिल् सॆल्गिऱाऩ्, पुरीदत्तिल् तूङ्गुगिऱाऩ्, पिरह्मत्तिल् तूङ्गुगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु सुरुदिगळ् नाडि पुरीदत्, पिरह्मम् इम्मूऩ्ऱैयुम् सुषुप्ति स्ताऩमाग कूऱुगिऱदु। इम्मूऩ्ऱु स्ताऩङ्गळिल् विगल्बमा अल्लदु समुच्चयमा। अदावदु इम्मूऩ्ऱिल् एदावदु ऒरु इडत्तिल् सुषुप्तिया अल्लदु नाडि वऴियाग पुरीदत्तिल् सॆऩ्ऱु अङ्गु पिरह्मत्तिल् सुषुप्तिया ऎऩ्ऱु सन्देहम्। ‘व्रीहियाल् यागम् सॆय्य वेण्डुम्। यवत्ताल् यागम् सॆय्य वेण्डुम्’ ऎऩ्ऱ विदिगळिल् व्रीहि, यवम् इरण्डुक्कुम् ऒरे पुरोडासम् पिरयोजऩमाग इरुप्पदाल् व्रीहियिऩालो अल्लदु यवत्तालो यागम् सॆय्य वेण्डुम् ऎऩ्ऱु विगल्बम् सॊल्वदु पोल् इङ्गुम् सुषुप्ति ऎऩ्ऱ ऒरे पिरयोजऩमिरुप्पदाल् विगल्बम्। इम्मूऩ्ऱिल् एदावदु ऒऩ्ऱिल् अदावदु ऒरु समयम् नाडियिलुम् मऱ्ऱॊरु समयम् पुरीदत्तिलुम्, वेऱॊरु समयम् पिरह्मत्तिलुम् जीवऩ् तूङ्गुगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु पूर्वबक्षम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मूऩ्ऱु स्ताऩङ्गळुक्कुम् ऒरे पिरयोजऩम् इल्लै। कण् मुदलियवऱ्ऱिल् सञ्जरिक्कुम् जीवऩ् हिरुदयत्तिलुळ्ळ पिरह्मत्तैयडैवदऱ्कु वऴि नाडि, पुरीदत् हिरुदयत्तै सुऱ्ऱियिरुप्पदु त्वारम् वऴियाग माडिक्कुच् चॆऩ्ऱु अङ्गे कट्टिलिल्बडुत्तुत् तूङ्गुवदुबोल् नाडि वऴियाग पुरीदत्तुक्कुच् चॆऩ्ऱु अङ्गे पिरह्मत्तिल् तूङ्गुगिऱाऩ्। आगवे पलऩ् वॆव्वेऱाग इरुप्पदाल् इङ्गु विगल्बम् इल्लै। जीवऩुक्कु सुषुप्ति पिरह्मत्तिल् ताऩ् अदऱ्कु उबगारगमाग इरुप्पदाल् समुच्चयम् प्रह्मत्तिल् सुषुप्ति ऎऩ्ऱु सॊऩ्ऩालुम् कट्टिलिल् मऩिदऩ् तूङ्गुवदु पोल् जीवऩुक्कुम्, पिरह्मत्तिऱ्कुम् आदारम् आदेयम् ऎऩ्ऱवेऱ्ऱुमै किडैयादु। अन्दक् करणम् ऎऩ्ऱ उबादि सम्बन्दमिल्लाददाल् सुषुप्तियिल् जीवऩ् पिरह्मत्तुडऩ् ऒऩ्ऱागक् कलन्दु विडुगिऱाऩ्)।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
स्वप्ऩ अवस्तै विसारिक्कप्पट्टदु ; इप्पॊऴुदु सुषुप्ति अवस्तै विसारिक्कप्पडुगिऱदु। अङ्गु सुषुप्ति विषयमाग इन्द सुरुदिगळ् इरुक्किऩ्ऱऩ:- ओरिडत्तिल् “अप्पॊऴुदु ऎङ्गे इव्विदम् तूङ्गुगिऱवऩाय्, अडङ्गिऩवऩाय्, नऩ्गु तॆळिवडैन्दवऩाय् स्वप्ऩत्तै अऱिवदिल्लैयो, अप्पॊऴुदु इन्द नाडिगळिल् नुऴैन्दवऩाग इरुक्किऱाऩ्" (सान्।VIII;६-३) ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पडुगिऱदु। वेऱिडत्तिलो नाडिगळैये आरम्बित्तु “अवैगळ् वऴियाय् पोय् पुरीदत्तिल् तूङ्गुगिऱाऩ्” (पिरुहत्।II;१-१९) ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पडुगिऱदु। अप्पडिये इऩ्ऩॊरु इडत्तिल् नाडिगळैये आरम्बित्तु “ऎप्पॊऴुदु तूङ्गुगिऱवऩ् ऎन्द स्वप्ऩत्तैयुम् पार्प्पदिल्लैयो, अप्पॊऴुदु अन्द नाडिगळिल् इरुक्किऱाऩ्, पिऱगु इन्द पिराणऩिलेये ऒऩ्ऱाग आगिविडुगिऱाऩ्” (कौषीदगी। IV;१९) ऎऩ्ऱु।
