२९ शिवांच्या विवाहाची तयारी

लगे सँवारन सकल सुर बाहन बिबिध बिमान।
होहिं सगुन मंगल सुभद करहिं अपछरा गान॥ ९१॥

सर्व देव आपापली तऱ्हेतऱ्हेची वाहने आणि विमाने सजवू लागले. शुभ शकुन होऊ लागले आणि अप्सरा गाणी गाऊ लागल्या.॥ ९१॥

सिवहि संभु गन करहिं सिंगारा।
जटा मुकुट अहि मौरु सँवारा॥
कुंडल कंकन पहिरे ब्याला।
तन बिभूति पट केहरि छाला॥

शिवगण शिवांना सजवू लागले. जटांचा मुकुट बनवून त्यावर सर्पांचा मोर जडविला. शिवांनी सापांची कुंडले आणि कंकण धारण केले. शरीरावर भस्मलेपन केले आणि वस्त्राऐवजी व्याघ्रांबर नेसले.॥ १॥

ससि ललाट सुंदर सिर गंगा।
नयन तीनि उपबीत भुजंगा॥
गरल कंठ उर नर सिर माला ।
असिव बेष सिवधाम कृपाला॥

शिवांच्या सुंदर मस्तकावर चंद्रमा, गंगा, त्रिनेत्र, सापाचे यज्ञोपवीत, कंठात विष आणि छातीवर नरमुंडमाळा होत्या. अशाप्रकारे त्यांचा वेष अशुभ असूनही ते कल्याणाचे निधान आणि कृपाळू होते.॥ २॥

कर त्रिसूल अरु डमरु बिराजा।
चले बसहँ चढ़ि बाजहिं बाजा॥
देखि सिवहि सुरत्रिय मुसुकाहीं।
बर लायक दुलहिनि जग नाहीं॥

त्यांच्या एका हातात त्रिशूळ आणि दुसऱ्या हातात डमरू शोभत होता. शिव नंदीवर आरूढ झाले. वाद्ये वाजू लागली. शिवांना पाहून देवांगना हसू लागल्या.(त्या म्हणू लागल्या की,) या वराला योग्य अशी नवरी साऱ्या जगात सापडणार नाही.॥ ३॥

बिष्नु बिरंचि आदि सुरब्राता।
चढ़ि चढ़ि बाहन चले बराता॥
सुर समाज सब भाँति अनूपा।
नहिं बरात दूलह अनुरूपा॥

विष्णू, ब्रह्मदेव इत्यादी देव-समाज आपापल्या वाहनात बसून वऱ्हाडातून निघाले. देवांचा समुदाय सर्व प्रकारे अनुपम होता, परंतु ते वऱ्हाड वराला शोभेसे नव्हते.॥ ४॥

बिष्नु कहा अस बिहसि तब बोलि सकल दिसिराज।
बिलग बिलग होइ चलहु सब निज निज सहित समाज॥ ९२॥

तेव्हा भगवान विष्णूंनी सर्व दिक्पालांना बोलावून हसत सांगितले की, ‘सर्वजण आपापल्या परिवारासह वेगवेगळे चला.॥ ९२॥

बर अनुहारि बरात न भाई।
हँसी करैहहु पर पुर जाई॥
बिष्नु बचन सुनि सुर मुसुकाने।
निज निज सेन सहित बिलगाने॥

अरे बाबांनो, आपले हे वऱ्हाड वराच्या योग्यतेचे नाही. परक्याठिकाणी गेल्यावर आपले हसे करून घेणार काय?’ भगवान विष्णूंचे बोलणे ऐकून देव हसले आणि आपापला लवाजमा घेऊन वेगवेगळे चालू लागले.॥ १॥

मनहीं मन महेसु मुसुकाहीं।
हरि के बिंग्य बचन नहिं जाहीं॥
अति प्रिय बचन सुनत प्रिय केरे।
भृंगिहि प्रेरि सकल गन टेरे॥

