अन्तर्याम्यधिदैवादिषु तद्धर्मव्यपदेशात् ॥ १८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
अन्दर्याम्यदिदैवादिषु तत्तर्मव्यबदेसात् ॥ १८ ॥
प्रधानं जीव ईशो वा कोऽन्तर्यामी जगत्प्रति ॥
कारणत्वात्प्रधानं स्याज्जीवो वा कर्मणो मुखात् ॥ ९ ॥
जीवैकत्वामृतत्वादेरन्तर्यामी परेश्वरः ॥
द्रष्टृत्वादेर्न प्रधानं न जीवोऽपि नियम्यतः ॥ १० ॥
–वैयासिकन्यायमाला
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
जगत्तैयुत्तेसित्तु अन्दर्यामी (उळ्ळिरुन्दु नियमऩम् सॆय्गिऱवर्) यार्? पिरदाऩमा? जीवऩा? ईसुवररा? (जगत्तिऱ्कु) कारणमायिरुप्पदाल् पिरदाऩमायिरुक्कलाम्। अल्लदु (जीवर्गळ् कर्मबलऩै अऩुबविप्पदऱ्कागवे जगत् स्रुष्टिक्कप्पडुवदाल्) कर्माविऩ् मूलमाय् जीवऩ् (अन्दर्यामियागविरुक्कलाम्)।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
जीवऩुडऩ् ऒऩ्ऱायिरुक्कुम् तऩ्मै, मरणमऱ्ऱि रुक्कुम् तऩ्मै, मुदलियवै सॊल्लियिरुप्पदाल् अन्दर् यामि परमेसुवरर्दाऩ्। “पार्क्किऱवर्” ऎऩ्ऱ तऩ्मै मुदलिय तिरुप्पदाल् पिरदाऩम् अल्ल। नियमिक्कप्पडुम् तऩ्मै जीवऩुक् किरुप्पदाल्, जीवऩुमल्ल।
‘य इमं च लोकं परं च लोकं सर्वाणि च भूतानि योऽन्तरो यमयति’ (बृ. उ. ३। ७। १) इत्युपक्रम्य श्रूयते — ‘यः पृथिव्यां तिष्ठन्पृथिव्या अन्तरो यं पृथिवी न वेद यस्य पृथिवी शरीरं यः पृथिवीमन्तरो यमयत्येष त आत्मान्तर्याम्यमृतः’ (बृ. उ. ३। ७। ३) इत्यादि। अत्राधिदैवतमधिलोकमधिवेदमधियज्ञमधिभूतमध्यात्मं च कश्चिदन्तरवस्थितो यमयिता अन्तर्यामीति श्रूयते। स किमधिदैवाद्यभिमानी देवतात्मा कश्चित् , किं वा प्राप्ताणिमाद्यैश्वर्यः कश्चिद्योगी, किं वा परमात्मा, किं वार्थान्तरं किञ्चित् , इत्यपूर्वसंज्ञादर्शनात्संशयः ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
[पिरुहदारण्यग उबनिषत्तिल् ३-वदु अत्या यत्तिल् उळ्ळ अन्दर्यामि पिराह्मणम् इन्द अदिगर णत्तिऱ्कु विषयम्। इङ्गु अन्दर्यामि ऎऩ्ऱ पॆयरिल् ऎल्ला इडङ्गळिलुम् उळ्ळे इरुन्दुगॊण्डु अडक्कि आळ्बवरागक् कुऱिप्पिडप्पडुगिऱार्। इन्द अन्दर्यामि पिरदाऩमा? ऒरु तेवदैया? अणिमादि सित्तिगळ् पॆऱ्ऱ योगीसुवररा? परमात्मावा? ऎऩ्ऱु सन्देहम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
