०३ अत्रि-मिलन स्तुति

सकल मुनिन्ह सन बिदा कराई।
सीता सहित चले द्वौ भाई॥
अत्रि के आश्रम जब प्रभु गयऊ।
सुनत महामुनि हरषित भयऊ॥

म्हणून सर्व मुनींचा निरोप घेऊन व सीतेला बरोबर घेऊन दोघे बंधू निघाले. जेव्हा प्रभू अत्रिमुनींच्या आश्रमात आले, तेव्हा त्यांच्या आगमनाची वार्ता ऐकून महामुनींना आनंद झाला.॥ २॥

पुलकित गात अत्रि उठि धाए।
देखि रामु आतुर चलि आए॥
करत दंडवत मुनि उर लाए।
प्रेम बारि द्वौ जन अन्हवाए॥

त्यांचे शरीर पुलकित झाले. अत्री मुनी उठून धावत गेले. ते धावत येत असल्याचे पाहून श्रीराम आणखी वेगाने पुढे गेले. दंडवत करीत असतानाच मुनींनी श्रीरामांना उठवून हृदयाशी धरले आणि प्रेमाश्रूंनी दोघा बंधूंना न्हाऊ घातले.॥ ३॥

देखि राम छबि नयन जुड़ाने।
सादर निज आश्रम तब आने॥
करि पूजा कहि बचन सुहाए।
दिए मूल फल प्रभु मन भाए॥

श्रीरामांचे सौंदर्य पाहून मुनींचे नेत्र तृप्त झाले. ते त्यांना आदराने आश्रमात घेऊन आले. पूजा केल्यावर सुंदर बोलून मुनींनी मुळे-फळे दिली, ती प्रभूंना खूप आवडली.॥ ४॥

प्रभु आसन आसीन भरि लोचन सोभा निरखि।
मुनिबर परम प्रबीन जोरि पानि अस्तुति करत॥ ३॥

प्रभू आसनावर विराजमान झाले. डोळे भरून त्यांचे लावण्य पाहून ज्ञानी मुनिश्रेष्ठ हात जोडून स्तुती करू लागले.॥ ३॥

नमामि भक्त वत्सलं। कृपालु शील कोमलं।
भजामि ते पदांबुजं। अकामिनां स्वधामदं॥ १॥

‘हे भक्तवत्सल, हे कृपाळू, हे कोमल स्वभावाचे, मी तुम्हांला नमस्कार करतो. निष्काम पुरुषांना आपले परमधाम देणाऱ्या तुमच्या चरणकमलांना मी भजतो.॥ १॥

निकाम श्याम सुंदरं। भवाम्बुनाथ मंदरं।
प्रफुल्ल कंज लोचनं। मदादि दोष मोचनं॥ २॥

तुम्ही अत्यंत सुंदर, सावळे, संसाररूपी समुद्राचे मंथन करण्यासाठी मंदराचलरूप, प्रफुल्लित कमलासमान नेत्रांचे आणि मद इत्यादी दोषांपासून मुक्त करणारे आहात.॥ २॥

प्रलंब बाहु विक्रमं। प्रभोऽप्रमेय वैभवं।
निषंग चाप सायकं। धरं त्रिलोक नायकं॥ ३॥

हे प्रभो, तुमच्या लांब भुजांचा पराक्रम आणि तुमचे ऐश्वर्य बुद्धीपलीकडील आहे. भाते व धनुष्य-बाण धारण करणारे तुम्ही तिन्ही लोकांचे स्वामी,॥ ३॥

दिनेश वंश मंडनं। महेश चाप खंडनं।
मुनींद्र संत रंजनं। सुरारि वृंद भंजनं॥ ४॥

सूर्यवंशाचे भूषण, महादेवांचे धनुष्य मोडणारे, मुनिराज व संतांना आनंद देणारे तसेच देवांचे शत्रू असलेल्या असुरांचे समूह नष्ट करणारे आहात.॥ ४॥

