साभाव्यापत्तिरुपपत्तेः ॥ २२ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
साबाव्याबत्तिरुबबत्ते: ॥ २२ ॥
वियदादिस्वरूपत्वं तत्साम्यं वाऽवरोहिणः ॥
वायुर्भूत्वेत्यादिवाक्यात्तत्तद्भावं प्रपद्यते ॥ ७ ॥
स्ववत्सूक्ष्मो वायुवशो युक्तो धूमादिभिर्भवेत् ॥
अन्यस्यान्यस्वरूपत्वं न मुख्यमुपपद्यते ॥ ८ ॥
–वैयासिकन्यायमाला
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इऱङ्गुगिऱवऩुक्कु आगासम् मुदलियवैगळिऩ् स्वरुबमागवेयागुम् तऩ्मैया? अल्लदु अवैगळुक्कु समाऩमायिरुक्कुम् तऩ्मैया? “वायुवाग आगि” ऎऩ्बदु मुदलाऩ वाक्कियमिरुप्पदाल् अददुगळाग आवदैये अडैगिऱाऩ्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
आगासम् पोल सूक्ष्ममागवुम्, वायुविऩ् वसमागवुम्, पुगै मुदलियवैगळुडऩ् सेर्न्ददागवुम् आगिऱाऩ्। ऒरु वस्तुविऱ्कु वेऱु वस्तुविऩ् स्वरूबत्तै युडैय तऩ्मैयॆऩ्बदु, मुक्यमाऩ अर्त्तत्तिल् पॊरुन्दादु।
इष्टादिकारिणश्चन्द्रमसमारुह्य तस्मिन्यावत्सम्पातमुषित्वा ततः सानुशया अवरोहन्तीत्युक्तम्; अथावरोहप्रकारः परीक्ष्यते। तत्रेयमवरोहश्रुतिर्भवति — ‘अथैतमेवाध्वानं पुनर्निवर्तन्ते यथेतमाकाशमाकाशाद्वायुं वायुर्भूत्वा धूमो भवति धूमो’ (छा. उ. ५। १०। ५) ‘भूत्वाभ्रं भवत्यभ्रं भूत्वा मेघो भवति मेघो भूत्वा प्रवर्षति’ (छा. उ. ५। १०। ६) इति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
(स्वर्गत्तिल् सुगत्तैयऩुबवित्तुविट्टु पुण्य कर्मा तीर्न्दु पोऩदुम्, कीऴे इऱङ्गिवरुम् पॊऴुदु आगासम् मुदलियवैगळैयडैगिऱार्गळ् ऎऩ्ऱु सुरुदि कूऱुगिऱदु। इङ्गु आगासम् मुदलियवैगळिऩ् स्वरूबत् तैये अडैगिऱार्गळा अल्लदु अवैगळुक्कु सममाऩ स्वरूबत्तै अडैगिऱार्गळा ऎऩ्ऱु सन्देहम्। सुरुदियिल् वायुवाग आगि, पुगैयाग आगि, मेगमागि ऎऩ्ऱु कूऱप्पट्टिरुप्पदाल् अन्दन्द वस्तुक्कळागवे आगिविडुगिऱाऩ् ऎऩ्ऱु पूर्वबक्षम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऒरु वस्तु वेऱु वस्तुवाग आग मुडियाद पडियाल् आगासम्बोल् सूक्ष्ममाग आगि वायुवुक्कु वसमागि तूमम् मुदलियवैगळुडऩ् सेरुगिऱाऩ् ऎऩ्बदु ताऩ् अन्दन्द वस्तुवाग आगिऱाऩ् ऎऩ्बदऩ् पॊरुळ् ऎऩ्ऱु सित्तान्दम्)।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
यागम् मुदलियदै सॆय्गिऱवर्गळ् सन्दिरऩिडम् एऱिप्पोय् अङ्गे कर्मा तीरुम् वरै इरुन्दुविट्टुप् पिऱगु अऩुसयत्तुडऩ् इऱङ्गि वरुगिऱार्गळ् ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पट्टदु। पिऱगु इऱङ्गिवरुम् मुऱै विसारिक् कप्पडुगिऱदु। अव्विषयत्तिल् इऱङ्गुवदु सम्बन्दमाग इन्द सुरुदि इरुक्किऱदु। “पिऱगु ऎन्द वऴियाग सॆल्गिऱार्गळो अन्द वऴियागवे मऱुबडियुम् तिरुम्बि वरुगिऱार्गळ्, आगासत्तै, आगासत्तिलिरुन्दु वायुवै, वायुवागि पुगै आगिऱाऩ्। पुगै आगि जलमुळ्ळ मेगम् आगिऱाऩ्, जलमुळ्ळ मेगम् आगि वर्षिक्किऱ मेगम् आगिऱाऩ्, वर्षिक्किऱ मेगम् आगि नऩ्गु वर्षिक्किऱाऩ्” (सान्।V;१०-५) ऎऩ्ऱु। अङ्गे इऱङ्गि वरुबवर्गळ् आगासम् मुदलियवैगळिऩ् स्वरूबत्तैये अडैगिऱार्गळा? अल्लदु आगासम् मुदलियवै पोलिरुक्कुम् तऩ्मैयै अडैगिऱार्गळा? ऎऩ्ऱु सन्देहम्।