(हे पाहून) महादेव मनात हसून म्हणाले की, ‘भगवान विष्णूंची थट्टेची सवय सुटायची नाही.’ आपल्या आवडत्या भगवान विष्णूंचे बोलणे ऐकून शंकरांनी भृंगीला पाठवून आपल्या सर्व गणांना बोलावून घेतले.॥ २॥

सिव अनुसासन सुनि सब आए।
प्रभु पद जलज सीस तिन्ह नाए॥
नाना बाहन नाना बेषा।
बिहसे सिव समाज निज देखा॥

शिवांची आज्ञा मिळताच सर्व गण आले आणि त्यांनी स्वामींच्या चरणी मस्तक ठेवले. तऱ्हेतऱ्हेची वाहने आणि तऱ्हेतऱ्हेचा वेष केलेला आपला परिवार पाहून शिवांना हसू आले.॥ ३॥

कोउ मुखहीन बिपुल मुख काहू।
बिनु पद कर कोउ बहु पद बाहू॥
बिपुल नयन कोउ नयन बिहीना।
रिष्टपुष्ट कोउ अति तनखीना॥

त्यामध्ये कोणी विना तोंडाचा, कोणाला अनेक तोंडे, कोणी हाता-पायांविना, तर कोणी अनेक हाता-पायांचा. कुणाला अनेक डोळे, तर कुणाला एकही डोळा नाही. कुणी गलेलठ्ठ तर कुणी फारच किडकिडीत.॥ ४॥

तन खीन कोउ अति पीन पावन कोउ अपावन गति धरें।
भूषन कराल कपाल कर सब सद्य सोनित तन भरें॥
खर स्वान सुअर सृकाल मुख गन बेष अगनित को गनै।
बहु जिनस प्रेत पिसाच जोगि जमात बरनत नहिं बनै॥

कोणी अस्थिपंजर तर कुणी गुबगुबीत, कुणी पवित्र तर कुणी अपवित्र वेष धारण केलेला. कुणी भयंकर दागिने घालून हातामध्ये नर कपाल घेतलेले व शरीराला ताजे रक्त माखलेले. कुणाची तोंडे गाढवासारखी, कुणाची कुत्र्यासारखी, कुणाची डुकराची तर कुणाची कोल्ह्यांची. गणांचे अगणित वेष होते. त्यांची गणना कोण करणार? अनेक प्रकारची भुते, पिशाच आणि योगिनींचे समुदाय होते. त्यांचे तर वर्णन करणेही अशक्य.

नाचहिं गावहिं गीत परम तरंगी भूत सब।
देखत अति बिपरीत बोलहिं बचन बिचित्र बिधि॥ ९३॥

भूत-प्रेते नाचत आहेत, गात आहेत. ते सर्वजण मोठॺा मजेत आहेत. दिसायला फार विचित्र वाटत आहेत आणि अचकट-विचकट बोलत आहेत.॥ ९३॥

जस दूलहु तसि बनी बराता।
कौतुक बिबिध होहिं मग जाता॥
इहाँ हिमाचल रचेउ बिताना।
अति बिचित्र नहिं जाइ बखाना॥

जसा नवरदेव तसे त्याचे वऱ्हाड. वाटेने जाताना तऱ्हेतऱ्हेची मजा चालली होती. इकडे हिमाचलाने असा विलक्षण मंडप केला होता की, त्याचे वर्णन करता येत नाही.॥ १॥

सैल सकल जहँ लगि जग माहीं।
लघु बिसाल नहिं बरनि सिराहीं॥
बन सागर सब नदीं तलावा।
हिमगिरि सब कहुँ नेवत पठावा॥

जगामध्ये जितके लहान-मोठे पर्वत होते की, ज्यांचे वर्णन करून संपणार नाही, तसेच जितकी वने, समुद्र, नद्या व तलाव होते, त्या सर्वांना हिमालयाने लग्नाचे निमंत्रण पाठविले.॥ २॥

