०८

अथ प्रतस्थे भगवान् प्रयागात्तं मण्डनं पण्डितमाशु जेतुम् ।
गच्छन् खसृत्या पुरमालुलोके माहिष्मतीं मण्डनमण्डितां सः ॥१॥

अथ प्रतस्थे भगवान् प्रयागात्तं मण्डनं पण्डितमाशु जेतुम् ।
गच्छन् खसृत्या पुरमालुलोके माहिष्मतीं मण्डनमण्डितां सः ॥१॥

अवातरद्रत्न विचित्रवप्रां विलोक्य तां विस्मितमानसोऽसौ ।
पुराणवत्पुष्करवर्तनीतः पुरोपकण्ठस्थवने मनोज्ञे ॥२॥

अवातरद्रत्न विचित्रवप्रां विलोक्य तां विस्मितमानसोऽसौ ।
पुराणवत्पुष्करवर्तनीतः पुरोपकण्ठस्थवने मनोज्ञे ॥२॥

प्रफुल्लराजीववने विहारी तरडरिडत्कणशीकरार्द्रः ।
रेवामरुत्कम्पितसालमालः श्रमापहृद भाष्यकृतं सिषेवे ॥३॥

प्रफुल्लराजीववने विहारी तरडरिडत्कणशीकरार्द्रः ।
रेवामरुत्कम्पितसालमालः श्रमापहृद भाष्यकृतं सिषेवे ॥३॥

तस्मिन् स विश्रम्य कृताह्रिकः सन् खस्वस्तिकारोहणशालिनीने ।
गच्छन्नसौ मण्डनपण्डितौको दासीस्तदीयाः स ददर्श मार्गे ॥४॥

तस्मिन् स विश्रम्य कृताह्रिकः सन् खस्वस्तिकारोहणशालिनीने ।
गच्छन्नसौ मण्डनपण्डितौको दासीस्तदीयाः स ददर्श मार्गे ॥४॥

कुत्रालयो मण्डनपण्डितस्येत्येताः स पप्रच्छ जलाय गन्त्रीः ।
ताश्चापि दृष्ट्राऽद्भुतशकरं तं सन्तोषवत्यो ददुरुत्तरं स्म ॥५॥

कुत्रालयो मण्डनपण्डितस्येत्येताः स पप्रच्छ जलाय गन्त्रीः ।
ताश्चापि दृष्ट्राऽद्भुतशकरं तं सन्तोषवत्यो ददुरुत्तरं स्म ॥५॥

स्वतः प्रमाणं परतः प्रमाणं
कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ।
द्वारस्थ नीडान्तर संनिरुद्धा
जानीहि तन्मण्डनपण्डितौकः ॥६॥

स्वतः प्रमाणं परतः प्रमाणं
कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ।
द्वारस्थ नीडान्तर-संनिरुद्धा
जानीहि तन् मण्डन-पण्डितौकः ॥६॥+++(5)+++

फलप्रदं कर्म फलप्रदोऽजः
कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ॥
द्वारस्थनीडान्तर-सन्निरुद्धा
जानीहि तन् मण्डनपण्डितौकः ॥७॥

फलप्रदं कर्म फलप्रदोऽजः कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ॥
द्वारस्थनीडान्तरसन्निरुद्धा जानीहि तन्मण्डनपण्डितौकः ॥७॥

जगद् ध्रुवं स्याज् जगद् अध्रुवं स्यात्
कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ।
द्वारस्थनीडान्तरसन्निरुद्धा
जानीहि तन्मण्डनपण्डितौकः ॥८॥

जगद् ध्रुवं स्याज्जगदध्रुवं स्यात्कीराङ्गना यत्र गिरं गिरन्ति ।
द्वारस्थनीडान्तरसन्निरुद्धा जानीहि तन्मण्डनपण्डितौकः ॥८॥

पीत्वा तदुक्तीरथ तस्य गेहाद्रत्वा बहिः सद्म कवाटगुप्तम् ।
दुर्वेशमालोच्य स योगशक्त्या व्योमाध्वनाऽवातरदडणान्तः ॥९॥

पीत्वा तदुक्तीरथ तस्य गेहाद्रत्वा बहिः सद्म कवाटगुप्तम् ।
दुर्वेशमालोच्य स योगशक्त्या व्योमाध्वनाऽवातरदडणान्तः ॥९॥

तदा स लेखेन्द्रनिकेतनाभं स्फुरन्मरुचश्चलकेतनाभम् ।
समग्रामालोकत मण्डनस्य निवेशनं भूतलमण्डनस्य ॥१०॥

तदा स लेखेन्द्रनिकेतनाभं स्फुरन्मरुचश्चलकेतनाभम् ।
समग्रामालोकत मण्डनस्य निवेशनं भूतलमण्डनस्य ॥१०॥

सौधाग्रसञ्च्छन्ननभोवकाशं प्रविश्य तत्पाप्य कवेः सकाशम् ।
विद्याविशेषात्तयशः प्रकाशं ददर्श तं पद्मजसन्निकाशम् ॥११॥

सौधाग्रसञ्च्छन्ननभोवकाशं प्रविश्य तत्पाप्य कवेः सकाशम् ।
विद्याविशेषात्तयशः प्रकाशं ददर्श तं पद्मजसन्निकाशम् ॥११॥

तपोमहिम्रैव तपोनिधानं सजैमिनिं सत्यवतीतनूजम् ।
यथाविधि श्राद्धविधौ निमन्त्र्य तत्पादपद्मान्यवनेजयन्तम् ॥१२॥

तपोमहिम्रैव तपोनिधानं सजैमिनिं सत्यवतीतनूजम् ।
यथाविधि श्राद्धविधौ निमन्त्र्य तत्पादपद्मान्यवनेजयन्तम् ॥१२॥

तत्रान्तरिक्षादवतीर्य योगिवर्यः समागम्य यथार्हमेषः ।
द्वैपायनं जैमिनिमप्युभाभ्यां ताभ्यां सहर्ष प्रतिनन्दितोऽभूत् ॥१३॥

तत्रान्तरिक्षादवतीर्य योगिवर्यः समागम्य यथार्हमेषः ।
द्वैपायनं जैमिनिमप्युभाभ्यां ताभ्यां सहर्ष प्रतिनन्दितोऽभूत् ॥१३॥

अथ द्युमार्गादवतीर्णमन्तिके मुन्योः स्थितं ज्ञानशिखोपवीतिनम् ।
सन्न्यास्यसावित्यवगत्य सोऽभवत्प्रवृत्तिशास्त्रैकरतोऽपि कोपनः ॥१४॥

अथ द्युमार्गादवतीर्णमन्तिके मुन्योः स्थितं ज्ञानशिखोपवीतिनम् ।
सन्न्यास्यसावित्यवगत्य सोऽभवत्प्रवृत्तिशास्त्रैकरतोऽपि कोपनः ॥१४॥

तदाऽतिरुष्टस्य गृहाश्रमेशितुर्यतीश्वरस्यापि कुतूहलम्भृतः ।
क्रमात्किलैवं बुधशस्तयोस्तयोः प्रश्नोत्तराण्यासुरथोत्तरोत्तरम् ॥१५॥

तदाऽतिरुष्टस्य गृहाश्रमेशितुर्यतीश्वरस्यापि कुतूहलम्भृतः ।
क्रमात्किलैवं बुधशस्तयोस्तयोः प्रश्नोत्तराण्यासुरथोत्तरोत्तरम् ॥१५॥

“कुतो मुण्ड्य्” “आ-गलान् मुण्डी”
“पन्थास् ते पृच्छ्यते मया” ।
“किम् आह पन्थास्” “त्वन्-माता
मुण्डेत्य् आह” “तथैव हि” ॥१६॥

कुतो मुण्ड्यागलान्मुण्डी पन्थास्ते पृच्छ्यते मया ।
किमाह पन्थास्त्वन्माता मुण्डेत्याह तथैव हि ॥१६॥

“पन्थानं त्वम् अपृच्छस्, त्वां
पन्थाः प्रत्याह मण्डन ।
त्वन्-मातेत्य् अत्र शब्दोऽयं
न मां ब्रूयाद् अपृच्छकम्” ॥१७॥

पन्थानं त्वमपृच्छस्त्वां पन्थाः प्रत्याह मण्डन ।
त्वन्मातेत्यत्र शब्दोऽयं न मां ब्रूयादपृच्छकम् ॥१७॥

“अहो पीता किमु सुरा?”
“नैव, श्वेता - यतः स्मर” ।
“किं त्वं जानासि तद्-वर्णम्?”
“अहं वर्णं, भवान् रसम्” ॥१८॥+++(5)+++

अहो पीता किमु सुरा नैव श्वेता यतः स्मर ।
किं त्वं जानासि तद्वर्णमहं वर्णं भवान् रसम् ॥१८॥

“मत्तो जातः कलञ्जाशी+++(=विष-बाण-हत-मांस-खादकः)+++
विपरीतानि भाषते” ।
“सत्यं ब्रवीति पितृवत्
त्वत्तो जातः कलञ्जभुक्” ॥१९॥

मत्तो जातः कलञ्जाशी विपरीतानि भाषते ।
सत्यं ब्रवीति पितृवत्त्वत्तो जातः कलञ्जभुक् ॥१९॥

