शब्दादेव प्रमितः ॥ २४ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सप्तादेव प्रमिद: ॥ २४ ॥
अङ्गुष्ठमात्रो जीवः स्यादीशो वाऽल्पप्रमाणतः ॥
देहमध्ये स्थितेश्चैव जीवो भवितुमर्हति ॥ १५ ॥
भूतभव्येशता जीवे नास्त्यतोऽसाविहेश्वरः ॥
स्थितिप्रमाणे ईशेऽपि स्तो हृद्यस्योपलब्धितः ॥ १६ ॥
–वैयासिकन्यायमाला
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
कट्टैविरल् अळवुळ्ळवर् जीवऩा? ईसुवररा? सिऱिय ताऩ अळवु सॊल्लप्पडुवदिऩालुम्, सरीरत्तिऩ् मत्तियिल् इरुप्पदिऩालुम्, जीवऩाग इरुप्पदु ताऩ् न्यायम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
उण्डाऩदु। उण्डागप्पोवदु इवैगळुक् कॆल्लाम् आळुबवराग इरुक्कुम् तऩ्मै जीवऩिडत्तिल् किडैयादु। आगैयाल् इङ्गे इवर् ईसुवरर् ताऩ्। इवरै ह्रुदयत्तिल् अऱियवेण्डियिरुप्पदाल्, ईसुवररिडत्तिलुम् (सरीर मत्तियिल् इरुप्पु (कट्टैविरल्) अळवु ऎऩ्बदुम् इरुक्कुम्।
‘अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषो मध्य आत्मनि तिष्ठति’ इति श्रूयते; तथा ‘अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषो ज्योतिरिवाधूमकः। ईशानो भूतभव्यस्य स एवाद्य स उ श्वः। एतद्वै तत्’ (क. उ. २। १। १३) इति च। तत्र योऽयमङ्गुष्ठमात्रः पुरुषः श्रूयते, स किं विज्ञानात्मा, किं वा परमात्मेति संशयः ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऎऩ्ऱ कडोबनिषत्तिल् कट्टै विरल् अळवुळ्ळ पुरुषऩ् सरीरत्तिल् मत्तियिल् इरुप्पदाग कुऱिप्पिडप्पडुगिऱाऩ् इन्द पुरुषऩ् जीवऩा अल्लदु परमात्मावा ऎऩ्ऱु संसयम् एऱ्पडुगिऱदु। जीवऩ् ऎऩ्ऱु पूर्वबक्षम्। कट्टैविरल् अळवु जीवऩुक्कुत्ताऩ् पॊरुन्दुम् ईसुवरऩुक्कुप् पॊरुन्दादु। ऎव्विद अळवुक्कुम् उट्पडादु ऎङ्गुम् निऱैन्दुळ्ळ ईसुवरऩुक्कु कट्टै विरल् अळवु ऎप्पडिप् पॊरुन्दुम्? हिरुदयम् कट्टैविरल् अळवुळ्ळदु। जीवऩुडैय उबादियाऩ पुत्ति हिरुदयत्तिलुळ्ळदु। आगवे उबादि मूलमाग जीवऩुक्कु कट्टै विरलळवु पॊरुन्दुम्। मेलुम् तेहत्तिऩ् नडुविल् इरुप्पदुम् जीवऩुक्कुप् पॊरुन्दुम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
इन्द मन्दिरत्तिल् पिऩ्ऩाल् ऎल्लावऱ्ऱुक्कुम् ईसाऩऩ् (अडक्कियाळ्बवऩ्) ऎऩ्ऱु सॊल्लियिरुप्पदु ईसुवरऩुक्कुत्ताऩ् पॊरुन्दुम् जीवऩुक्कुप् पॊरुन्दादु। नसिगेदस् केट्टदुम् प्रह्मत्तैप् पऱ्ऱित्ताऩ्। ऎल्लोरुडैय हिरुदयत्तिलुम् परमात्मा विळङ्गुवदाल् हिरुदयत्तिऩ् अङ्गुष्टबरिमाणम् ईसुवरऩुक्कुम् पॊरुन्दुम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
वास्तवत्तिल् कट्टैविरल् अळवुळ्ळवऩ् जीवऩ् ताऩ्। इन्द मन्दिरत्तिल् मुऩ् पगुदियाल् जीवऩैयऩुवादम् सॆय्दु पिऩ्बगुदियिल् इन्द जीवऩ् ईसाऩऩ्, परमात्मा ऎऩ्ऱु महावाक्यम्बोल् जीवप्रह्मैक्यत्तै उबदेसिक्किऱदु। इदिल् ताऩ् इन्द वाक्यत्तिऱ्कुत् तात्पर्यम्।]
