त इन्द्रियाणि तद्व्यपदेशादन्यत्र श्रेष्ठात् ॥ १७ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
त इन्द्रियाणि तत्व्यबदेसादन्यत्र च्रेष्टात् ॥ १७ ॥
प्राणस्य वृत्तयोऽक्षाणि प्राणात्तत्त्वान्तराणि वा ॥
तद्रूपत्वश्रुतेः प्राणनाम्नोक्तत्वाच्च वृत्तयः ॥ १५ ॥
श्रमाश्रमादिभेदोक्तेर्गोणे तद्रूपनामनी ॥
आलोचकत्वेनान्यानि प्राणो नेताऽक्षदेहयोः ॥ १६ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
–वैयासिक-न्यायमाला
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इन्दिरियङ्गळ् पिराणऩुडैय विरुत्तिगळ् (वियाबारङ्गळ्, सॆयल्गळ्) ताऩा? अल्लदु पिराणऩै विड वेऱायुळ्ळ तत्वङ्गळा? अदऩ्(पिराणऩिऩ्) रूबमायिरुप् पदागच् चॊल्लियिरुप्पदालुम्, पिराणऩ् ऎऩ्ऱ पॆयरिऩा लेये अवै सॊल्लप्पट्टिरुप्पदिऩालुम्, (पिराणऩुडैय) विरुत्तिगळ्दाऩ्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इन्दिरियङ्गळुक्कु सिरमम्, (पिराणऩुक्कु) सिरममिल् लामै मुदलाऩ वेऱुबाडु सॊल्लप्पट्टिरुप्पदाल्, अदऩ् रूबमॆऩ्बदुम्, अदे पॆयरैयुडैयदुम् कौणम् (उबसारमागक् सॊल्लप्पडुवदु)। तऩित्तऩिये अऱिगिऱवै कळ् ऎऩ्बदिऩाल् (अवै) वेऱु। पिराणऩ्, इन्दिरियङ्गळैयुम् सरीरत्तैयुम् नडत्तुवदु (आगैयाल् अवै वेऱु तत्वङ्गळ् ताऩ्)।
मुख्यश्चैकः इतरे चैकादश प्राणा अनुक्रान्ताः; तत्रेदमपरं सन्दिह्यते — किं मुख्यस्यैव प्राणस्य वृत्तिभेदा इतरे प्राणाः, आहोस्वित् तत्त्वान्तराणीति। किं तावत्प्राप्तम् ? मुख्यस्यैवेतरे वृत्तिभेदा इति। कुतः ? श्रुतेः; तथा हि श्रुतिः मुख्यमितरांश्च प्राणान्संनिधाप्य, मुख्यात्मतामितरेषां ख्यापयति — ‘हन्तास्यैव सर्वे रूपमसामेति त एतस्यैव सर्वे रूपमभवन्’ (बृ. उ. १। ५। २१) इति। प्राणैकशब्दत्वाच्च एकत्वाध्यवसायः। इतरथा ह्यन्याय्यमनेकार्थत्वं प्राणशब्दस्य प्रसज्येत, एकत्र वा मुख्यत्वमितरत्र लाक्षणिकत्वमापद्येत। तस्माद्यथैकस्यैव प्राणस्य प्राणाद्याः पञ्च वृत्तयः, एवं वागाद्या अप्येकादशेति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
