१९ दण्ड-पारुष्य-प्रकरणम्

असाक्षिक-हते चिह्नैर्
युक्तिभिश् च+आगमेन च।
द्रष्टव्यो व्यवहारस् तु
कूट-चिह्न-कृतो भयात् ॥ २.२१२ ॥

भस्म-पङ्क-रजः-स्पर्शे
दण्डो दश-पणः स्मृतः।
अमेध्य-पार्ष्णि-निष्ठ्यूत-
स्पर्शने द्वि-गुणस् ततः ॥ २.२१३ ॥

समेष्व् एवं पर-स्त्रीषु
द्वि-गुणस् तूत्तमेषु च।
हीनेष्व् अर्ध-दमो मोह-
मदादिभिर्-अदण्डनम् ॥ २.२१४ ॥

विप्र-पीडा-करं छेद्यम्
अङ्गम् अब्राह्मणस्य तु।
उद्गूर्णे प्रथमो दण्डः
संस्पर्शे तु तद्-अर्धिकः ॥ २.२१५ ॥

उद्गूर्णे हस्त-पादे तु
दश-विंशतिकौ दमौ।
परस्परं तु सर्वेषां
शस्त्रे मध्यम-साहसः ॥ २.२१६ ॥

पाद-केशांशुक-करोल्-
लुञ्चनेषु पणान् दश।
पीडा-कर्षांशुकावेष्ट-
पादाध्यासे शतं दमः ॥ २.२१७ ॥

शोणितेन विना दुःखं
कुर्वन् काष्ठादिभिर् नरः।
द्वात्रिंशतं पणान् दण्ड्यो
द्वि-गुणं दर्शने ऽसृजः ॥ २.२१८ ॥

कर-पाद-दतो भङ्गे
छेदने कर्ण-नासयोः।
मध्यो दण्डो व्रणोद्भेदे
मृत-कल्प-हते तथा ॥ २.२१९ ॥

चेष्टा-भोजन-वाग्-रोधे
नेत्रादि-प्रतिभेदने।
कन्धरा-बाहु-सक्थ्नां च
भङ्गे मध्यम-साहसः ॥ २.२२० ॥

एकं घ्नतां बहूनां च
यथोक्ताद् द्वि-गुणो दमः।
कलहापहृतं देयं
दण्डश् च द्वि-गुणस् ततः ॥ २.२२१ ॥

दुःखम् उत्पादयेद् यस् तु
स समुत्थानजं व्ययम्।
दाप्यो दण्डं च यो यस्मिन्
कलहे समुदाहृतः ॥ २.२२२ ॥

अभिघाते तथा छेदे
भेदे कुड्यावपातने।
पणान् दाप्यः पञ्च दश
विंशतिं तद् व्ययं तथा ॥ २.२२३ ॥

दुःखोत्पादि गृहे द्रव्यं
क्षिपन् प्राण-हरं तथा।
षोडशाद्यः पणान् दाप्यो
द्वितीयो मध्यमं दमम् ॥ २.२२४ ॥

दुःखे च शोणितोत्पादे
शाखाङ्ग-च्छेदने तथा।
दण्डः क्षुद्र-पशूनां तु
द्वि-पण-प्रभृतिः क्रमात् ॥ २.२२५ ॥

लिङ्गस्य छेदने मृत्यौ
मध्यमो मूल्यम् एव च।
महा-पशूनाम् एतेषु
स्थानेषु द्वि-गुणो दमः ॥ २.२२६ ॥

प्ररोहि-शाखिनां शाखा-
स्कन्ध-सर्व-विदारणे।
उपजीव्य-द्रुमाणां च
विंशतेर् द्वि-गुणो दमः ॥ २.२२७ ॥

चैत्य-श्मशान-सीमासु
पुण्य-स्थाने सुरालये।
जात-द्रुमाणां द्वि-गुणो
दमो वृक्षे च विश्रुते ॥ २.२२८ ॥

गुल्म-गुच्छ-क्षुप-लता-
प्रतानौषधि-वीरुधाम्।
पूर्व-स्मृताद् अर्ध-दण्डः
स्थानेषूक्तेषु कर्तने ॥ २.२२९ ॥