तथान्यत्र — ‘य एषोऽन्तर्हृदय आकाशस्तस्मिञ्शेते’ (बृ. उ. २। १। १७) इति; तथान्यत्र — ‘सता सोम्य तदा सम्पन्नो भवति स्वमपीतो भवति’ (छा. उ. ६। ८। १) इति। तथा — ‘प्राज्ञेनात्मना सम्परिष्वक्तो न बाह्यं किञ्चन वेद नान्तरम्’ (बृ. उ. ४। ३। २१) इति च ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अप्पडिये वेऱिडत्तिल् “ह्रुदयत्तिऱ्कुळ् इन्द आगासम् ऎदुवो, अदिल् तूङ्गुगिऱाऩ्” (पिरुहत्।II;१-१७) ऎऩ्ऱु अप्पडिये वेऱिडत्तिल् “हे सोम्य, अप्पॊऴुदु सत्वस्तुवुडऩ् र्न्दुविडुगिऱाऩ्; तऩ्ऩै अडैन्दवऩाग आगिऱाऩ्” (सान्।VI-८-१) ऎऩ्ऱु; पिराक्ञऩाऩ आत्माविऩाल् नऩ्गु आलिङ्गऩम् सॆय्यप्पट्टवऩाग वॆळियिल् उळ्ळ ऎदैयुम् अऱिवदिल्लै। उळ्ळेयुळ्ळदैयुम्, अऱिवदिल्लै। (पिरुहत्।IV;३-२१)ऎऩ्ऱुम्।
तत्र संशयः — किमेतानि नाड्यादीनि परस्परनिरपेक्षाणि भिन्नानि सुषुप्तिस्थानानि, आहोस्वित्परस्परापेक्षया एकं सुषुप्तिस्थानमिति। किं तावत्प्राप्तम् ? भिन्नानीति। कुतः ? एकार्थत्वात् — न हि एकार्थानां क्वचित्परस्परापेक्षत्वं दृश्यते व्रीहियवादीनाम्। नाड्यादीनां च एकार्थता सुषुप्तौ दृश्यते, ‘नाडीषु सृप्तो भवति’ (छा. उ. ८। ६। ३) ‘पुरीतति शेते’ (बृ. उ. २। १। १९) इति च तत्र तत्र सप्तमीनिर्देशस्य तुल्यत्वात् ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अङ्गु इन्द नाडि मुदलियवैगळ् ऒऩ्ऱुक् कॊऩ्ऱु अबेक्षैयिल्लामल् वॆव्वेऱाऩ सुषुप्ति स्ताऩङ्गळा? अल्लदु ऒऩ्ऱुक्कॊऩ्ऱु अबेक्षै युडऩ् ऒरे सुषुप्ति स्ताऩमा? ऎऩ्ऱु सन्देहम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: ऎदु न्यायम्? वॆव्वेऱु ऎऩ्ऱु एऩ्? ऒरे पिरयोजऩमुळ्ळदाग इरुप्पदाल्। ऒरे पिरयोजऩमुळ्ळ नॆल्, यवम् मुदलियवैगळुक्कु ऒऩ्ऱुक्कॊऩ्ऱु अबेक्षिक्कुम् तऩ्मै ऎङ्गुमे काणप्पडुवदिल्लै। नाडि मुदलियवैगळुक्कु ऒरे पिरयोजऩमुळ्ळ तऩ्मै सुषुप्तियिल् काण्गिऱदु। “नाडिगळिल् नुऴैन्दवऩाग इरुक्किऱाऩ्” (सान्।VIII;६-३)। “पुरीदत्तिल् तूङ्गुगिऱाऩ्” (पिरुहत्।II;१-१९) ऎऩ्ऱु अङ्गङ्गु एऴाम् वेऱ्ऱुमैयाल् कुऱिप्पिडुवदु समाऩमायिरुप्पदाल्।
ननु नैवं सति सप्तमीनिर्देशो दृश्यते — ‘सता सोम्य तदा सम्पन्नो भवति’ (छा. उ. ६। ८। १) इति। नैष दोषः, तत्रापि सप्तम्यर्थस्य गम्यमानत्वात् — वाक्यशेषो हि तत्र आयतनैषी जीवः सत् उपसर्पतीत्याह — ‘अन्यत्रायतनमलब्ध्वा प्राणमेवाश्रयते’ (छा. उ. ६। ८। २) इति; प्राणशब्देन तत्र प्रकृतस्य सत उपादानात्। आयतनं च सप्तम्यर्थः, सप्तमीनिर्देशोऽपि तत्र वाक्यशेषे दृश्यते — ‘सति सम्पद्य न विदुः सति सम्पद्यामहे’ (छा. उ. ६। ९। २) इति। सर्वत्र च विशेषविज्ञानोपरमलक्षणं सुषुप्तं न विशिष्यते। तस्मादेकार्थत्वात् नाड्यादीनां विकल्पेन कदाचित् किञ्चित्स्थानं स्वापायोपसर्पति — इति ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
