१४ गणपति

गणपति, विघ्नविनाशक, सिद्ध लक्ष्मीप्रदायक देवताओं मेम् अग्रगण्य पूज्य हैम् । बिना गणपति-पूजा के अन्य समस्त सिद्धियां, साधनाएं, पूजा आदि निष्फल हैम् । इष्ट के रूप में गणपति शीघ्र एवं निश्चित फलदायक हैं-

प्रयोग १

बीजापूर गदेक्षु कार्मुकरुजा

कार्मुकरुजा चक्राब्जपाशोत्पल । ब्रीह्म ग्रस्व विषाण रत्न कलश प्रोद्यत्कराम्भोरुहः ॥ ध्येयो वल्लभया स पद्म करयाश्लिष्टो ज्वलद्भूषया । विश्वोत्पत्ति विपत्ति संस्थिति करो विघ्नेश इष्टार्थदः ॥

कुछ सिद्ध गणपति प्रयोग आगे के पृष्ठों पर साधकों के लाभार्थम् अङ्कित हैं-

सिद्ध लक्ष्मी गणपति

विनियोग — ॐ अस्य श्री गणपति महामन्त्रस्य गणक ऋषि, निचृद् गायत्री छन्दः, महागणतिर्देवता, सिद्ध लक्ष्मी गणपति मन्त्रे विनियोगः ।

करन्यास

ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं श्रीं गाम् अङ्गुष्ठाभ्यां नमः । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं श्रीं गी तर्जनीभ्यां स्वाहा । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ह्रीं गू मध्यमाभ्यां वषट् । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं क्लीं मेम् अनामिकाभ्यां हुम् । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ग्लौं गौं कनिष्ठिकाभ्यां वौषट् । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं गं गः करतलकरपृष्ठाभ्यां फट् । षडङ्गन्यास

ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं श्रीं गां हृदयाय नमः । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं श्रीं गीं शिरसे स्वाहा । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ह्रीं गं शिखायै वषट् ।

233

ध्यान

मन्त्र

ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं क्लीं में कवचाय हुम् ।

ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ग्लौं गौं नेत्रत्रयाय वौषट् । ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं गं गः अस्त्राय फट् ।

ध्याये हृदब्जे शोणाङ्गं वामोत्सङ्ग विभूषया । सिद्धलक्ष्म्या समाश्लिष्ट पार्श्वमर्धेन्दु शेखरम् ॥ वामाधः करतो दक्षाधः करान्तेषु पुष्करे । परिष्कृतं मातु लुङ्गं गदा पुण्ड्रेक्ष कार्मुकैः ॥ शूलेन शङ्खचक्राभ्यां पाशोत्पल युगेन च । शालि मञ्जरिका स्वीय दन्तान्जल मणि घटै ॥ स्रवन्मदञ्च सानन्दं श्री श्रीपत्यादि सम्वृतम् । अशेष विघ्न विध्वंस निघ्नं विघ्नेश्वरं भजे ॥

ॐ श्रीं ह्रीं क्लीं ग्लौं गं गणपतये वर वरदये नमः ॥

उपर्युक्त मन्त्र नित्य पाञ्च हजार जपे, तथा एक लाख जपने पर मन्त्र सिद्ध होता है । मन्त्र सिद्ध होने पर दशांश तिलादि से होम करे ।

गणपति प्रयोग कई हैं, तान्त्रिक-मान्त्रिक कार्यों में विविध गणपति स्मरण होता है-

पीतं स्मरेत् स्तम्भन कार्य एवं वश्याय मन्त्री ह्यरुणं स्मरेत् तम् । कृष्णं स्मरेन्मारण कर्मणीश

मुच्चाटने धूमनिभं स्मरेत्

तम् ॥

बन्धूक पुष्पादि निभं च

कृष्टौ

कार्ये ।

स्मरेद् बलार्थं किल पुष्टि

स्मरेद् धनार्थी हरिवर्णमेनं मुक्तौ च शुक्लं मनुवित् स्मरेत् तम् । एवं प्रकारेण गणं त्रिकालं