जगत्तिऱ्कु पिरदाऩम् कारणमाऩदाल् अदऱ्कु नियमऩम् पॊरुन्दुम्। आगवे अन्दर्यामि पिरदाऩम् अल्लदु पिरुदिव्यादि अबिमाऩि तेवदैक्कुम्, सित्तिगळ् पॆऱ्ऱ योगिक्कुम् उळ्ळे इरुन्दु कॊण्डु नियमऩम् पॊरुन्दुम्, इवर्गळ् अन्दर्यामियायिरुक् कलाम्। जीवऩ् तऩदु कर्मामूलम् अन्दर्यामि आगलाम्। परमात्मावुक्कु सरीरमिल्लाददाल् अन्दर्यामियाग मुडियादु ऎऩ्ऱु पूर्वबक्षम्।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
जीवऩोडु अबेदम्, मरणमिल्लामै मुदलाऩवै प्रह्मत्तैत् तविर वेऱुयारुक्कुम् सम्बिक्कादु। जीवऩुम्, ईसुवरऩुक्कु कट्टुप्पट्टवऩ्। ऎल्लारैयुम् नियमऩम् सॆय्यमुडियादु। पार्क्कुम् तऩ्मै मुदलाऩ सेदऩ तर्मम् जडमाऩ पिरदाऩत्तिऱ्कु पॊरुन्दादु। पिरदाऩम् आत्मावाग मुडियादु। “आगैयाल् अन्दर्यामि परमात्मादाऩ् ऎऩ्ऱु सित्तान्दम्”
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
‘ऎवर् इन्द लोगत्तैयुम्, परलोगत्तैयुम् ऎल्ला पिराणिगळैयुम् उळ्ळेयिरुन्दु नियमऩम् सॆय्गिऱारो’ ऎऩ्ऱु आरम्बित्तु ‘ऎवर् पिरुदिवियिल् इरुन्दु कॊण्डु, पिरुदिविक्कु उळ्ळेयिरुप्पवराय् ऎवरै पिरुदिवी अऱिवदिल्लैयो, ऎवरुक्कु पिरुदिवी सरीरमो, ऎवर् पिरुदिवियै उळ्ळेयिरुन्दुगॊण्डु नियमऩम् सॆय्गिऱारो’ इवर् उऩ् आत्मा, अन्दर्यामी, मरणमऱ्ऱवर् (पिरुहत् ३-७-१, २) ऎऩ्बदु मुदलियदु सॊल्लप्पडुगिऱदु। इङ्गे तेवदा विषयमायुम्, लोगङ्गळ् विषयमायुम्, वेदङ्गळ् विषयमायुम्, यक्ञम् विषयमायुम्, पूदङ्गळ् विषयमायुम्, सरीरम् विषयमायुम् ऒरुवर् उळ्ळेयिरुन्दुगॊण्डु नियमऩम् सॆय्वदाग ‘अन्दर्यामी ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पडुगिऱार्। अवर् अदिदैवम् मुदलाऩदै अबिमाऩिक्कुम् एदो ऒरु तेवदात्मावा, अल्लदु अणिमा मुदलाऩ ऐसुवर्यत्तै यडैन्दुळ्ळ एदेऩुम् ऒरु योगिया, परमात्मावा, वेऱु एदेऩुम् वस्तुवा, ऎऩ्ऱु इदुवरै मुऩ्गेट्कप् पडाद पुदिय पॆयर् काणुवदाल् सन्देहम्।