“हे सोम्य, अप्पॊऴुदु सत्वस्तुवुडऩ् सेर्न्दवऩाग आगिऱाऩ्” (सान्।VI;८-१) ऎऩ्ऱु सत्वस् तुविल् इदु पोल एऴाम् वेऱ्ऱुमैयाल् कुऱिप्पिडुवदु काणविल्लैये (अङ्गु मूऩ्ऱावदु वेऱ्ऱुमैयि रुप्पदाल्) यॆऩ्ऱाल्, इदु तोषमिल्लै। अङ्गेयुम् कूड एऴाम् वेऱ्ऱुमैयिऩ् अर्त्तम् अऱियप्पडुवदाल्, अङ्गे पिऩ्वाक्कियम् जीवऩ् इरुक्क इडम् विरुम्बिक्कॊण्डु सत् वस्तुविडम् पोगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु सॊल्गिऱदु। ‘वेऱु ऎङ्गेयुम् इरुक्क इडम् अगप्पडामल् पिराणऩैये पोय् अडैगिऱाऩ्’ ऎऩ्ऱु पिराणऩ् ऎऩ्ऱ सप्तत्तिऩाल् पिरगिरुदमाऩ सत् वस्तुवै अङ्गे सॊल्वदाल्; इरुक्क इडम् ऎऩ्बदु एऴाम् वेऱ्ऱुमै यिऩ् अर्त्तम्। अङ्गे पिऩ्वाक्कियत्तिल् एऴाम् वेऱ्ऱु मैयाल् कुऱिप्पिडप्पडुवदुम् काणप्पडुगिऱदु। ‘सत्वस् तुविल् सेर्न्दु, सत्वस्तुविल् सेर्न्दिरुक्किऱोम् ऎऩ्ऱु अऱिवदिल्लै’ (सान्।VI;९-२) ऎऩ्ऱु। ऎल्लाविडत्तिलुम् विसेष अऱिवु इल्लामऱ् पोगिऱदाऩ लक्षणमुळ्ळ सुषुप्ति वित्यासप्पडुवदिल्लै। आगैयाल् ऒरे पिरयोजऩमुळ्ळदाल्, नाडि मुदलियवैगळुक्कुळ् विगल्बमाग ऒव्वॊरु समयम् ऒव्वॊरु स्ताऩत्तै तूक्कत्तिऱ्काग अडैगिऱाऩ्, ऎऩ्ऱु।
एवं प्राप्ते, प्रतिपाद्यते — तदभावो नाडीष्वात्मनि चेति। तदभाव इति, तस्य प्रकृतस्य स्वप्नदर्शनस्य अभावः सुषुप्तमित्यर्थः। नाडीष्वात्मनि चेति समुच्चयेन एतानि नाड्यादीनि स्वापायोपसर्पति, न विकल्पेन — इत्यर्थः। कुतः ? तच्छ्रुतेः। तथा हि सर्वेषामेव नाड्यादीनां तत्र तत्र सुषुप्तिस्थानत्वं श्रूयते। तच्च समुच्चये सङ्गृहीतं भवति। विकल्पे ह्येषाम् , पक्षे बाधः स्यात् ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: इप्पडि वरुम् पोदु सॊल्लप् पडुगिऱदु। “अदऩ् इल्लामै नाडिगळिलुम् आत्माविलुम्” ऎऩ्ऱु। “अदऩ् इल्लामै” ऎऩ्बदु “अदऩ्” पिरगिरु तमाऩ स्वप्ऩ तर्सत्तिऩ्, इल्लामै, नल्ल तूक्कम् ऎऩ्ऱु अर्त्तम्। “नाडिगळिलुम्, आत्माविलुम्” ऎऩ्ऱु समुच्चयमाग इन्द नाडि मुदलाऩवैगळै तूक्कत् तिऱ्काग अडैगिऱाऩ्। विगल्बमाग इल्लै ऎऩ्ऱु अर्त्तम्। एऩ्? “अप्पडि सॊल्लियिरुप्पदाल्”, अप्पडि नाडि मुदलिय ऎल्लावऱ्ऱिऱ्कुमे अङ्गङ्गे सुषुप्ति स्ताऩमायिरुक्कुम् तऩ्मै सॊल्लप्पडुगिऱदु। समुच्चय पक्षत्तिल् अदु सेर्त्तुक्कॊण्डदाग आगुम्। विगल्बम् ऎऩ्ऱाल् इवैगळुक्कु सिल समयम् पादम् एऱ्पडुम्।