(वाक् मुदलाऩ इन्दिरियङ्गळ् अबाऩऩ्, वियाऩऩ् इवैगळैप् पोल पिराणऩुडैय विरुत्तिगळा अल्लदु पिराणऩैक्काट्टिलुम् वेऱाऩ तत्वङ्गळा ऎऩ्ऱु सन्देहम्। सुरुदियिल् इन्दिरियङ्गळ् पिराणऩुडैय रूबत्तैयडैन्दऩ ऎऩ्ऱु सॊल्लियि रुप्पदालुम्, इन्दिरियङ्गळुक्कुम् पिराणऩ् ऎऩ्ऱ पॆयर् इरुप्पदालुम् इन्दिरियङ्गळ् पिराणऩुडैय विरुत् तिगळे तविर पिराणऩैक् काट्टिलुम् वेऱाऩ तत्वङ्ग ऎल्ल ऎऩ्ऱु पूर्वबक्षम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अददऩ् कारियङ्गळैच् चॆय्युम् इन्दिरियङ्गळ् सिरममडैन्दु तूङ्गुगिऩ्ऱऩ। पिराणऩ् ऒरुवऩ् मट्टुम् ऎव्विद सिरममुमडैयामल् ऎप्पॊऴुदुम् विऴित्तुक् कॊण्डिरुक्किऱाऩ्। वाक्कु मुदलाऩ इन्दिरियङ्गळ् सरीरत्तैविट्टु वॆळिक्किळम्बिऩालुम् मरणम् एऱ्पडुव तिल्लै। ऊमै मुदलाऩ पॆयरुडऩ् जीवित्तुक्कॊण्डु ताऩिरुक्किऱाऩ्। पिराणऩ् वॆळिक्किळम्बिऩालो मरणम् एऱ्पडुगिऱदु ऎऩ्ऱु सुरुदि कूऱुगिऱदु। विषयत्तै आलोसिप्पदऱ्कुक् कारणम् इन्दिरियम्। पिराणऩो सरीरत्तैयुम् इन्दिरियङ्गळैयुम् ताङ्गिक्कॊण्डु नडत्तुगिऱवऩ्। इम्मादिरियाऩ वेऱ्ऱुमैगळिलिरुप् पदाल् इन्दिरियङ्गळ् पिराणऩैक्काट्टिलुम् वेऱाऩ तत्वङ्गळ् पिराणादीऩमाग इन्दिरियङ्गळिऩ् सलऩम् एऱ्पडुवदैक् कॊण्डु पिराणरूबत्तैयडैन्ददागच् चॊल्लप्पडुगिऱदु। इदैक्कॊण्डु कौणमाग इन्दिरियङ्गळुक्कुम् पिराणऩ् ऎऩ्ऱ पॆयर् एऱ्पट्टु इरुक्किऱदु ऎऩ्ऱु सित्तान्दम्)।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मुक्कियमाऩ पिराणऩ् ऒऩ्ऱु, मऱ्ऱदु पदिऩॊऩ्ऱु, ऎऩ्ऱु पिराणऩ्गळ् सॊल्लप्पट्टिरुक् किऩ्ऱऩ। अङ्गे इदु वेऱु सन्देहिक्कप्पडुगिऱदु। मऱ्ऱ पिराणऩ्गळ् मुक्किय पिराणऩुडैयवे विरुत्ति विसेषङ्गळा? अल्लदु वेऱु तत्वङ्गळा? ऎऩ्ऱु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: ऎदु न्यायम्? मुक्कियत्तिऩुडैय विरुत्ति विसेषङ्गळ्दाऩ् मऱ्ऱवै ऎऩ्ऱु। ऎदिऩाल्? सुरुदियिरुप्पदिऩाल्। अप्पडिये सुरुदि “नाम् ऎल्लारुम् इदऩुडैय रूबमागवेयिरुप्पोम् ऎऩ्ऱु अवै ऎल्लाम् इदऩ् रूबमागवे आय्विट्टऩ”(पिरुहत्।