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
“कट्टैविरलळवु पुरुषऩ् सरीरत्तिल् मत्तियिल् इरुक्किऱार्” ऎऩ्ऱुम्, अप्पडिये “कट्टैविरलळवु पुरुषऩ्, पुगैयिल्लाद ज्योदिसैप्पोल, उण्डाऩदु उण्डागप्पोवदै आळुबवऩाय्, अवऩ्दाऩ् इऩ्ऱैक्कु, अवऩ्दाऩ् नाळैक्कु, इदुवे अदु” ऎऩ्ऱुम् (काडग। २-४-१३) सॊल्लप्पडुगिऱदु। अङ्गे ऎन्द कट्टैविरल् अळवु पुरुषऩ् सॊल्लप् पडुगिऱाऩो, अवऩ् विज्ञानात्मावा (जीवऩ्) अल्लदु परमात्मावा ऎऩ्ऱु सन्देहम्।
तत्र परिमाणोपदेशात्तावद्विज्ञानात्मेति प्राप्तम्। न ह्यनन्तायामविस्तारस्य परमात्मनोऽङ्गुष्ठपरिमाणमुपपद्यते। विज्ञानात्मनस्तूपाधिमत्त्वात्सम्भवति कयाचित्कल्पनयाङ्गुष्ठमात्रत्वम्। स्मृतेश्च — ‘अथ सत्यवतः कायात्पाशबद्धं वशं गतम्। अङ्गुष्ठमात्रं पुरुषं निश्चकर्ष यमो बलात्’ (म. भा. ३। २९७। १७) इति। न हि परमेश्वरो बलात् यमेन निष्क्रष्टुं शक्यः। तेन तत्र संसारी अङ्गुष्ठमात्रो निश्चितः ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: अङ्गु अळवु सॊल्लियिरुप्पदाल् विज्ञानात्मा (जीवऩ्) ऎऩ्ऱु एऱ्पडुगिऱदु। ऎल्लैयऱ्ऱ नीळम्, अगलमुळ्ळ परमात्मावुक्कु कट्टैविरलळवु ऎऩ्बदु पॊरुन्दादु अल्लवा? विज्ञानात्मावुक्को उबादियुळ्ळ तऩ्मैयिरुप्पदाल् ऎप्पडियावदु कल्बऩैयाल् कट्टैविरल् अळवुळ्ळ तऩ्मै सम्बविक्कुम्। ‘पिऱगु सत्यवाऩुडैय सरीरत्तिलिरुन्दु कयिऱ्ऱिऩाल् कट्टि स्वादीऩम् सॆय्दु कॊळ्ळप्पट्ट कट्टैविरलळवुळ्ळ पुरुषऩै यमऩ् पलात्कारमाग इऴुत्ताऩ्’ (महाबारदम्) ऎऩ्ऱ स्मिरुदियिऩालुम्; पलात् कारमागयमऩाल् परमेसुवरऩ् इऴुक्कप्पडमुडियादल्लवा? अदिऩाल् अङ्गे कट्टैविरलळवुळ्ळवऩ् संसारि ऎऩ्बदु निच्चयम्। अवऩे ताऩ् इङ्गेयुम्, ऎऩ्ऱु।
स एवेहापीत्येवं प्राप्ते ब्रूमः — परमात्मैवायमङ्गुष्ठमात्रपरिमितः पुरुषो भवितुमर्हति। कस्मात् ? शब्दात् — ‘ईशानो भूतभव्यस्य’ इति। न ह्यन्यः परमेश्वराद्भूतभव्यस्य निरङ्कुशमीशिता। ‘एतद्वै तत्’ इति च प्रकृतं पृष्टमिहानुसन्दधाति। एतद्वै तत् , यत्पृष्टं ब्रह्मेत्यर्थः। पृष्टं चेह ब्रह्म — ‘अन्यत्र धर्मादन्यत्राधर्मादन्यत्रास्मात्कृताकृतात्। अन्यत्र भूताच्च भव्याच्च यत्तत्पश्यसि तद्वद’ (क. उ. १। २। १४) इति। शब्दादेवेति — अभिधानश्रुतेरेव — ईशान इति इत्यर्थः ॥ २४ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: इव्विदम् एऱ्पडुम्बोदु सॊल्गि ऱोम्; इन्द कट्टैविरलळवाग अळक्कप्पट्टिरुक्किऱ पुरुषऩ् परमात्मावाग इरुप्पदे न्यायम्। एऩ्? सप्तत् तिऩाल्, ‘उण्डाऩदु उण्डागप्पोवदु इवैगळे आळुबवऩ्’ ऎऩ्ऱ सप्तत्तिऩाल् परमेसुवरऩैत् तविर वेऱु यारुम् उण्डाऩदु उण्डागप् पोवदु इवैग ळुक्कु तडैबडाद आळुबवऩाग इरुक्क मुडियादल्लवा?