ननु एकार्थत्वाद्विकल्पो नाड्यादीनां व्रीहियवादिवत् — इत्युक्तम्; नेत्युच्यते — न हि एकविभक्तिनिर्देशमात्रेण एकार्थत्वं विकल्पश्च आपतति, नानार्थत्वसमुच्चययोरप्येकविभक्तिनिर्देशदर्शनात् — प्रासादे शेते पर्यङ्के शेते इत्येवमादिषु, तथा इहापि नाडीषु पुरीतति ब्रह्मणि च स्वपितीति उपपद्यते समुच्चयः। तथा च श्रुतिः — ‘तासु तदा भवति यदा सुप्तः स्वप्नं न कञ्चन पश्यत्यथास्मिन्प्राण एवैकधा भवति’ (कौ. उ. ४। १९) इति समुच्चयं नाडीनां प्राणस्य च सुषुप्तौ श्रावयति, एकवाक्योपादानात्। प्राणस्य च ब्रह्मत्वं समधिगतं — ‘प्राणस्तथानुगमात्’ (ब्र. सू. १। १। २८) इत्यत्र ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऒरे पिरयोजऩमुळ्ळदायिरुप्पदाल् नॆल्, यवम् मुदलियवैबोल, नाडि मुदलियवैगळुक्कु विगल्बम् ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पट्टदेयॆऩ्ऱाल्, सरियल्ल ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पडुगिऱदु। ऒरे वेऱ्ऱुमैयै कुऱिप्पिट्टिरुप्पदु मात्तिरत्तिऩाल् ऒरे पिरयोजऩमुळ्ळ तऩ्मैयुम् विगल्बमुम् एऱ्पडादु। पलविद पिरयोजऩमुळ्ळ तऩ्मै, समुच्चयम् इवैगळुक्कुम्गूड ऒरे वेऱ्ऱुमैयाल् कुऱिप्पिडुवदु काण्बदाल्, माळिगैगळिल् तूङ्गुगिऱाऩ्, कट्टिलिल् तूङ्गुगिऱाऩ् ऎऩ्बदु मुदलाऩवैगळिल्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अदेमादिरि इङ्गेयुम् नाडिगळिलुम्, पुरीदत्तिलुम्, पिरह्मत्तिलुम्, तूङ्गुगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु इव्विदम् समुच्चयम् (सेर्प्पदु) पॊरुत्तमागुम्। अप्पडि सुरुदियुम् “तूङ्गुगिऱवऩ् ऎप्पॊऴुदु ऎन्द स्वप्ऩत्तैयुम् पार्क्कविल्लैयो, अप्पॊऴुदु अवैगळिल् इरुक्कि ऱाऩ्। पिऱगु इन्द पिराणऩिडत्तिलेये ऒऩ्ऱाग आगिविडुगिऱाऩ्” (कौषीदगी।IV;१९) ऎऩ्ऱु सुषुप् तियिल् नाडिगळुक्कुम् पिराणऩुक्कुम् समुच्चयत्तैच् चॊल्गिऱदु, ऒरे वाक्कियत्तिल् सॊल्लियिरुप्पदाल्, पिराणऩ् ऎऩ्बदऱ्कु पिरह्मत्तऩ्मै। ‘पिराणऩ् अव्विदम् तुडर्न्दिरुप्पदाल्’ - (I-१-२८) ऎऩ्ऱ पिरह्म सूत्रत्तिल् अऱियप्पट्टिरुक्किऱदु।
यत्रापि निरपेक्षा इव नाडीः सुप्तिस्थानत्वेन श्रावयति — ‘आसु तदा नाडीषु सृप्तो भवति’ (छा. उ. ८। ६। ३) इति, तत्रापि प्रदेशान्तरप्रसिद्धस्य ब्रह्मणोऽप्रतिषेधात् नाडीद्वारेण ब्रह्मण्येवावतिष्ठत इति प्रतीयते। न चैवमपि नाडीषु सप्तमी विरुध्यते, नाडीद्वारापि ब्रह्मोपसर्पन् सृप्त एव नाडीषु भवति — यो हि गङ्गया सागरं गच्छति, गत एव स गङ्गायां भवति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऎङ्गे वेऱॊऩ्ऱैयुम् अबेक्षिक्कामल् पोल नाडिगळै सुषुप्ति स्ताऩमाग सॊल्गिऱदो, “अप्पॊऴुदु इन्द नाडिगळिल् नुऴैन्दवऩाग इरुक्किऱाऩ्” (सान्।VIII;६-३) ऎऩ्ऱु, अङ्गेयुम्गूड, मऱ्ऱ विडत्तिल् पिरसित्तमायुळ्ळ पिरह्मत्तै मऱुक्काद तिऩाल्, नाडी वऴियागवे पिरह्मत्तिलेये तङ्गुगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु तॆरिगिऱदु। अप्पडियिरुन्दालुम् नाडि विषयत्तिल् उळ्ळ एऴाम् वेऱ्ऱुमै विरोदप्पडादु। नाडि वऴियाग पिरह्मत्तिऩिडम् पोगिऱवऩुम् नाडिगळिल् पोऩवऩा कवे इरुक्किऱाऩ्। ऎवऩ् कङ्गै वऴियाग समुत्तिरम् सॆल्लुगिऱाऩो, अवऩ् कङ्गैयिलुम् पोऩवऩ्दाऩे?