किं तावन्नः प्रतिभाति ? संज्ञाया अप्रसिद्धत्वात्संज्ञिनाप्यप्रसिद्धेनार्थान्तरेण केनचिद्भवितव्यमिति। अथवा नानिरूपितरूपमर्थान्तरं शक्यमस्त्यभ्युपगन्तुम्। अन्तर्यामिशब्दश्चान्तर्यमनयोगेन प्रवृत्तो नात्यन्तमप्रसिद्धः। तस्मात्पृथिव्याद्यभिमानी कश्चिद्देवोऽन्तर्यामी स्यात्। तथा च श्रूयते — ‘पृथिव्येव यस्यायतनमग्निर्लोको मनो ज्योतिः’ (बृ. उ. ३। ९। १०) इत्यादि। स च कार्यकरणवत्त्वात्पृथिव्यादीनन्तस्तिष्ठन्यमयतीति युक्तं देवतात्मनो यमयितृत्वम्। योगिनो वा कस्यचित्सिद्धस्य सर्वानुप्रवेशेन यमयितृत्वं स्यात्। न तु परमात्मा प्रतीयेत, अकार्यकरणत्वात् — इत्येवं प्राप्ते इदमुच्यते —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: नमक्कु ऎऩ्ऩ तोऩ्ऱुगिऱदु? पॆयर् पिरसित्तमिल्लाददिऩाल्, पॆयरैयुडैयदुम् पिरसित्त मिल्लाद वेऱु एदेऩुम् वस्तुवायिरुक्क वेण्डुम् ऎऩ्ऱु। अल्लदु, विळक्किक् काट्टमुडियाद स्वरूबत्तुडऩ् वेऱु ऒरु वस्तु इरुक्किऱदु ऎऩ्ऱु ऒप्पुक्कॊळ्ळ मुडियादु। अन्दर्यामी ऎऩ्ऱ सप्तमुम्, उळ्ळेयिरुन्दु नियमऩम् ऎऩ्ऱ अवयवार्त्तत्ताल् पिरविरुत्तित्तिरुक् किऱदु। पूरावुम् पिरसित्तमिल्लाददिल्लै। आगैयाल् पिरुदिवी मुदलियदिल् अबिमाऩिक्कुम् एदो ऒरु तेवदै अन्दर्यामीयाय् इरुक्कलाम्। अप्पडिये “ऎवरुक्कु पिरुदिविये इरुप्पिडमो (सरीरमो) अक्ऩि - कण्। ज्योदिस्मऩस्” (पिरुहत् ३-९-१०) ऎऩ्बदु मुदलियदु सॊल्लप्पट्टिरुक्किऱदु। अवर् सरीरम् इन्दिरियङ्गळुडऩ कूडिऩवरायिरुप्पदाल् उळ्ळे यिरुन्दुगॊण्डु पिरुदिवी मुदलाऩवैगळै नियमऩम् सॆय्गिऱार् ऎऩ्ऱु तेवदात्मावुक्कु नियमऩम् सॆय्युम् तऩ्मै पॊरुन्दुम्। एदेऩुम् योगसित्तियै अडैन्दिरुक्कुम् एदो ऒरु योगिक्कावदु ऎल्लावऱ्ऱिलुम् उळ्ळे पुगुन्दु कॊळ्वदाल् नियमऩम् सॆय्युम् तऩ्मै इरुक्कलाम्। परमात्मावुक्को सरीरम् इन्दिरियम् इल्लाददिऩाल् (अत्तऩ्मै) इरुक्कादु, ऎऩ्ऱु।
योऽन्तर्याम्यधिदैवादिषु श्रूयते, स परमात्मैव स्यात् , नान्य इति। कुतः ? तद्धर्मव्यपदेशात्। तस्य हि परमात्मनो धर्मा इह निर्दिश्यमाना दृश्यन्ते। पृथिव्यादि तावदधिदैवादिभेदभिन्नं समस्तं विकारजातमन्तस्तिष्ठन्यमयतीति परमात्मनो यमयितृत्वं धर्म उपपद्यते। सर्वविकारकारणत्वे सति सर्वशक्त्युपपत्तेः। ‘एष त आत्मान्तर्याम्यमृतः’ इति चात्मत्वामृतत्वे मुख्ये परमात्मन उपपद्येते ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: इव्विदम् वरुम्बोदु इदु सॊल्लप्पडुगिऱदु। ऎवर् अदिदैवम् मुदलियवैगळिल् अन्दर्यामी ऎऩ्ऱु सॊल्लप्पडुगिऱारो, अवर् परमात् मादाऩ्, वेऱुयारुम् इल्लै। एऩ्? ‘अवरुडैय