१२ माल्यवानाचा रावणाला उपदेश

कछु मारे कछु घायल कछु गढ़ चढ़े पराइ।
गर्जहिं भालु बलीमुख रिपु दल बल बिचलाइ॥ ४७॥

काही मारले गेले, काही घायाळ झाले आणि काही पळून गडावर चढून गेले. आपल्या बळाने शत्रुदलाला भेदरून अस्वले व वानरवीर गर्जना करू लागले.॥ ४७॥

निसा जानि कपि चारिउ अनी।
आए जहाँ कोसला धनी॥
राम कृपा करि चितवा सबही।
भए बिगतश्रम बानर तबही॥

रात्र झाल्याचे पाहून वानरांच्या चारी तुकडॺा कोसलपती श्रीरामांकडे आल्या. श्रीरामांनी त्यांच्यावर कृपा-दृष्टी टाकताच सर्व वानरांचे श्रम दूर झाले.॥ १॥

उहाँ दसानन सचिव हँकारे।
सब सन कहेसि सुभट जे मारे॥
आधा कटकु कपिन्ह संघारा।
कहहु बेगि का करिअ बिचारा॥

तिकडे लंकेत रावणाने मंत्र्यांना बोलावले आणि जे योद्धे मारले गेले होते, त्यांची माहिती सर्वांना सांगितली. तो म्हणाला, ‘वानरांनी अर्ध्या सेनेचा संहार केला आहे. आता लवकर सांगा,काय उपाय करावा?’॥ २॥

माल्यवंत अति जरठ निसाचर।
रावन मातु पिता मंत्री बर॥
बोला बचन नीति अति पावन।
सुनहु तात कछु मोर सिखावन॥

माल्यवंत नावाचा एक अत्यंत वयोवृद्ध राक्षस होता. तो रावणाचा आजोबा आणि श्रेष्ठ मंत्री होता. तो अत्यंत पवित्र नीतीने बोलला, ‘बाळा! माझेहि बोलणे ऐक.॥ ३॥

जब ते तुम्ह सीता हरि आनी।
असगुन होहिं न जाहिं बखानी॥
बेद पुरान जासु जसु गायो।
राम बिमुख काहुँ न सुख पायो॥

जेव्हापासून तू सीतेला हरण करून आणलेस, तेव्हापासून इतके अपशकुन होत आहेत की, त्यांचे वर्णन करणेही कठीण. वेद-पुराणांनी ज्यांची कीर्ती गायिली आहे, त्या श्रीरामांशी विन्मुख झाल्यावर कुणालाही सुख लाभलेले नाही.॥ ४॥

हिरन्याच्छ भ्राता सहित मधु कैटभ बलवान।
जेहिं मारे सोइ अवतरेउ कृपासिंधु भगवान॥ ४८(क)॥

हिरण्यकशिपू व हिरण्याक्ष आणि बलवान मधु-कैटभ यांना ज्यांनी मारले, तेच कृपासागर भगवान श्रीरामांच्या रूपाने अवतरले आहेत.॥ ४८(क)॥