भवति च अत्र रश्मिनाडीद्वारात्मकस्य ब्रह्मलोकमार्गस्य विवक्षितत्वात् नाडीस्तुत्यर्थं सृप्तिसङ्कीर्तनम् — ‘नाडीषु सृप्तो भवति’ (छा. उ. ८। ६। ३) इत्युक्त्वा ‘तं न कश्चन पाप्मा स्पृशति’ (छा. उ. ८। ६। ३) इति ब्रुवन् नाडीः प्रशंसति। ब्रवीति च पाप्मस्पर्शाभावे हेतुम् ‘तेजसा हि तदा सम्पन्नो भवति’ (छा. उ. ८। ६। ३) इति — तेजसा नाडीगतेन पित्ताख्येन अभिव्याप्तकरणो न बाह्यान् विषयानीक्षत इत्यर्थः ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मेलुम्, किरणम् नाडि वऴियायुळ्ळ पिरह्मलोगम् पोगुम् वऴियै सॊल्ल उत्तेसमाऩदिऩाल्, नाडियै स्तुदि सॆय्वदऱ्काग अङ्गु पोवदु सॊल्लप्पडुगिऱदु। “नाडिगळिल् पोगिऱवऩाग इरुक्किऱाऩ्” (सान्।VIII;६-३) ऎऩ्ऱु सॊल्लिविट्टु “अवऩै ऒरुविद पाबमुम् तीण्डादु” (सान्।VIII;६-३) ऎऩ्ऱु सॊल्लि नाडिगळै स्तुदिक्किऱदु। पाबम् तीण्डाददऱ्कुक् कारणत्तैयुम् सॊल्गिऱदु। “अप्पॊऴुदु तेजस्सुडऩ् सेर्न्दल्लवा इरुक्किऱाऩ्” (सान्।VIII;६-३) ऎऩ्ऱु, नाडियिलुळ्ळ पित्तम् ऎऩ्ऱ पॆयरुडैय तेजसिऩाल् वियाबिक्कप्पट्ट इन्दिरियङ्गळैयुडैयवऩाय् वॆळियिल् उळ्ळ विषयङ्गळै पार्प्पदिल्लै ऎऩ्ऱु अर्त्तम्।
अथवा तेजसेति ब्रह्मण एवायं निर्देशः, श्रुत्यन्तरे । ‘ब्रह्मैव तेज एव’ (बृ. उ. ४। ४। ७) इति तेजःशब्दस्य ब्रह्मणि प्रयुक्तत्वात्। ब्रह्मणा हि तदा सम्पन्नो भवति नाडीद्वारेण, अतस्तं न कश्चन पाप्मा स्पृशतीत्यर्थः — ब्रह्मसम्पत्तिश्च पाप्मस्पर्शाभावे हेतुः समधिगतः ‘सर्वे पाप्मानोऽतो निवर्तन्तेऽपहतपाप्मा ह्येष ब्रह्मलोकः’ (छा. उ. ८। ४। १) इत्यादिश्रुतिभ्यः। एवं च सति प्रदेशान्तरप्रसिद्धेन ब्रह्मणा सुषुप्तिस्थानेनानुगतो नाडीनां समुच्चयः समधिगतो भवति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अल्लदु, तेजसुडऩ् ऎऩ्बदु पिरह्मत्तैये कुऱिप्पदागुम्, वेऱु सुरुदियिल् “पिरह्ममे तेजस्से” (पिरुहत्।IV;४-७) ऎऩ्ऱु तेजस् ऎऩ्ऱ सप्तम् पिरह् मत्तिल् पिरयोगम् सॆय्यप्पट्टिरुप्पदाल्। अप्पॊऴुदु नाडीवऴियाग पिरह्मत्तुडऩ् अल्लवा सेर्न्दिरुक्किऱाऩ्; आगैयाल् अवऩै ऎन्द पाबमुम् तॊडादु ऎऩ्ऱु अर्त्तम्। पिरह्मत्तुडऩ् सेरुवदो, पाबम् तॊडरामलि रुप्पदऱ्कु कारणम् ऎऩ्ऱु अऱियप्पट्टदे, “ऎल्ला पाबङ्गळुम् इवऩिडमिरुन्दु विलगिविडुगिऩ्ऱऩ। इवऩ् पाबमऱ्ऱ पिरह्ममागिऱ लोगमल्लवा?” (सान्।VIII;४-२) ऎऩ्बदु मुदलाऩ सुरुदिगळिलिरुन्दु इव्विदमिरुप्पदाल् वेऱु इडत्तिल् पिरसित्तमायुळ्ळ सुषुप्ति स्ताऩमाऩ पिरह्मत्तुडऩ् सेर्न्दु नाडिगळुक्कु समुच्चयम् अऱियप्पट्टदाग आगिऱदु।
तथा पुरीततोऽपि ब्रह्मप्रक्रियायां सङ्कीर्तनात् तदनुगुणमेव सुषुप्तिस्थानत्वं विज्ञायते — ‘य एषोऽन्तर्हृदय आकाशस्तस्मिञ्शेते’ (बृ. उ. २। १। १७) इति हृदयाकाशे सुषुप्तिस्थाने प्रकृते इदमुच्यते — ‘पुरीतति शेते’ (बृ. उ. २। १। १९) इति। पुरीतदिति हृदयपरिवेष्टनमुच्यते। तदन्तर्वर्तिन्यपि हृदयाकाशे शयानः शक्यते ‘पुरीतति शेते’ इति वक्तुम् — प्राकारपरिक्षिप्तेऽपि हि पुरे वर्तमानः प्राकारे वर्तत इत्युच्यते। हृदयाकाशस्य च ब्रह्मत्वं समधिगतम् ‘दहर उत्तरेभ्यः’ (ब्र. सू. १। ३। १४) इत्यत्र ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अव्विदमे पुरीदत्तिऱ्कुम् पिरह्म पिरगरणत्तिल् सॊल्लुवदिरुप्पदिऩाल् अदऱ्कु अणुगुणमागवे सुषुप्ति स्ताऩत्तऩ्मै अऱियप्पडुगिऱदु। “ह्रुदयत् तिऱ्कुळ् इन्द आगासम् ऎदुवो, अदिल् तूङ्गुगिऱाऩ्” (पिरुहत्।