कामरूप सुंदर तन धारी।
सहित समाज सहित बर नारी॥
गए सकल तुहिनाचल गेहा।
गावहिं मंगल सहित सनेहा॥

ते सर्व आपापल्या इच्छेप्रमाणे सुंदर रूपे धारण करून आपल्या सुंदर स्त्रिया आणि परिवाराला बरोबर घेऊन हिमालयाच्या घरी आले. सर्वांनी मोठॺा प्रेमाने मंगल गीते गाईली.॥ ३॥

प्रथमहिं गिरि बहु गृह सँवराए।
जथाजोगु तहँ तहँ सब छाए॥
पुर सोभा अवलोकि सुहाई।
लागइ लघु बिरंचि निपुनाई॥

हिमालयाने प्रारंभीच पुष्कळशी घरे सुसज्ज करून ठेवली होती. त्या ठिकाणी ज्याच्या त्याच्या योग्यतेप्रमाणे सर्वजण उतरले. नगराची सुंदर शोभा पाहून ब्रह्मदेवाचे रचनाचातुर्य तुच्छ वाटत होते.॥ ४॥

लघु लाग बिधि की निपुनता अवलोकि पुर सोभा सही।
बन बाग कूप तड़ाग सरिता सुभग सब सक को कही॥
मंगल बिपुल तोरन पताका केतु गृह गृह सोहहीं।
बनिता पुरुष सुंदर चतुर छबि देखि मुनि मन मोहहीं॥

नगराची शोभा पाहून ब्रह्मदेवाचे नैपुण्य खरोखरच तुच्छ वाटत होते. वन, बागा, विहिरी, तलाव, नद्या सर्व काही सुंदर होते. त्यांचे वर्णन कोण करू शकेल? घरोघरी अत्यंत मंगलमय तोरणे, ध्वज-पताका शोभत होत्या. तेथील सुंदर व चतुर स्त्री-पुरुषांचे सौंदर्य पाहून मुनींचेही मन मोहित होत होते.

जगदंबा जहँ अवतरी सो पुरु बरनि कि जाइ।
रिद्धि सिद्धि संपत्ति सुख नित नूतन अधिकाइ॥ ९४॥

ज्या नगरीत प्रत्यक्ष जगदंबेने अवतार घेतला होता, त्या नगरीचे वर्णन करता येईल काय? तेथे ऋद्धी, सिद्धी, संपत्ती आणि सुख हे नित्य नवीन वाढतच जात असते.॥ ९४॥

नगर निकट बरात सुनि आई।
पुर खरभरु सोभा अधिकाई॥
करि बनाव सजि बाहन नाना।
चले लेन सादर अगवाना॥

वऱ्हाड नगराजवळ आले, हे ऐकून नगरामध्ये धावपळ सुरू झाली. त्यामुळे त्याची शोभा आणखी वाढली. स्वागत करणारे लोक नटून-थटून आणि नाना प्रकारची वाहने सजवून मोठॺा आदराने वऱ्हाडास आणण्यास गेले.॥ १॥

हियँ हरषे सुर सेन निहारी।
हरिहि देखि अति भए सुखारी॥
सिव समाज जब देखन लागे।
बिडरि चले बाहन सब भागे॥

देवांचा समुदाय पाहून सर्वांना आनंद झाला आणि विष्णूंना पाहून सर्व अत्यंत प्रसन्न झाले. परंतु लोक जेव्हा श्रीशिवांच्याकडची मंडळी पाहू लागले, तेव्हा त्यांची सर्व वाहने (हत्ती, घोडे, रथाचे बैल इत्यादी) घाबरून पळू लागली.॥ २॥

धरि धीरजु तहँ रहे सयाने।
बालक सब लै जीव पराने॥
गएँ भवन पूछहिं पितु माता।
कहहिं बचन भय कंपित गाता॥