“कन्थां वहासि दुर्बुद्धे
गर्दभेनापि दुर्वहाम् ।
शिखा-यज्ञोपवीताभ्यां
कस्ते भारो भविष्यति” ॥२०॥+++(5)+++

कन्थां वहासि दुर्बुद्धे गर्दभेनापि दुर्वहाम् ।
शिखायज्ञोपवीताभ्यां कस्ते भारो भविष्यति ॥२०॥

“कन्थां वहामि दुर्बुद्धे
तव पित्रापि दुर्वहाम् ।
शिखा-यज्ञोपवीताभ्यां
श्रुतेर् भारो भविष्यति” ॥२१॥

कन्थां वहामि दुर्बुद्धे तव पित्रापि दुर्बहाम् ।
शिखायज्ञोपवीताभ्यां श्रुतेर्भारो भविष्यति ॥२१॥

“त्यक्त्वा पाणि-गृहीतीं स्वाम्
अशक्त्या परिरक्षणे ।
शिष्य-पुस्तक-भारेच्छोर्
व्याख्याता ब्रह्मनिष्ठता” ॥२२॥

त्यक्त्वा पाणिगृहीतीं स्वामशक्त्या परिरक्षणे ।
शिष्यपुस्तकभारेच्छोर्व्याख्याता ब्रह्मनिष्ठता ॥२२॥

“गुरु-शुश्रूषणालस्यात्
समावर्त्य गुरोः कुलात् ।
स्त्रियः शुश्रूषमाणस्य
व्याख्याता कर्म-निष्ठाता” ॥२३॥

गुरुशुश्रूषणालस्यात्समावर्त्य गुरोः कुलात् ।
स्त्रियः शुश्रूषमाणस्य व्याख्याता कर्मनिष्ठाता ॥२३॥

स्थितोऽसि योषितां गर्भे
ताभिर् एव विवर्धितः ।
अहो कृतघ्नता मूर्ख
कथं ता एव निन्दसि ॥२४॥+++(5)+++

स्थितोऽसि योषितां गर्भे ताभिरेव विवर्धितः ।
अहो कृतघ्नता मूर्ख कथं ता एव निन्दसि ॥२४॥

यासां स्तन्यं त्वया पीतं
यासां जातोऽसि योनितः ।
तासु मूर्खतम स्त्रीषु
पशुवद् रमसे कथम् ॥२५॥

यासां स्तन्यं त्वया पीतं यासां जातोऽसि योनितः ।
तासु मूर्खतम स्त्रीषु पशुवद्रमसे कथम् ॥२५॥

“वीर-हत्याम् अवाप्तोऽसि
वह्नीन् उद्वास्य यत्नतः ।”
“आत्म-हत्याम् अवाप्तस् त्वम्
अविदित्वा परं पदम्” ॥२६॥

वीरहत्यामवाप्तोऽसि वह्रीनुद्वास्य यत्नतः ।
आत्महत्यामवाप्तस्त्वमविदित्वा परं पदम् ॥२६॥

“दौवारिकान् वर्जयित्वा
कथं स्तेनवदागतः ।”
“भिक्षुभ्योऽन्नमदत्वा त्वं
स्तेनवद्भोक्ष्यासे कथम्” ॥२७॥

दौवारिकान्वर्जयित्वा कथं स्तेनवदागतः ।
भिक्षुभ्योऽन्नमदत्वा त्वं स्तेनवद्भोक्ष्यासे कथम् ॥२७॥

“कर्मकाले न सम्भाष्य
अहं मूर्खेण सम्पति” ।
“अहो प्रकटितं ज्ञानं
+++(प्रथम-पादान्ते)+++ यति-भङ्गेन भाषिणा” ॥२८॥

कर्मकाले न सम्भाष्य अहं मूर्खेण सम्पति ।
अहो प्रकटितं ज्ञानं यतिभङ्गेन भाषिणा ॥२८॥

“यतिभङ्गे प्रवृत्तस्य
यतिभङ्गो न दोषभाक्” ।
“+++(यतेस् सङ्काशाद् भङ्ग इति)+++
यतिभङ्गे प्रवृत्तस्य
पञ्चम्यन्तं समस्यताम्” ॥२९॥

यतिभङ्गे प्रवृत्तस्य यतिभङ्गो न दोषभाक् ।
यतिभङ्गे प्रवृत्तस्य पश्चम्यन्तं समस्यताम् ॥२९॥

“क्व ब्रह्म, क्व च दुर्मेधाः
क्व सन्न्यासः, क्व वा कलिः ।
स्वाद्व्-अन्न-भक्ष-कामेन
वेषोऽयं योगिनां धृतः” ॥३०॥

क ब्रह्म क च दुर्मेधाः क सन्न्यासः क वा कलिः ।
स्वाद्वन्नभक्षकामेन वेषोऽयं योगिनां धृतः ॥३०॥

“क्व स्वर्गः क्व दुराचारः
क्वाग्निहोत्रं क्व वा कलिः।
स्वाद्व्-अन्न-भक्ष-कामेन
वेषोऽयं कर्मिणां धृतः” ॥३१॥

क स्वर्गः क दुराचारः काग्निहोत्रं क वा कलिः।
स्वाद्वन्नभक्षकामेन वेषोऽयं कर्मिणां धृतः ॥३१॥

इत्यादिदुर्वाक्यगणं ब्रुवाणे
रोषेण साऽहङ्कृति-विश्वरुपे ।
श्रीशङ्करे वक्तरि तस्य तस्यो-
त्तरं च कौतूहलतश्च चारु ॥३२॥

इत्यादिदुर्वाक्यगणं ब्रुवाणे रोषेण साऽहङ्कृतिविश्वरुपे ।
श्रीशङ्करे वक्तरि तस्य तस्योत्तरं च कौतूहलतश्च चारु ॥३२॥

तं मण्डनं सम्मित-जैमिनीक्षितं
व्यासोऽब्रवीज् जल्पसि वत्स दुर्वचः ।
आचारणा नेयम् अनिन्दितात्मनां
ज्ञातात्मतत्त्व-यमिनं धुतैषणम् ॥३३॥

तं मण्डनं सम्मितजैमिनीक्षितं व्यासोऽब्रवीज्जल्पसि वत्स दुर्वचः ।
आचारणा नेयमनिन्दितात्मनां ज्ञातात्मतत्त्व यमिनं धुतैषणम् ॥३३॥

अभ्यागतोऽसौ स्वयमेव विष्णुर्
इत्येव मत्वाऽऽशु निमन्त्रय त्वम् ।
इत्याश्रवं ज्ञात-विधिं प्रतीतं
सुध्य्-अग्रणीः साध्व् अशिषन् मुनिस् तम् ॥३४॥

अभ्यागतोऽसौ स्वयमेव विष्णुरित्येव मत्वाऽऽशु निमन्त्रय त्वम् ।
इत्याश्रवं ज्ञातविधिं प्रतीतं सुध्यग्रणीः साध्वशिषन्मुनिस्तम् ॥३४॥

अथोपसंस्पृश्य जलं स शान्तः
ससम्भ्रमं मण्डन-पण्डितोऽपि ।
व्यासाज्ञया शास्त्र-विद् अर्चयित्वा
न्यमन्त्रयद् भैक्ष्यकृते महर्षिम् ॥३५॥

अथोपसंस्पृश्य जलं स शान्तः ससम्भ्रमं मण्डनपण्डितोऽपि ।
व्यासाज्ञया शास्त्रविदर्चयित्वा न्यमन्त्रयद्भैक्ष्यकृते महर्षिम् ॥३५॥

स चाब्रवीत् सौम्य विवादभिक्षाम्
इच्छन् भवत्सन्निधिमागतोऽस्मि ।
साऽन्योन्यशिष्यत्व-पणा प्रदेया
नास्त्य् आदरः प्राकृत-भक्त-भैक्ष्ये ॥३६॥

स चाब्रवीत्सौम्य विवादभिक्षामिच्छन् भवत्सन्निधिमागतोऽस्मि ।
साऽन्योन्यशिष्यत्वपणा प्रदेया नास्त्यादरः प्राकृतभक्तभैक्ष्ये ॥३६॥

मम न किञ्चिदपि ध्रुवम् ईप्सितं
श्रुतिशिरः पथ-विस्तृतिम् अन्तरा ।
अवहितेन मखेष्व् अधीरितः
स भवता भव-ताप-हिम-द्युतिः ॥३७॥

मम न किञ्चिदपि ध्रुवमीप्सितं श्रुतिशिरः पथविस्तृतिमन्तरा ।
अवहितेन मखेष्वधीरितः स भवता भवतापहिमद्युतिः ॥३७॥

जगति सम्प्रति तं प्रथयाम्य् अहं
समभिभूय समस्त-विवादिनम् ।
त्वमपि संश्रय मे मतम् उत्तमं
विगद वा वद वाऽस्मि जितस् त्व् अति ॥३८॥

जगति सम्प्रति तं प्रथयाम्यहं समभिभूय समस्तविवादिनम् ।
त्वमपि संश्रय मे मतमुत्तमं विगद वा वद वाऽस्मि जितस्त्वति ॥३८॥

