संस्कृते विश्वासटिप्पन्यः

आप्

{विप्राप्}
आप् (आप्लृ व्याप्तौ)।
‘विपाङ् विपाशनाद्वा विपाटनाद्वा विप्रापणाद्वा’ (नि० ९।२६।१)। विप्रापणं विविधा व्याप्तिः, विसृमरतेति यावत्।

इ

{विप्रे}
इ (इण् गतौ)।
‘सा त्वं विप्रेहि तिष्ठ वा’ (भा० आदि० १६७।३८) विप्रेहि दूरं गच्छ।
‘एते पृष्ठानि रोदसो र्विप्रयन्तो व्यानशुः’ (ऋ० ९।२२।५)। एते सोमासः। विप्रयन्तो विसरन्तः प्रथमानाः।
‘यद्यु ते विप्रेताः स्युः’ (श० ब्रा० ३।२।३।२२)। विप्रेताः स्युरुपरमेयुरिति यावत्।
‘सा त्वं विप्रेहि तिष्ठ वा’ (भा० आदि० १६७।३८)। विप्रेहि दूरं गच्छ।

ईक्ष्

{विप्रेक्ष्}
ईक्ष् (ईक्ष दर्शने)।
‘अधीरविप्रेक्षितमायताक्ष्याः’ (कु० १।४६)। विप्रेक्षितमितस्ततः प्रेक्षणम्।
‘उन्मत्त इव विप्रेक्षन्निद वचनमब्रवीत्’ (भा० द्रोण० ७३।२०)। विप्रेक्षन्=विप्रेक्षमाण इतस्तत ईक्षमाणः।

कृ

{विप्रकृ}
कृ (डुकृञ् करणे)।
‘अविनीत नोऽपत्यनिर्विशेषाणि सत्त्वानि विप्रकरोषि’ (शा० ७)। कदर्ययसीत्यर्थः।
‘न त्विदं केषुचिद् ब्रह्मन् व्याहर्तव्यं कथं चन। विद्यार्थिनो हि मे पुत्रान् विप्रकुर्युः कुतूहलात्॥’ विप्रकुर्युर्बाधेरन्।
‘कमपरमवशं न विप्रकुर्युर्विभुमपि तं यदमी स्पृशन्ति भावाः’ (कु० ६।९५)॥ विप्रकुर्युः=विकारमुत्पादयेयुः, चित्तवृत्तिं दूषयेयुरित्यर्थः।
‘रक्षांसि विप्रकुर्वन्ति तापसान्’ (रा० ३।१।२०)। बाधन्ते, कदर्थयन्ति।
‘आभरणोचितं रूपमाश्रमसुलभैः प्रसाधनैर्विप्रकार्यते’ (शा० ४)। विप्रकार्यते विरूपं क्रियते।
‘तस्मिन् विप्रकृताः काले तारकेण दिवौकसः’ (कु० २।१)। विप्रकृता उपपीडिताः।
‘तथा महीं विप्रकृतामनार्यैस्तपोवनादेत्य ररक्ष रामः’ (बुद्ध० ९।६९)। उक्तोऽर्थः।
‘विधर्मतो विप्रकृतः पिता यस्याभवत्पुरा’ (भा० शा० ८३।३९)।
‘विप्रकृतः पन्नगः फणां कुरुते’ (शा० ६।३१)। विप्रकृतः क्षोभितः। उपतप्तो दूनः।
‘ततो वै प्राश्निकाः प्राहुः पशुं विप्रकृतस्त्वया। मांसैरभिजुहोतीति तव राष्ट्रं मुनिर्बकः’ (भा० शल्य० ४१।२०)॥ त्वया विप्रकृतो बको मुनिः पशुं राष्ट्रं जुहोतीत्यन्वयः। विप्रकृतः तिरस्कृतः। परुषमुक्त इति प्राकरणिकोऽर्थः।
‘ये मां विप्रकृतां क्षुद्रैरुपेक्षध्वं विशोकवत्’ (भा० वन० १२।१२६)। विप्रकृतामवमानिताम्। खलीकृताम्।
‘भर्तुर्विप्रकृतापि रोषणतया मा स्म प्रतीपं गमः’ (शा० ४।१७)। विप्रकृता=असद् व्यवहृता।
‘एतैः कः सदृशो लोके दूरं विप्रकृतैरपि’ (का० नी० सा० १८।४८)। विप्रकृतै राजापथ्यकारिभिर्विरुद्धैः।
‘दुष्टानां निर्लज्जानां च विप्रकृत् (भा० पु० ६।१७।११)। विप्रकृत् बाधकः परिभावकः।
‘कश्चान्यो भ्रातृभार्यां वै विप्रकर्तुं तथार्हति’ (भा० उ० १८२।८)। विप्रकर्तुं निकर्तुं तिरस्कर्तुम्।
‘विप्रकारान्प्रयुङ्क्ते स्म स बहून् मम वेश्मनि’ (भा० अनु० १७०।३८)। विप्रकारान् विरुद्धानाचारान्, अपचारान्, अपराधान्।
‘विप्रकारमपाक्रष्टुं राक्षसैर्भवतामिमम्’ (रा० ३।६।२३)। विप्रकारं कदनं वैशसम्।
‘उदीरितां तामिति याज्ञसेन्या नवीकृतोद्ग्राहितविप्रकाराम्’ (कि० ३।५५)। विप्रकारोऽधिक्षेपोऽवमानः।
‘शशंसुर्विप्रकारं तं तस्मै तारककारितम्’ (भा० अनु० ८६।२८)। विप्रकार उपप्लवोऽपायो विनाशः।
‘मत्स्यानां विप्रकारांस्ते बहुनस्मानकीर्तयन्’ (भा० वि० ४७।९)।
‘शैथिल्यं याति स रथः स्नेहो विप्रकृतो यथा’ (मात्स्य० १३६।५६)।
‘येन कौमारके यूयं सर्वे विप्रकृताः सदा’ (भा० उ० ७९।१२)। विप्रकृता उपपीडिताः, कदर्थिताः।
‘विप्रकारं सपत्नीनामेवं जीर्णापि राघव’ (रा० २।२०।४६)। विप्रकारं तिरस्कारम् अवज्ञाम्, अवमाननाम्।
‘विप्रकारं च रामस्य सम्प्रयाणं वनस्य च’ (रा० २।१२।७२)। विप्रकारमपकारमिति तीर्थः।