१;५-२१) ऎऩ्ऱु मुक्कियत्तैयुम् मऱ्ऱ पिराणऩ्गळैयुम् सेर्त्तुच् चॊल्लि मऱ्ऱवैगळुक्कु मुक्किय पिराणऩिऩ् स्वरूब मायिरुक्कुम् तऩ्मैयैच् चॊल्गिऱदु। “पिराणऩ्” ऎऩ्ऱु ऒरे पॆयरुळ्ळवैगळाग इरुप्पदालुम् ऒऩ्ऱायिरुक्कुम् तऩ्मै तीर्माऩमागिऱदु। वेऱुविदमाऩालो, पिराणऩ् ऎऩ्ऱ सप्तत्तिऱ्कु न्यायमऩ्ऩियिल् पलविद अर्त्तमुळ्ळ तऩ्मै एऱ्पट्टुविडुम्। अल्लदु, ओरिडत्तिल् मुक्कियत् तऩ्मै वेऱिडत्तिल् लक्षणै ऎऩ्ऱु एऱ्पडुम्। आगैयाल् ऎप्पडि ऒरे पिराणऩुक्कु पिराणऩ् मुदलिय ऐन्दु विरुत्तिगळो, अप्पडिये वाक्कु मुदलाऩ पदिऩोरु विरुत्तिगळुम्, ऎऩ्ऱु।
एवं प्राप्ते, ब्रूमः — तत्त्वान्तराण्येव प्राणाद्वागादीनीति। कुतः ? व्यपदेशभेदात्। कोऽयं व्यपदेशभेदः ? ते प्रकृताः प्राणाः, श्रेष्ठं वर्जयित्वा अवशिष्टा एकादशेन्द्रियाणीत्युच्यन्ते, श्रुतावेवं व्यपदेशदर्शनात् — ‘एतस्माज्जायते प्राणो मनः सर्वेन्द्रियाणि च’ (मु. उ. २। १। ३) इति ह्येवंजातीयकेषु प्रदेशेषु पृथक् प्राणो व्यपदिश्यते, पृथक्च इन्द्रियाणि ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: इव्विदम् वरुम्बोदु सॊल्गिऱोम्: वाक्कु मुदलियवैगळ् पिराणऩैक् काट्टिलुम् वेऱु तत्वङ्गळ् ताऩ् ऎऩ्ऱु ऎदिऩाल्? ‘कुऱिप्पिडुवदिल् वित्तियासमिप्पदाल्। कुऱिप्पिडुवदाल् वित्तियासम् ऎऩ्ऱ इदु ऎऩ्ऩ? पिरगिरुदमायुळ्ळ अन्द पिराणऩ्गळ्, सिरेष्टऩै (मुक्कियऩै) विट्टुविट्टु मीदमुळ्ळ पदिऩॊऩ्ऱु इन्दिरियङ्गळ् ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पडुगिऩ्ऱऩ। सुरुदियिल् इव्विदम् कुऱिप्पिडुवदु काणप्पडुवदाल्। “इदिलिरुन्दु उण्डागिऱदु पिराणऩ्, मऩस्, ऎल्ला इन्दिरियङ्गळुम्” (मुण्डग।११।१-३) ऎऩ्ऱु इदु पोलुळ्ळविडङ्गळिल् तऩियाग पिराणऩुम् तऩियाग इन्दिरियङ्गळुम् कुऱिप्पिडप्पडुगिऩ्ऱऩ।
ननु मनसोऽप्येवं सति वर्जनम् इन्द्रियत्वेन, प्राणवत् , स्यात् — ‘मनः सर्वेन्द्रियाणि च’ इति पृथग्व्यपदेशदर्शनात्। सत्यमेतत् — स्मृतौ तु एकादशेन्द्रियाणीति मनोऽपि इन्द्रियत्वेन श्रोत्रादिवत् सङ्गृह्यते। प्राणस्य तु इन्द्रियत्वं न श्रुतौ स्मृतौ वा प्रसिद्धमस्ति। व्यपदेशभेदश्चायं तत्त्वभेदपक्षे उपपद्यते। तत्त्वैकत्वे तु, स एवैकः सन् प्राण इन्द्रियव्यपदेशं लभते न लभते च — इति विप्रतिषिद्धम्। तस्मात्तत्त्वान्तरभूता मुख्यादितरे ॥ १७ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इव्विदमाऩाल् “मऩस्, ऎल्ला इन्दिरियङ्गळुम्” ऎऩ्ऱु तऩियाय् सॊल्लियिरुप्पदाल्, पिराणऩैप्पोल मऩसिऱ्कुम् इन्दिरियत्तऩ्मैयिलिरुन्दु विलक्कु एऱ्पडुमेयॆऩ्ऱाल्, इदु वास्तवम्। आऩाल् स्मिरुदियिल् पदिऩोरु इन्दिरियङ्गळॆऩ्ऱु मऩसुम्, कादु मुदलियदैप्पोल इन्दिरियमाग सेर्क्कप्पट्टिरु क्किऱदु। पिराणऩुक्को, सुरुदियिलो, स्मिरुदियिलो, इन्दिरियत्तऩ्मै पिरसित्तमिल्लै।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
तत्वत्तिल् पेदमिरुक्कुम् पक्षत्तिल् इन्द कुऱिप्पिट् टदिलुळ्ळ पेदम् पॊरुत्तमागुम्। ऒरे तत्वमायिरुन् दालो, ऒऩ्ऱागवेयिरुक्किऱ अन्द पिराणऩ् इन्दिरिय मॆऩ्ऱ पॆयरै अडैगिऱदु अडैगिऱदुमिल्लै ऎऩ्ऱु विरुत्तप्पडुम्। आगैयाल् मऱ्ऱवै मुक्कियत्तिलिरुन्दु वेऱायुळ्ळ तत्तुवमायिरुप्पवै।
कुतश्च तत्त्वान्तरभूताः ? —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
वेऱु ऎदिऩालुम् वेऱु तत्वमायिरुप्पवै?
भेदश्रुतेः ॥ १८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पेदच्रुदे: ॥ १८ ॥
भेदेन वागादिभ्यः प्राणः सर्वत्र श्रूयते — ‘ते ह वाचमूचुः’ (बृ. उ. १। ३। २) इत्युपक्रम्य, वागादीनसुरपाप्मविध्वस्तानुपन्यस्य, उपसंहृत्य वागादिप्रकरणम् , ‘अथ हेममासन्यं प्राणमूचुः’ इत्यसुरविध्वंसिनो मुख्यस्य प्राणस्य पृथगुपक्रमणात्। तथा ‘मनो वाचं प्राणं तान्यात्मनेऽकुरुत’ इत्येवमाद्या अपि भेदश्रुतय उदाहर्तव्याः। तस्मादपि तत्त्वान्तरभूता मुख्यादितरे ॥ १८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
वाक्कु मुदलियवैगळिलिरुन्दु वेऱाग ऎङ्गुम् पिराणऩ् सॊल्लप्पडुगिऱदु। “अवैगळ् वाक्कै सॊल्लिऩ” (पिरुहत्।१;३-२) ऎऩ्ऱु आरम्बित्तु, वाक्कु मुदलियवैगळै असुरर्गळाल् कॆडुक्कप्पट्ट वैगळाग सॊल्लिविट्टु, वाक्कु मुदलियदिऩ् पिरगरणत्तै मुडित्तुक् कॊण्डु “पिऱ्पाडु इन्द मुगत्तिलुळ्ळ पिराणऩै सॊल्लिऩ” ऎऩ्ऱु असुरर् कळैप् पोक्कडिक्कक्कूडिय मुक्किय पिराणऩैप्पऱ्ऱि तऩियाग आरम्बित्तिरुप्पदिऩाल्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अप्पडिये “मऩस्, वाक्कु, पिराणऩ् अवै कळै तऩक्काग सॆय्दु कॊण्डदु” ऎऩ्बदु मुदलाऩ पेद सुरुदिगळुम् ऎडुत्तुक् कॊळ्ळ वेण्डियवै। अदिऩालुम् मऱ्ऱवै मुक्कियत्तिलिरुन्दु वेऱु तत्वमायिरुप्पवैगळ्।
