देवनागर्यां चिह्नानि
ऎ ऒ ए᳘ ओ᳘
संस्कृते प्रयोगः
सूचनास्रोतांसि -
लोके ऽभावः
Patañjali goes on to note that such pronunciation is not found anywhere else either in common (i.e. non-Vedic) Sanskrit or Vedic Sanskrit: नैव हि लोके नाप्यन्यस्मिन् वेदे अर्ध एकारः अर्ध ओकारो वा अस्ति
सामवेदे
Patañjali, the traditional authority on Paninian grammar, says in his Mahābhāṣya while commenting on the 3rd Śiva Sūtra ē ōṅ एओङ् (and once more later while commenting on ēca igghrasvādēśē, Pāṇini 1/1/48):
ननु च भोश् छन्दोगानां सात्यमुग्रि-राणायनीयाः अर्धम् एकारम् अर्धम् ओकारṃ च अधीयतॆ – सुजाते ऎश्वसूनृते, अध्वर्यो ऒद्रिभिः सुतम्, शुक्रं ते ऎन्यद् यजतं ते ऎन्यत् – इति
This translates as “The scholars of the Sātyamugri and Rāṇāyanīya schools of the Sāma Veda pronounce half-E and half-O as in sujātē ĕśvasūnṛtē, adhvaryō ŏdribhiḥ sutam, śukraṃ tē ĕnyad yajataṃ tē ĕnyat”. (We are left with only two शाखाs of सामवेद – the above मन्त्रs are there wherein the ए and ओ are pronounced as ह्रस्व ।)
He also notes that even in the particular case of the Sātyamugri and Rāṇāyanīya schools the short E/O are not distinct phonemes but are allophones of the short A* by his another.
पार्षदकृतिरेषा तत्रभवताम् । नैव लोके नान्यस्मिन्वेदे अर्ध एकारः अर्ध ओकारः अस्ति ।
कैयटः _ पार्षदकृतिरिति । गीतिवशात् तथा उच्चारणमित्यर्थः ।
So Patanjali clarifies such a pronunciation is due to गानम् ( सामगानम् –’ गीतिषु सामाख्या ’ जैमिनिसूत्रम् in मीमांसा – ऋग्वेद becomes सामवेद if गानम् is added ) and neither in लोक nor in any other वेद there is ह्रस्वः एकारः or ह्रस्व्ः ओकारः ।
So one need not have any doubt – in Sanskrit there is दीर्घः एकारः and दीर्घः ओकारः only .
श्रौतप्रयोगे
In the 4th day of the Soma ritual, at the beginning of the Prātaranuvāka which is a chanting by the Hotṛ priest, a certain feature called nyūṅkha is seen, as prescribed by the ritual procedure-giver for the Ṛg Veda, Āśvalāyana in his Śrauta Sūtra-s (7/11): “चतुर्थेऽहनि यत् प्रातरनुवाकप्रतिपद्य् अर्धर्चाद्योर् न्यूङ्खः । द्वितीयम् स्वरम् ओकारम् उदात्तम् त्रिमात्रम् त्रिः । तस्य तस्य चोपरिष्टाद् अपरिमितान् पञ्च वा अर्धौकारान् अनुदात्तान् । उत्तमस्य तु त्रीन् । पूर्वम् अक्षरṃ निहन्यते न्यूङ्ख्यमाने ।” The key portion to notice here is the reference to “ardhaukāra” or half-ōkāra. Āśvalāyana advises to take the first mantra of the Prātaranuvāka, and replace the second syllable of each half-verse (ō and a, here) by a trimoric udatta O repeated thrice.