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
‘इदुदाऩ् अदु’ ऎऩ्ऱुम् केट्कप्पट्टदाऩ पिरगिरु तत्तै इङ्गे ञाबगप्पडुत्तुगिऱदु। ऎन्द पिरह्मम् केट्कप्पट्टदो इदु ताऩ् अदु ऎऩ्ऱु अर्त्तम्। ‘तर्मत्तिऱ्कु वेऱाग, अदर्मत्तिऱ्कु वेऱाग, इन्द सॆय्यप्पट्टदऱ्कुम्, सॆय्यप्पडादत् तिऱ्कुम् वेऱाग, उण्डाऩदऱ्कुम् उण्डागप् पोवदऱ्कुम् वेऱाग, ऎन्द अदै पार्क्किऱीरो, अदैच् चॊल्लुम्’ (काडग। १-२-१४) ऎऩ्ऱु इङ्गु पिरह्मम् केट्कप्पट्टुळ्ळदु। सप्तत्तिऩालेये ऎऩ्बदऱ्कु परमात्मावैच् चॊल्गिऱ ईसाऩ सप्तमिरुप्पदालेये परमेसु वरऩ्दाऩ् ऎऩ्ऱु अऱियप्पडुगिऱदु ऎऩ्ऱु अर्त्तम्।
कथं पुनः सर्वगतस्य परमात्मनः परिमाणोपदेश इत्यत्र ब्रूमः —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऎङ्गुमुळ्ळ परमात्माविऱ्कु अळविऩ् उबदेसम् ऎप्पडि ऎऩ्ऱ विषयत्तिल् सॊल्गिऱोम्। :-
हृद्यपेक्षया तु मनुष्याधिकारत्वात् ॥ २५ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ह्रुत्यबेक्षया तु मऩुष्यादिगारात् ॥ २५ ॥
सर्वगतस्यापि परमात्मनो हृदयेऽवस्थानमपेक्ष्याङ्गुष्ठमात्रत्वमिदमुच्यते; आकाशस्येव वंशपर्वापेक्षमरत्निमात्रत्वम्। न ह्यञ्जसा अतिमात्रस्य परमात्मनोऽङ्गुष्ठमात्रत्वमुपपद्यते। न चान्यः परमात्मन इह ग्रहणमर्हति ईशानशब्दादिभ्य इत्युक्तम्। ननु प्रतिप्राणिभेदं हृदयानामनवस्थितत्वात्तदपेक्षमप्यङ्गुष्ठमात्रत्वं नोपपद्यत इत्यत उत्तरमुच्यते —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऎङ्गुमुळ्ळ परमात्माविऱ्कुक्कूड ह्रुदयत्तिल् इरुप्पदै अबेक्षित्तु कट्टै विरलळवुळ्ळ तऩ्मैयागिय इदु सॊल्लप्पडुगिऱदु, आगासत्तिऱ्कु मूङ्गिल् कणुवै अबेक्षित्तु साण् अळवु ऎऩ्बदु पोल। अळविलगप्पडाद परमात्माविऱ्कु नेराग कट्टै विरलळवुळ्ळ तऩ्मै पॊरुन्दादल्लवा? इङ्गे परमात्मावैत् तविर वेऱु यारुम् ऎडुत्तुक्कॊळ्ळ मुडियादु। आळुबवर् मुदलाऩ सप्तङ्गळिरुप्पदाल्, ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पट्टुविट्टदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
ऒव्वॊरु पिराणिगळिऩ् पेदत्तै अऩुसरित्तु ह्रुदयङ्गळ् वियवस्तैयुडऩ् (ऒरे अळवुळ्ळ वैगळाग) इल्लाददिऩाल्, अदै अबेक्षित्तुम्गूड कट्टैविरल् अळवु ऎऩ्बदु पॊरुन्दादे ऎऩ्ऱाल् अदऱ्कु ‘मऩुष्यऩुक्कु अदिगारमिरुप्पदाल्’ ऎऩ्ऱु पदिल् सॊल्लप्पडुगिऱदु।
मनुष्याधिकारत्वादिति । ‘शास्त्रं ह्यविशेषप्रवृत्तमपि मनुष्यानेवाधिकरोति; शक्तत्वात् , अर्थित्वात् , अपर्युदस्तत्वात् उपनयनादिशास्त्राच्च — इति वर्णितमेतदधिकारलक्षणे’ (जै. सू. ६। १) । मनुष्याणां च नियतपरिमाणः कायः; औचित्येन नियतपरिमाणमेव चैषामङ्गुष्ठमात्रं हृदयम्। अतो मनुष्याधिकारत्वाच्छास्त्रस्य मनुष्यहृदयावस्थानापेक्षमङ्गुष्ठमात्रत्वमुपपन्नं