कृष्

{विप्रकृष्}
कृष् (कृष विलेखने)।
‘कामं दुग्धे विप्रकर्षत्यलक्ष्मीम्।’ (उत्तर० ५।३०)। दूरं गमयतीत्यर्थः।
‘विरुद्धेन लक्ष्येण हि विप्रकृष्टा’ (भा० आदि० १९३।२४)। पितृकुलात्पतिकुलं प्रापितेत्यर्थः। सा विसृष्टेति पाठान्तरम्। विसृष्टाऽतिसृष्टा निसृष्टेत्यनर्थान्तरम्। इत्थं तिलकभेदा एते (विशेषकादयः)।
‘पर्यायत्वं त्वदूरविप्रकर्षात्’ (२।६।१२३ अमरोद्घाटने स्वामी)। विप्रकर्षो वैदूर्यम्, भेदो विशेषः।
‘द्रौपद्याविप्रकर्षेण राज्यापहरणेन च’ (भा० वन० २।९)। विप्रकर्षः कर्षणम्।
‘स्वगुणैरेव मार्गत विप्रकर्षं पृथग्जनात्’ (भा० शां० २८७।२५)। विप्रकर्षः प्रकर्ष उत्कर्षः।
‘अन्येषां कर्म सफलमस्माकमपि वा पुनः। विप्रकर्षेण बुध्येत कृतकर्मा यथाफलम्’ (भा० वन० ३२।४६)॥ विप्रकर्षोऽवसानम्। कृतानां कर्मणामन्त इति नीलकण्ठः। विप्रकर्षेण भेदेन वैलक्षण्येनेति परे।
‘खादनीयानि (मधूनि)) भूतानां यैर्बालो विप्रकृष्यते’ (भा० स्त्री० ५।१८)। विप्रकृष्यते दूरं कृष्यते ह्रियते।

कॄ

{विप्रकॄ}
कॄ (कॄ विक्षेपे)।
‘परिघो विप्रकीर्णस्ते बाणैश्छिन्नः समन्ततः’ (रा० ६।९५।३९)। विप्रकीर्णः शकलीकृतो विपर्यस्तः।
‘विरथं विप्रकीर्णं च भग्नशस्त्रायुधं तथा’ (यो हन्ति) (भा० वन० १८।१४)। विप्रकीर्णः प्रसारिताङ्गं भुवि पतितः।
‘स्रजश्च विविधाश्चित्रा विप्रकीर्णा ददर्श सः’ (रा० ५।१४।५३)। विप्रकीर्णा विपर्यस्ताः।
‘विप्रकीर्णां तु तां दृष्ट्वा राक्षसानां महाचमूम्’ (रा० ३।३०।३५)। विप्रकीर्णां भग्नाम्।
‘दिवसं विप्रकीर्णानामाहारार्थं च…। समागतानां नीडेषु पक्षिणां श्रूयते स्वनः’ (रा० ३।५।५)॥ विप्रकीर्णानां व्यपेतानां विप्रयुज्य दिक्षु विदिक्षु च प्रस्थितानाम्।