इति यतिप्रवरस्य निशम्य तद्
वचनम् अर्थवद् आगतविस्मयः ।
परिभवेन नवेन महायशाः
स निजगौ निजगौरवमास्थितः ॥३९॥

इति यतिप्रवरस्य निशम्य तद्वचनमर्थवदागतविस्मयः ।
परिभवेन नवेन महायशाः स निजगौ निजगौरवमास्थितः ॥३९॥

अपि सहस्रमुखे फणिनामके
न विजितस् त्व् इति जातु फणत्य् अयम् ।
न च विहाय मतं श्रुति-सम्मतं
मुनिमते निपतेत् परिकल्पिते ॥४०॥

अपि सहस्रमुखे फणिनामके न विजितस्त्विति जातु फणत्ययम् ।
न च विहाय मतं श्रुतिसम्मतं मुनिमते निपतेत्परिकल्पिते ॥४०॥

अपि कदाचिदुदेष्यति कोविदः सरसवादकथाऽपि भविष्यति ।
इति कुतूहलिनो मम सर्वदा जयमहोऽयमहो स्वयमागतः ॥४१॥

अपि कदाचिदुदेष्यति कोविदः सरसवादकथाऽपि भविष्यति ।
इति कुतूहलिनो मम सर्वदा जयमहोऽयमहो स्वयमागतः ॥४१॥

भवतु सम्प्रति वादकथाऽऽवयोः फलतु पुष्कलशास्त्रपरिश्रमः ।
उपनता स्वयमेव न गृह्यते नवसुधा वसुधावसथेन किम् ॥४२॥

भवतु सम्प्रति वादकथाऽऽवयोः फलतु पुष्कलशास्त्रपरिश्रमः ।
उपनता स्वयमेव न गृह्यते नवसुधा वसुधावसथेन किम् ॥४२॥

अयमहं यमहन्तुरपि स्वयं शमयिता मयि तावकसद्रिगम् ।
सुकलहं कलहंसकलाभृतां दिश सुधाशुसुधामलसत्तनो ॥४३॥

अयमहं यमहन्तुरपि स्वयं शमयिता मयि तावकसद्रिगम् ।
सुकलहं कलहंसकलाभृतां दिश सुधाशुसुधामलसत्तनो ॥४३॥

अपि तु दुर्हृदयस्मयकाननक्षतिकठोरकुठारधुरन्धरा ।
न पटुता मम ते श्रवणान्तिकं ननु गताऽनुगताखिलदर्शना ॥४४॥

अपि तु दुर्हृदयस्मयकाननक्षतिकठोरकुठारधुरन्धरा ।
न पटुता मम ते श्रवणान्तिकं ननु गताऽनुगताखिलदर्शना ॥४४॥

अत्यल्पमेतद्भवतेरितं मुने भैक्ष्यं प्रकुर्वे य्दि वाददित्सुता ।
गतोद्यमोऽहं श्रुतवादवार्तया चिरेप्सितेयं वदिता न कश्चन ॥४५॥

अत्यल्पमेतद्भवतेरितं मुने भैक्ष्यं प्रकुर्वे य्दि वाददित्सुता ।
गतोद्यमोऽहं श्रुतवादवार्तया चिरेप्सितेयं वदिता न कश्चन ॥४५॥

वादं करिष्यामि न सन्दिहेऽत्र जयाजयौ नौ वदिता न कश्चित् ।
न कण्ठशोषैकफलो विवादो मिथो जिगीषू क्रुरुतस्तु वादम् ॥४६॥

वादं करिष्यामि न सन्दिहेऽत्र जयाजयौ नौ वदिता न कश्चित् ।
न कण्ठशोषैकफलो विवादो मिथो जिगीषू क्रुरुतस्तु वादम् ॥४६॥

वादे हि वादि-प्रतिवादिनौ द्वौ
विपक्ष-पक्ष-ग्रहणं विधत्तः ।
“का नौ प्रतिज्ञा, वदतोश् च तस्यां
किं मानम् इष्टं, वद कः स्वभावः” ॥४७॥

वादे हि वादिप्रतिवादिनौ द्वौ विपक्षपक्षग्रहणं विधत्तः ।
का नौ प्रतिज्ञा वदतोश्च तस्यां किं मानमिष्टं वद कः स्वभावः ॥४७॥

“कः पार्श्निको +++(←प्रश्नः)+++ +++(मध्यस्थः)+++”, ऽहं गृह-मेधि-सत्तमस्
त्वं भिक्षुराजो वदताम् अनुत्तमः ।
जयाजयौ नौ सुपणौ विधीयतां
ततः परं साधु वदाव सुस्मितौ ॥४८॥

कः पार्श्निकोऽहं गृहमेधिसत्तमस्त्वं भिक्षुराजो वदतामनुत्तमः ।
जयाजयौ नौ सुपणौ विधीयतां ततः परं साधु वदाव सुस्मितौ ॥४८॥

अद्यातिधन्योऽस्मि यदार्यपादो मया सहाभ्यर्थयते विवादम् ।
भविष्यते वादकथाऽपरेद्युर्माध्याह्रिकं सम्प्रति कर्म कुर्याम् ॥४९॥

अद्यातिधन्योऽस्मि यदार्यपादो मया सहाभ्यर्थयते विवादम् ।
भविष्यते वादकथाऽपरेद्युर्माध्याह्रिकं सम्प्रति कर्म कुर्याम् ॥४९॥

तथेति सूक्ते स्मितशकरेण भविष्यते वादकथा श्व एव ।
तत्साक्षिभावं व्रजतं मुनीन्द्रावित्यर्थयद्वादरजैमिनी सः ॥५०॥

तथेति सूक्ते स्मितशकरेण भविष्यते वादकथा श्व एव ।
तत्साक्षिभावं व्रजतं मुनीन्द्रावित्यर्थयद्वादरजैमिनी सः ॥५०॥

विधाय भार्यां विदुषीं सदस्यां विधीयतां वादकथा सुधीन्द्र ।
इत्थं सरस्वत्यवतारताज्ञौ तद्धर्मपत्न्यास्तमभाषिषाताम् ॥५१॥

विधाय भार्यां विदुषीं सदस्यां विधीयतां वादकथा सुधीन्द्र ।
इत्थं सरस्वत्यवतारताज्ञौ तद्धर्मपत्न्यास्तमभाषिषाताम् ॥५१॥

अथानुमोद्याभिहितं मुनिभ्यां स मण्डनार्यः प्रकृतं चिकीर्षुः ।
आनर्च दैवोपगतान्मुनीन्द्रानग्रीनिव त्रीन्मुनिशेखरांस्तान् ॥५२॥

अथानुमोद्याभिहितं मुनिभ्यां स मण्डनार्यः प्रकृतं चिकीर्षुः ।
आनर्च दैवोपगतान्मुनीन्द्रानग्रीनिव त्रीन्मुनिशेखरांस्तान् ॥५२॥

भुक्त्वोपविष्टस्य मुनित्रयस्य श्रमापनोदाय तदीयशिष्यौ ।
अतिष्ठतां पार्श्वगतौ वटू द्वौ सचामरौ वीजनमाचरन्तौ ॥५३॥

भुक्त्वोपविष्टस्य मुनित्रयस्य श्रमापनोदाय तदीयशिष्यौ ।
अतिष्ठतां पार्श्वगतौ वटू द्वौ सचामरौ वीजनमाचरन्तौ ॥५३॥

अथ क्रियान्ते किल सूपविष्टास्रय्यन्तवेद्यार्थविदस्रयोऽमी ।
अमन्त्रयंश्चारु परस्परं ते मुहूर्तमात्रं किमपि प्रहृष्टाः ॥५४॥

अथ क्रियान्ते किल सूपविष्टास्रय्यन्तवेद्यार्थविदस्रयोऽमी ।
अमन्त्रयंश्चारु परस्परं ते मुहूर्तमात्रं किमपि प्रहृष्टाः ॥५४॥

तेषां द्विजेन्द्रालयनिर्गतानामदर्शनं ज्गमतुरज्जसा द्वौ ।
रेवातटे रम्यकदम्बजाले देवालयेऽवस्थितवांस्तृतीयः ॥५५॥

तेषां द्विजेन्द्रालयनिर्गतानामदर्शनं ज्गमतुरज्जसा द्वौ ।
रेवातटे रम्यकदम्बजाले देवालयेऽवस्थितवांस्तृतीयः ॥५५॥

इति स यतिवरेण्यो दैवयोगाद्रुरु
णामितरजनदुरापं दर्शनं प्राप्य हृष्टः ।
तदुदित्वचनानि श्रावयन्नात्मशि -
ष्याननय्दमृततुल्यान्यात्मवित्तां त्रियामाम् ॥५६॥

इति स यतिवरेण्यो दैवयोगाद्रुरु
णामितरजनदुरापं दर्शनं प्राप्य हृष्टः ।
तदुदित्वचनानि श्रावयन्नात्मशि -
ष्याननय्दमृततुल्यान्यात्मवित्तां त्रियामाम् ॥५६॥