ध्याञ्जपन् सिद्धियुतो भवेत् सः ॥

अर्थात् स्तम्भन कार्य में पीत कान्ति वाले गणेश जी के स्वरूप का ध्यान साधक को करना चाहिए । वशीकरण के लिए अरुण कान्तिमय स्वरूप, मारण कार्य में

कृष्ण कान्ति का ध्यान, उच्चाटन में धूम्र वर्ण वाला स्वरूप, आकर्षण कार्य में बन्धूक पुष्पवत् स्वरूप, पुष्टि कार्य में लाल वर्ण के गणेश जी का ध्यान करे । लक्ष्मी चाहने वाले हरितवर्ण तथा मोक्ष प्राप्ति के इच्छुक साधक शुक्ल वर्ण वाले गणेश स्वरूप का ध्यान

234

करें। इस प्रकार के गणेश का ध्यान करने पर ही साधक अपने उद्देश्य में सफलता प्राप्त करता है ।

प्रयोग २

मङ्गल के लिए - जीवन में मङ्गल-विधान के लिए नित्य प्रातः उठकर नित्य द्वादश गणपति का स्मरण करना चाहिए। पद्म पुराण के अनुसार जो साधक नित्य इस स्तोत्र का एक बार भी पाठ कर लेता है उसके जीवन में व दैनिक कार्यों में विघ्न नहीम् आते-

प्रयोग ३

गणपतिविघ्नराजो लम्बतुण्डो

गजाननः ।

द्वैमातुरंश्च हेरम्ब एकदन्तो गणाधिपः ॥ विनायकश्चारुकर्णः पशुपालो

भवात्मजः ।

द्वादशैतानि नामानि प्रातरुत्थाय यः पठेत् ॥

विश्वं तस्य भवेद्वश्यं न च विघ्नं भवेत् क्वचित् ॥

समस्त प्रकार की रक्षा के लिए—जीवन में सभी प्रकार की रक्षा व उन्नति

के लिए मुद्गल पुराण में वर्णित गणेश न्यास करे-

श्री गणेशाय नमः । श्राचम्य प्राणायामं कृत्वा

दक्षिणहस्ते वक्रतुण्डाय नमः ।

वामहस्ते शूर्पकर्णाय नमः ।

श्रोष्ठे विघ्नेशाय नमः ।

सम्पुटे गजाननाय नमः ।

दक्षिण पादे लम्बोदराय नमः ।

वामापादे एकदन्ताय नमः ।

शिरसि एकदन्ताय नमः ।

चिबुके ब्रह्मणस्पतये नमः ।

दक्षिण नासिकायां विनायकाय नमः । वाम नासिकायां ज्येष्ठराजाय नमः । दक्षिण नेत्रे विकटाय नमः । वाम नेत्रे कपिलाय नमः ।

दक्षिण कर्णे धरणीधराय नमः । वाम कर्णे श्राशापूरकाय नमः । नाभौ महोदराय नमः । हृदये धूम्रकेतवे नमः ।

235

प्रयोग ४

ललाटे मयूरेशाय नमः ।

दक्षिण बाहौ स्वानन्दवास कारकाय नमः । बाम बाहौ सच्चितसुख धाम्ने नमः ।

लक्ष्मी प्राप्ति हेतु — नित्य १०८ बार इसका पाठ करना अभीष्ट फलदायक देखा गया है—

ॐ नमो विघ्नराजाय सर्व सौख्यप्रदायिने । दुष्टारिष्ट विनाशाय पराय परमात्मने ॥ लम्बोदरं महावीयं नागयज्ञोपशोभितम् ।

अर्ध चन्द्र घरं देवं विघ्नव्यूहविनाशनम् ॥ ॐ ह्रीं ह्र ह्रौं हः हेरम्बाय नमो नमः । सर्व सिद्धिप्रदोऽसि त्वं सिद्धिबुद्धिप्रदो भवः ॥ चिन्तितार्थप्रदस्त्वं हि सततं मोदकप्रियः । सिन्दूरारुण वस्त्रेश्च पूजितो वरदायकः ॥ इदं गणपतिस्तोत्रं यः पठेद् भक्तिमान् नरः । तस्य देहं च गेहं च स्वयं लक्ष्मीनं मुञ्चति ॥