तर्मङ्गळैक् कुऱिप्पिडुवदाल्’ अन्द परमात्मा विऩुडैय धर्मङ्गळ् अल्लवा इङ्गे कुऱिप्पिडप् पडुवदागक् काण्गिऩ्ऱऩ? अदिदैवम् मुदलाऩ पेदत्तिऩाल् वेऱुबट्टिरुक्कुम् पिरुदिवी मुदलाऩ समस्तमाऩ विगारक्कूट्टत्तैयुम् उळ्ळेयिरुन्दु कॊण्डु नियमऩम् सॆय्गिऱार् ऎऩ्ऱ कारणत्ताल् नियमऩम् सॆय्युम् तऩ्मै ऎऩ्ऱ तर्मम् परमात्माविऱ्कुप् पॊरुन्दुम्, ऎल्ला विगारत्तिऱ्कुम् कारणमायि रुप्पदिऩाल् ऎल्ला सक्तियुम् पॊरुन्दुमाऩदिऩाल् ‘इवर् उऩ् आत्मा अन्दर्यामी मरणमऱ्ऱवर्’ ऎऩ्ऱु आत्मत्तऩ्मैयुम् मरणमऱ्ऱ तऩ्मैयुम् मुक्कियमाग परमात्माविडत्तिलेये पॊरुन्दुम्।
‘यं पृथिवी न वेद’ इति च पृथिवीदेवताया अविज्ञेयमन्तर्यामिणं ब्रुवन्देवतात्मनोऽन्यमन्तर्यामिणं दर्शयति। पृथिवी देवता ह्यहमस्मि पृथिवीत्यात्मानं विजानीयात्। तथा ‘अदृष्टोऽश्रुतः’ इत्यादिव्यपदेशो रूपादिविहीनत्वात्परमात्मन उपपद्यत इति। यत्त्वकार्यकरणस्य परमात्मनो यमयितृत्वं नोपपद्यत इति, नैष दोषः; यान्नियच्छति तत्कार्यकरणैरेव तस्य कार्यकरणवत्त्वोपपत्तेः। तस्याप्यन्यो नियन्तेत्यनवस्थादोषश्च न सम्भवति, भेदाभावात्। भेदे हि सत्यनवस्थादोषोपपत्तिः। तस्मात्परमात्मैवान्तर्यामी ॥ १८ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
‘ऎवरै पिरुदिवी अऱिवदिल्लैयो’ ऎऩ्ऱु पिरुदिवी तेवदैयाल् अऱियमुडियाददाग अन्दर् यामियैच् चॊल्वदुम्, तेवदात्मावुक्कु वेऱाग अन्दर्यामियैक् काट्टुगिऱदु। पिरुदिवी तेवदैयो ‘नाऩ् पिरुदिवियाय् इरुक्किऱेऩ्’ ऎऩ्ऱु तऩ्ऩै अऱिन्दुगॊळ्ळ मुडियुमल्लवा? अप्पडिये ‘पार्क्कप् पडामलिरुप्पवर्’ केट्कप्पडामलिरुप्पवर् ऎऩ्बदु मुदलिय कुऱिप्पिडल्, रूबम् मुदलियदु इल्लाददिऩाल्, परमात्मावुक्कुप् पॊरुन्दुम् ऎऩ्ऱु।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सरीरम् इन्दिरियमिल्लाद परमात्मावुक्कु नियमऩम् सॆय्युम् तऩ्मै पॊरुन्दादु ऎऩ्बदु ऎदुवो, अदु तोषमिल्लै। ऎवर्गळै नियमऩम् सॆय्गिऱारो, अवर्गळुडैय सरीरम् इन्दिरियङ्गळिऩालेये इवरुक्कु सरीरम् इन्दिरियमुडैय तऩ्मै पॊरुन्दुमादलाल्। अवरै नियमऩम् सॆय्गिऱवर् वेऱु ऎऩ्ऱु अऩवस्ता (मुडिविऩ्मै) ऎऩ्ऱ तोषम् एऱ्पडादु पेदमिल्लाद तिऩाल्। पेदम् इरुन्दालल्लवा अऩवस्ता तोषम् पॊरुन्दुम्?
