२६ बिभीषण-रावण-युद्ध

पुनि दसकंठ क्रुद्ध होइ छाँड़ी सक्ति प्रचंड।
चली बिभीषन सन्मुख मनहुँ काल कर दंड॥ ९३॥

नंतर रावणाने क्रुद्ध होऊन प्रचंड शक्ती सोडली. ती बिभीषणासमोर अशी निघाली की, जणू काळाचा दंड.॥ ९३॥

आवत देखि सक्ति अति घोरा।
प्रनतारति भंजन पन मोरा॥
तुरत बिभीषन पाछें मेला।
सन्मुख राम सहेउ सोइ सेला॥

अत्यंत भयानक शक्ती येत आहे, असे श्रीरामांनी पाहिले. त्यांनीविचार केला की, शरणागताचे दुःख दूर करणे हे माझे ब्रीद आहे. त्यांनी त्वरित बिभीषणाला पाठीशी घातले आणि समोर होऊन ती शक्ती स्वतःझेलली.॥ १॥

लागि सक्ति मुरुछा कछु भई।
प्रभु कृत खेल सुरन्ह बिकलई॥
देखि बिभीषन प्रभु श्रम पायो।
गहि कर गदा क्रुद्ध होइ धायो॥

शक्ती लागल्यामुळे त्यांना थोडीशी मूर्च्छा आली. प्रभूंनी ही लीला करून दाखविली, परंतु देव व्याकूळ झाले. प्रभूंना त्रास झाल्याचे पाहून बिभीषण रागाने हातात गदा घेऊन धावला.॥ २॥

रे कुभाग्य सठ मंद कुबुद्धे।
तैं सुर नर मुनि नाग बिरुद्धे॥
सादर सिव कहुँ सीस चढ़ाए।
एक एक के कोटिन्ह पाए॥

आणि म्हणाला, ‘अरे अभाग्या, मूर्ख, नीच व दुर्बुद्धीच्या, तू देव, मनुष्य, मुनी, नाग या सर्वांशी वैर केलेस. तू मोठॺा आदराने शिवांना आपली शिरे अर्पण केलीस. त्यामुळे एकेकाच्या बदल्यात कोटॺावधी शिरे तुला मिळाली.॥ ३॥

तेहि कारन खल अब लगि बाँच्यो।
अब तव कालु सीस पर नाच्यो॥
राम बिमुख सठ चहसि संपदा।
अस कहि हनेसि माझ उर गदा॥

अरे दुष्टा, त्यामुळे तू आत्तापर्यंत वाचलास. आता मृत्यू तुझ्या डोक्यावर नाचत आहे. अरे मूर्खा, तू रामविमुख होऊन तुला सुख हवे काय?’ असे म्हणून बिभीषणाने रावणाच्या छातीच्या ठीक मध्यभागी गदा मारली.॥ ४॥

उर माझ गदा प्रहार घोर कठोर लागत महि परॺो।
दस बदन सोनित स्रवत पुनि संभारि धायो रिस भरॺो॥
द्वौ भिरे अतिबल मल्लजुद्ध बिरुद्ध एकु एकहि हनै।
रघुबीर बल दर्पित बिभीषनु घालि नहिं ता कहुँ गनै॥

छातीच्या मध्यभागी कठोर गदेचा प्रहार होताच तो पृथ्वीवर पडला. त्याच्या दाही मुखांतून रक्त वाहू लागले. स्वतःला सावरून तो रागाने धावला. दोन्ही अत्यंत बलवान योद्धे भिडले आणि मल्लयुद्धामध्ये एक दुसऱ्याला मारू लागले. श्रीरघुवीरांच्या बळाच्या पाठिंब्यामुळे गर्वाने बिभीषणाने रावणाला कस्पटाएवढेही मानले नाही.

उमा बिभीषनु रावनहि सन्मुख चितव कि काउ।
सो अब भिरत काल ज्यों श्रीरघुबीर प्रभाउ॥ ९४॥

शिव म्हणतात, ‘हे उमा, बिभीषण कधी रावणापुढे डोळे वर करून तरी पाहू शकत होता काय?’ परंतु आता तोच काळाप्रमाणे त्याच्याशी भिडला होता. हा श्रीरघुवीरांचाच प्रभाव होय.॥ ९४॥