०१ मंगलाचरण

श्लोक

यस्याङ्के च विभाति भूधरसुता देवापगा मस्तके।
भाले बालविधुर्गले च गरलं यस्योरसि व्यालराट्।
सोऽयं भूतिविभूषणः सुरवरः सर्वाधिपः सर्वदा।
शर्वः सर्वगतः शिवः शशिनिभः श्रीशङ्करः पातु माम्॥ १॥

ज्यांच्या अंकावर हिमाचलसुता पार्वती, मस्तकावर गंगा, ललाटावर बालचंद्र, कंठामध्ये हलाहल विष, वक्षःस्थलावर सर्पराज शेष सुशोभित आहे, ते भस्म-विभूषित, देवांमध्ये श्रेष्ठ, सर्वेश्वर, सर्वसंहारक, सर्वव्यापक, कल्याणरूप, चंद्रासमान शुभ्रवर्ण असलेले श्रीशंकर सदा माझे रक्षण करोत.॥ १॥

प्रसन्नतां या न गताभिषेकतस्तथा न मम्ले वनवासदुःखतः।
मुखाम्बुजश्री रघुनन्दनस्य मे सदास्तु सा मञ्जुलमङ्गलप्रदा॥ २॥

रघुकुलाला आनंद देणाऱ्या श्रीरामचंद्रांच्या मुखारविंदाची जी शोभा राज्याभिषेकाची वार्ता ऐकून प्रसन्नही झाली नाही आणि वनवासाच्या दुःखाने खिन्नही झाली नाही, ती मला सदा सुंदर मांगल्य देणारी होवो.॥२॥

नीलाम्बुजश्यामलकोमलाङ्गं सीतासमारोपितवामभागम्।
पाणौ महासायकचारुचापं नमामि रामं रघुवंशनाथम्॥ ३॥

ज्यांचे अंग नील कमलासमान श्याम व कोमल आहे, सीतादेवी ज्यांच्या वामांगी विराजमान आहे आणि ज्यांच्या हाती अमोघ बाण व सुंदर धनुष्य आहे, त्या रघुवंशाचे स्वामी श्रीरामचंद्रांना मी नमस्कार करतो.॥ ३॥

श्रीगुरु चरन सरोज रज निज मनु मुकुरु सुधारि।
बरनउँ रघुबर बिमल जसु जो दायकु फल चारि॥

श्रीगुरूंच्या चरण-कमलांच्या धूळीने मनरूपी दर्पण स्वच्छ करून मी श्रीरघुनाथांच्या निर्मल कीर्तीचे वर्णन करतो. ती धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष ही चारी फले प्राप्त करून देणारी आहे.॥

जब तें रामु ब्याहि घर आए।
नित नव मंगल मोद बधाए॥
भुवन चारिदस भूधर भारी।
सुकृत मेघ बरषहिं सुख बारी॥

श्रीरामचंद्र विवाह करून घरी परतले, तेव्हापासून अयोध्येमध्ये नित्य नवीन मंगल चालले होते आणि आनंदानिमित्त अभिनंदने झडत होती. जणू चौदा लोकरूपी मोठॺा पर्वतांवर पुण्यरूपी मेघ सुखरूपी जलाचा वर्षाव करत होते.॥ १॥

रिधि सिधि संपति नदीं सुहाई।
उमगि अवध अंबुधि कहुँ आई॥
मनिगन पुर नर नारि सुजाती।
सुचि अमोल सुंदर सब भाँती॥

ऋद्धी-सिद्धी आणि संपत्तिरूपी सुंदर नद्या दुथडी वाहात अयोध्यारूपी समुद्राला येऊन मिळत होत्या. नगरातील स्त्री-पुरुष म्हणजे बहुमोल रत्नांचे समूह होते. जे सर्व प्रकारे पवित्र, अमूल्य आणि सुंदर होते.॥ २॥

कहि न जाइ कछु नगर बिभूती।
जनु एतनिअ बिरंचि करतूती॥
सब बिधि सब पुर लोग सुखारी।
रामचंद मुख चंदु निहारी॥

नगराचे ऐश्वर्य काही सांगणे शक्य नाही. जणू ब्रह्मदेवांच्या कलाकुसरीची ही परिसीमाच आहे, असे वाटत होते. सर्व नगरनिवासी श्रीरामचंद्रांचा मुखचंद्र पाहून सर्व प्रकारे सुखी होत होते.॥ ३॥

मुदित मातु सब सखीं सहेली।
फलित बिलोकि मनोरथ बेली॥
राम रूपु गुन सीलु सुभाऊ।
प्रमुदित होइ देखि सुनि राऊ॥

सर्व माता व सख्या या आपल्या मनोरथरूपी वेलींना फळे आल्याचे पाहून आनंदित होत होत्या. श्रीरामांचे रूप, गुण, शील आणि स्वभाव पाहून-ऐकून राजा दशरथ फारच आनंदित होत होते.॥ ४॥