१७ गुरूंकडून शिवांची क्षमा मागणे

सुनि बिनती सर्बग्य सिव देखि बिप्र अनुरागु।
पुनि मंदिर नभबानी भइ द्विजबर बर मागु॥१०८(क)॥

सर्वज्ञ शिवांनी ही विनंती ऐकली आणि ब्राह्मणाचे प्रेम पाहिले. तेव्हा मंदिरात आकाशवाणी झाली की, ‘हे द्विजश्रेष्ठा, वर माग.’॥१०८(क)॥

जौं प्रसन्न प्रभु मो पर नाथ दीन पर नेहु।
निज पद भगति देइ प्रभु पुनि दूसर बर देहु॥१०८(ख)॥

ब्राह्मण म्हणाला, ‘हे प्रभो, जर तुम्ही माझ्यावर प्रसन्न असाल आणि जर या दीनावर आपले प्रेम असेल, तर प्रथम आपल्या चरणांची भक्ती देऊन दुसरा वर द्या.॥१०८(ख)॥

तव माया बस जीव जड़ संतत फिरइ भुलान।
तेहि पर क्रोध न करिअ प्रभु कृपासिंधु भगवान॥१०८(ग)॥

हे प्रभो, हा अज्ञानी जीव तुमच्या मायेला बळी पडून निरंतर भटकत आहे. हे कृपासमुद्र भगवन, त्याच्यावर क्रोध करू नका.॥१०८(ग)॥

संकर दीनदयाल अब एहि पर होहु कृपाल।
साप अनुग्रह होइ जेहिं नाथ थोरेहीं काल॥१०८(घ)॥

हे दीनांवर दया करणारे कल्याणकारी शंकर, आता याच्यावर कृपा करा. ज्यामुळे हे नाथ, थोडॺाच काळात याची शापातून मुक्ती व्हावी.॥१०८(घ)॥

एहि कर होइ परम कल्याना।
सोइ करहु अब कृपानिधाना॥
बिप्र गिरा सुनि परहित सानी।
एवमस्तु इति भइ नभबानी॥

हे कृपानिधान, आता याचे कल्याण होईल, असेच करा.’ दुसऱ्याच्या हितासाठी ब्राह्मणाचे हे बोलणे ऐकून पुन्हा आकाशवाणी झाली की, ‘तथास्तु’.॥१॥

जदपि कीन्ह एहिं दारुन पापा।
मैं पुनि दीन्हि कोप करि सापा॥
तदपि तुम्हारि साधुता देखी।
करिहउँ एहि पर कृपा बिसेषी॥

‘जरी याने भयंकर पाप केले असले आणि मीसुद्धा रागावून याला शाप दिला असला, तरीही तुझे सौजन्य पाहून मी याच्यावर विशेष कृपा करतो.॥२॥

छमासील जे पर उपकारी।
ते द्विज मोहि प्रिय जथा खरारी॥
मोर श्राप द्विज ब्यर्थ न जाइहि।
जन्म सहस अवस्य यह पाइहि॥

हे द्विजा, जे क्षमाशील आणि परोपकारी असतात, ते मला श्रीरामचंद्रांसारखे प्रिय असतात. हे द्विजा, माझा शाप खोटा ठरणार नाही. याला हजार जन्म नक्की मिळतील.॥३॥

जनमत मरत दुसह दुख होई।
एहि स्वल्पउ नहिं ब्यापिहि सोई॥
कवनेउँ जन्म मिटिहि नहिं ग्याना।
सुनहि सूद्र मम बचन प्रवाना॥

परंतु जन्मण्यामध्ये व मरण्यामध्ये जे दुःसह दुःख असते, ते दुःख याला होणार नाही आणि कोणत्याही जन्मात याचे ज्ञान नाहीसे होणार नाही. आता हे शूद्रा, माझे सत्य वचन ऐक.॥ ४॥

रघुपति पुरीं जन्म तव भयऊ।
पुनि तैं मम सेवाँ मन दयऊ॥
पुरी प्रभाव अनुग्रह मोरें।
राम भगति उपजिहि उर तोरें॥

