२० सतीचे दक्ष-यज्ञात जाणे

दच्छ लिए मुनि बोलि सब करन लगे बड़ जाग।
नेवते सादर सकल सुर जे पावत मख भाग॥ ६०॥

दक्षाने सर्व मुनींना बोलावले आणि तो मोठा यज्ञ करू लागला. हविर्भागाचा ज्यांना अधिकार होता, त्या सर्व देवांना दक्षाने आदराने निमंत्रित केले.॥ ६०॥

किंनर नाग सिद्ध गंधर्बा।
बधुन्ह समेत चले सुर सर्बा॥
बिष्नु बिरंचि महेसु बिहाई।
चले सकल सुर जान बनाई॥

(दक्षाचे निमंत्रण मिळाल्यावर) किन्नर, नाग, सिद्ध, गंधर्व आणि सर्व देव हे आपापल्या स्त्रियांसह निघाले. विष्णू, ब्रह्मदेव आणि महादेव हे सोडून सर्व देव आपापली विमाने सजवून निघाले.॥ १॥

सतीं बिलोके ब्योम बिमाना।
जात चले सुंदर बिधि नाना॥
सुर सुंदरी करहिं कल गाना।
सुनत श्रवन छूटहिं मुनि ध्याना॥

अनेक प्रकारची सुंदर विमाने आकाशमार्गाने जात असल्याचे सतीने पाहिले. अप्सरा मधुर गीत गात होत्या. ते ऐकून मुनींचेध्यानही विचलित होत होते.॥ २॥

पूछेउ तब सिवँ कहेउ बखानी।
पिता जग्य सुनि कछु हरषानी॥
जौं महेसु मोहि आयसु देहीं।
कछु दिन जाइ रहौं मिस एहीं॥

विमानातून देव का जात आहेत, म्हणून सतीने विचारले, तेव्हा श्रीशिवांनी सर्व हकिगत सांगितली. वडील यज्ञ करीत आहेत, हे ऐकून सती काहीशी प्रसन्न झाली आणि विचार करू लागली की श्रीशंकरांनी जर मला आज्ञा दिली, तर या निमित्ताने काही दिवस माहेरी जाऊन राहता येईल.॥ ३॥

पति परित्याग हृदयँ दुखु भारी।
कहइ न निज अपराध बिचारी॥
बोली सती मनोहर बानी।
भय संकोच प्रेम रस सानी॥

कारण, पतीने त्याग केल्याचे मोठे शल्य तिच्या मनात होते. परंतु आपल्याकडूनच अपराध झाला, म्हणून ती काही बोलत नव्हती. शेवटी ती भय, संकोच आणि प्रेमाने भरलेल्या अशा मनोहर वाणीने म्हणाली,॥ ४॥

पिता भवन उत्सव परम जौं प्रभु आयसु होइ।
तौ मैं जाउँ कृपायतन सादर देखन सोइ॥ ६१॥

‘हे प्रभो, माझ्या पित्याच्या घरी फार मोठा उत्सव आहे. तो पाहाण्याची मला उत्सुकता आहे. हे कृपानिधान! जर तुमची आज्ञा असेल तर मी तो पाहाण्यास जाऊ काय?’॥६१॥

कहेहु नीक मोरेहुँ मन भावा।
यह अनुचित नहिं नेवत पठावा॥
दच्छ सकल निज सुता बोलाईं।
हमरें बयर तुम्हउ बिसराईं॥

श्रीशिव म्हणाले, ‘तू म्हणतेस ते ठीक आहे. मलाही ते पटते, पण त्यांनी निमंत्रण पाठविले नाही, हे योग्य नव्हे. दक्षाने सर्व मुलींना बोलावले आहे, परंतु आमच्याशी वैर असल्यामुळे ते तुलाही विसरले.॥ १॥

ब्रह्मसभाँ हम सनदुखु माना।
तेहि तें अजहुँ करहिं अपमाना॥
जौं बिनु बोलें जाहु भवानी।
रहइ न सीलु सनेहु न कानी॥

