२१ तापस प्रकरण

तेहि अवसर एक तापसु आवा।
तेजपुंज लघुबयस सुहावा॥
कबिअलखितगतिबेषु बिरागी।
मन क्रम बचन राम अनुरागी॥

त्याचवेळी एक तापसी तेथे आला. तो तेजःपुंज, लहान वयाचा आणि सुंदर होता. तो कवी होता पण आपला परिचय देऊ इच्छित नव्हता. तो बैराग्याच्या वेषात होता आणि मन-वचन-कर्माने श्रीरामांचा भक्त होता.॥ ४॥
(हा तापसाचा प्रसंग प्रक्षिप्त असावा, असे काही टीकाकारांचे मत आहे. परंतु हा प्रसंग सर्व प्राचीन प्रतींमध्ये आहे. गोस्वामी तुलसीदास हे अनुभवी होते. हा प्रसंग आणण्याचे काय रहस्य आहे, हे समजत नाही. त्या तापसाला ‘कबि अलखित गती’ म्हटले आहे. कोण ते निश्चितपणे सांगता येत नाही. आमच्या मते तो तापस हा हनुमान किंवा स्वतः ध्यानस्थ तुलसीदास असावेत.)

सजल नयन तन पुलकि निज इष्टदेउ पहिचानि।
परेउ दंड जिमि धरनितल दसा न जाइ बखानि॥ ११०॥

आपल्या इष्टदेवास पाहून त्याच्या नेत्रांतून पाणी वाहू लागले. शरीर पुलकित झाले आणि त्याने पृथ्वीवर लोटांगण घातले. त्याच्या प्रेमविव्हळ दशेचे वर्णन करणे कठीण होते.॥ ११०॥

राम सप्रेम पुलकि उर लावा।
परम रंक जनु पारसु पावा॥
मनहुँ प्रेमु परमारथु दोऊ।
मिलत धरें तन कह सबु कोऊ॥

श्रीरामांनी त्याला प्रेमाने हृदयाशी धरले. त्याला इतका आनंद झाला की, महादरिद्री माणसाला परीस लाभावा. पाहणारे सर्वजण म्हणू लागले की, जणू प्रेम व परमार्थ हे दोघे साकार होऊन भेटत आहेत.॥ १॥

बहुरिलखन पायन्हसोइ लागा।
लीन्ह उठाइ उमगि अनुरागा॥
पुनि सियचरनधूरिधरि सीसा।
जननि जानि सिसु दीन्हि असीसा॥

मग तो तपस्वी लक्ष्मणांच्या चरणी लागला. त्याने प्रेमभवाने त्याला उठवले. नंतर त्याने सीतेची चरण-धूळ आपल्या मस्तकी धारण केली. सीता मातेनेही त्याला आपले लहान मूल समजून आशीर्वाद दिला.॥ २॥

कीन्ह निषाद दंडवत तेही।
मिलेउ मुदित लखि राम सनेही॥
पिअत नयन पुट रूपु पियूषा।
मुदित सुअसनु पाइ जिमि भूखा॥

त्यानंतर निषादराजाने त्याला दंडवत घातला. श्रीरामांचा भक्त समजून तो निषादाला आनंदाने भेटला. तो तपस्वी आपल्या नेत्ररूपी द्रोणांनी श्रीरामांच्या सौंदर्याचे पान करू लागला आणि इतका आनंदित झाला की, एखादा भुकेला माणूस सुंदर भोजन मिळाल्यावर होतो तसा.॥ ३॥

तेपितु मातु कहहु सखि कैसे।
जिन्ह पठए बन बालक ऐसे॥
राम लखन सियरूपु निहारी।
होहिं सनेह बिकल नर नारी॥

इकडे गावातील स्त्रिया म्हणत होत्या की, ‘हे सखी, ते माता-पिता किती निष्ठुर आहेत, ज्यांनी अशा सुंदर सुकुमार बालकांना वनात धाडले?’ श्रीराम, लक्ष्मण आणि सीता यांचे रूप पाहून सर्व स्त्री-पुरुष प्रेमाने व्याकूळ होत.॥ ४॥