प्रथमतः तुझा जन्म श्रीरघुनाथांच्या अयोध्यानगरीत झाला. नंतर तू माझ्या सेवेमध्ये मन लावलेस. अयोध्येच्या प्रभावामुळे आणि माझ्या कृपेने तुझ्या मनात रामभक्ती उत्पन्न होईल.॥५॥

सुनु मम बचन सत्य अब भाई।
हरि तोषन ब्रत द्विज सेवकाई॥
अब जनि करहि बिप्र अपमाना।
जानेसु संत अनंत समाना॥

बाबा रे! आता माझे सत्यवचन ऐक. द्विजांची सेवासुद्धा भगवंताला प्रसन्न करणारे व्रत आहे. आता कधी ब्राह्मणाचा अपमान करू नकोस. संतांना भगवंतासारखेच समज.॥६॥

इंद्र कुलिस मम सूल बिसाला।
कालदंड हरि चक्र कराला॥
जो इन्ह कर मारा नहिं मरई।
बिप्र द्रोह पावक सो जरई॥

इंद्राचे वज्र, माझा विशाल त्रिशूळ, कालाचा दंड आणि श्रीहरीचे भयंकर चक्र यांच्या प्रहारानेही जे मरत नाहीत, तेसुद्धा विप्रद्रोहरूपी अग्नीने भस्मसात होतात.॥७॥

अस बिबेक राखेहु मन माहीं।
तुम्ह कहँ जग दुर्लभ कछु नाहीं।
औरउ एक आसिषा मोरी।
अप्रतिहत गति होइहि तोरी॥

असा विवेक मनात बाळग. मग तुझ्यासाठी जगात काहीही दुर्लभ असणार नाही. माझा आणखी एक आशीर्वाद आहे की, तुझी गती सर्वत्र अकुंठित असेल.’॥८॥

सुनि सिव बचन हरषि गुर एवमस्तु इति भाषि।
मोहि प्रबोधि गयउ गृह संभु चरन उर राखि॥१०९(क)॥

श्रीशिवांचे हे वचन ऐकून गुरुजी आनंदाने म्हणाले की, ‘असेच घडो.’ मग त्यांनी मला खूप समजावून देऊन आणि श्रीशिवांचे चरण हृदयात धरून ते घरी गेले.॥ १०९(क)॥

प्रेरित काल बिंधि गिरि जाइ भयउँ मैं ब्याल।
पुनि प्रयास बिनु सो तनु तजेउँ गएँ कछु काल॥१०९ (ख)॥

कालाच्या प्रेरणेने मी विंध्याचलात जाऊन साप झालो. नंतर काही काळ गेल्यावर कोणत्याही कष्टाविना मी शरीर त्याग केला.॥१०९(ख)॥

जोइ तनु धरउँ तजउँ पुनि अनायास हरिजान।
जिमि नूतन पट पहिरइ नर परिहरइ पुरान॥१०९(ग)॥

हे हरिवाहना, मी जे कोणते शरीर धारण करी, ते त्रासाविना सुखाने सोडत असे. ज्याप्रमाणे मनुष्य जुने वस्त्र टाकून नवीन वस्त्र नेसतो तसे.॥१०९(ग)॥

सिवँ राखी श्रुति नीति अरु मैं नहिं पावा क्लेस।
एहि बिधि धरेउँ बिबिधि तनु ग्यान न गयउ खगेस॥१०९(घ)॥

श्रीशिवांनी वेद-नीतीचे रक्षण केले आणि मलाही क्लेश झाले नाहीत. अशा प्रकारे हे पक्षिराज, मी पुष्कळ शरीरे धारण केली, परंतु माझे ज्ञान गेले नाही.॥१०९(घ)॥

त्रिजग देव नर जोइ तनु धरऊँ।
तहँ तहँ राम भजन अनुसरऊँ॥
एक सूल मोहि बिसर न काऊ।
गुर कर कोमल सील सुभाऊ॥

पशुपक्षी, देव किंवा मनुष्य असे कोणतेही शरीर मी धारण करी, त्या त्या वेळी त्या त्या शरीराने मी श्रीरामांचे भजन चालू ठेवत असे. त्यामुळे मी सुखी झालो. परंतु मनात एक बोचणी होती. गुरूंचा कोमल व सुशील स्वभाव मी कधी विसरलो नाही. त्यांचा अपमान केल्याचे दुःख मनात राहिले.॥१॥