II;१-१७)ऎऩ्ऱु ह्रुदयागासमागिऱ, सुषुप्तिस् ताऩम् पिरगिरुदमायिरुक्कैयिल् “पुरीदत्तिल् तूङ्गुगि ऱाऩ्” (पिरुहत्।II;१-१९) ऎऩ्ऱ इदु सॊल्लप्पडुगिऱदु। “पुरीदत्” ऎऩ्बदु ह्रुदयत्तै सुऱ्ऱियिरुप्पदु। अदऱ्कुळ् इरुक्कुम् ह्रुदयागासत्तिल् तूङ्गुबवऩुम्, पुरीदत्तिल् तूङ्गुगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु सॊल्लमुडियुम्; मदिळाल् सूऴप्पट्ट पट्टणत्तिल् इरुप्पवऩुम् मदिळिऱ्कुळ् इरुक्किऱाऩ् ऎऩ्ऱु सॊल्ललाम्। ह्रुदयागासत्तिऱ्कु पिरह्ममायि रुक्कुम् तऩ्मै “सिऱियदु, मेल् वाक्कियङ्गळाल्” (सूत्रम्I;३-१४) ऎऩ्ऱ विडत्तिल् अऱियप्पट्टदु।
तथा नाडीपुरीतत्समुच्चयोऽपि ‘ताभिः प्रत्यवसृप्य पुरीतति शेते’ (बृ. उ. २। १। १९) इत्येकवाक्योपादानात् अवगम्यते। सत्प्राज्ञयोश्च प्रसिद्धमेव ब्रह्मत्वम्। एवमेतासु श्रुतिषु त्रीण्येव सुषुप्तिस्थानानि सङ्कीर्तितानि — नाड्यः पुरीतत् ब्रह्म चेति। तत्रापि द्वारमात्रं नाड्यः पुरीतच्च, ब्रह्मैव तु एकम् अनपायि सुषुप्तिस्थानम् ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अप्पडिये नाडिगळुक्कुम्, पुरीदत्तिऱ्कुम् समुच्च यमुम् “अवैगळ् वऴियाय् पोय् पुरीदत्तिल् तूङ्गु किऱाऩ्” (पिरुहत्।II;१-१९) ऎऩ्ऱु ऒरे वाक्कियत्तिल् सॊल्लियिरुप्पदाल् तॆरिगिऱदु। सत्वस्तु, पिराक्ञऩ्, इवर्गळुक्कु पिरह्मत्तऩ्मै पिरसित्तमे।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इव्विदम् इन्द सुरुदिगळिल् नाडिगळ्, पुरीदत्, पिरह्मम् ऎऩ्ऱु मूऩ्ऱु सुषुप्ति स्ताऩङ्गळ् ताऩ् सॊल्लप्पट्टिरुक्किऩ्ऱऩ। अवैगळिलुम्, नाडिगळुम् पुरीदत्तुम् वऴिमात्तिरमेयागुम्, पिरह्मम् ऒऩ्ऱु ताऩ् सुषुप्ति स्ताऩम्।
अपि च नाड्यः पुरीतद्वा जीवस्योपाध्याधार एव भवति — तत्रास्य करणानि वर्तन्त इति। न हि उपाधिसम्बन्धमन्तरेण स्वत एव जीवस्याधारः कश्चित्सम्भवति, ब्रह्माव्यतिरेकेण स्वमहिमप्रतिष्ठितत्वात्। ब्रह्माधारत्वमप्यस्य सुषुप्ते नैव आधाराधेयभेदाभिप्रायेण उच्यते। कथं तर्हि ? तादात्म्याभिप्रायेण; यत आह — ‘सता सोम्य तदा सम्पन्नो भवति स्वमपीतो भवति’ (छा. उ. ६। ८। १) इति; स्वशब्देन आत्मा अभिलप्यते, स्वरूपमापन्नः सुप्तो भवतीत्यर्थः ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मेलुम्, नाडिगळो, पुरीदत्तो जीवऩुडैय उबादिगळुक्कुत्ताऩ् आदारमाग इरुक्कुम्, इवऩुडैय इन्दिरियङ्गळ् अवैगळिल् इरुक्किऩ्ऱऩ ऎऩ्ऱ कारणत्तिऩाल्। उबादिगळिऩ् सम्बन्दमऩ्ऩियिल् ताऩागवे जीवऩुक्कु आदारमाग ऎदुवुम् सम्बविक्कादु। पिरह्मत्तैत् तविर वेऱिल्लाददिऩाल तऩ् महिमैयिलेये पिरदिष्टिदऩायिरुप्पदाल्। इवऩुक्कु सुषुप्तियिल् पिरह्मत्तै आदारमायुडैय तऩ्मै ऎऩ्बदुम् आदारम् आदेयम् ऎऩ्ऱ वेऱुबाडु अबिप्पिरायत्तिल् सॊल्लप्पडविल्लै। ऎप्पडि ऎऩ्ऱाल्, तादात्म्यम्, इरण्डुम् ऒऩ्ऱु ऎऩ्ऱ अबिप्पिरायत्तिऩाल् सॊल्लप्पडुगिऱदु। एऩॆऩ्ऱाल् “हे सोम्य, अप्पॊऴुदु सत्वस्तुवुडऩ् सेर्न्दवऩाग आगिऱाऩ्। तऩ्ऩै अडैन्दवऩाग आगिऱाऩ्” (सान्।VI;८-१) ऎऩ्ऱु सॊल्गिऱदु। “ताऩ्” ऎऩ्ऱ सप्तत्तिऩाल् आत्मावे सॊल्लप्पडुगिऱदु। तूङ्गुगिऱवऩ् तऩ् स्वरूबत्तैय टैन्दवऩाग आगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु अर्त्तम्।