कुतश्च तत्त्वान्तरभूताः ? —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
वेऱु ऎदिऩालुम् वेऱु तत्वमायिरुप्पवैगळ्?-
वैलक्षण्याच्च ॥ १९ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
वैलक्षण्याच्च ॥ १९ ॥
वैलक्षण्यं च भवति, मुख्यस्य इतरेषां च — सुप्तेषु वागादिषु मुख्य एको जागर्ति। स एव च एको मृत्युना अनाप्तः, आप्तास्त्वितरे, तस्यैव च स्थित्युत्क्रान्तिभ्यां देहधारणपतनहेतुत्वम् , न इन्द्रियाणाम्। विषयालोचनहेतुत्वं च इन्द्रियाणाम् , न प्राणस्य — इत्येवंजातीयको भूयाल्ँलक्षणभेदः प्राणेन्द्रियाणाम्। तस्मादप्येषां तत्त्वान्तरभावसिद्धिः ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
मुक्कियत्तिऱ्कुम्, मऱ्ऱवैगळुक्कुम् विरुत्तमाऩ लक्षणमुळ्ळ तऩ्मैयुम् इरुक्किऱदु। वाक्कु मुदलियवै तूङ्गुम् पोदु मुक्कियम् ऒऩ्ऱुदाऩ् विऴित्तुक् कॊण्डिरुक्किऱदु; मिरुत्युविऩाल् पिडिक्कप् पडाददु अदु ऒऩ्ऱुदाऩ्। मऱ्ऱवैगळो पिडिक्कप् पट्टवै। अदऱ्कुत्ताऩ् इरुप्पु वॆळिक्किळम्बुदल् इवैगळाल् तेहम् तरिप्पदऱ्कुम् विऴुवदऱ्कुम् कारणमायिरुक्कुम् तऩ्मै ; इन्दिरियङ्गळुक्कु इल्लै। विषयङ्गळै आलोसऩै सॆय्वदऱ्कुक् कारणमा यिरुक्कुम् तऩ्मै इन्दिरियङ्गळुक्के तविर, पिराण ऩुक्कु इल्लै ऎऩ्ऱु इदुबोलुळ्ळ लक्षणत्तिल् पेदम् पिराणऩुक्कुम् इन्दिरियङ्गळुक्कुम् पल इरुक्किऩ्ऱऩ। आगैयिऩालुम् इवैगळुक्कु वेऱु तत्वमायिरुप्पदु सित्तिक्किऱदु।
यदुक्तम् — ‘त एतस्यैव सर्वे रूपमभवन्’ (बृ. उ. १। ५। २१) इति श्रुतेः प्राण एवेन्द्रियाणीति, तदयुक्तम् , तत्रापि पौर्वापर्यालोचनाद्भेदप्रतीतेः। तथा हि — ‘वदिष्याम्येवाहमिति वाग्दध्रे’ (बृ. उ. १। ५। २१) इति वागादीनीन्द्रियाण्यनुक्रम्य, ‘तानि मृत्युः श्रमो भूत्वोपयेमे … तस्माच्छ्राम्यत्येव वाक्’ इति च श्रमरूपेण मृत्युना ग्रस्तत्वं वागादीनामभिधाय, ‘अथेममेव नाप्नोद्योऽयं मध्यमः प्राणः’ (बृ. उ. १। ५। २१) इति पृथक् प्राणं मृत्युना अनभिभूतं तमनुक्रामति । ‘अयं वै नः श्रेष्ठः’ (बृ. उ. १। ५। २१) इति च श्रेष्ठतामस्यावधारयति, तस्मात् तदविरोधेन, वागादिषु परिस्पन्दलाभस्य प्राणायत्तत्वम् तद्रूपभवनं वागादीनाम् — इति मन्तव्यम् , न तु तादात्म्यम् ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
