११ श्रीसीताहरण

सून बीच दसकंधर देखा।
आवा निकट जती कें बेषा॥
जाकें डर सुर असुर डेराहीं।
निसि न नीद दिन अन्न न खाहीं॥

जवळ कुणी नाही, अशी संधी बघून रावण संन्यासी वेषात सीतेजवळ आला. ज्याच्या भीतीमुळे देव आणि दैत्य इतके घाबरत की, त्यांना रात्री झोप येत नसे आणि दिवसा पोटभर जेवणही जात नसे.॥ ४॥

सो दससीस स्वान की नाईं।
इत उत चितइ चला भड़िहाईं॥
इमि कुपंथ पग देत खगेसा।
रह न तेज तन बुधि बल लेसा॥

तोच रावण कुत्र्याप्रमाणे इकडे-तिकडे पहात चोरी करण्यास निघाला. काकभुशुंडी म्हणतात, ‘हे गरुडा, अशाप्रकारे कुमार्गावर पाऊल ठेवताच शरीरामध्ये तेज, बुद्धी व बळ यांचा लेशही उरत नाही.’॥ ५॥

नाना बिधि करि कथा सुहाई।
राजनीति भय प्रीति देखाई॥
कह सीता सुनु जती गोसाईं।
बोलेहु बचन दुष्ट की नाईं॥

रावणाने अनेक प्रकारच्या छान गोष्टी रचून सीतेला राजनीती, भय आणि प्रेम दाखविले. सीता म्हणाली, ‘हे संन्याश्या! तू तर दुष्टासारखे बोललास.’॥ ६॥

तब रावन निज रूप देखावा।
भई सभय जब नाम सुनावा॥
कह सीता धरि धीरजु गाढ़ा।
आइ गयउ प्रभु रहु खल ठाढ़ा॥

तेव्हा रावणाने आपले खरे रूप दाखविले आणि जेव्हा आपले नाव सांगितले, तेव्हा सीता भयभीत झाली. तिने मोठॺा धीराने म्हटले, ‘अरे दुष्टा, थांब तर खरा! प्रभू आले.’॥ ७॥

जिमि हरिबधुहि छुद्र सस चाहा।
भएसि कालबस निसिचर नाहा॥
सुनत बचन दससीस रिसाना।
मन महुँ चरन बंदि सुख माना॥

ज्याप्रमाणे सिंहिणीची अभिलाषा तुच्छ सशाला वाटते, त्याचप्रमाणे अरे राक्षसराज, तू माझी इच्छा धरल्याने काळाला वश झाला आहेस.’ हे ऐकून रावणाला राग आला, परंतु मनात त्याने सीतेच्या चरणांना वंदन करून आनंद मानला.॥ ८॥

क्रोधवंत तब रावन लीन्हिसि रथ बैठाइ।
चला गगनपथ आतुर भयँ रथ हाँकि न जाइ॥ २८॥

नंतर रागारागाने रावणाने सीतेला रथात बसविले आणि तो मोठॺा लगबगीने आकाशमार्गाने निघाला. परंतु भीतीमुळे त्याला रथ हाकता येत नव्हता.॥ २८॥

हा जग एक बीर रघुराया।
केहिं अपराध बिसारेहु दाया॥
आरति हरन सरन सुखदायक।
हा रघुकुल सरोज दिननायक॥

सीता विलाप करू लागली की, ‘हे जगातील अद्वितीय वीर रघुनाथ, कोणत्या अपराधासाठी तुम्ही माझ्यावरील दया विसरलात. हे दुःखांचे हरण करणारे, हे शरणागताला सुख देणारे, हे रघुकुलरूपी कमळाचे सूर्य,॥ १॥

हा लछिमन तुम्हार नहिं दोसा।
सो फलु पायउँ कीन्हेउँ रोसा॥
बिबिध बिलाप करति बैदेही।
भूरि कृपा प्रभु दूरि सनेही॥

हे लक्ष्मणा, तुझा दोष नाही. मी तुझ्यावर रागावले, त्याचे फळ मला मिळाले.’ जानकी अनेक प्रकारे विलाप करीत होती की, ‘अरेरे, प्रभूंची कृपा फार मोठी आहे, परंतु ते प्रेमळ प्रभू फार दूर राहिले.॥ २॥

बिपति मोरि को प्रभुहि सुनावा।
पुरोडास चह रासभ खावा॥
सीता कै बिलाप सुनि भारी।
भए चराचर जीव दुखारी॥

प्रभूंना माझी ही विपत्ती कोण सांगणार? यज्ञातील पुरोडाश गाढव खाऊ पहात आहे.’ सीतेचा विलाप ऐकून चराचर जीव दुःखी झाले.॥ ३॥