काही प्रौढ वयाची समजुतदार माणसे धीराने तेथे ठाम उभी राहिली. सर्व मुले तर जीव घेऊन पळाली. घरी गेल्यावर आई-वडिलांनी जेव्हा त्यांना विचारले, तेव्हा ती भीतीने थरथरत म्हणाली,॥३॥

कहिअ काह कहि जाइ न बाता।
जम कर धार किधौं बरिआता॥
बरु बौराह बसहँ असवारा।
ब्याल कपाल बिभूषन छारा॥

काय सांगायचे? काहीही सांगता येत नाही. हे वऱ्हाड आहे की यमराजाची सेना? नवरा वेडा आहे आणि बैलावर बसला आहे. साप, नर कपाल आणि राख ही त्याची भूषणे आहेत.॥ ४॥

तन छार ब्याल कपाल भूषन नगन जटिल भयंकरा।
सँग भूत प्रेत पिसाच जोगिनि बिकट मुख रजनीचरा॥
जो जिअत रहिहि बरात देखत पुन्य बड़ तेहि कर सही।
देखिहि सो उमा बिबाहु घर घर बात असि लरिकन्ह कही॥

नवऱ्याच्या अंगाला राख फासलेली आहे. साप व नर कपालाचे अलंकार आहेत. तो निर्वस्त्र, जटाधारी व भयंकर आहे. त्याच्या सोबत भयानक तोंडाची भुते, प्रेत, पिशाच, योगिनी आणि राक्षस आहेत. हे वऱ्हाड पाहून जे जिवंत राहतील ते खरोखर भाग्यवान होत आणि त्यांनाच पार्वतीचा विवाह पाहायला मिळेल. मुलांनी घरोघरी हेच सांगितले.

समुझि महेस समाज सब जननि जनक मुसुकाहिं।
बाल बुझाए बिबिध बिधि निडर होहु डरु नाहिं॥ ९५॥

शिवांच्या वऱ्हाडाचा हा परिवार पाहून सर्व मुलांचे आई-बाप हसू लागले.त्यांनी परोपरीने समजावून सांगितले की, ‘भिऊ नका, घाबरायचे काही कारण नाही.’॥ ९५॥

लै अगवान बरातहि आए।
दिए सबहि जनवास सुहाए॥
मैनाँ सुभ आरती सँवारी।
संग सुमंगल गावहिं नारी॥

स्वागतासाठी सामोरे गेलेले लोक वऱ्हाडाला घेऊन आले. त्यांनी सर्वांना सुंदर जानवश्यांमध्ये उतरविले. (पार्वतीची आई) मैनेने मंगलारती सजविली आणि तिच्या सोबतच्या स्त्रिया मंगलगीते गाऊ लागल्या.॥ १॥

कंचन थार सोह बर पानी।
परिछन चली हरहि हरषानी॥
बिकट बेष रुद्रहि जब देखा।
अबलन्ह उर भय भयउ बिसेषा॥

मैनेच्या सुंदर हातांमध्ये सोन्याचे तबक शोभत होते. अशाप्रकारे ती मोठॺा आनंदाने श्रीशिवांना ओवाळण्यासाठी निघाली. जेव्हा महादेवांचा भयंकर वेष पाहिला, तेव्हा स्त्रिया मनात भयभीत झाल्या.॥ २॥

भागि भवन पैठीं अति त्रासा।
गए महेसु जहाँ जनवासा॥
मैना हृदयँ भयउ दुखु भारी।
लीन्ही बोलि गिरीसकुमारी॥

भयंकर भीतीमुळे त्या घरात पळाल्या. जेथे जानवसा होता, तेथे श्रीशिव गेले. मैनेला फार वाईट वाटले. तिने पार्वतीला आपल्या-जवळ बोलावले.॥ ३॥

