616 नैयायिकमतम्

इति मीमांसकाः प्राहुः अत्र नैयायिका जगुः। अभावः प्रत्यक्ष इति सर्वानुभावसाक्षिकः॥

येनेन्द्रियेण या व्यक्तिः गृह्यते तेन तद्गता। जातिश्च तदभावश्च गृह्येते इति निर्णयः॥

विशेषणतया सन्निकर्षेणैष प्रतीयते। सा हि स्वरूपसंबन्धः न च ज्ञाननिरूपिता॥

न्या. कु.[3 स्त]

स्याद्योग्युपलब्धिश्च करणे सहकारिणी। प्रतियोग्युपलम्भे चाभावो नैवोपलम्यते॥

यदि स्यादुपलभ्येतेत्येवं यत्र प्रसज्यते। तादृशप्रतियोगित्वं योग्यताऽनुपलब्धिगा॥

तस्मात्तमसि कुम्भादेरभावो नोपलभ्यते। तत्र कुम्भोपलब्धिस्तु प्रसङ्गं नैव चार्हति॥

तस्मादनुपलब्धिस्तु न मानान्तरमिष्यते। अपिचानुपलभस्याज्ञातस्य यदि हेतुता॥

ज्ञानाकरणकत्वेन प्रत्यक्षत्वमिहाक्षतम्। यदि ज्ञातस्य हेतुत्वं तत्रापि तदपेक्षया॥

दुरुद्धराऽनवस्था स्यात् साऽपि चाभावलक्षणा। भावान्तराभाववादेऽनुपलब्धिः न विद्यते॥

स्वरूपेण पुनर्ज्ञाने भावरूपेण वेद्यते। प्रतियोगिस्पर्शितायां अभावत्वेन तद्ग्रहः॥