तत्र संशयः — किमाकाशादिस्वरूपमेवावरोहन्तः प्रतिपद्यन्ते, किं वा आकाशादिसाम्यमिति। तत्र प्राप्तं तावत् — आकाशादिस्वरूपमेव प्रतिपद्यन्त इति। कुतः ? एवं हि श्रुतिर्भवति। इतरथा लक्षणा स्यात्। श्रुतिलक्षणाविशये च श्रुतिर्न्याय्या, न लक्षणा। तथा च ‘वायुर्भूत्वा धूमो भवति’ इत्येवमादीन्यक्षराणि तत्तत्स्वरूपोपपत्तौ आञ्जस्येन अवकल्पन्ते। तस्मादाकाशादिस्वरूपप्रतिपत्तिरिति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: आगासम् मुदलियवैगळिऩ् स्वरूबत् तैये अडैगिऱार्गळ् ऎऩ्बदु न्यायम्, एऩ्? अप्पडि यल्लवा सुरुदि इरुक्किऱदु? वेऱुविदमाऩाल् लक्षणै सॊल्लवेण्डियिरुक्कुम्। सुरुदिया, लक्षणैयावॆऩ्ऱु सन्देहमेऱ्पट्टाल् सुरुदि ताऩ् न्यायम्, लक्षणै यऩ्ऱु। अप्पडिये “वायुवागि पुगैयाग आगिऱाऩ्” ऎऩ्बदु मुदलाऩ अक्षरङ्गळ् अन्दन्द स्वरूबत्तैय टैवदिल् ताऩ् नेरे पॊरुत्तमायिरुक्कुम्। आगैयाल् आगासम् मुदलियवैगळिऩ् स्वरूबत्तै अडैवदु, ऎऩ्ऱु।
एवं प्राप्ते, ब्रूमः — आकाशादिसाम्यं प्रतिपद्यन्त इति। चन्द्रमण्डले यत् अम्मयं शरीरमुपभोगार्थमारब्धम् , तत् उपभोगक्षये सति प्रविलीयमानं सूक्ष्ममाकाशसमं भवति। ततो वायोर्वशमेति। ततो धूमादिभिः सम्पृच्यत इति। तदेतदुच्यते — ‘यथेतमाकाशमाकाशाद्वायुम्’ (छा. उ. ५। १०। ५) इत्येवमादिना ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: इप्पडि वरुम्बोदु सॊल्गिऱोम्। आगासम् मुदलियवैगळिऩ् साम्यत्तै (अवै पोल् इरुक्कुम् तऩ्मैयै) अडैगिऱार्गळ् ऎऩ्ऱु। सन्दिरमण् डलत्तिल् पोगत्तिऱ्काग आरम्बिक्कप्पट्ट जलमयमाऩ ऎन्द सरीरम् उण्डो, अदु पोगम् मुडिन्दवुडऩ् लयत् तैयडैन्दु सूक्ष्ममाय् आगासत्तिऱ्कु समाऩमाग आगिविडुगिऱदु; पिऱगु वायुविऱ्कु वसमाग आगिऱदु; पिऱगु पुगै मुदलियवैगळुडऩ् सम्बन्दप्पडुगिऱदु, ऎऩ्ऱु। “पोऩ मुऱैयाग, आगासत्तै, आगासत्तिलिरुन्दु वायुवै” (सान्।V;१०-५) ऎऩ्बदु मुदलाऩदिऩाल् इदु ताऩ् सॊल्लप्पडुगिऱदु।
कुत एतत् ? उपपत्तेः। एवं हि एतदुपपद्यते। न हि अन्यस्यान्यभावो मुख्य उपपद्यते। आकाशस्वरूपप्रतिपत्तौ च वाय्वादिक्रमेणावरोहो नोपपद्यते। विभुत्वाच्च आकाशेन नित्यसम्बद्धत्वात् न तत्सादृश्यापत्तेरन्यः तत्सम्बन्धो घटते। श्रुत्यसम्भवे च लक्षणाश्रयणं न्याय्यमेव। अत आकाशादितुल्यतापत्तिरेव अत्र आकाशादिभाव इत्युपचर्यते ॥ २२ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इदु एऩ्? “पॊरुत्तमाऩदिऩाल्” इप्पडि याऩालल्लवा इदु पॊरुत्तमागुम्? ऒऩ्ऱुक्कु मऱ्ऱॊऩ्ऱिऩ् तऩ्मै मुक्कियमाग पॊरुन्दादल्लवा? मेलुम्, आगासत्तिऩ् स्वरूबत्तैये अडैन्दुविट्टाल् वायु मुदलाऩ वरिसैयाग कीऴे इऱङ्गुवदुम्, पॊरुत्तमागादु। मेलुम्, आगासम् वियाबगमायिरुप्पदाल् आगासत्तुडऩ् ऎप्पॊऴुदुम् सम्बन्दप्पट्टेयिरुक्कुम् तऩ्मैयुडैयदाल्, अदऱ्कु समाऩमावदैत् तविर, वेऱु विदमाय् अदऩुडैय सम्बन्दम् एऱ्पडमुडियादु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सुरुदि सम्बविक्कादबोदु लक्षणैयै आसिरयिप्पदु न्यायमे। आगैयाल् इङ्गुळ्ळ आगासम् मुदलियदाग आवदु ऎऩ्ऱु आगासम् मुदलियवैगळुक्कु समाऩमायिरुक्कुम् तऩ्मैयै अडैवदु उबसारमाग सॊल्लप्पडुगिऱदु।