अधिक सनेहँ गोद बैठारी।
स्याम सरोज नयन भरे बारी॥
जेहिं बिधि तुम्हहिरूपु अस दीन्हा।
तेहिं जड़ बरु बाउर कस कीन्हा॥

मोठॺा प्रेमाने तिला आपल्याजवळ बसवून घेऊन ती निळ्या कमळांसारख्या नेत्रांतून अश्रू ढाळत म्हणाली, ‘ज्या विधात्याने तुला असे सुंदर रूप दिले आहे, त्या मूर्खाने तुझ्या नवऱ्याला वेंधळा कसा बनविला?॥ ४॥

कस कीन्ह बरु बौराह बिधि जेहिं तुम्हहि सुंदरता दई।
जो फलु चहिअ सुरतरुहिं सो बरबस बबूरहिं लागई॥
तुम्ह सहित गिरि तें गिरौं पावक जरौं जलनिधि महुँ परौं।
घरु जाउ अपजसु होउ जग जीवत बिबाहु न हौं करौं॥

ज्या विधात्याने तुला सौंदर्य दिले, त्याने तुझ्यासाठी बावळट नवरा कसा बनविला? जे फळ कल्पवृक्षाला लागायला हवे, ते हट्टाने बाभळीला कसे लावले? मी तुला घेऊन पर्वतावरून उडी मारीन, आगीत जळून जाईन किंवा समुद्रात उडी घेईन. घर उध्वस्त झाले आणि जगात नाचक्की झाली, तरी मी जिवंतपणी या वेडॺाशी तुझे लग्न लावणार नाही.’

भईं बिकल अबला सकल दुखित देखि गिरिनारि।
करि बिलापु रोदति बदति सुता सनेहु सँभारि॥ ९६॥

हिमालयाची पत्नी (मैना) दुःखी झाल्याचे पाहून सर्व स्त्रिया व्याकूळ होऊन गेल्या. मैना आपल्या मुलीचे प्रेम आठवून विलाप करीत होती आणि रडत-रडत म्हणत होती,॥ ९६॥

नारद कर मैं काह बिगारा।
भवनु मोर जिन्ह बसत उजारा॥
अस उपदेसु उमहि जिन्ह दीन्हा।
बौरे बरहि लागि तपु कीन्हा॥

‘मी नारदांचे असे काय वाईट केले होते, म्हणून त्यांनी माझे नांदते घर उजाड केले आणि पार्वतीला असला सल्ला दिला! त्यामुळेच तिने या बावळट वरासाठी तप केले.॥ १॥

साचेहुँ उन्ह कें मोह न माया।
उदासीन धनु धामु न जाया॥
पर घर घालक लाज न भीरा।
बाँझ कि जान प्रसव कै पीरा॥

नारदांना खरोखरच कुणाचा मोह नाही, माया नाही, धन, घर किंवा स्त्री या सर्वांपासून ते उदासीन आहेत. म्हणूनच दुसऱ्याचे घर उजाड करताना त्यांना कुणाची लाज वाटत नाही की भय वाटत नाही. वांझ स्त्रीला प्रसूतिवेदना कशा कळणार बरे?’॥ २॥

जननिहि बिकल बिलोकि भवानी।
बोली जुत बिबेक मृदु बानी॥
अस बिचारि सोचहि मति माता।
सो न टरइ जो रचइ बिधाता॥

आईला व्याकूळ झालेली पाहून पार्वती विवेकपूर्ण कोमल वाणीने म्हणाली, ‘आई, जे विधात्याने नशिबात लिहिले आहे, ते टळत नाही, असा विचार करून तू काळजी करू नकोस.॥ ३॥

करम लिखा जौं बाउर नाहू।
तौ कत दोसु लगाइअ काहू॥
तुम्ह सन मिटहिं कि बिधि के अंका।
मातु ब्यर्थ जनि लेहु कलंका॥