क्रम्

{विप्रक्रम्}
क्रम् (क्रमु पादविक्षेपे)।
‘अधीत्य चाविप्रक्रमणं सद्यः’ (आप० ध० २।२।५।२)। विप्रक्रमणमपगमनम्।
‘यस्य विप्रक्रान्तमहुतमग्निहोत्रं सूर्योऽभ्युदियात्’ (आप० श्रौ० ९।२।८।३६)। विप्रक्रान्तं प्रक्रान्तम्। विशब्दोऽनर्थकः।

गम्

{विप्रगम्}
गम् (गम्लृ गतौ)।
‘यथागतं विप्रजग्मुर्विदित्वा पाण्डवान् वृतान्’ (भा० आदि० २००।८)। विप्रतस्थिर इत्याह।
‘प्रजाः सर्वा महाराज विप्रजग्मुर्यथागतम्’ (भा० वन० १०५।१९)। विप्रजग्मुर्नाना दिक्षु प्रतस्थिरे।
‘हतारोहाश्च मातङ्गाः पाण्डवेन कृता रणे। विप्रजग्मुरनीकेषु मेघा वातहता इव’ (भा० भीष्म० ५४।८३-८४)॥ विप्रजग्मुर्विप्रकीर्णा बभूवुः। घना वाताहता इवेति पाठान्तरम्।

दुष्

{विप्रदुष्}
दुष् (दुष वैकृत्ये)।
‘वेदास्त्यागश्च यज्ञाश्च नियमाश्च तपांसि च। न विप्रदुष्टभावस्य सिद्धिं गच्छन्ति कर्हिचित्’ (मनु० २।९७)॥ विप्रदुष्टभावस्य दुष्टस्वभावस्य। विप्रावनर्थकौ।

द्रु

{विप्रद्रु}
द्रु (द्रु गतौ)।
‘भयार्ता विप्रदुद्रुवुः’ (हरि० २।११९।९८)। पलायाञ्चक्रिरे।
‘यूथपा मत्ताः सयूथा विप्रदुद्रुवुः’ (रा० २९३।१)। उक्तोऽर्थः।
‘दृष्ट्वा विप्रद्रुता भीता मुनयः शतशो दिशः’ (रा० १।५५।२२)। विप्रद्रुताः कान्दिशीकाः।
‘विप्रद्रुतानहं मन्ये निमग्नाञ्शोकसागरे’ (भा० कर्ण० २।१९)। उक्तोऽर्थः।
‘यथा वै व्योकसौ (पक्षिणौ) विप्रद्रवतः’ (पञ्च० ब्रा० १४।३।८)। विप्रद्रवतः=विश्लिष्टं पततः।
‘तांश्च विप्रद्रुतान्सर्वान्’ (रा० २।९६।५)। विप्रद्रुतान् दिक्षु विदिक्षु च द्रुतान् पलायितान्।

धाव्

{विप्रधाव्}
धाव् (धावु गतिशुद्ध्योः)।
‘(सेना) विप्रधावति वेगेन भीमस्याभिहता शरैः’ (भा० कर्ण० ६०।६१)। विप्रधावति विप्रकीर्णा सती धावति।

नश्

{विप्रणश्}
नश् (णश अदर्शने)।
‘ब्राह्मणेषु प्रमूढेषु धर्मो विप्रणशेद् ध्रुवम्’ (भा० १३।३०८३)। विप्रणशेत्, विप्रणश्येत्, तिरोभवेत्, पराभवेत्।
‘अपि श्वपाके शुनि वा न दानं विप्रणश्यति’ (भा० १३।३२१२)। विप्रणश्यति निष्फलं भवति।
‘अविप्रणाशः सर्वेषां कर्मणामिति निश्चयः’ (भा० आश्रम० ३४।४)। फलवन्ति कर्माणि भवन्ति नाफलानीत्याह।