चरम देह द्विज कै मैं पाई।
सुर दुर्लभ पुरान श्रुति गाई॥
खेलउँ तहूँ बालकन्ह मीला।
करउँ सकल रघुनायक लीला॥

शेवटी पुराण, वेद आणि देव हे ज्याला दुर्लभ म्हणतात, ते ब्राह्मणाचे शरीर मला मिळाले. त्यावेळी ब्राह्मण शरीरातसुद्धा मी मुलांमध्ये मिसळून श्रीरघुनाथांच्याच सर्व लीला करीत असे.॥२॥

प्रौढ़ भएँ मोहि पिता पढ़ावा।
समझउँ सुनउँ गुनउँ नहिं भावा॥
मन ते सकल बासना भागी।
केवल राम चरन लय लागी॥

मोठा झाल्यावर वडील मला शिकवू लागले. मला समजत असे. मी ऐकत असे व विचार करीत असे. परंतु मला शिक्षण आवडत नसे. माझ्या मनातील सर्व वासना पळून गेल्या. फक्त श्रीरामांच्या चरणांची आवड राहिली.॥३॥

कहु खगेस अस कवन अभागी।
खरी सेव सुर धेनुहि त्यागी॥
प्रेम मगन मोहि कछु न सोहाई।
हारेउ पिता पढ़ाइ पढ़ाई॥

हे गरुडा, असा कोण भाग्यहीन असेल की, जो कामधेनू सोडून गाढविणीची सेवा करील? श्रीरामांच्या प्रेमात मग्न असल्यामुळे मला दुसरे काहीही बरे वाटत नसे. वडील शिकवून शिकवून थकले.॥४॥

भए कालबस जब पितु माता।
मैं बन गयउँ भजन जनत्राता॥
जहँ जहँ बिपिन मुनीस्वर पावउँ।
आश्रम जाइ जाइ सिरु नावउँ॥

जेव्हा माता-पिता निवर्तले, तेव्हा मी भक्तांचे रक्षण करणाऱ्या श्रीरामांचे भजन करण्यासाठी वनात निघून गेलो. वनात जिथे जिथे मुनीश्वरांचे आश्रम दिसत, तिथे तिथे जाऊन मी त्यांना प्रणाम करी.॥५॥

बूझउँ तिन्हहि राम गुन गाहा।
कहहिं सुनउँ हरषित खगनाहा॥
सुनत फिरउँ हरि गुन अनुबादा।
अब्याहत गति संभु प्रसादा॥

हे गरुडा, त्यांना मी श्रीरामांच्या गुणांच्या गोष्टी विचारी. ते सांगत व मी आनंदित होऊन ऐके. अशाप्रकारे मी सदा सर्वदा श्रीहरींच्या गुणांचे वर्णन ऐकत फिरत असे. श्रीशिवांच्या कृपेने मी मनात येईल, तिथे जाऊ शकत असे.॥६॥

छूटी त्रिबिधि ईषना गाढ़ी।
एक लालसा उर अति बाढ़ी॥
राम चरन बारिज जब देखौं।
तब निज जन्म सफल करि लेखौं॥

माझ्या तीन प्रकारच्या प्रबल वासना-पुत्राची, धनाची व मानाची-नाहीशा झाल्या आणि हृदयामध्ये एकच लालसा वाढू लागली की, श्रीरामांच्या चरणांचे दर्शन घेईन, तेव्हाच आपला जन्म सफल झाला, असे समजेन.॥७॥

जेहि पूँछउँ सोइ मुनि अस कहई।
ईस्वर सर्ब भूतमय अहई॥
निर्गुन मत नहिं मोहि सोहाई।
सगुन ब्रह्म रति उर अधिकाई॥

ज्यांना मी विचारी, ते मुनीसुद्धा असे सांगत की, ईश्वर सर्वभूतमय आहे. हे निर्गुण मत मला आवडत नव्हते. हृदयात सगुण ब्रह्मावरचे प्रेम वाढीस लागले.॥८॥