प्रातः शोणसरोजबान्धवरुचिप्रद्योतिते व्योमनि
प्रख्यातः स विधाय कर्म नियतं प्रज्ञावतामग्रणीः ।
साकं शिष्यवरैः प्रपद्य सदनं सन्मण्डितं माण्डनं
वादायोपविवेश पण्डितसभामध्ये मुनिर्ध्येयवित् ॥५७॥

प्रातः शोणसरोजबान्धवरुचिप्रद्योतिते व्योमनि
प्रख्यातः स विधाय कर्म नियतं प्रज्ञावतामग्रणीः ।
साकं शिष्यवरैः प्रपद्य सदनं सन्मण्डितं माण्डनं
वादायोपविवेश पण्डितसभामध्ये मुनिर्ध्येयवित् ॥५७॥

ततः समादिश्य सदस्यतायां सधर्मिणीं मण्डनपण्डितोऽपि ।
स शारदां नाम समस्तविद्याविशारदां वादसमुत्सुकोऽभूत् ॥५८॥

ततः समादिश्य सदस्यतायां सधर्मिणीं मण्डनपण्डितोऽपि ।
स शारदां नाम समस्तविद्याविशारदां वादसमुत्सुकोऽभूत् ॥५८॥

पत्या नियुक्ता पतिदेवता सा सदस्यभावे सुदती चकाशे ।
तयोर्विवेक्तुं श्रुततारतम्यं समागता संसदि भारतीव ॥५९॥

पत्या नियुक्ता पतिदेवता सा सदस्यभावे सुदती चकाशे ।
तयोर्विवेक्तुं श्रुततारतम्यं समागता संसदि भारतीव ॥५९॥

प्रवृद्धवादोत्सुकतां तदीयां विज्ञाय विज्ञः प्रथमं यतीन्द्रः ।
परावरज्ञः स परावरैक्यपरां प्रतिज्ञामकरोत्स्वकीयाम् ॥६०॥

प्रवृद्धवादोत्सुकतां तदीयां विज्ञाय विज्ञः प्रथमं यतीन्द्रः ।
परावरज्ञः स परावरैक्यपरां प्रतिज्ञामकरोत्स्वकीयाम् ॥६०॥

ब्रह्मैकं परमार्थ-सच्-चिद्-अमलं विश्वप्रपञ्चात्मना शुक्ती रूप्यपरात्मनेव बहलाज्ञानावृतं भासते ।
तज्-ज्ञानान् निखिल-प्रपञ्च-निलया स्वात्म-व्यवस्था परं
निर्वाणं जनि-मुक्तम् अभ्युपगतं, मानं श्रुतेर् मस्तकम् ॥६१॥

ब्रह्मैकं परमार्थसच्चिदमलं विश्वप्रपञ्चात्मना शुक्ती रूप्यपरात्मनेव बहलाज्ञानावृतं भासते ।
तज्ज्ञानान्निखिलप्रपञ्चनिलया स्वात्मव्यवस्था परं
निर्वाणं जनिमुक्तमभ्युपगतं मानं श्रुतेर्मस्तकम् ॥६१॥

“बाढं जये यदि पराजयभाग् अहं स्यां
सन्न्यासम् अङ्ग परिहृत्य कषायचेलम् ।
शुक्लं वसीय वसनं, द्वयभारतीयं
वादे जयाजयफल-प्रतिदीपिका ऽस्तु” ॥६२॥

बाढं जये यदि पराजयभागहं स्यां सन्न्यासमङ्ग परिहृत्य कपायचेलम् ।
शुक्लं वसीय वसनं द्वयभारतीयं वादे जयाजयफलप्रतिदीपिकाऽस्तु ॥६२॥

इत्थं प्रतिज्ञां कृतवत्युदारां श्रीशङ्करे भिक्षुवरे स्वकीयाम् ।
स विश्वरुपो गृहमेधिवर्यश्चके प्रतिज्ञां स्वमतप्रतिष्ठाम् ॥६३॥

इत्थं प्रतिज्ञां कृतवत्युदारां श्रीशङ्करे भिक्षुवरे स्वकीयाम् ।
स विश्वरुपो गृहमेधिवर्यश्चके प्रतिज्ञां स्वमतप्रतिष्ठाम् ॥६३॥

वेदान्ता न प्रमाणं +++(ब्रह्मणः)+++, चिति-वपुषि +++(ब्रह्मणि)+++ +++(वेदान्तादि-)+++पदे तत्र सङ्गत्य्-अयोगात्
पूर्वो भागः प्रमाणं, पद-चय-गमिते कार्य-वस्तुन्य् अशेषे ।
शब्दानां कार्य-मात्रं प्रति समधिगता शक्तिर् अभ्युन्नतानां
कर्मभ्यो मुक्तिर् इष्टा, तद् इह तनुभृताम् आयुषः स्यात् समाप्तेः ॥६४॥

वेदान्ता न प्रमाणं चिति?पदे तत्र सङ्गत्ययोगा -
त्पूर्वो भागः प्रमाणं पदचयगमिते कार्यवस्तुन्यशेषे ।
शब्दानां कार्यमात्रं प्रति समधिगता शक्तिरभ्युन्नतानां
कर्मभ्यो मुक्तिरिष्टा तदिह तनुभृतामाऽऽयुषः स्यात्समाप्तेः ॥६४॥

वादे कृतेऽस्मिन् यदि मे जयान्यस्+++(=पराजयः)+++
+++(सन्न्यासत्यागादेः)+++ त्वयोदितात् स्याद् विपरीत-भावः ।
येयं त्वयाऽभूद् गदिता प्रसाक्ष्ये +++(द्वयभारती)+++
+++(अनु)+++जानाति चेत् सा भविता वधूर् मे ॥६५॥

वादे कृतेऽस्मिन्यदि मे जयान्यस्त्वयोदितात्स्याद्विपरीतभावः ।
येयं त्वयाऽभूद् गदिता प्रसाक्ष्ये जानाति चेत्सा भविता वधूर्मे ॥६५॥

जेतुः पराजित इहाश्रममादददीतेत्येतौ मिथः कृतपणौ यतिविश्वरुपौ ।
अम्बामुदारधिषणामभिषिच्य साक्ष्ये जल्पं वितेनतुरथो जयदत्तदृष्टी ॥६६॥

जेतुः पराजित इहाश्रममादददीतेत्येतौ मिथः कृतपणौ यतिविश्वरुपौ ।
अम्बामुदारधिषणामभिषिच्य साक्ष्ये जल्पं वितेनतुरथो जयदत्तदृष्टी ॥६६॥

आवश्यकं परिसमाप्य दिने दिने तौ वादं समं व्यतनुतां किल सर्ववेदौ ।
एवं विजेतुमनसोरुपविष्टयोस्तां मालां गले न्यधित सोभयभारतीयम् ॥६७॥

आवश्यकं परिसमाप्य दिने दिने तौ वादं समं व्यतनुतां किल सर्ववेदौ ।
एवं विजेतुमनसोरुपविष्टयोस्तां मालां गले न्यधित सोभयभारतीयम् ॥६७॥

माला यदा मलिनभावमुपैति कण्ठेयस्यापि तस्य विजयेतरनिश्चयः स्यात् ।
उक्त्वा गृहं गतवती गृहकर्मसक्ता भिक्षाशने पिचरितुं गृहिमस्करिभ्याम् ॥६८॥

माला यदा मलिनभावमुपैति कण्ठेयस्यापि तस्य विजयेतरनिश्चयः स्यात् ।
उक्त्वा गृहं गतवती गृहकर्मसक्ता भिक्षाशने पिचरितुं गृहिमस्करिभ्याम् ॥६८॥

अन्योन्यसज्जयफले विहितादरौ तौ वादं विवादपरिनिर्णयमातनिष्टाम् ।
ब्रह्मादयः सुरवरा अपि वाहनस्थाः श्रोतुं तदीयसदने स्थितवन्त ऊर्ध्वम् ॥६९॥

अन्योन्यसज्जयफले विहितादरौ तौ वादं विवादपरिनिर्णयमातनिष्टाम् ।
ब्रह्मादयः सुरवरा अपि वाहनस्थाः श्रोतुं तदीयसदने स्थितवन्त ऊर्ध्वम् ॥६९॥

ततस्तयोरास महान्विंवादः सदस्यविश्राणितसाधुवादः ।
स्वपक्षसाक्षी कृतसर्ववेदः परस्परस्यापि कृतप्रमोदः ॥७०॥

ततस्तयोरास महान्विंवादः सदस्यविश्राणितसाधुवादः ।
स्वपक्षसाक्षी कृतसर्ववेदः परस्परस्यापि कृतप्रमोदः ॥७०॥

दिने दिने चाधिगतपकर्षो भूरीमवत्पण्डितसन्निकर्षः ।
अन्योन्यभङ्गाहिततीव्रतर्षस्तथाऽपि दूरीकृतजन्यमर्षः ॥७१॥

दिने दिने चाधिगतपकर्षो भूरीमवत्पण्डितसन्निकर्षः ।
अन्योन्यभङ्गाहिततीव्रतर्षस्तथाऽपि दूरीकृतजन्यमर्षः ॥७१॥

दिने दिने वासरमध्यमे सा ब्रूते पतिं भोजनकालमेव ।
समेत्य भिक्षू समयं च भैक्ष्ये दिनान्यभूवन्निति पश्चषाणि ॥७२॥