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
आगैयाल् परमात्मादाऩ् अन्दर्यामी (१८)
न च स्मार्तमतद्धर्माभिलापात् ॥ १९ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
न स स्मार्दमदत्तर्माबिलाबात् ॥ १९ ॥
स्यादेतत् — अदृष्टत्वादयो धर्माः साङ्ख्यस्मृतिकल्पितस्य प्रधानस्याप्युपपद्यन्ते, रूपादिहीनतया तस्य तैरभ्युपगमात् । ‘अप्रतर्क्यमविज्ञेयं प्रसुप्तमिव सर्वतः’ (मनु. १। ५) इति हि स्मरन्ति। तस्यापि नियन्तृत्वं सर्वविकारकारणत्वादुपपद्यते। तस्मात्प्रधानमन्तर्यामिशब्दं स्यात् । ‘ईक्षतेर्नाशब्दम्’ (ब्र. सू. १। १। ५) इत्यत्र निराकृतमपि सत् प्रधानमिहादृष्टत्वादिव्यपदेशसम्भवेन पुनराशङ्क्यते ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: इदु इरुक्कट्टुम्, पार्क्कप्पडाद तऩ्मै मुदलाऩ धर्मङ्गळ् साङ्गिय स्मिरुदियिल् कल्बिक्कप्पट्टिरुक्किऱ पिरदाऩत्तिऱ्कुम् पॊरुन्दु किऩ्ऱऩ। रूबम् मुदलियदु इल्लाददाग पिरदाऩम् अवर्गळाल् ऒप्पुक्कॊळ्ळप्पडुवदाल् ‘युक्तिक्कु ऎट्टाददु, अऱियमुडियाददु, ऎल्लाप्पक्कत्तिलुम् नऩ्गु तूङ्गुवदुबोल् उळ्ळदु’ (मऩु १-५) ऎऩ्ऱल्लवा स्मरिक्किऱार्गळ्! ऎल्ला विगारङ्गळुक्कुम् कारणमा यिरुप्पदाल् अदऱ्कुम् नियमऩम् सॆय्युम् तऩ्मै पॊरुन्दुम्। आगैयाल् अन्दर्यामी ऎऩ्ऱ सप्तत्ताल् सॊल्लप्पडुवदु पिरदाऩमायिरुक्कलाम्। ‘पार्प्पदिऩाल् सप्तमऱ्ऱदु इल्लै’ (सूत्रम् १ १-५) ऎऩ्ऱ इडत्तिल् निरागरिक्कप्पट्टबोदिलुम्, इङ्गे पार्क्कप्पडाद तऩ्मै मुदलिय सप्तमिरुप्पदिऩाल् मऱुबडियुम् पिरदाऩम् सङ्गिक्कप्पडुगिऱदु।
अत उत्तरमुच्यते — न च स्मार्तं प्रधानमन्तर्यामिशब्दं भवितुमर्हति। कस्मात् ? अतद्धर्माभिलापात्। यद्यप्यदृष्टत्वादिव्यपदेशः प्रधानस्य सम्भवति, तथापि न द्रष्टृत्वादिव्यपदेशः सम्भवति, प्रधानस्याचेतनत्वेन तैरभ्युपगमात् । ‘अदृष्टो द्रष्टाश्रुतः श्रोतामतो मन्ताविज्ञातो विज्ञाता’ (बृ. उ. ३। ७। २३) इति हि वाक्यशेष इह भवति। आत्मत्वमपि न प्रधानस्योपपद्यते ॥ १९ ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: अदऩाल् पदिल् सॊल्लप्पडुगिऱदु ‘स्मार्त्तमुम् इल्लै’ पिरदाऩम् अन्दर्यामी ऎऩ्ऱ सप्तमुळ्ळदाग इरुक्क न्यायमिल्लै। एऩ्? ‘अदैविड वेऱाऩ सेदऩऩिऩ् तर्मम् सॊल्लियिरुप्पदाल्’ पार्क्कप्पडाद तऩ्मै मुदलियदै सॊल्वदु पिरदाऩत् तिऱ्कु पॊरुन्दुमेयाऩलुम्, अप्पॊऴुदुम् पार्क्कुम् तऩ्मै मुदलियदै सॊल्वदु सम्बविक्कादु, पिरदाऩ माऩदु असेदऩमाग अवर्गळाल् ऒप्पुक्कॊळ्ळप्पडु वदाल्, इङ्गेयो पिऩ् वाक्कियत्तिल् ‘पार्क्कप्पडादवर् पार्क्किऱवर्, केट्कप्पडादवर् केट्किऱवर्, निऩैक्कप् पडादवर् निऩैप्पवर्, अऱियप्पडादवर् अऱिगिऱवर्’ (पिरुहत् ३-७-२३) ऎऩ्ऱल्लवा इरुक्किऱदु? आत्मत् तऩ्मैयुम् पिरदाऩत्तिऱ्कु पॊरुन्दादु।
यदि प्रधानमात्मत्वद्रष्टृत्वाद्यसम्भवान्नान्तर्याम्यभ्युपगम्यते, शारीरस्तर्ह्यन्तर्यामी भवतु। शारीरो हि चेतनत्वाद्द्रष्टा श्रोता मन्ता विज्ञाता च भवति, आत्मा च प्रत्यक्त्वात्। अमृतश्च, धर्माधर्मफलोपभोगोपपत्तेः। अदृष्टत्वादयश्च धर्माः शारीरे प्रसिद्धाः। दर्शनादिक्रियायाः कर्तरि प्रवृत्तिविरोधात् । ‘न दृष्टेर्द्रष्टारं पश्येः’ (बृ. उ. ३। ४। २) इत्यादिश्रुतिभ्यश्च। तस्य च कार्यकरणसङ्घातमन्तर्यमयितुं शीलम् , भोक्तृत्वात्। तस्माच्छारीरोऽन्तर्यामीत्यत उत्तरं पठति —
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: आत्मत्तऩ्मै पार्क्कुम् तऩ्मै मुदलियदु सम्बविक्काददिऩाल् पिरदाऩम् ऒप्पुक् कॊळ्ळप्पडविल्लै। आऩाल्, अप्पॊऴुदु अन्दर्यामी ऎऩ्बदु सारीरऩाग इरुक्कट्टुमे? सारीरऩो, सेदऩऩायिरुप्पदाल्, पार्क्किऱवऩागवुम्, केट्किऱ वऩागवुम्, निऩैक्किऱवऩागवुम्, अऱिगिऱवऩागवुम् इरुक्किऱाऩ्; उळ्ळेयिरुप्पदाल् आत्मावुम्गूड, तर्मङ्गळुक्कुम्, अदर्मङ्गळुक्कुम् उळ्ळ पलऩ्गळै अऩुबविक्क वेण्डियदु न्यायमाऩदिऩाल्, मरण मऱ्ऱवऩुम्गूड, पार्क्कप्पडाद तऩ्मै मुदलिय तर्मङ् गळुम् सारीर्ऩिडत्तिल् पिरसित्तमायुळ्ळवै, पार्प्पदु मुदलाऩ किरियैक्कु किरियै सॆय्बवऩिडत्तिल् पिरविरुत्ति विरोदप्पडुमाऩदिऩाल्। ‘पार्वैयैप् पार्प् पवऩे नी पार्क्कमुडियादु’ (पिरुहत् ३-४-२) ऎऩ्बदु मुदलाऩ सुरुदिगळाल्। पोक्तावाग इरुप्पदाल् अवऩुक्कुम् सरीर इन्दिरियङ्गळै उळ्ळिरुन्दु नियमऩम् सॆय्युम् योक्कियदैयुम् इरुक्किऱदु, आगैयाल् सारीरऩ् अन्दर्यामी ऎऩ्ऱु इदऱ्कु पदिल् सॊल्गिऱार्:-
शारीरश्चोभयेऽपि हि भेदेनैनमधीयते ॥ २० ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सारीरच्चोबयेअबि हि पेदेनैनमदीयदे ॥ २० ॥