माझ्या नशिबी बावळट नवराच लिहिला असेल, तर कुणाला दोष का द्यायचा? हे माते, विधात्याचे लिखित तुला पुसता येईल काय? उगीच निंदेला पात्र होऊ नकोस.॥ ४॥

जनि लेहु मातु कलंकु करुना परिहरहु अवसर नहीं।
दुखु सुखु जो लिखा लिलार हमरें जाब जहँ पाउब तहीं॥
सुनि उमा बचन बिनीत कोमल सकल अबला सोचहीं।
बहु भाँति बिधिहि लगाइ दूषन नयन बारि बिमोचहीं॥

अग आई! उगीच ठपका ठेवून घेऊ नकोस. रडणे सोडून दे. ही वेळ दुःख करायची नव्हे. माझ्या भाग्यात जे सुख-दुःख लिहिले आहे, ते जेथे जाईन तेथे माझ्याबरोबर येणार.’ पार्वतीचे हे नम्र कोमल वचन ऐकून सर्व स्त्रिया हेलावून गेल्या आणि हर तऱ्हेने विधात्याला दोष लावीत अश्रू ढाळू लागल्या.

तेहि अवसर नारद सहित अरु रिषि सप्त समेत।
समाचार सुनि तुहिनगिरि गवने तुरत निकेत॥ ९७॥

हे वर्तमान ऐकताच हिमाचल नारदांना व सप्तर्षींना बरोबर घेऊन तत्काळ घरी आले.॥९७॥

तब नारद सबही समुझावा।
पूरुब कथाप्रसंगु सुनावा॥
मयना सत्य सुनहु मम बानी।
जगदंबा तव सुता भवानी॥

तेव्हा नारदांनी पूर्वजन्मीची कथा सांगून सर्वांना समजावले. ते म्हणाले, ‘हे मैने, तुला खरे सांगतो ते ऐक. तुझी मुलगी साक्षात जगज्जननी भवानी आहे.॥ १॥

अजा अनादि सक्ति अबिनासिनि।
सदा संभु अरधंग निवासिनि॥
जग संभव पालन लय कारिनि।
निज इच्छा लीला बपु धारिनि॥

ही जन्मरहित, अनादी व अविनाशिनी शक्ती आहे. श्रीशिवांच्या अर्धांगामध्ये ती नेहमी रहाते. ही जगाची उत्पत्ती, पालन व संहार करणारी आहे आणि आपल्या इच्छेनेच लीला-शरीर धारण करते.॥ २॥

जनमीं प्रथम दच्छ गृह जाई।
नामु सती सुंदर तनु पाई॥
तहँहुँ सती संकरहि बिबाहीं।
कथा प्रसिद्ध सकल जग माहीं॥

पूर्वी ही दक्षाच्या घरी जन्मली होती, तेव्हा हिचे नाव सती होते. तिला फार सुंदर देह लाभला होता. तेथेही सतीचे शंकरांशीच लग्न झाले होते. ही कथा जगप्रसिद्ध आहे.॥ ३॥

एक बार आवत सिव संगा।
देखेउ रघुकुल कमल पतंगा॥
भयउ मोहु सिव कहा न कीन्हा।
भ्रम बस बेषु सीय कर लीन्हा॥

एकदा हिने शिवांच्याबरोबर येताना वाटेत रघुकुलरूपी कमलाचे सूर्य असलेल्या श्रीरामचंद्रांना पाहिले, तेव्हा तिला शंका आली आणि तिने शिवांचे सांगणे न ऐकता त्यांची परीक्षा पाहण्यासाठी भ्रमाने सीतेचा वेष घेतला.॥ ४॥

सिय बेषु सतीं जो कीन्ह तेहिं अपराध संकर परिहरीं।
हर बिरहँ जाइ बहोरि पितु कें जग्य जोगानल जरीं॥
अब जनमि तुम्हरे भवन निज पति लागि दारुन तपु किया।
अस जानि संसय तजहु गिरिजा सर्बदा संकरप्रिया॥