मनोज वैरि वंदितं। अजादि देव सेवितं।
विशुद्ध बोध विग्रहं। समस्त दूषणापहं॥ ५॥

तुम्हांला कामदेवाचे शत्रू असलेले महादेव वंदन करतात. ब्रह्मदेव इत्यादी देव तुमची सेवा करतात. तुमचा विग्रह विशुद्ध ज्ञानमय असून तुम्ही संपूर्ण दोषांचा नाश करणारे आहात.॥ ५॥

नमामि इंदिरा पतिं। सुखाकरं सतां गतिं।
भजे सशक्ति सानुजं। शची पति प्रियानुजं॥ ६॥

हे लक्ष्मीपती, हे सुखनिधान, हे सत्पुरुषांचे आश्रय, मी तुम्हांला नमस्कार करतो. हे इंद्राचे प्रिय अनुज वामनावतार, स्वरूपभूत शक्ती सीता व लक्ष्मण यांचेसह मी तुम्हांला भजतो.॥ ६॥

त्वदंघ्रि मूल ये नराः। भजंति हीन मत्सराः।
पतंति नो भवार्णवे। वितर्क वीचि संकुले॥ ७॥

जे लोक मत्सररहित होऊन आपल्या चरण-कमलांची सेवा करतात, ते तर्क-वितर्करूपी तरंगांनी पूर्ण असलेल्या संसाररूपी समुद्रात पडत नाहीत.॥ ७॥

विविक्त वासिनः सदा। भजंति मुक्तये मुदा।
निरस्य इंद्रियादिकं। प्रयांति ते गतिं स्वकं॥ ८॥

जे एकांतवासी लोक मुक्तीसाठी विषयांपासून इंद्रियादींचा निग्रह करून तुम्हांला प्रेमाने भजतात, ते तुमच्या गतीला प्राप्त होतात.॥ ८॥

तमेकमद्भुतं प्रभुं। निरीहमीश्वरं विभुं।
जगद्गुरुं च शाश्वतं। तुरीयमेव केवलं॥९॥

जे अद्वितीय, मायिक जगाहून विलक्षण, सर्वसमर्थ, इच्छारहित, सर्वांचे स्वामी, व्यापक, जगद्गुरू, नित्य, तिन्ही गुणांपलीकडील आणि आपल्या स्वरूपात स्थित असलेले असे तुम्ही आहात.॥९॥

भजामि भाव वल्लभं। कुयोगिनां सुदुर्लभं।
स्वभक्त कल्प पादपं। समं सुसेव्यमन्वहं॥ १०॥

आणि जे भावप्रिय, विषयी पुरुषांना अत्यंत दुर्लभ, आपल्या भक्तांच्या सर्व कामना पूर्ण करणारे कल्पवृक्ष, पक्षपातरहित आणि नित्य आनंदाने सेवा करण्यास योग्य आहात, अशा तुम्हांला मी निरंतर भजतो.॥ १०॥

अनूप रूप भूपतिं। नतोऽहमुर्विजा पतिं।
प्रसीद मे नमामि ते। पदाब्ज भक्ति देहि मे॥ ११॥

हे अनुपम सुंदर, हे पृथ्वीपती, हे जानकीनाथ, मी तुम्हांला प्रणाम करतो. माझ्यावर प्रसन्न व्हा. मी तुम्हांला नमस्कार करतो. मला आपल्या चरणकमलांची भक्ती द्या.॥ ११॥

पठंति ये स्तवं इदं। नरादरेण ते पदं।
व्रजंति नात्र संशयं। त्वदीय भक्ति संयुताः॥ १२॥

जे लोक ही स्तुती आदराने म्हणतील, ते तुमच्या भक्तीने युक्त होऊन तुमच्या परमपदास प्राप्त होतील, यात शंका नाही.’॥ १२॥

बिनती करि मुनि नाइ सिरु कह कर जोरि बहोरि।
चरन सरोरुह नाथ जनि कबहुँ तजै मति मोरि॥ ४॥

मुनींनी अशी विनंती करून नतमस्तक होऊन, हात जोडून म्हटले, ‘हे नाथ, माझी बुद्धी तुमचे चरण-कमल कधी न सोडो.’॥ ४॥