नेति पूर्वसूत्रादनुवर्तते। शारीरश्च नान्तर्यामी स्यात्। कस्मात् ? यद्यपि द्रष्टृत्वादयो धर्मास्तस्य सम्भवन्ति, तथापि घटाकाशवदुपाधिपरिच्छिन्नत्वान्न कार्त्स्न्येन पृथिव्यादिष्वन्तरवस्थातुं नियन्तुं च शक्नोति। अपि चोभयेऽपि हि शाखिनः काण्वा माध्यन्दिनाश्चान्तर्यामिणो भेदेनैनं शारीरं पृथिव्यादिवदधिष्ठानत्वेन नियम्यत्वेन चाधीयते — ‘यो विज्ञाने तिष्ठन्’ (बृ. उ. ३। ७। २२) इति काण्वाः। ‘य आत्मनि तिष्ठन्’ इति माध्यन्दिनाः। ‘य आत्मनि तिष्ठन्’ इत्यस्मिंस्तावत् पाठे भवत्यात्मशब्दः शारीरस्य वाचकः। ‘यो विज्ञाने तिष्ठन्’ इत्यस्मिन्नपि पाठे विज्ञानशब्देन शारीर उच्यते, विज्ञानमयो हि शारीर इति। तस्माच्छारीरादन्य ईश्वरोऽन्तर्यामीति सिद्धम् ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: मुऩ् सूत्तिरत्तिलिरुन्दु ‘इल्लै’ ऎऩ्बदु कूडवे वरुगिऱदु। सारीरऩुम् अन्दर्यामियाग ऒप्पुक्कॊळ्ळप्पडुवदिल्लै। एऩ्? पार्क्कुम् तऩ्मै मुदलिय धर्मङ्गळ् अवऩुक्कु सम्बविक्कुम् ऎऩ्ऱिरुन् दालुम्, अप्पडियुम् कुडत्तिलुळ्ळ आगासत्तैप् पोल् उबादियिऩाल् वरैयऱुक्कप्पट्टिरुप्पदिऩाल् पिरुदिवी मुदलियवैगळिल् पूरावुम् इरुक्कवुम् नियमऩम् सॆय्यवुम् सक्तियऱ्ऱदु। तविरवुम् ‘इरुवरुमे’, काण्वसा कैयैच् चेर्न्दवर्गळुम् मात्यन्दिऩसागैयैच् चेर्न्दवर्गळुम्, इन्द सारीरऩै अन्दर्यामिक्कु वेऱागवुम्, पिरुदिवी मुदलाऩदु पोल इरुप्पिडमागवुम्, नियमऩम् सॆय्यप्पडुवदागवुम्, सॊल्लुगिऱार्गळ्, ‘ऎवर् विज्ञानत्तिल् इरुन्दुगॊण्डु’ (पिरुहत्। ३-७-२२) ऎऩ्ऱु काण्वर्गळ्; ‘ऎवर् आत्माविल् इरुन्दुगॊण्डु’ ऎऩ्ऱु मात्तियन्दिऩर्गळ्। ‘ऎवर् आत्माविल् इरुन्दु कॊण्डु’ ऎऩ्ऱ इन्द पाडत्तिल् आत्मा ऎऩ्ऱ सप्तम् सारीरऩै सॊल्वदाग इरुक्किऱदु; ‘ऎवर् विज्ञानत्तिल् इरुन्दु कॊण्डु’ ऎऩ्ऱइन्दप् पाडत्तिलुम् विज्ञानम् ऎऩ्ऱ सप्तत्तिऩाल् सारीरऩ् सॊल्लप्पडुगिऱाऩ्; विक्ञा ऩमयऩ् अल्लवा सारीरऩ्? आगैयाल् सारीरऩैविड वेऱाग उळ्ळ ईसुवरऩ् अन्दर्यामी ऎऩ्ऱु सित्तम्।
कथं पुनरेकस्मिन्देहे द्वौ द्रष्टारावुपपद्येते यश्चायमीश्वरोऽन्तर्यामी, यश्चायमितरः शारीरः ? का पुनरिहानुपपत्तिः ? ‘नान्योऽतोऽस्ति द्रष्टा’ इत्यादिश्रुतिवचनं विरुध्येत। अत्र हि प्रकृतादन्तर्यामिणोऽन्यं द्रष्टारं श्रोतारं मन्तारं विज्ञातारं चात्मानं प्रतिषेधति। नियन्त्रन्तरप्रतिषेधार्थमेतद्वचनमिति चेत् , न; नियन्त्रन्तराप्रसङ्गादविशेषश्रवणाच्च ।
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