दिने दिने वासरमध्यमे सा ब्रूते पतिं भोजनकालमेव ।
समेत्य भिक्षू समयं च भैक्ष्ये दिनान्यभूवन्निति पश्चषाणि ॥७२॥

अन्योन्यधुत्तरमखण्डयतां प्रगल्भं
बद्धासनौ स्मितविकासिमुखारविन्दौ ।
न स्वेदकम्पगगनेक्षणशालिनों वा
न क्रोधवाक्छलमवादि निरुत्तराभ्याम् ॥७३॥

अन्योन्यधुत्तरमखण्डयतां प्रगल्भं
बद्धासनौ स्मितविकासिमुखारविन्दौ ।
न स्वेदकम्पगगनेक्षणशालिनों वा
न क्रोधवाक्छलमवादि निरुत्तराभ्याम् ॥७३॥

ततो यतिक्ष्माभृदवेक्ष्य दाक्ष्यं क्षोदक्षमं तस्य चिचक्षणस्य ।
चिक्षेप तं क्षोभितसर्वपक्षं विद्वत्समक्षाप्रतिभातकक्ष्यम् ॥७४॥

ततो यतिक्ष्माभृदवेक्ष्य दाक्ष्यं क्षोदक्षमं तस्य चिचक्षणस्य ।
चिक्षेप तं क्षोभितसर्वपक्षं विद्वत्समक्षाप्रतिभातकक्ष्यम् ॥७४॥

ततः स्वसिद्धानसमर्थनाय प्रागल्भ्यहीनोऽपि स सभ्यमुख्यः ।
जगाद वेदान्तवचःप्रसिद्धमद्वैअसिद्धान्तमपाकरिष्णुः ॥७५॥

ततः स्वसिद्धानसमर्थनाय प्रागल्भ्यहीनोऽपि स सभ्यमुख्यः ।
जगाद वेदान्तवचःप्रसिद्धमद्वैअसिद्धान्तमपाकरिष्णुः ॥७५॥

भो भो यतिक्ष्माधिपते भवद्भिर्
जीवेशयोर् वास्तवम् ऐकरुप्यम् ।
विशुद्धमङ्गीक्रियते हि तत्र
प्रमाणम् एवं न वयं प्रतीमः ॥७६॥

भो भो यतिक्ष्माधिपते भवद्भिर्जीवेशयोर्वास्तवमैकरुप्यम् ।
विशुद्धमङ्गीक्रियते हि तत्र प्रमाणमेवं न वयं प्रतीमः ॥७६॥

स प्रत्यवादीद् इदम् एव मानं
यच् छ्वेतकेतु-प्रमुखान् विनेयान् ।
उद्दालकाद्या गुरवो महान्तः
सङ्ग्राहयन्त्य् आत्मतया परेशम् ॥७७॥

स प्रत्यवादीदिदमेव मानं यच्छ्वेतकेतुप्रमुखान्विनेयान् ।
उद्दालकाद्या गुरवो महान्तः सङ्ग्राहयन्त्यात्मतया परेशम् ॥७७॥

वेदावसानेषु हि तत्-त्वमादि-
वचांसि जप्तान्य् अघमर्पणानि ।
हुम्-फण्-मुखानीव वचांसि योगिन्
नैषां विवक्षाऽस्ति कुहस्विद् अर्थे ॥७८॥+++(4)+++

वेदावसानेषु हि तत्त्वमादिवचांसि जप्तान्यघमर्पणानि ।
हुम्फण्मुखानीव वचांसि योगिन्नैषां विवक्षाऽस्ति कुहस्विदर्थे ॥७८॥

अर्थाप्रतीतौ किल हुम्फडादेर्जपोपयोगित्वमभाणि विज्ञैः ।
अर्थप्रतीतौ स्फुटमत्र सत्यां कथं भवेत्प्राज्ञ जपार्थतैव ॥७९॥

अर्थाप्रतीतौ किल हुम्फडादेर्जपोपयोगित्वमभाणि विज्ञैः ।
अर्थप्रतीतौ स्फुटमत्र सत्यां कथं भवेत्प्राज्ञ जपार्थतैव ॥७९॥

आपाततस् “तत् त्वमसी"ति वाक्याद्
यतीश जीवेश्वरयोर् अभेदः ।
प्रतीयते ऽथाऽपि मखादिकर्तृ-
प्रशंसया स्याद् विधि-शेष एव ॥८०॥

आपाततस्तत्त्वमसीति वाक्याद्यतीश जीवेश्वरयोरभेदः ।
प्रतीयतेऽथाऽपि मखादिकर्तृप्रशंसया स्याद्विधिशेष एव ॥८०॥

क्रत्व्-अङ्ग-यूपादिकम् अर्यमादि-
देवात्मना वाक्य-गणः प्रशंसन् ।
+++(विधि-)+++शेषः क्रिया-काण्ड-गतो यदि स्यात्,
+++(तत्त्वमसीत्यादि)+++ काण्डान्तर-स्थोऽपि भवेत् कथं सः +++(विधि-शेषः?)+++॥८१॥+++(4)+++

क्रत्वङ्गयूपादिकमर्यमादिदेवात्मना वाक्यगणः प्रशंसन् ।
शेषः क्रियाकाण्डगतो यदि स्यात्काण्डान्तरस्थोऽपि भवेत्कथं सः ॥८१॥

तर्ह्य् अस्तु जीवे परमात्मदृष्टि-
विधायकः कर्म-समृद्धये ऽर्हन् ।
अब्रह्मणि ब्रह्म-धियं विधत्ते
यथा मनो ऽन्नार्क-नभस्वद्-आदौ ॥८२॥

तर्ह्यस्तु जीवे परमात्मदृष्टिविधायकः कर्मसमृद्धयेऽर्हन् ।
अब्रह्मणि ब्रह्मधियं विधत्ते यथा मनोऽन्नार्कनभस्वदादौ ॥८२॥

संश्रूतयेऽन्यत्र यथा लिडादिर्विधायको ब्रह्मविभावनाय ।
तथा विधेरश्रवणान्मनीषिन् सञ्जाघटीत्यत्र कथं विधानम् ॥८३॥

संश्रूतयेऽन्यत्र यथा लिडादिर्विधायको ब्रह्मविभावनाय ।
तथा विधेरश्रवणान्मनीषिन् सञ्जाघटीत्यत्र कथं विधानम् ॥८३॥

यद्वत्प्रतिष्ठाफलदर्शनेन विधिर्यतीनां वर रात्निसत्रे ।
प्रकल्प्यते तद्वदिहापि मुक्तिफलश्रुतेः कल्पयितुं स युक्तः ॥८४॥

यद्वत्प्रतिष्ठाफलदर्शनेन विधिर्यतीनां वर रात्निसत्रे ।
प्रकल्प्यते तद्वदिहापि मुक्तिफलश्रुतेः कल्पयितुं स युक्तः ॥८४॥

तर्हि क्रियाजन्यतया विमुक्तिः
स्वर्गादिवद् +धन्त विनश्वरा स्यात् ।
उपासना कर्तुम् अकर्तुम् अन्यथा
वा कर्तुम् अर्हा मनसः क्रियैव ॥८५॥

तर्हि क्रियाजन्यतया विमुक्तिः स्वर्गादिवद्धन्त विनश्वरा स्यात् ।
उपासना कर्तुमकर्तुमन्यथा वा कर्तुमर्हा मनसः क्रियैव ॥८५॥

मा भूदिदं तत्त्वमसीति वाक्यमुपासनापर्यवसायि कामम् ।
किन्त्वस्य जीवस्य परेण साम्यप्रत्यायकं सत्तम बोभवीतु ॥८६॥

मा भूदिदं तत्त्वमसीति वाक्यमुपासनापर्यवसायि कामम् ।
किन्त्वस्य जीवस्य परेण साम्यप्रत्यायकं सत्तम बोभवीतु ॥८६॥

किं चेतनत्वेन विवक्ति साम्यं सार्वज्ञ्यसार्वात्म्यमुखैर्गुणैर्वा ।
आद्ये प्रसिद्धं न खलूपदेश्यमन्ते स्वसिद्धान्तविरुद्धता स्यात् ॥८७॥

किं चेतनत्वेन विवक्ति साम्यं सार्वज्ञ्यसार्वात्म्यमुखैर्गुणैर्वा ।
आद्ये प्रसिद्धं न खलूपदेश्यमन्ते स्वसिद्धान्तविरुद्धता स्यात् ॥८७॥

नित्यत्वमात्रेणं मुने परात्मगुणोपमानैः सुखबोधपूर्वैः ।
गुणैरविद्यावृतितोऽप्रतीतैः साम्यं ब्रवीत्वस्य ततो न दोषः ॥८८॥

नित्यत्वमात्रेणं मुने परात्मगुणोपमानैः सुखबोधपूर्वैः ।
गुणैरविद्यावृतितोऽप्रतीतैः साम्यं ब्रवीत्वस्य ततो न दोषः ॥८८॥

यद्येवमेतस्य परत्वमेव प्रत्याययत्वत्र दुराग्रहः कः ।
त्वयैव तस्य प्रतिभासशका विद्वन्नविद्यावरणान्निरस्ता ॥८९॥

