४३ श्रीरामांकडून भरतमहिमावर्णन

सुनि सुर बचन लखन सकुचाने।
राम सीयँ सादर सनमाने॥
कही तात तुम्हनीति सुहाई।
सब तें कठिन राजमदु भाई॥

देववाणी ऐकून लक्ष्मण ओशाळला. श्रीरामांनी व सीतेने आदरपूर्वक त्याचा सन्मान करून म्हटले की, ‘वत्सा! तू फार चांगली नीती सांगितलीस. हे बंधो, राज्याचा मद हा फार कठीण मद आहे.॥ ३॥

जो अचवँत नृप मातहिं तेई।
नाहिन साधुसभा जेहिं सेई॥
सुनहु लखनभल भरत सरीसा।
बिधि प्रपंच महँ सुना न दीसा॥

ज्यांनी साधूंचा सत्संग केलेला नाही, तेच राजे राजमदरूपी मदिरा पिताच धुंद होऊन जातात. हे लक्ष्मणा ऐक. भरतासारखा उत्तम पुरुष ब्रह्मदेवाच्या सृष्टीमध्ये कुठे ऐकलेला नाही की पाहिलेला नाही.

भरतहि होइ न राजमदु बिधि हरि हर पद पाइ।
कबहुँ कि काँजी सीकरनि छीरसिंधु बिनसाइ॥ २३१॥

अयोध्येचे राज्य ते काय, ब्रह्मदेव, विष्णू, महादेव यांचे पद मिळाले, तरी भरताला मद होणार नाही. आंबट थेंबांनी क्षीरसमुद्र कधी नासतो का?॥ २३१॥

तिमिरु तरुन तरनिहि मकु गिलई।
गगनु मगन मकु मेघहिं मिलई॥
गोपदजल बूड़हिं घटजोनी।
सहज छमा बरु छाड़ै छोनी॥

जरी माध्यान्हीच्या सूर्याला अंधकाराने गिळून टाकले, आकाश हे मेघांमध्ये विरून गेले, गाईच्या खुराइतक्या पाण्यात अगस्त्य मुनी बुडाले आणि पृथ्वीने आपली स्वाभाविक सहनशीलता सोडून दिली,॥ १॥

मसकफूँकमकुमेरु उड़ाई।
होइ न नृपमदु भरतहि भाई॥
लखनतुम्हार सपथ पितु आना।
सुचि सुबंधु नहिं भरत समाना॥

डासाच्या फुंकरीने सुमेरू उडून गेला, तरीही हे बंधो, भरताला कधी राजमद बाधू शकणार नाही. मी तुझी व बाबांची शपथ घेऊन सांगतो की, भरतासारखा पवित्र व उत्तम भाऊ जगात नाही.॥ २॥

सगुनु खीरु अवगुन जलु ताता।
मिलइ रचइ परपंचु बिधाता॥
भरतु हंस रबिबंस तड़ागा।
जनमि कीन्ह गुन दोष बिभागा॥

हे बाळा! गुणरूपी दूध व अवगुणरूपी पाणी मिसळून विधाता या जगाची रचना करतो. परंतु भरताने सूर्यवंशरूपी तलावात हंसरूपाने जन्म घेऊन गुण व दोष यांना वेगवेगळे केलेले आहे.॥ ३॥

गहिगुन पय तजि अवगुन बारी।
निज जस जगत कीन्हि उजिआरी॥
कहत भरत गुनसीलु सुभाऊ।
पेम पयोधि मगन रघुराऊ॥

गुणरूपी दूध घेऊन व अवगुणरूपी जल टाकून देऊन भरताने आपल्या कीर्तीने जगाला उजळून टाकले आहे.’ भरताचे गुण, शील व स्वभाव हे सांगता सांगता श्रीरघुनाथ प्रेमसमुद्रात मग्न झाले.॥ ४॥

सुनि रघुबर बानी बिबुध देखि भरत पर हेतु।
सकल सराहत राम सो प्रभु को कृपानिकेतु॥ २३२॥

श्रीरामचंद्रांची वाणी ऐकून आणि भरतावर असलेले त्यांचे प्रेम पाहून सर्व देव त्यांची स्तुती करीत म्हणू लागले की, ‘श्रीरामांसारखा कृपा-धाम असलेला प्रभू दुसरा कोण आहे?॥ २३२॥

जौं नहोतजग जनमभरत को।
सकल धरम धुर धरनि धरत को॥
कबि कुल अगमभरतगुन गाथा।
को जानइ तुम्ह बिनु रघुनाथा॥

जर जगात भरताचा जन्म झाला नसता, तर पृथ्वीवर सर्व धर्मांची धुरा कुणी धारण केली असती? हे रघुनाथ, कविकुलालाही अगम्य असलेली भरताच्या गुणांची कथा तुमच्याखेरीज दुसरा कोण जाणू शकणार?’॥ १॥