403 भेदविकल्पः

व्यतिरेकोऽतिरेकश्च कैश्चिद्भेदो द्विधेष्यते ।अन्त्योऽसाधारणो धर्मः धर्मो धर्म्यपि वा परः ॥

न्या. सि.[6 परि.]

जीवो न व्यतिरिक्तोऽपित्वतिरिक्तो महेशितुः ।इति सिद्धान्तभेदोऽसौ तत्रोदाहरणं मतम् ॥

भेदेतरेतराभावप्रभेदं केचिदास्थिताः ।भेदो विशेषः व्यक्तिस्स्यात् अन्त्यः सामान्यमुच्यते ॥

अपोह एव सामान्यं सौत्रान्तिकविनिश्चितम् ।स्वलक्षणा विशेषास्स्युः जातिव्यक्ती इमे मते ॥

स्वरूपमेव वस्तूनां परस्परविलक्षणम् ।नानात्वं तत्सुसंवेद्यं भेद इत्यभिधीयते ॥

भा. भ.[99]

पटरूपं घटे नास्ति घटरूपं पटे नहि।इति देशान्तराभावः अन्योन्याभाव उच्यते ॥

इति भास्करसिद्धान्तः प्रायस्सौत्रान्तिकानुगः ।जातिर्भेदश्च संस्थानं त्रयमेतद्विलक्षणम् ॥

इति तार्किकनिष्कर्षोऽनर्थान्तरमिदं त्रयम् ।इति ऱामानुजीयानां सिद्धान्तः प्रविविच्यते ॥

श्रीभा. भेददूषणम्[ ]

केचिद्धिक्कुर्वते भेदं मानमेयाद्यसंभवात् ।भेदो द्विधा स्यात् सादिश्चानादिश्चेत्यपि तन्मतः ॥

वेदान्तपरिभाषा.[ ]

अनित्यमुभयं ध्वंसप्रतियोगीति कीर्त्यते । परे प्रतिब्रुवर्न्त्येतान् स्वप्रवृत्तिविरोधतः ॥

अपोहवादिनस्सर्वोऽप्यभावे पर्यवस्यति । भावान्तराभाववादे विपरीता ततो गतिः ॥

कैवल्याभाववादे तु पर्यायेण हि तुच्छता ।अतिरिक्ताभाववादः कैश्चित्तस्मात्समाश्रितः ॥

कारणत्वमभावस्य भाट्टैः नाभ्युपगम्यते । भावो यथा तथाऽभावः कारणं कार्यवन्मतः ॥

न्या. कु.[1 स्त.]

प्रतिबन्धो विसामग्री तद्धेतुः प्रतिबन्धकः ।इत्यभ्युपगमान्न्यायविद्भिश्शक्तिर्निरस्यते ॥

प्रभावकरगुरुः प्रायः न्यायसिद्धान्तवर्त्मगः ।अभावत्तत्त्वमीमांसा विदुषामपि दुर्गमा ॥