सतीने (मातृसदृश) सीतेचा वेष धारण केला, या अपराधामुळे शंकरांनी तिचा (माता मानून) त्याग केला. मग ती शिवांच्या वियोगामुळे आपल्या पित्याने केलेल्या यज्ञात जाऊन तेथे योगाग्नीने स्वतः भस्म झाली. आता हिने तुमच्या घरी जन्म घेऊन आपल्या पतीसाठी कठोर तप केले आहे. हे समजून घेऊन मनातील शंका काढून टाक. पार्वती ही तर नेहमीच शिवांची प्रिया (अर्धांगिनी) आहे.’

सुनि नारद के बचन तब सब कर मिटा बिषाद।
छन महुँ ब्यापेउ सकल पुर घर घर यह संबाद॥ ९८॥

नारदांचे हे बोलणे ऐकून सर्वांच्या मनातील विषाद दूर झाला आणि एका क्षणात ही वार्ता संपूर्ण नगरात पसरली.॥ ९८॥

तब मयना हिमवंतु अनंदे।
पुनि पुनि पारबती पद बंदे॥
नारि पुरुष सिसु जुबा सयाने।
नगर लोग सब अति हरषाने॥

मग मैना व हिमाचल दोघेही आनंदून गेले आणि ते वारंवार पार्वतीच्या पाया पडले. नगरातील स्त्री-पुरुष, मुले, तरुण आणि वृद्ध हे सारेच फार प्रसन्न झाले.॥ १॥

लगे होन पुर मंगल गाना।
सजे सबहिं हाटक घट नाना॥
भाँति अनेक भई जेवनारा।
सूपसास्त्र जस कछु ब्यवहारा॥

नगरामध्ये मंगल गीते गाईली जाऊ लागली आणि सर्वांनी तऱ्हेतऱ्हेचे सुवर्ण कलश सजविले. पाकशास्त्रातील पद्धतीप्रमाणे अनेक प्रकारचे भोजन-पदार्थ बनविले गेले.॥ २॥

सो जेवनार कि जाइ बखानी।
बसहिं भवन जेहिं मातु भवानी॥
सादर बोले सकल बराती।
बिष्नु बिरंचि देव सब जाती॥

ज्या घरी माता भवानी राहते, तेथील भोजनपदार्थांचे वर्णन कसे करता येईल? हिमालयाने आदराने सर्व वऱ्हाडी मंडळींना-विष्णू, ब्रह्मदेव आणि सर्व जातीच्या देवांना बोलाविले.॥ ३॥

बिबिधि पाँति बैठी जेवनारा।
लागे परुसन निपुन सुआरा॥
नारिबृंद सुर जेवँत जानी।
लगीं देन गारीं मृदु बानी॥

भोजनाच्या अनेक पंक्ती बसल्या. चतुर वाढपी वाढत होते. स्त्रियांची मंडळे भोजन करीत असलेल्या देवांची कोमल वाणीने चेष्टामस्करी करू लागली.॥ ४॥

गारीं मधुर स्वर देहिं सुंदरि बिंग्य बचन सुनावहीं।
भोजनु करहिं सुर अति बिलंबु बिनोदु सुनि सचु पावहीं॥
जेवँत जो बढ़ॺो अनंदु सो मुख कोटिहूँ न परै कहॺो।
अचवाँइ दीन्हे पान गवने बास जहँ जाको रहॺो॥

सर्व सुंदर स्त्रिया गोड स्वरात टोमणे मारू लागल्या व थट्टा करू लागल्या. सर्व देव तो हास्यविनोद ऐकत खूप आनंदित होत होते, म्हणून भोजन करताना वेळ लावत होते. भोजन-प्रसंगी जो आनंद वाढला, त्याचे वर्णन कोटॺवधी मुखांनीही सांगता येणार नाही. जेवण झाले. आचमन केल्यावरती सर्वांना विडे दिले गेले. नंतर सर्वजण आपापल्या निवासात गेले.