नी

{विप्रणी}
नी (णीञ् प्रापणे)।
‘संवत्सरं विप्रणयेतस्माज्जातः पुनर्भवेत्’ (भा० शां० ९६।४)। विप्रणयेत् शिक्षयेत्। तव दासोऽस्मीति वदेति शिक्षयेदिति प्रकृतेऽर्थः। विप्रणयेदतिक्रमयेत् क्षपयेदिति तु संस्कृतशार्मण्यकोषः।
‘संचये च विनाशान्ते मरणान्ते च जीविते। संयोगे विप्रयोगान्ते को नु विप्रणयेन्मनः’ (भा० शा० १०४।४४) विप्रणयेद् योजयेत् आसजेत्।

बुध्

{विप्रबुध्}
बुध् (बुध अवगमने, बुधिर् बोधने)।
‘एवं व्युत्थापिते धर्मे बहुधा विप्रबोधिते। निश्चयं नाधिगच्छामः संमूढाः सुरसत्तम’ (भा० आश्व० ४९।१३)॥ विप्रबोधिते=बोधिते=वर्णिते=निरूपिते। विप्रावनर्थकौ, तदर्थस्य बहुधेत्यनेनैवोक्तत्वात्।

मुच्

{विप्रमुच्}
मुच् (मुच्लृ मोक्षणे)।
‘भोक्तारो विप्रमुच्यन्ते कर्ता दोषेण लिप्यते’ (भा० उ० ३३।४२)। विप्रमुच्यन्ते बन्धं न लभन्ते। विप्रावनर्थकौ।

मोक्ष्

{विप्रमोक्ष्}
मोक्ष् (मोक्ष असने)।
‘प्रहारविप्रमोक्षार्थं सहसा धरणीं गतः’ (भा० भीष्म० ४८।९२) प्रहारविप्रमोक्षार्थं। प्रहारपरिहारार्थम्। आघातवञ्चनार्थम्।

या

{विप्रया}
या (या प्रापणे)।
‘विप्रयातांस्तु वो भिन्नान्’ (भा० कर्ण० ९३।५४)। विप्रयातान् विद्रुतान् नाना दिशो भजमानान्।
‘विप्रयातरथानीकाः समपद्यन्त पाण्डवाः’ (भा० भीष्म० ५२।११)। विप्रयातो विप्रकीर्णः। विप्रद्रुतानीका इति पाठान्तरम्।

युज्

{विप्रयुज्}
युज् (युजिर् योगे)।
‘यदि तु चन्द्रमुखमिति विप्रयुज्यते तदा विशेषणसमासायत्तं रूपकम्’ (रसगङ्गाधरे परिणामालङ्कारे नागेशः)। विप्रयुज्यते विपरीतं प्रयुज्यते।
‘सुकरैर्विप्रयुक्तार्थाः कोशमापूरयन्त्युत’ (हरि० १।५१।६)। सुकरैर्यथोचितैः करग्रहैर्विशेषेण प्रयुक्तार्था इति नीलकण्ठः।
‘विप्रयुक्तो हि रामेण मुहूर्त्तमपि नोत्सहे। जीवितुम्…’ (रा० १।२०।८)॥ विप्रयुक्तो विरहितो विनाकृतः।
‘संयोगा विप्रयोगान्ताः’ (रा० २।१०५।१६)। विप्रयोगो विरहः, विनाभवः।
‘मा भूदेवं क्षणमपि च ते विद्युता विप्रयोगः’ (मेघ० )।
‘वागेषा यत्पृष्ठानि। तामेतां विप्रयुञ्जते तां विहरन्ति’ (जै० ब्रा० २।१)। विप्रयुञ्जते पृथक् कुर्वन्ति।
‘ततो रथै र्विप्रयुक्तैर्वारणैश्च प्रचोदितैः’ (मात्स्य० १७५।४)। विप्रयुक्तै र्विशेषेण प्रयुक्तैः प्रेरितैः प्राजितैः।
‘दृश्यते खल्वपि विप्रयोगः। तद्यथा अक्षीणि मे दर्शनीयानि पादा मे सुकुमारा इति’ (पा० १।४।२१ सूत्रे भाष्यम्)। विरुद्धः प्रयोगो विप्रयोगः।