यद्येवमेतस्य परत्वमेव प्रत्याययत्वत्र दुराग्रहः कः ।
त्वयैव तस्य प्रतिभासशका विद्वन्नविद्यावरणान्निरस्ता ॥८९॥

भोश्चेतनत्वेन शरीरिसाम्यमावेद्यतापस्य जगत्प्रसूतेः ।
चिदुत्थितत्वेन परोदितस्याप्यणुप्रधानप्रभृतेर्निरासः ॥९०॥

भोश्चेतनत्वेन शरीरिसाम्यमावेद्यतापस्य जगत्प्रसूतेः ।
चिदुत्थितत्वेन परोदितस्याप्यणुप्रधानप्रभृतेर्निरासः ॥९०॥

हन्तैवमस्तीति तदा प्रयोगः स्यात्त्वन्मते तत्त्वमसीति न स्यात् ।
तदैक्षतेत्यत्र जडत्वशकाव्यावर्तनाचात्र पुनर्न चोद्यम् ॥९१॥

हन्तैवमस्तीति तदा प्रयोगः स्यात्त्वन्मते तत्त्वमसीति न स्यात् ।
तदैक्षतेत्यत्र जडत्वशकाव्यावर्तनाचात्र पुनर्न चोद्यम् ॥९१॥

नन्व् एवम् अप्य् ऐक्यपरत्वम् अस्य
प्रत्यक्ष-पूर्व-प्रमिति-प्रकोपात् ।
न युज्यते, तज् जप-मात्र-योगि-
स्वाध्याय-विध्य्-आश्रितम् अभ्युपेयम् ॥९२॥

नन्वेवमप्यैक्यपरत्वमस्य प्रत्यक्षपूर्वप्रमितिप्रकोपात् ।
न युज्यते तज्जपमात्रयोगिस्वाध्यायविध्याश्रितमभ्युपेयम् ॥९२॥

अक्षेण चेद् भेद-मितिस् तदा स्याद्
अ-भेद-वादि-श्रुति-वाक्य-बाधः ।
असन्निकर्षान् न भवेद् +धि भेद-
प्रमैव तेनास्य कुतो विरोधः ॥९३॥

अक्षेण चेद्भेदमितिस्तदा स्यादभेदवादिश्रुतिवाक्यबाधः ।
असन्निकर्षान्न भवेद्धि भेदप्रमैव तेनास्य कुतो विरोधः ॥९३॥

भिन्नो ऽहम् ईशाद् इति भासते हि
भेदस्य जीवात्म-विशेषणत्वम् ।
तत्-सन्निकर्षो ऽस्त्व् अथ सम्प्रयोगा-
भावेऽपि भेदेन्द्रिययोर् मनीषिन् ॥९४॥

भिन्नोऽहमीशादिति भासते हि भेदस्य जीवात्मविशेषणत्वम् ।
तत्सन्निकर्षोऽस्त्वथ सम्प्रयोगाभावेऽपि भेदेन्द्रिययोर्मनीषिन् ॥९४॥

अतिप्रसक्तेर् न तु केवलस्य
विशेषणत्वस्य तद्-अभ्युपेयम् ।
भेदाश्रये हीन्द्रिय-सन्निकृष्टे
न सन्निकृष्टत्वम् इहात्मनो ऽसित ॥९५॥

अतिप्रसक्तेर्न तु केवलस्य विशेषणत्वस्य तदभ्युपेयम् ।
भेदाश्रये हीन्द्रियसन्निकृष्टे न सन्निकृष्टत्वमिहात्मनोऽसित ॥९५॥

भेदाश्रयात्मेन्द्रियसन्निकर्षो नेत्युक्तमेतचतुरं न यस्मात् ।
चित्तात्मनोर्द्रव्यतया द्वयोरप्यस्त्येव संयोगसमाश्रयत्वम् ॥९६॥

भेदाश्रयात्मेन्द्रियसन्निकर्षो नेत्युक्तमेतचतुरं न यस्मात् ।
चित्तात्मनोर्द्रव्यतया द्वयोरप्यस्त्येव संयोगसमाश्रयत्वम् ॥९६॥

आत्मा विभुः स्वादथवाऽणुमात्रः संयोगिता नोभयथाऽपि युक्ता ।
दृष्टा हि सा सावयवस्य लोके संयोगिता सावयवेन योगिन् ॥९७॥

आत्मा विभुः स्वादथवाऽणुमात्रः संयोगिता नोभयथाऽपि युक्ता ।
दृष्टा हि सा सावयवस्य लोके संयोगिता सावयवेन योगिन् ॥९७॥

मनोऽक्षमित्यभ्युपगम्य भेदासडित्वमुक्तं परमार्थतस्तु ।
साहाय्यकृल्लोचनपूर्वकस्य दीपादिवन्नेन्द्रियमेव चित्तम् ॥९८॥

मनोऽक्षमित्यभ्युपगम्य भेदासडित्वमुक्तं परमार्थतस्तु ।
साहाय्यकृल्लोचनपूर्वकस्य दीपादिवन्नेन्द्रियमेव चित्तम् ॥९८॥

भेदप्रमा नेन्द्रियजाऽस्तु तर्हि साक्षिस्वरुपैव तथाऽपि योगिन् ।
तया विरोधात्परमात्मजीवाभेदं कथं बोधयितुं प्रमाणम् ॥९९॥

भेदप्रमा नेन्द्रियजाऽस्तु तर्हि साक्षिस्वरुपैव तथाऽपि योगिन् ।
तया विरोधात्परमात्मजीवाभेदं कथं बोधयितुं प्रमाणम् ॥९९॥

प्रत्यक्षमात्मेश्वरयोरविद्यामाजायुजोर्द्योतयति प्रभेदम् ।
श्रुतिस्तयोः केवलयोरभेदं भिन्नाश्रयत्वान्न तयोर्विरोधः ॥१००॥

प्रत्यक्षमात्मेश्वरयोरविद्यामाजायुजोर्द्योतयति प्रभेदम् ।
श्रुतिस्तयोः केवलयोरभेदं भिन्नाश्रयत्वान्न तयोर्विरोधः ॥१००॥

स्याद्वा विरोधस्तदपि प्रवृत्तं प्रत्यक्षमग्रेऽबलमेव बाध्यम् ।
प्राबल्यवत्या चरमप्रवृत्त्या श्रुत्वा ह्यपच्छेदनयोक्तरीत्या ॥१०१॥

स्याद्वा विरोधस्तदपि प्रवृत्तं प्रत्यक्षमग्रेऽबलमेव बाध्यम् ।
प्राबल्यवत्या चरमप्रवृत्त्या श्रुत्वा ह्यपच्छेदनयोक्तरीत्या ॥१०१॥

नन्व् एवम् अप्य् अस्त्य् अनुमान-बाधो
ऽभेदश्रुतेः संयमिचक्रवर्तिन् ।
घटाद् इव ब्रह्म-निरुपितेन
भेदेन युक्तोऽयम् असर्ववित्वात् ॥१०२॥

नन्वेवमप्यस्त्यनुमानबाधोऽभेदश्रुतेः संयमिचक्रवर्तिन् ।
घटादिवब्रह्मनिरुपितेन भेदेन युक्तोऽयमसर्ववित्वात् ॥१०२॥

किमेष भेदः परमार्थभूतः प्रसाध्यते काल्पनिकोऽथवाऽऽद्ये ।
दृष्टान्तहानिश्चरमे तु विद्वन्नूरीकृतोऽस्माभिरसाधनीयः ॥१०३॥

किमेष भेदः परमार्थभूतः प्रसाध्यते काल्पनिकोऽथवाऽऽद्ये ।
दृष्टान्तहानिश्चरमे तु विद्वन्नूरीकृतोऽस्माभिरसाधनीयः ॥१०३॥

स्व-प्रत्ययाबाध्य-भिदाश्रयत्वं
साध्यं घटादौ च तद् अस्ति योगिन् ।
त्वयाऽऽत्मबोधेन भिदा न बाध्येत्य्
अनभ्युपेतेति न कोऽपि दोषः ॥१०४॥

स्वप्रत्ययाबाध्यभिदाश्रयत्वं साध्यं घटादौ च तदस्ति योगिन् ।
त्वयाऽऽत्मबोधेन भिदा न बाध्येत्यनभ्युपेतेति न कोऽपि दोषः ॥१०४॥

ननु स्व-शब्देन सुखादिमान् वा
विवक्षितस् तद्-विधुरो ऽथवा ऽऽत्मा ।
आद्यो ऽस्मद्-इष्टं ननु साध्यम् अन्त्ये
दृष्टान्त-हानिः पुनर् एव ते स्यात् ॥१०५॥

ननु स्वशब्देन सुखादिमान्वा विवक्षितस्तद्विधुरोऽथवाऽऽत्मा ।
आद्योऽस्मदिष्टं ननु साध्यमन्त्ये दृष्टान्तहानिः पुनरेव ते स्यात् ॥१०५॥

योगिन्ननौपाधिकभेदवत्त्वं विवक्षितं साध्यमिह त्वदिष्टः ।
औपाधिकस्त्वीश्वरजीवभेदो घटेशभेदो निरुपाधिकश्च ॥१०६॥