पूर्वबक्षम्: अप्पडियाऩाल्, ऒरे तेहत्तिल्, इन्द ईसुवरऩागिय अन्दर्यामी ऎवरो, वेऱायुळ्ळ इन्द सारीरऩ् ऎवऩो आग, इरण्डु पार्क्किऱवर्गळ् ऎऩ्बदु ऎप्पडिप् पॊरुन्दुम्? इङ्गे पॊरुन्दादु ऎदु? ‘इवरैविड वेऱाग पार्क्किऱवऩ् किडैयादु’ ऎऩ्बदु मुदलिय सुरुदि वसऩम् विरोदप्पडुम्। इङ्गेयो, पिरगिरुदमाऩ अन्दर्यामियैत् तविर वेऱाग पार्प्पवऩायुम्, केट्किऱवऩायुम्, निऩैक्किऱवऩायुम्, अऱिगिऱवऩायुम् उळ्ळ आत्मावै मऱुक्किऱदु। वेऱु नियन्दावै मऱुप्पदऱ्काग इन्द वसऩम् ऎऩ्ऱाल् सरियल्ल, वेऱु नियन्दावुक्कु पिरसङ्गमेयिल्लाद तालुम्, पॊदुवागवे सॊल्लप्पट्टिरुत्तलालुम्।
अत्रोच्यते — अविद्याप्रत्युपस्थापितकार्यकरणोपाधिनिमित्तोऽयं शारीरान्तर्यामिणोर्भेदव्यपदेशः, न पारमार्थिकः। एको हि प्रत्यगात्मा भवति, न द्वौ प्रत्यगात्मानौ सम्भवतः। एकस्यैव तु भेदव्यवहार उपाधिकृतः, यथा घटाकाशो महाकाश इति। ततश्च ज्ञातृज्ञेयादिभेदश्रुतयः प्रत्यक्षादीनि च प्रमाणानि संसारानुभवो विधिप्रतिषेधशास्त्रं चेति सर्वमेतदुपपद्यते। तथा च श्रुतिः — ‘यत्र हि द्वैतमिव भवति तदितर इतरं पश्यति’ इत्यविद्याविषये सर्वं व्यवहारं दर्शयति। ‘यत्र त्वस्य सर्वमात्मैवाभूत्तत्केन कं पश्येत्’ इति विद्याविषये सर्वं व्यवहारं वारयति ॥ २० ॥
ज्ञानानन्द-भारती - द्राविडी
सित्तान्दम्: इङ्गे सॊल्गिऱोम् सारीरऩ् अन्दर्यामि। इवर्गळुक्कुळ् पेदत्तैच् चॊल्वदु अवित् यैयिऩाल् एऱ्पडुत्तप्पट्टिरुक्कुम् सरीरम् इन्दिरियमागिय उबादियै निमित्तमायुळ्ळदु। इदु पारमार्त्तिगम् (वास्तवमायुळ्ळदु) अल्ल। उळ्ळे इरुक्कुम् आत्मा ऒरुवर्दाऩ्। उळ्ळेयुळ्ळ आत्माक्कळ् इरण्डु सम्बविक्कादु। ऒरुवरुक्के उबादियिऩाल् पेदविय वहारम् एऱ्पट्टदु, कुडत्तु आगासम् पॆरिय आगासम् ऎऩ्बदु ऎप्पडियो अप्पडि, अदिऩालेये अऱिगिऱवऩ् अऱियप्पडुवदु मुदलिय पेदत्तैच् चॊल्लुम् सुरुदिगळ्, पिरत्यक्षम् मुदलाऩ पिरमाणङ्गळ्, संसारत्तिऩ् अऩुबवम्, विदिबिरदि षेदङ्गळैच् चॊल्लुम् सास्तिरम्, इन्द ऎल्लाम् पॊरुन्दुगिऩ्ऱऩ। अप्पडिये सुरुदियुम् ‘ऎङ्गे इरण्डायिरुक्कुम् तऩ्मैबोल् इरुक्किऱदो, अङ्गे ऒरुवऩ् मऱ्ऱदैप् पार्प्पाऩ्’ ऎऩ्ऱु अवित् यैक्कु विषयमायुळ्ळदिल् ताऩ् ऎल्ला व्यवहारमुम् ऎऩ्ऱु काट्टुगिऱदु। ‘ऎङ्गे इवऩुक्कु ऎल्लाम् आत्मा वागवेयिरुक्कुमो। अप्पॊऴुदु ऎदिऩाल् ऎदै पार्प्पाऩ्’ ऎऩ्ऱु वित्यैक्कु विषयमायुळ्ळदिल् ऎल्ला व्यवहारत् तैयुम् मऱुक्किऱदु।