लप्

{विप्रलप्}
लप् (लप व्यक्तायां वाचि)।
‘विभाषा विप्रलापे’ (पा० १।३।५०)। विप्रलापो विरोधोक्तिरित्यमरः।
‘सत्यं श्रेष्ठं पाण्डव विप्रलापम्’ (भा० वन० ५।२१)।
‘विगतः प्रलापोऽनर्थकं वचो यस्मात्, सत्यविशेषणम्। न चेन्मोघं विप्रलप्तं ममेदम्’ (भा० शां० २९।१४५)। विप्रलप्तम्=विप्रलपितम्। सविस्तरं प्रकर्षेण लपितं भाषितमिह विप्रलपितमुक्तम्। चरमे चरणे पथ्यं मुमूर्षोरिव सुप्रयुक्तम् इत्युक्तेर्विरुद्धवचनमित्यर्थो नेह सङ्गच्छते।
‘अप्यस्वरं सुस्वरविप्रलापा’ (रा० ३।६३।७)। विप्रलापो विलापः, अन्यत्र विरोधोक्तिमाह।

लभ्

{विप्रलभ्}
लभ् (डुलभष् प्राप्तौ)।
‘चन्द्रोपरागं प्रति तु केनापि विप्रलब्धासि’ (मुद्रा० १)। विप्रलब्धाऽतिसंहिता, मिथ्योक्ता।
‘स वै धर्मो विप्रलब्धः सभायां पापात्मभिः’ (भा० वन० ४।५)। विप्रलब्धो हिंसितः, अनादरेण लङ्घितः।
‘इत्युक्तास्ते तदा राजन् विप्रलम्भप्रधर्षिताः’ (भा० मौ० १।१८)। विप्रलम्भो वञ्चना।
‘तृषार्तं सति पानीये विप्रलम्भेन योजयन्’ (रा० २।७५।५७)। उक्तोऽर्थः। विप्रलम्भेन योजयन् विसंवदन् नास्तीत्युक्त्वाऽप्रयच्छन्नित्युक्तं भवति।
‘यस्माद्याति च लोकोऽयं विप्रलभ्य परस्परम्। ममत्वं न क्षमं तस्मात्स्वप्नभूते समागमे’ (बुद्ध० ६।४८)॥ विप्रलभ्य वियुज्य।
‘पौरुषेयवचनानि तु पुरुषबुद्धिप्रभवत्वाद् भ्रान्त्या विप्रलिप्सया वा प्रयुक्तानि’ (शा० दी० १।२)। विप्रलिप्साऽतिसन्धित्सा।
‘लुब्धेभ्यो विप्रलब्धेभ्यस्तेभ्यो नः सुमहद् भयम्’ (रा० ४।१९।१६)। विप्रलब्धेभ्यः (पूर्वमस्माभिः) वञ्चितेभ्यः।

ली

{विप्रली}
ली (लीङ् श्लेषणे)।
‘विद्याकल्पेन मरुता मेघानां भूयसामपि। ब्रह्मणीव विवर्तानां क्वापि विप्रलयः कृतः’ (उत्तर० ६।६)॥ विप्रलयः सम्पूर्णो लयः, अनवयवेनाभिसंवेशः।

लुप्

{विप्रलुप्}
लुप् (लुप्लृ छेदने)।
‘उभयोर्हस्तयोर्मुक्तं यदन्नमुपनीयते। तद्विप्रलुम्पन्त्यसुराः सहसा दुष्टचेतसः’ (मनु० ३।२२५)॥ विप्रलुम्पन्ति आच्छिन्दन्ति।
‘संचितान्यस्य वित्तानि विविधानि सहस्रशः। दस्युभिर्विप्रलुप्यन्ताम्…’ (रा० २।७५।४३)॥ लुण्ट्यन्तामित्यर्थः।

वद्

{विप्रवद्}
वद् (वद व्यक्तायां वाचि)।
‘विप्रवदन्ते सांवत्सराः विप्रवदन्ति सांवत्सराः।’ (पा० १।३।५०)। युगपत् परस्परप्रतिषेधेन विरुद्धं वदन्तीत्यर्थः।
‘विप्रवादाः सुबहवः श्रूयन्ते पुत्रकारिताः’ (भा० अनु० ४९।२)। विप्रवादा विविधाः प्रवादाः।