अपि च न कदाचिज्जीवस्य ब्रह्मणा सम्पत्तिर्नास्ति, स्वरूपस्यानपायित्वात्। स्वप्नजागरितयोस्तूपाधिसम्पर्कवशात् पररूपापत्तिमिवापेक्ष्य तदुपशमात्सुषुप्ते स्वरूपापत्तिर्विवक्ष्यते — ‘स्वमपीतो भवति’ इति। अतश्च सुषुप्तावस्थायां कदाचित्सता सम्पद्यते, कदाचिन्न सम्पद्यते — इत्ययुक्तम् ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
तविरवुम्, स्वरूबम् विलगाद तऩ्मैयुळ्ळदाल्, जीवऩुक्कु पिरह्मत्तोडु सेर्क्कै ऒरु समयमुमिल् लामल् इल्लै। स्वप्ऩत्तिलुम् जागिरत्तिलुमो, उबादिगळुडैय सम्बन्दम् कारणमाग वेऱु रूबत्तै अडैवदुबोल् इरुप्पदै अबेक्षित्तु सुषुप्तियिल् अवैगळ् अडङ्गिविडुवदाल् स्वरूबत्तै अडैवदाग सॊल्लप्पडुगिऱदु। आगैयालुम् सुषुप्ति अवस्तै यिल् सिल समयम् सत्वस्तुवुडऩ् ऒऩ्ऱागिऱाऩ्; सिल समयङ्गळिल् ऒऩ्ऱावदिल्लैयॆऩ्बदु युक्तमागादु।
अपि च स्थानविकल्पाभ्युपगमेऽपि विशेषविज्ञानोपशमलक्षणं तावत्सुषुप्तं न क्वचिद्विशिष्यते। तत्र सति सम्पन्नस्तावत् एकत्वात् न विजानातीति युक्तम्, ‘तत्केन कं विजानीयात्’ (छा. उ. २। ४। १४) इति श्रुतेः । नाडीषु पुरीतति च शयानस्य न किञ्चित् अविज्ञाने कारणं शक्यं विज्ञातुम् , भेदविषयत्वात् , ‘यत्र वा अन्यदिव स्यात्तत्रान्योऽन्यत्पश्येत्’ (बृ. उ. ४। ३। ३१) इति श्रुतेः ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मेलुम्, स्ताऩत्तिल् विगल्बमुण्डॆऩ्ऱु ऒप्पुक्कॊण्डालुम् कूड, विसेषमायुळ्ळ अऱिविऱ्कु अडक्कम् ऎऩ्गिऱ लक्षणमुडैय सुषुप्ति ऎङ्गेयुम् वित्यासप्पडादु। अङ्गु, सत्वस्तुविल् सेर्न्दवऩ् अत्तुडऩ् ऒऩ्ऱागवे इरुप्पदाल् अऱियविल्लै यॆऩ्बदु न्यायम्, “अप्पॊऴुदु ऎदिऩाल् ऎदै अऱिवाऩ्” (पिरुहत्।II;४-१४) ऎऩ्ऱु सुरुदियिरुप्पदाल्। नाडिगळिलुम् पुरीदत्तिलुम् तूङ्गुगिऱवऩुक्कु अऱियामलि रुप्पदऱ्कु ऒरु कारणमुम् इरुप्पदाग अऱिय मुडियादु। पेद विषयमायिरुप्पदाल्, ‘ऎङ्गु वेऱु पोल इरुक्कुमो, अङ्गे ऒरुवऩ् मऱ्ऱदैप् पार्क्कमुडियुम्’ (पिरुहत्।IV;३-३१) ऎऩ्ऱ सुरुदियिऩाल्।
ननु भेदविषयस्याप्यतिदूरादिकारणमविज्ञाने स्यात्; बाढमेवं स्यात् , यदि जीवः स्वतः परिच्छिन्नोऽभ्युपगम्येत — यथा विष्णुमित्रः प्रवासी स्वगृहं न पश्यतीति। न तु जीवस्योपाधिव्यतिरेकेण परिच्छेदो विद्यते। उपाधिगतमेवातिदूरादिकारणम् अविज्ञाने इति यद्युच्येत, तथाप्युपाधेरुपशान्तत्वात् सत्येव सम्पन्नः न विजानातीति युक्तम् ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पेद विषयमायिरुप्पदऱ्कुक् कूड, वॆगु तूरत्तिल् इरुप्पदु मुदलियदु, अऱिवु एऱ्पडाददऱ्कु कारणमाग इरुक्कलामे? ऎऩ्ऱाल्, वास्तवम्। जीवऩ् स्वबावत्तिलेये अळविऱ्कु उळ्बट्टवऩ् ऎऩ्ऱु ऒप्पुक्कॊळ्ळप्पडुमेयाऩाल् अव्विदम् इरुक्कलाम्, विष्णुमित्रऩ् अयलूरुक्कुप् पोयिरुप्पवऩ् तऩ् वीट्टैप् पार्प्पदिल्लैयॆऩ्बदु ऎप्पडियो, अप्पडि । जीवऩुक्को उबादियै विट्टु अळवुक्कुळ्बडुवदु किडैयादु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