परमात्मनः। यदप्युक्तम् — परिमाणोपदेशात् स्मृतेश्च संसार्येवायमङ्गुष्ठमात्रः प्रत्येतव्य इति; तत्प्रत्युच्यते — ‘स आत्मा तत्त्वमसि’ इत्यादिवत् संसारिण एव सतोऽङ्गुष्ठमात्रस्य ब्रह्मत्वमिदमुपदिश्यत इति ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सास्तिरमाऩदु पॊदुवागप् पिरविरुत्तित्त पोदिलुम्, मऩुष्यर्गळैये अदिगारिगळागच् चॊल् किऱदु; सक्तियिरुप्पदाल्, वेण्डुम् तऩ्मै इरुप्पदाल्, तडुक्कप्पडाददिऩाल्, उबनयऩम् मुदलिय विषयमाऩ सास्तिरत्तिऩाल् ऎऩ्ऱु इदु अदिगार लक्षणत्तिल् (जैमिऩि।७-१) वर्णिक्कप्पट्टिरुक्किऱदु। मऩुष्यर् कळुडैय सरीरमो नियदमाऩ अळवुळ्ळदु। उसिदमायि रुप्पदाल्। इवर्गळुडैय ह्रुदयम् कट्टैविरल् अळवुदाऩ्। आगैयाल् सास्तिरत्तिऱ्कु मऩुष्यऩ् अदिगारमुळ्ळवऩायिरुप्पदाल् मऩुष्यऩुडैय ह्रुद यत्तिल् इरुप्पदै अबेक्षित्तु कट्टै विरलळवुळ्ळ तऩ्मै परमात्माविऱ्कुप् पॊरुत्तमायुळ्ळदु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अळवु सॊल्लियिरुप्पदालुम्, स्मिरुदियिऩालुम्, इन्द कट्टै विरलळवुळ्ळवऩ् संसारिदाऩ् ऎऩ्ऱु अऱिय वेण्डुमॆऩ्ऱु ऎदु सॊल्लप्पट्टदो अदऱ्कु पदिल् सॊल्लप्पडुगिऱदु। ‘अदु आत्मा, अदुवाय् नी इरुक्किऱाय्’ ऎऩ्बदु मुदलियदैप्पोल, संसारि यागवे इरुक्किऱ कट्टैविरलळवुळ्ळवऩुक्कु (जीवऩुक्कु) इन्द पिरह्मत्तऩ्मै उबदेसिक्कप् पडुगिऱदु ऎऩ्ऱु।
द्विरूपा हि वेदान्तवाक्यानां प्रवृत्तिः — क्वचित्परमात्मस्वरूपनिरूपणपरा; क्वचिद्विज्ञानात्मनः परमात्मैकत्वोपदेशपरा। तदत्र विज्ञानात्मनः परमात्मनैकत्वमुपदिश्यते; नाङ्गुष्ठमात्रत्वं कस्यचित्। एतमेवार्थं परेण स्फुटीकरिष्यति — ‘अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषोऽन्तरात्मा सदा जनानां हृदये सन्निविष्टः। तं स्वाच्छरीरात्प्रवृहेन्मुञ्जादिवेषीकां धैर्येण। तं विद्याच्छुक्रममृतम्’ (क. उ. २। ३। १७) इति ॥ २५ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
उबनिषत् वाक्कियङ्गळुक्के इरण्डुविदमाऩ पिरविरुत्ति सिलविडङ्गळिल् परमात्माविऩ् स्वरूबत्तै निरूबणम् सॆय्वदिल् तात्पर्यमुळ्ळदु। सिलविडङ्गळिल् विज्ञानात्माविऱ्कु (जीवऩुक्कु) परमात्मावुडऩ् ऒऩ्ऱायिरुक्कुम् तऩ्मैयै उबदेसिप्पदिल् तात्पर्यमुळ्ळदु। अदऩाल् इङ्गे विज्ञानात्माविऱ्कु परमात्मावुडऩ् ऒऩ्ऱायिरुक्कुम् तऩ्मै उबदेसिक्कप् पडुगिऱदु। यारुक्कुम् कट्टै विरलळवुळ्ळ तऩ्मै उबदेसिक्कप्पडविल्लै। इन्द विषयत्तैये मेलुळ्ळ वाक्कियत्तिऩाल् तॆळिवुबडुत्तुगिऱदु। “जऩङ्गळुडैय ह्रुदयत्तिल् अन्दरात्मावाऩ पुरुषऩ् कट्टैविरल् अळवुळ्ळवराग ऎप्पॊऴुदुम् इरुन्दुवरुगिऱार्। मुञ्जत्तिलिरुन्दु इषीगत्तै उरुवुवदुबोल। अवरै तऩ् सरीरत्तिलिरुन्दु तैरियत्तुडऩ् उरुववेण्डुम्। अवरै सुत्तर्, मरणमऱ्ऱवर् ऎऩ्ऱु अऱियवुम्" (काडग। २-६-१७) ऎऩ्ऱु।