वस्

{विप्रवस्}
वस् (वस निवासे)।
‘स हि रामभयादेभिर्नागरैर्विप्रवासितः’ (भा० उ० १४७।२४)। दूरे स्थापित इत्याह।
‘विप्रवासे गुरोराचार्यकुलाय’ (आप० ध० १।३।३३)। विप्रवासेऽसंनिधौ।
‘विप्रोष्य ज्येष्ठस्य पुत्रस्योभाभ्यां पाणिभ्यां मूर्धानं परिगृह्य जपेत्’ (गो० गृ० २।८।२१)।
‘कामं तेषु तु विप्रोष्य स्त्रीष्विवायमहं वदेत्’ (महाभाष्ये पस्पशायाम्)। उक्तोऽर्थः।
‘तस्य सर्वस्वमादाय तं राजा विप्रवासयेत्’ (विष्णु धर्म० २।७२।१४६)। विवासयेत्, प्रवासयेदित्यर्थः। एकतरेणाप्युपसर्गेण शक्यो विवक्षितोऽर्थो वक्तुम्। यथास्थिते निर्वासयेदित्येवार्थः।

व्यध्

{विप्रव्यध्}
व्यध् (व्यध ताडने)।
‘कलशैर्विप्रविद्धैश्च स्रुवैर्भग्नैस्तथैव च’ (भा० वन० १०२।११)। विप्रविद्धैर्विप्रकीर्णैः।
‘विपकीर्णाजिनकुशं विप्रविद्धबृसीकटम्’ (रा० ३।६०।७)।
‘कवची सशिरस्त्राणो विप्रविद्धशरासनः’ (रा० ६।९०।७३)। विप्रविद्धशरासनो भग्नधन्वा।

व्रज्

{विप्रव्रज्}
व्रज् (व्रज गतौ)।
‘पुत्रान्संनिष्पाद्य ब्रूयुर्विप्रव्रजताऽस्मत्’ (आप० ध० १।१०।२९।९)। विप्रव्रजत नाना भवत, विविधं प्रकर्षेण स्नेहमुत्सृज्य गच्छतेत्याह।

सृ

{विप्रसृ}
सृ (सृ गतौ)।
‘अद्य विप्रसरिष्यन्ति राक्षस्यो हतबान्धवाः’ (रा० ३।३०।१०)। पलायिष्यन्त इत्याह।
‘सूपतीर्थाऽभवद् गङ्गा भूयो विप्रससार च’ (भा० स्त्री० २७।५)। पात्रं तस्याः पृथुतरमभूदित्यर्थः।
‘एवमनादि दुःखस्रोतो विप्रसृतम्’ (२।१५ योग० भा०)। विप्रसृतं सन्तानवाहि।
‘…बिलेभ्यश्चिरोषिता विप्रसरन्ति सर्पाः’ (रा० ४।३०।४५)। विप्रसरन्ति विनिष्क्रामन्ति।

सृज्

{विप्रसृज्}
सृज् (सृज विसर्गे)।
‘स ह मैत्रेयः स्वानन्तेवासिन उवाच यथार्थं भवन्तो यथागृहं यथामनो विप्रसृज्यन्ताम्’ (गो० ब्रा० पूर्व० १।३२)। विप्रसृज्यन्तां विप्रतिष्ठन्ताम्।

स्था

{विप्रस्था}
स्था (ष्ठा गतिनिवृत्तौ)।
‘यथाग्नेज्वलतः सर्वा दिशो विस्फुलिङ्गा विप्रतिष्ठेरन्’ (कौ० उ० ३।३)। विप्रतिष्ठेरन् नाना दिक्षु व्युच्चरेयुः।
‘तांस्तु विप्रस्थितान् दृष्ट्वा शास्त्रैः शास्त्राभिनन्दिनः’ (भा० शां० २८७।९)। विप्रस्थितान् विविधैर्मार्गैः प्रस्थितान्।
‘विप्रस्थितेषु देवेषु’ (रा० १।६३।२२)। यथास्वं निकाय्यान् प्रति प्रयातेषु।
‘विषस्थाने प्रदीप्ते वा प्रविष्टे निर्जनेपि वा’ (कौ० अ० १३।२।४८)। विप्रस्थाने उत्पथेन प्रस्थाने। विर्वैपरीत्ये।

हन्

{विप्रहन्}
हन् (हन हिंसागत्योः)।
‘अविप्रहतमैक्ष्वाको पन्थानं प्रतिपेदतुः’ (रा० ३।६९।२)। अविप्रहतम् अक्षुण्णम्। विशब्देन नार्थः।
‘नृत्येन चापराः क्लान्ताः पानविप्रहतास्तथा’ (रा० ५।११।५)। पानेन विप्रहता हतेन्द्रिया अभिभूता निर्जिताः।