योगिन्ननौपाधिकभेदवत्त्वं विवक्षितं साध्यमिह त्वदिष्टः ।
औपाधिकस्त्वीश्वरजीवभेदो घटेशभेदो निरुपाधिकश्च ॥१०६॥

घटेशभेदेऽप्युपधिर्ह्यविद्या तवानुमानेषु जडत्वमेव ।
चित्वादभिन्नः परवत्परस्मादात्मेति वाऽत्र प्रतिपक्षहेतु ॥१०७॥

घटेशभेदेऽप्युपधिर्ह्यविद्या तवानुमानेषु जडत्वमेव ।
चित्वादभिन्नः परवत्परस्मादात्मेति वाऽत्र प्रतिपक्षहेतु ॥१०७॥

धर्मिप्रमाबाध्यशरीरिभेदो ह्यसंसृतौ ब्रह्मणि साध्यमिष्टम् ।
त्वयेष्यते ब्रह्मधियाऽऽत्मभेदो बाध्यो घटादिप्रमया त्वबाध्यः ॥१०८॥

धर्मिप्रमाबाध्यशरीरिभेदो ह्यसंसृतौ ब्रह्मणि साध्यमिष्टम् ।
त्वयेष्यते ब्रह्मधियाऽऽत्मभेदो बाध्यो घटादिप्रमया त्वबाध्यः ॥१०८॥

किं कृत्स्रधर्मिप्रमया न बाध्यः किं वा स यत्किञ्चनधर्मिबोधात् ।
घटाधिके ब्रह्मणि चात्मभेदस्यैवयात् पुनः स्यान्ननु पूर्वदोषः ॥१०९॥

किं कृत्स्रधर्मिप्रमया न बाध्यः किं वा स यत्किञ्चनधर्मिबोधात् ।
घटाधिके ब्रह्मणि चात्मभेदस्यैवयात् पुनः स्यान्ननु पूर्वदोषः ॥१०९॥

किञ्चागुणो वा सगुणो मनीषिन्विवक्ष्यते धर्मिपदेन नान्त्यः ।
भेदस्य तद्बुध्यविबाध्यतेष्टेर्नाद्यश्च तत्रोभयथाऽपि दोषात् ॥११०॥

किञ्चागुणो वा सगुणो मनीषिन्विवक्ष्यते धर्मिपदेन नान्त्यः ।
भेदस्य तद्बुध्यविबाध्यतेष्टेर्नाद्यश्च तत्रोभयथाऽपि दोषात् ॥११०॥

किं निर्विशेषं प्रमितं न वाऽन्त्ये प्राप्ताऽऽश्रयासिद्धिरथाद्यकल्पे ।
शरीर्यभेदेन परस्य सिद्धेः प्राप्रोति धर्मग्रहमानकोपः ॥१११॥

किं निर्विशेषं प्रमितं न वाऽन्त्ये प्राप्ताऽऽश्रयासिद्धिरथाद्यकल्पे ।
शरीर्यभेदेन परस्य सिद्धेः प्राप्रोति धर्मग्रहमानकोपः ॥१११॥

भो ‘द्वा सुपर्णा सयुज सखाये’त्य्-
आद्या श्रुतिर् भेदम् उदीरयन्ती ।
जीवेशयोः पिप्पल-भोक्त्र्-अभोक्त्रोस्
तयोर् अभेद-श्रुति-बाधिकाऽस्तु ॥११२॥

MANDANA: (Not being able to show or establish the distinctiveness of Brahman and the Jiva by reasoning, Mandana again resorts to Sruti.) There is the following Upanishadic verse,

‘There are two birds of beautiful plumage, unified in friendship through eternity, occupying the same tree. Of them, one eats the fruits of the tree, while the other merely looks on without eating,’

Here, the two birds are the Jiva and Brahman, and the Sruti asserts their difference. By this the Sruti contradicts the idea of their unity which, you say, is asserted by other Vedic sentences.

भो ‘द्वा सुपर्णा सयुज सखाये’ त्याद्या श्रुतिर्भेदमुदीरयन्ती ।
जीवेशयोः पिप्पलभोक्त्रभोक्त्रोस्तयोरभेदश्रुतिबाधिकाऽस्तु ॥११२॥

प्रत्यक्ष-सिद्धे विफले परात्म-
भेदे, +++(तद्-अनुवाद-परा)+++ श्रुतिर् नो नयवित् प्रमाणम् ।
स्याद् अन्यथा मानम्, अतत्परोऽपि
स्वार्थेऽर्थवादः सकलोऽपि विद्वन् ॥११३॥

A Vedic sentence must give you some knowledge unattainable through other means like perception, or they must prompt you to some fruitful action. Others are mere Arthavadas, figures of speech and exaggerations, whose meaning is not what they purport to say. The passage you have quoted is only an Arthavada. There are many such passages in the Veda with dualistic import.

प्रत्यक्षसिद्धे विफले परात्मभेदे श्रुतिर्नो नयवित्प्रमाणम् ।
स्यादन्यथा मानमतत्परोऽपि स्वार्थेऽर्थवादः सकलोऽपि विद्वन् ॥११३॥

स्मृतिप्रसिद्धार्थविबोधि वाक्यं यथेष्यते मूलतया प्रमाणम् ।
प्रत्यक्षसिद्धार्थकवाक्यमेवं स्यादेव तन्मूलतया प्रमाणम् ॥११४॥

स्मृतिप्रसिद्धार्थविबोधि वाक्यं यथेष्यते मूलतया प्रमाणम् ।
प्रत्यक्षसिद्धार्थकवाक्यमेवं स्यादेव तन्मूलतया प्रमाणम् ॥११४॥

श्रुतिः स्मृतेऽर्थे यदि वेदविद्भिर्भवेन्न तन्मूलतया प्रमाणम् ।
कथं भवेद्वेदकथानभिज्ञैर्ज्ञातेऽपि भेदे परजीवयोः सा ॥११५॥

श्रुतिः स्मृतेऽर्थे यदि वेदविद्भिर्भवेन्न तन्मूलतया प्रमाणम् ।
कथं भवेद्वेदकथानभिज्ञैर्ज्ञातेऽपि भेदे परजीवयोः सा ॥११५॥

जीवेश्वरौ सा वदतीत्युपेत्य प्रावोचमेतत्परमार्थतस्तु ।
विविच्य सत्वात्पुरुषं समस्तसंसारराहित्यममुष्य वक्ति ॥११६॥

जीवेश्वरौ सा वदतीत्युपेत्य प्रावोचमेतत्परमार्थतस्तु ।
विविच्य सत्वात्पुरुषं समस्तसंसारराहित्यममुष्य वक्ति ॥११६॥

यदीयमाख्यात्यथ सत्त्वजीवौ विहाय सर्वज्ञशरीरभाजौ ।
जडस्य भोक्तृत्वमुदाहरन्ती प्रामाण्यमहिन् कथमश्नुवीत ॥११७॥

यदीयमाख्यात्यथ सत्त्वजीवौ विहाय सर्वज्ञशरीरभाजौ ।
जडस्य भोक्तृत्वमुदाहरन्ती प्रामाण्यमहिन् कथमश्नुवीत ॥११७॥

न चोदनीया वयमत्र विद्वन् यतस्त्वया पैडिरहस्यमेव ।
अत्तीति सत्त्वं त्वभिपश्यति ज्ञ इति स्म सम्यग्विवृणोति मन्त्रम् ॥११८॥

न चोदनीया वयमत्र विद्वन् यतस्त्वया पैडिरहस्यमेव ।
अत्तीति सत्त्वं त्वभिपश्यति ज्ञ इति स्म सम्यग्विवृणोति मन्त्रम् ॥११८॥

शरीरवाची ननु सत्त्वशब्दः क्षेत्रज्ञशब्दः परमात्मवाची ।
तत्राप्यतो नान्यपरत्वमस्य वाक्यस्य पैडयोदितवर्त्मनाऽपि ॥११९॥

शरीरवाची ननु सत्त्वशब्दः क्षेत्रज्ञशब्दः परमात्मवाची ।
तत्राप्यतो नान्यपरत्वमस्य वाक्यस्य पैडयोदितवर्त्मनाऽपि ॥११९॥

तदेतदित्यादिगिरा हि चित्ते प्रदर्शिता सत्वपदस्य वृत्तिः ।
क्षेत्रज्ञशब्दस्य च वृत्तिरुक्ता शारीरके द्र्ष्टरि तत्र विद्वन् ॥१२०॥

तदेतदित्यादिगिरा हि चित्ते प्रदर्शिता सत्वपदस्य वृत्तिः ।
क्षेत्रज्ञशब्दस्य च वृत्तिरुक्ता शारीरके द्र्ष्टरि तत्र विद्वन् ॥१२०॥

येनेति हि स्वप्रदृशिक्रियायाः कर्तोच्यते तत्न स जीव एव ।
क्षेत्रज्ञशब्दाभिहितश्च योगिन् स्यात्स्वप्रदृक् सर्वविदीश्वरोऽपि ॥१२१॥