बहुरि मुनिन्ह हिमवंत कहुँ लगन सुनाई आइ।
समय बिलोकि बिबाह कर पठए देव बोलाइ॥ ९९॥

त्यानंतर मुनींनी परत येऊन हिमवानाला लग्नपत्रिका वाचून दाखविली आणि विवाहाची वेळ पाहून देवांना बोलावणे पाठविले.॥ ९९॥

बोलि सकल सुर सादर लीन्हे।
सबहि जथोचित आसन दीन्हे॥
बेदी बेद बिधान सँवारी।
सुभग सुमंगल गावहिं नारी॥

सर्व देवांना आदरपूर्वक बोलावले व आल्यावर बसायला आसने दिली. वैदिक पद्धतीने विवाह-वेदी सजविली गेली आणि स्त्रिया सुंदर मंगलगाणी गाऊ लागल्या.॥ १॥

सिंघासनु अति दिब्य सुहावा।
जाइ न बरनि बिरंचि बनावा॥
बैठे सिव बिप्रन्ह सिरु नाई।
हृदयँ सुमिरि निज प्रभु रघुराई॥

वेदिकेवर एक अत्यंत सुंदर दिव्य सिंहासन होते. त्याचे वर्णन करता येणे शक्य नाही, कारण ते स्वतः ब्रह्मदेवांनी बनविले होते. ब्राह्मणांना नमस्कार करून आणि मनात स्वामी श्रीरघुनाथांचे स्मरण करून भगवान शिव त्या सिंहासनावर आरूढ झाले.॥ २॥

बहुरि मुनीसन्ह उमा बोलाईं।
करि सिंगारु सखीं लै आईं॥
देखत रूपु सकल सुर मोहे।
बरनै छबि अस जग कबि को है॥

मग मुनीश्वरांनी पार्वतीला बोलावून घेतले. तिचा शृंगार करून सख्या तिला घेऊन आल्या. पार्वतीचे रूप पाहताच सर्व देव मोहून गेले. त्या सौंदर्याचे वर्णन करू शकेल, असा कवी जगात कोण आहे?॥ ३॥

जगदंबिका जानि भव भामा।
सुरन्ह मनहिं मन कीन्ह प्रनामा॥
सुंदरता मरजाद भवानी।
जाइ न कोटिहुँ बदन बखानी॥

पार्वती ही जगदंबा आणि भगवान शिवांची पत्नी आहे, हे जाणून देवांनी मनातल्या मनात तिला प्रणाम केला. भवानी ही सौंदर्याची परिसीमा आहे. कोटॺवधी मुखांनीही तिची शोभा वर्णन करता येणार नाही.॥ ४॥

कोटिहुँ बदन नहिं बनै बरनत जग जननि सोभा महा।
सकुचहिं कहत श्रुति सेष सारद मंदमति तुलसी कहा॥
छबिखानि मातु भवानि गवनीं मध्य मंडप सिव जहाँ।
अवलोकि सकहिं न सकुच पति पद कमल मनु मधुकरु तहाँ॥

जगज्जननी पार्वतीच्या महान शोभेचे वर्णन कोटॺवधी मुखांनी केले तरी अपुरेच राहील. वेद, शेष आणि सरस्वती यांना तिचे वर्णन करताना संकोच वाटतो, मग मंदबुद्धीच्या तुलसीदासाची काय कथा? मंडपामध्ये जेथे शिव होते, तेथे सौंदर्य व लावण्याची खाण असलेली भवानी माता गेली. संकोचामुळे ती पतीचे चरणकमल पाहू शकत नव्हती, परंतु तिचा मनरूपी भ्रमर तेथेच (रसपान करीत) होता.