एकदा ब्रह्मदेवाच्या सभेमध्ये ते आमच्यावर नाराज झाले होते. त्यामुळे अजूनही ते आमचा अपमान करतात. हे भवानी, निमंत्रण नसताना तू गेलीस, तर त्यात शील, प्रेम किंवा मान-मर्यादा असणार नाही.॥ २॥

जदपि मित्र प्रभु पितु गुर गेहा।
जाइअ बिनु बोलेहुँ न सँदेहा॥
तदपि बिरोध मान जहँ कोई।
तहाँ गएँ कल्यानु न होई॥

मित्र, स्वामी, पिता आणि गुरू यांच्या घरी न बोलावताही जावे, यात काही शंका नाही. तरीही जिथे कोणी वैर करत असेल, तिथे जाण्याने कल्याण होणार नाही.’॥ ३॥

भाँति अनेक संभु समुझावा।
भावी बस न ग्यानु उर आवा॥
कह प्रभु जाहु जो बिनहिं बोलाएँ।
नहिं भलि बात हमारे भाएँ॥

शिवांनी अनेक प्रकारे समजावून सांगितले, परंतु पुढे होणाऱ्या अटळ गोष्टीमुळे सतीला ते पटले नाही. तेव्हा शिव म्हणाले की, ‘जर न बोलाविता गेलीस, तर आमच्या मते ती चांगली गोष्ट होणार नाही.॥ ४॥

कहि देखा हर जतन बहु रहइ न दच्छकुमारि।
दिए मुख्य गन संग तब बिदा कीन्ह त्रिपुरारि॥ ६२॥

शिवांनी पुष्कळ सांगून पाहिले, परंतु सती काही ऐकेना, तेव्हा महादेवांनी आपले मुख्य गण सोबत देऊन तिला पाठवून दिले.॥ ६२॥

पिता भवन जब गईं भवानी।
दच्छ त्रास काहुँ न सनमानी॥
सादर भलेहिं मिली एक माता।
भगिनीं मिलीं बहुत मुसुकाता॥

भवानी जेव्हा आपल्या वडिलांच्या घरी गेली, तेव्हा दक्षाच्या भीतीमुळे कुणीही तिचे स्वागत केले नाही, फक्त आई तेवढी आदराने तिला भेटली. बहिणी भेटल्या पण त्यांनी सतीला पाहून नाके मुरडली.॥ १॥

दच्छ न कछु पूछी कुसलाता।
सतिहि बिलोकि जरे सब गाता॥
सतीं जाइ देखेउ तब जागा।
कतहुँ न दीख संभु कर भागा॥

स्वतः दक्षाने विचारपूस केली नाही. सतीला पाहून दक्षाच्या अंगाची लाही लाही झाली. जेव्हा सतीने जाऊन यज्ञ पाहिला, तेव्हा तिथे कुठे शिवांचा भाग ठेवलेला तिला दिसला नाही.॥ २॥

तब चित चढ़ेउ जो संकर कहेऊ।
प्रभु अपमानु समुझि उर दहेऊ॥
पाछिल दुखु न हृदयँअस ब्यापा।
जस यह भयउ महा परितापा॥

शंकरांनी जे सांगितले होते, ते सतीला आठवले. आपल्या पतीच्या अपमानामुळे सतीचे मन दुःखी झाले. पूर्वी त्यागामुळे तिचे मन इतके कष्टी झाले नव्हते, परंतु यावेळी मात्र (पतीच्या अपमानामुळे) तिचे काळीज पेटून उठले.॥ ३॥

जद्यपि जग दारुन दुख नाना।
सब तें कठिन जाति अवमाना॥
समुझि सो सतिहि भयउ अति क्रोधा।
बहु बिधि जननीं कीन्ह प्रबोधा॥

जरी जगामध्ये अनेक प्रकारची घोर दुःखे असली, तरी स्वजनांकडून होणारा अपमान हा फार भयंकर असतो. तो पाहून सतीच्या अंगाचा तिळपापड झाला. आईने तिला पुष्कळ समजावण्याचा प्रयत्न केला.॥ ४॥