येनेति हि स्वप्रदृशिक्रियायाः कर्तोच्यते तत्न स जीव एव ।
क्षेत्रज्ञशब्दाभिहितश्च योगिन् स्यात्स्वप्रदृक् सर्वविदीश्वरोऽपि ॥१२१॥

तिङ्प्रत्ययेनाभिहितोऽत्न कर्ता ततस्तृतीया करणेऽभ्युपेया ।
द्रष्टा च शारीरतया मनीषिन् विशेष्यते तेन स नेश्वरः स्यात् ॥१२२॥

तिङ्प्रत्ययेनाभिहितोऽत्न कर्ता ततस्तृतीया करणेऽभ्युपेया ।
द्रष्टा च शारीरतया मनीषिन् विशेष्यते तेन स नेश्वरः स्यात् ॥१२२॥

वृत्तिः शरीरे भवतीत्यमुष्मिन्नर्थे हि शारीरपदस्य योगिन् ।
तस्मिन् भवन् सर्वगतो महेशः कथं न शारीरपदाभिधेयः ॥१२३॥

वृत्तिः शरीरे भवतीत्यमुष्मिन्नर्थे हि शारीरपदस्य योगिन् ।
तस्मिन् भवन् सर्वगतो महेशः कथं न शारीरपदाभिधेयः ॥१२३॥

भवञ्छरीरादितरत्र चेशः कथं च शारीरपदाभिधेयः ।
नभः शरीरेऽपि भवत्यथापि न केऽपि शारीरमितीरयन्ति ॥१२४॥

भवञ्छरीरादितरत्र चेशः कथं च शारीरपदाभिधेयः ।
नभः शरीरेऽपि भवत्यथापि न केऽपि शारीरमितीरयन्ति ॥१२४॥

यद्येष मन्त्रोऽनभिधाय जीवप्राज्ञौ वदेद्धुशरीरभाजौ ।
अत्तीति भोक्तृत्वमचेतनाया बुद्धेर्वदेत्तार्हि कथं प्रमाणम् ॥१२५॥

यद्येष मन्त्रोऽनभिधाय जीवप्राज्ञौ वदेद्धुशरीरभाजौ ।
अत्तीति भोक्तृत्वमचेतनाया बुद्धेर्वदेत्तार्हि कथं प्रमाणम् ॥१२५॥

अदाहकस्याप्ययसः कृशानोराश्लेषणाद्दाहकता यथाऽऽस्ते ।
तथैव भोक्तृत्वमचेतनाया बुद्धेरपि स्याच्चिदनुप्रवेशात् ॥१२६॥

अदाहकस्याप्ययसः कृशानोराश्लेषणाद्दाहकता यथाऽऽस्ते ।
तथैव भोक्तृत्वमचेतनाया बुद्धेरपि स्याच्चिदनुप्रवेशात् ॥१२६॥

छायातपौ यद्वदतीव भिन्नौ जीवेश्वरौ तद्वदिति ब्रुवाणा ।
ॠतं पिबन्ताविति काठकेषु श्रुतिस्त्वभेदश्रुतिबाधिकाऽस्तु ॥१२७॥

छायातपौ यद्वदतीव भिन्नौ जीवेश्वरौ तद्वदिति ब्रुवाणा ।
ॠतं पिबन्ताविति काठकेषु श्रुतिस्त्वभेदश्रुतिबाधिकाऽस्तु ॥१२७॥

भेदं वदन्ती व्यवहारसिद्धं न बाधतेऽभेदपरश्रुतिं सा ।
एषा त्वपूर्वार्थतया बलिष्ठा भेदश्रुतेः प्रत्युत बाधिका स्यात् ॥१२८॥

भेदं वदन्ती व्यवहारसिद्धं न बाधतेऽभेदपरश्रुतिं सा ।
एषा त्वपूर्वार्थतया बलिष्ठा भेदश्रुतेः प्रत्युत बाधिका स्यात् ॥१२८॥

मानान्तरोपोद्वलिता हि भेदश्रुतिर्बलिष्ठा यमिनां वरेण्य ।
तद्वाधितुं सा प्रभवत्यभेदश्रुतिं प्रमाणान्तरबाधितार्थाम् ॥१२९॥

मानान्तरोपोद्वलिता हि भेदश्रुतिर्बलिष्ठा यमिनां वरेण्य ।
तद्वाधितुं सा प्रभवत्यभेदश्रुतिं प्रमाणान्तरबाधितार्थाम् ॥१२९॥

प्राबल्यम् आपादयति श्रुतीनां
+++(प्रत्यक्षादि-)+++मानान्तरं नैव बुधाग्रयायिन् ।
गतार्थताऽऽदान-मुखेन तासां
दौर्बल्य-सम्पादकम् एव किन्तु ॥१३०॥ +++(4)+++

प्राबल्यमापादयति श्रुतीनां मानान्तरं नैव बुधाग्रयायिन् ।
गतार्थतादानमुखेन तासां दौर्बल्यसम्पादकमेव किन्तु ॥१३०॥

इत्य्-आद्या दृढ-युक्तिर् अस्य शुशुभे,, दत्तानुमोदा गिरां
देव्या, तादृश-विश्वरुप-रभसावष्टम्भ–मुष्टिन्-धया+++(←धेट् (पाने))+++ ।
भर्तृ-न्यास-विलक्ष्य–सूक्ति-जननी, साक्षित्व-कुक्षिम्-भरिः
स-श्लाघा-ऽद्भुत-पुष्प-वृष्टि-लहरी-सौगन्ध्य-पाणिन्-धया+++(←धेट् (पाने))+++ ॥१३१॥

इत्याद्या दृढयुक्तिरस्य शुशुभे दत्तानुमोदा गिरां
देव्या तादृशविश्वरुपरभसावष्टम्भमुष्टिन्धया ।
भर्तृन्यासविलक्ष्यसूक्तिजननीसाक्षित्वकुक्षिम्भरिः
सश्लाघाद्भुतपुष्पवृष्टिलहरी सौगन्ध्यपाणिन्धया ॥१३१॥

इत्थं यतिक्षितिपते रनुमोद्य युक्तिं मालां च मण्डनगले मलिनामवेक्ष्य ।
भिक्षार्थमुचलतमद्य युवामितीमावाचष्ट तं पुनरुवाच यतीन्द्रमम्बा ॥१३२॥

इत्थं यतिक्षितिपते रनुमोद्य युक्तिं मालां च मण्डनगले मलिनामवेक्ष्य ।
भिक्षार्थमुचलतमद्य युवामितीमावाचष्ट तं पुनरुवाच यतीन्द्रमम्बा ॥१३२॥

कोपारितेकवशतः शपता पुरा मां दुर्वाससा तदवधिर्विहितो जयस्ते ।
साऽहं यथागतमुपैमि शमिप्रवीरेत्युक्त्वा ससम्भ्रममुं निजधाम यान्तीम् ॥१३३॥

कोपारितेकवशतः शपता पुरा मां दुर्वाससा तदवधिर्विहितो जयस्ते ।
साऽहं यथागतमुपैमि शमिप्रवीरेत्युक्त्वा ससम्भ्रममुं निजधाम यान्तीम् ॥१३३॥

बबन्ध निःशकमरण्यदुर्गामन्त्रेण तां जेतुमना मुनीन्द्रः ।
जयोऽपि तस्याः स्वमतैक्यसिद्धयै सार्वज्ञतः स्वस्य न मानहेतोः ॥१३४॥

बबन्ध निःशकमरण्यदुर्गामन्त्रेण तां जेतुमना मुनीन्द्रः ।
जयोऽपि तस्याः स्वमतैक्यसिद्धयै सार्वज्ञतः स्वस्य न मानहेतोः ॥१३४॥

जानामि देवीं भवतीं विधातुर्देवस्य भार्या पुरभित्सगर्भ्याम् ।
उपात्तलक्ष्म्यादिविचित्ररुपां गुप्त्यै प्रपञ्चस्य कृतावताराम् ॥१३५॥

जानामि देवीं भवतीं विधातुर्देवस्य भार्या पुरभित्सगर्भ्याम् ।
उपात्तलक्ष्म्यादिविचित्ररुपां गुप्त्यै प्रपञ्चस्य कृतावताराम् ॥१३५॥

व्रज जननि तदा त्वं भक्तचूडामणिस्ते
निजपदमनुदास्याम्यभ्यनुज्ञां यदैतुम् ।
इति निजवच्नेऽस्मिञ्छारदासम्मतेऽसौ
मुनिरथ मुदितोऽभून्माण्डनं हृद्वुभुत्सुः ॥१३६॥

व्रज जननि तदा त्वं भक्तचूडामणिस्ते
निजपदमनुदास्याम्यभ्यनुज्ञां यदैतुम् ।
इति निजवच्नेऽस्मिञ्छारदासम्मतेऽसौ
मुनिरथ मुदितोऽभून्माण्डनं हृद्वुभुत्सुः ॥१३६॥

इति श्रीमाधवीये तन्मण्डनार्यकथापरः ।
सङ्क्षेपशकरजये सर्गोऽसावष्टमोऽभवत् ॥८॥

इति श्रीमाधवीये तन्मण्डनार्यकथापरः ।
सङ्क्षेपशकरजये सर्गोऽसावष्टमोऽभवत् ॥८॥