“अवै ऎल्लाम् इदऩ् रूबमागवे इरुन्दऩ” (पिरुहत्।१-५-२१) ऎऩ्ऱ सुरुदियिऩाल् पिराणऩे ताऩ् इन्दिरियङ्गळ् ऎऩ्ऱु ऎदु सॊल्लप्पट्टदो, अदु युक्तमिल्लै। अङ्गेयुम् मुऩ्बिऩ् आलोसऩै सॆय्दाल् पेदमे तॆरिवदाल् अप्पडिये “नाऩ् पेसत्ताऩ् सॆय्वेऩ् ऎऩ्ऱु वाक्कु तीर्माऩित्तदु” (पिरुहत्।१-५-२१) ऎऩ्ऱु वाक्कु मुदलिय इन्दिरियङ्गळै आरम्बित्तु “अवैगळै मिरुत्यु सिरममाग आगि नॆरुङ्गिऱ्ऱु। अदिऩाल् वाक्कु सिरमत्तैये अडैगिऱदु” ऎऩ्ऱु सिरमरूबमाऩ मिरुत्युविऩाल् पीडिक्कप्पडुम् तऩ्मैयै वाक्कु मुदलियवैगळुक्कु सॊल्लिविट्टु, “पिऱगु ऎदु इन्द नडुविलुळ्ळ पिराणऩो, अदै मात्तिरम् पीडिक्कविल्लै” ऎऩ्ऱु मिरुत्युविऩाल् पीडिक्कप्पडाद अन्द पिराणऩैप्पऱ्ऱि तऩियाग तॊडर्न्दु सॊल्गिऱदु। “इवर् ताऩ् नम्मैविड सिरेष्टर्” (पिरुहत्।१-५-२१) ऎऩ्ऱु इदऩुडैय सिरेष् टत्तऩ्मैयुम् उऱुदियाय् सॊल्लुगिऱदु। आगैयाल् अदऱ्कु विरोदमऩ्ऩियिल्, वाक्कु मुदलियवैगळिल् असैवु एऱ्पडुवदु पिराणऩुक्कु अदीऩमायिरुप्पदु ताऩ् वाक्कु मुदलियवैगळुक्कु अदऩ् रूबमायिरुप्पदु ऎऩ्ऱु अऱिय वेण्डुम्, ऒऩ्ऱागविरुक्कुम् तऩ्मैयल्ल।
अत एव च प्राणशब्दस्येन्द्रियेषु लाक्षणिकत्वसिद्धिः। तथा च श्रुतिः — ‘त एतस्यैव सर्वे रूपमभवँस्तस्मादेत एतेनाख्यायन्ते प्राणाः’ (बृ. उ. १। ५। २१) इति मुख्यप्राणविषयस्यैव प्राणशब्दस्येन्द्रियेषु लाक्षणिकीं वृत्तिं दर्शयति। तस्मात्तत्त्वान्तराणि प्राणात् वागादीनि इन्द्रियाणीति ॥ १९ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इदऩालेये इन्दिरियङ्गळ् विषयमाय् पिराणऩ् ऎऩ्ऱ सप्तत्तिऱ्कु लक्षणैयाल् एऱ्पडुम् तऩ्मै सित्तिक्किऱदु। अप्पडिये सुरुदियुम् “अवै ऎल्लाम् इदऩुडैय रूबमागवे आयिऩ। आगैयाल् इन्द पिराणऩ्गळ् इदऩाल् (पिराणऩॆऩ्ऱ सप्तत्ताल्) सॊल्लप्पडुगिऩ्ऱऩ” (पिरुहत्। १। ५-२१) ऎऩ्ऱु मुक्किय पिराणऩैये विषयमायुळ्ळ पिराणऩ् ऎऩ्ऱ सप्तत्तिऱ्कु इन्दिरियङ्गळ् विषयत्तिल् लक्षणैयाल् एऱ्पट्ट विरुत्ति ऎऩ्बदैक् काट्टुगिऱदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
आगैयाल् इन्दिरियङ्गळ् पिराणऩैक् काट्टिलुम् वेऱायुळ्ळ तत्वङ्गळ् ऎऩ्ऱु।