उबादि सम्बन्दमागवेयुळ्ळ वॆगुदूरम् मुदलाऩदु अऱियामलिरुप्पदऱ्कुक् कारणम् ऎऩ्ऱु सॊऩ्ऩाल्, अप्पडियुम् उबादिगळ् अडङ्गियिरुप्पदिऩाल् सत्वस्तुविलेये सेर्न्दु अऱियविल्लै ऎऩ्ऱु सॊल्वदाऩ् न्यायम्।
न च वयमिह तुल्यवत् नाड्यादिसमुच्चयं प्रतिपादयामः। न हि नाड्यः सुप्तिस्थानं पुरीतच्च इत्यनेन विज्ञानेन किञ्चित्प्रयोजनमस्ति। न ह्येतद्विज्ञानप्रतिबद्धं किञ्चित्फलं श्रूयते। नाप्येतद्विज्ञानं फलवतः कस्यचिदङ्गमुपदिश्यते। ब्रह्म तु अनपायि सुप्तिस्थानम् — इत्येतत्प्रतिपादयामः। तेन तु विज्ञानेन प्रयोजनमस्ति जीवस्य ब्रह्मात्मत्वावधारणं स्वप्नजागरितव्यवहारविमुक्तत्वावधारणं च। तस्मादात्मैव सुप्तिस्थानम् ॥ ७ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मेलुम् नाडि मुदलियदिऩ् समुच्चयत्तै समाऩम्बोल नाम् इङ्गु ऎडुत्तुच् चॊल्लविल्लै। नाडिगळ् अल्लदु पुरीदत् सुषुप्तिस्ताऩम् ऎऩ्ऱ इन्द अऱिविऩाल् कॊञ्जमेऩुम् पिरयोजऩम् किडैयादु। इन्द अऱिवु सम्बन्दमाय् ऎव्विद पलऩुम् सुरुदियिल् सॊल्लप्पडवुमिल्लै। इन्द अऱिवु पलऩैयुडैय वेऱु ऎदऱ्कुम् अङ्गमागवुम् उबदेसिक्कप्पडविल्लै। पिरह्ममो माऱाद सुषुप्तिस्ताऩम् ऎऩ्बदै ऎडुत्तुक्काट्टुगिऱोम्। अन्द अऱिविऩालेयो पिरयो जऩम् इरुक्किऱदु, जीवऩुक्कु पिरह्मत्तऩ्मैयै उऱुदिप्पडुत्तुवदुम्, ‘स्वप्ऩ जागिरत् व्यवहारङ्गळि लिरुन्दु विडुबट्टु इरुक्कुम् तऩ्मैयै उऱुदिप्पडुत्तु वदुम्। आगैयाल् आत्मादाऩ् सुषुप्तिस्ताऩम्।
अतः प्रबोधोऽस्मात् ॥ ८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अद: प्रबोदोअस्मात् ॥ ८ ॥
यस्माच्च आत्मैव सुप्तिस्थानम् , अत एव च कारणात् नित्यवदेव अस्मादात्मनः प्रबोधः स्वापाधिकारे शिष्यते, ‘कुत एतदागात्’ (बृ. उ. २। १। १६) इत्यस्य प्रश्नस्य प्रतिवचनावसरे — ‘यथाग्नेः क्षुद्रा विस्फुलिङ्गा व्युच्चरन्त्येवमेवास्मादात्मनः सर्वे प्राणाः’ (बृ. उ. २। १। २०) इत्यादिना, ‘सत आगम्य न विदुः सत आगच्छामहे’ (छा. उ. ६। १०। २) इति च। विकल्प्यमानेषु तु सुषुप्तिस्थानेषु, कदाचिन्नाडीभ्यः प्रतिबुध्यते कदाचित्पुरीततः कदाचिदात्मनः — इत्यशाशिष्यत्। तस्मादप्यात्मैव सुप्तिस्थानमिति ॥ ८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऎदिऩाल् आत्मादाऩ् सुषुप्तिस्ताऩमो “अदिऩालेये”, अन्द कारणत्तिऩालेये, सुषुप्ति पिरगरणत्तिल् “इदिलिरुन्दु”,आत्माविलिरुन्दु “विऴिप्पु”, तीर्माऩमाऩदु पोलवे, सॊल्लप्पडुगिऱदु। “ऎङ्गिरुन्दु इव्विदम् वन्दाऩ्” (पिरुहत्।II;१-१६) ऎऩ्ऱ इन्द केळ्विक्कु पदिल् सॊल्लुम् समयत्तिल् “ऎप्पडि अक्ऩि यिलिरुन्दु सिऱुबॊऱिगळ् वॆळिक्किळम्बुगिऩ्ऱऩवो, अप्पडियेदाऩ् इन्द आत्माविऩिडमिरुन्दु ऎल्ला पिराणऩ्गळुम्” (पिरुहत्।II;१-२०) ऎऩ्बदु मुदलाऩदि ऩाल्, “सत्वस्तुविलिरुन्दु वन्दु, सत्वस्तु विलिरुन्दु वरुगिऱोम् ऎऩ्ऱु अऱिवदिल्लै” (सान्।VI;१०-२) ऎऩ्ऱुम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सुषुप्तिस्ताऩङ्गळ् विगल्बिक्कमुडियुमाऩाल्, सिल समयम् नाडिगळिलिरुन्दु, सिल समयम् पुरीदत्तिलि रुन्दु, सिल समयम् आत्माविलिरुन्दु विऴित्तुक्कॊळ् किऱाऩ् ऎऩ्ऱु सॊल्लियिरुक्क वेण्डुम्। अदिऩालुम् आत्मादाऩ् सुषुप्तिस्ताऩम्, ऎऩ्ऱु